08.02.2022 йилдаги 62-сон
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 08.02.2022 йилдаги 62-сон
Kuchga kirish sanasi
08.02.2022
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Кексалар ва ногиронлиги бўлган шахсларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, «Саховат» ва «Мурувват» интернат уйлари тизимини янада ривожлантириш тўғрисида» 2021 йил 25 мартдаги ПФ-6195-сон ҳамда «2022 — 2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида» 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сон фармонлари, «Тиббий-ижтимоий экспертиза хизмати фаолияти ҳамда болаларга ногиронликни белгилаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 2021 йил 27 ноябрдаги ПҚ-22-сон қарори ижросини таъминлаш, шунингдек, ногиронликни белгилашнинг ижтимоий моделига босқичма-босқич ўтиш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида» 2021 йил 3 февралдаги ПФ-6155-сон Фармонига мувофиқ ногиронлик белгилари аниқ кўриниб турган, анатомик нуқсонлари бўлган шахсларни клиник-функционал маълумотларни олишга доир қўшимча текширувдан ўтказмасдан туриб, улар ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда ногиронликни муддатсиз даврга белгилаш амалиётини жорий этиш ҳамда тиббий-ижтимоий хизматнинг мутлақо янги моделини шакллантириш вазифаси белгиланганлиги маълумот учун қабул қилинсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(2-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан чиқарилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(2-банднинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан чиқарилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(2-банднинг тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан чиқарилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
3. Педиатрия тиббий-ижтимоий эксперт комиссияларининг фаолияти ташкил этилгунга қадар «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ 16 — 17 ёшдаги болаларга тиббий-меҳнат эксперт комиссиялари томонидан ногиронлик гуруҳи белгиланганлиги ҳамда уларга «болаликдан ногиронлик» мақоми берилган муддат мобайнида нафақа ва ногиронлик гуруҳи учун тўлов тўланиши маълумот учун қабул қилинсин.
4. Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг 12-иловага мувофиқ айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(1-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(2-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(3-илованинг номи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарори таҳририда — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(3-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарори таҳририда — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(4-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 655-сонли қарорига асосан изоҳ билан тўлдирилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(5-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 655-сонли қарорига асосан изоҳ билан тўлдирилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)

Т/р

Тиббий-ижтимоий эксперт комиссиялари (ТИЭК) номи

Хизмат кўрсатиш ҳудуди

ТИЭК бириктирилган тиббиёт муассасалари

Қорақалпоғистон Республикаси

1.

Бош ТИЭК

Қорақалпоғистон Республикаси

Қорақалпоғистон Республикаси кўп тармоқли тиббиёт маркази (кейинги ўринларда — КТТМ) ва Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази ва тегишли ҳудудий реабилитация марказлари (кейинги ўринларда — НРПМ)

2.

Амударё туманлараро ТИЭК

Амударё ва Беруний туманлари

Амударё ва Беруний туман тиббиёт бирлашмаси (кейинги ўринларда — ТТБ) (тегишли ҳудудлар бўйича)

3.

Кегайли туманлараро ТИЭК

Кегайли, Нукус, Қораўзак ва Бўзатов туманлари

Кегайли, Нукус, Қораўзак ва Бўзатов ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

4.

Қўнғирот туманлараро ТИЭК

Қўнғирот, Қонликўл ва Мўйноқ туманлари

Қўнғирот, Қонликўл ва Мўйноқ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

5.

Нукус шаҳар ТИЭК

Нукус шаҳри

Нукус шаҳар тиббиёт бирлашмаси (кейинги ўринларда — ШТБ)

6.

Хўжайли туманлараро ТИЭК

Хўжайли, Шуманай ва Тахиатош туманлари

Хўжайли ва Шуманай, Тахиатош ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

7.

Чимбой туманлараро ТИЭК

Чимбой ва Тахтакўпир туманлари

Чимбой ва Тахтакўпир ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

8.

Элликқалъа туманлараро ТИЭК

Элликқалъа ва Тўрткўл туманлари

Элликқалъа ва Тўрткўл ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

9.

Ихтисослаштирилган Фтизиатрия ва пульмонология ТИЭК

Қорақалпоғистон Республикаси

Сапар Султанов номидаги Қорақалпоғистон Республикаси Фтизиатрия ва пульмонология маркази

10.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Қорақалпоғистон Республикаси

Қорақалпоғистон Республикаси психоневрология диспансери

11.

Педиатрия ТИЭК

Амударё, Беруний, Тахиатош, Тўрткўл, Хўжайли ва Элликқалъа туманлари

Қорақалпоғистон Республикаси кўп тармоқли болалар тиббиёт маркази (кейинги ўринларда — КТБТМ), НРПМ ва ТТБ лар (тегишли ҳудудлар бўйича)

12.

Педиатрия ТИЭК

Нукус шаҳри, Нукус, Бузатов, Қонликўл, Қораўзак, Кегейли, Қўнғирот, Мўйноқ, Тахтакўпир, Чимбой ва Шуманай туманлари

Қорақалпоғистон Республикаси КТБТМ, НРПМ ва ТТБ (ШТБ) (тегишли ҳудудлар бўйича)

Андижон вилояти

13.

Бош ТИЭК

Андижон вилояти

Андижон вилоят КТТМ ва НРПМ

14.

Андижон шаҳар ТИЭК

Андижон шаҳри

Андижон ШТБ

15.

Андижон туманлараро ТИЭК

Андижон ва Олтинкўл туманлари

Андижон ва Олтинкўл ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

16.

Асака туманлараро ТИЭК

Асака, Марҳамат ва Булоқбоши туманлари

Асака, Марҳамат ва Булоқбоши ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

17.

Избоскан туманлараро ТИЭК

Избоскан ва Пахтаобод туманлари

Избоскан ва Пахтаобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

18.

Қўрғонтепа туманлараро ТИЭК

Қўрғонтепа, Жалақудуқ ва Хўжаобод туманлари, Қорасув ва Хонобод шаҳарлари

Қўрғонтепа, Жалақудуқ ва Хўжаобод ТТБ, Қорасув ва Хонобод ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

19.

Шаҳрихон туманлараро ТИЭК

Шаҳрихон, Бўстон, Балиқчи ва Улуғнор туманлари

Шаҳрихон, Бўстон, Балиқчи ва Улуғнор ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

20.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Андижон вилояти

Андижон вилоят психоневрология диспансери

21.

Педиатрия ТИЭК

Андижон, Хонобод ва Қорасув шаҳарлари, Асака, Булоқбоши, Жалақудуқ, Қўрғонтепа, Марҳамат ва Хўжаобод туманлари

Андижон вилоят КТБТМ ва НРПМ, ТТБ (ШТБ) (тегишли ҳудудлар бўйича)

22.

Педиатрия ТИЭК

Андижон, Балиқчи, Бўстон, Избоскан, Олтинкўл, Пахтаобод, Улуғнор ва Шаҳрихон туманлари

Андижон вилоят КТБТМ ва НРПМ, ТТБ (ШТБ)(тегишли ҳудудлар бўйича)

Бухоро вилояти

23.

Бош ТИЭК

Бухоро вилояти

Бухоро вилоят КТТМ ва НРПМ

24.

Жондор туманлараро ТИЭК

Бухоро, Жондор ва Когон туманлари

Бухоро, Жондор ва Когон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

25.

Бухоро туманлараро ТИЭК

Бухоро ва Когон шаҳарлари, Қоровулбозор тумани

Бухоро ва Когон ШТБ, Қоровулбозор ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

26.

Қоракўл туманлараро ТИЭК

Қоракўл ва Олот туманлари

Қоракўл ва Олот ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича

27.

Ромитан туманлараро ТИЭК

Ромитан, Шофиркон ва Пешку туманлари

Ромитан, Шофиркон ва Пешку ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

28.

Ғиждувон туманлараро ТИЭК

Ғиждувон ва Вобкент туманлари

Ғиждувон ва Вобкент ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

29.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Бухоро вилояти

Бухоро вилоят психиатрия шифохонаси

30.

Педиатрия ТИЭК

Бухоро вилояти

Бухоро вилоят КТБТМ ва НРПМ

Жиззах вилояти

31.

Бош ТИЭК

Жиззах вилояти

Жиззах вилоят КТТМ ва Жиззах вилоят НРПМ

32.

Ғаллаорол туманлараро ТИЭК

Ғаллаорол, Фориш ва Бахмал туманлари

Ғаллаорол, Фориш ва Бахмал ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

33.

Жиззах туманлараро ТИЭК

Жиззах шаҳри ва Шароф Рашидов тумани

Жиззах ШТБ ва Шароф Рашидов ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

34.

Дўстлик туманлараро ТИЭК

Дўстлик, Мирзачўл, Зафаробод, Пахтакор ва Арнасой туманлари

Дўстлик, Мирзачўл, Зафаробод, Пахтакор ва Арнасой ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

35.

Зомин туманлараро ТИЭК

Зомин, Зарбдор ва Янгиобод туманлари

Зомин, Зарбдор ва Янгиобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

36.

Педиатрия ТИЭК

Жиззах вилояти

Жиззах вилоят КТБТМ ва Жиззах вилоят НРПМ

Қашқадарё вилояти

37.

Бош ТИЭК

Қашқадарё вилояти

Қашқадарё вилоят КТТМ ва Қашқадарё вилоят НРПМ

38.

Ғузор туманлараро ТИЭК

Ғузор, Қамаши ва Деҳқонобод туманлари

Ғузор, Қамаши ва Деҳқонобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

39.

Қарши туманлараро ТИЭК

Қарши шаҳри ва Нишон тумани

Қарши ШТБ ва Нишон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

40.

Касби туманлараро ТИЭК

Қарши ва Касби туманлари

Қарши ва Касби ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

41.

Косон туманлараро ТИЭК

Косон ва Муборак, Миришкор туманлари

Косон ва Миришкор, Муборак ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

42.

Китоб туманлараро ТИЭК

Китоб ва Шаҳрисабз туманлари, Шаҳрисабз шаҳри

Китоб ва Шаҳрисабз ТТБ, Шаҳрисабз ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

43.

Чироқчи туманлараро ТИЭК

Чироқчи ва Яккабоғ туманлари

Чироқчи ва Яккабоғ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

44.

Ихтисослаштирилган Фтизиатрия ва пульмонология ТИЭК

Қашқадарё вилояти

Қашқадарё вилоят Фтизиатрия ва пульмонология маркази

45.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Қашқадарё вилояти

Қашқадарё вилоят психоневрология диспансери

46.

Педиатрия ТИЭК

Шаҳрисабз шаҳри, Деҳқонобод, Қамаши, Китоб, Чироқчи, Шаҳрисабз ва Яккабоғ туманлари

Қашқадарё вилоят КТБТМ ва НРПМ, ТТБ, ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

47.

Педиатрия ТИЭК

Қарши шаҳри, Ғузор, Қарши, Касби, Косон, Муборак, Миришкор, Нишон туманлари

Қашқадарё вилоят КТБТМ ва НРПМ, ТТБ ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

Навоий вилояти

48.

Бош ТИЭК

Навоий вилояти

Навоий вилоят КТТМ ва НРПМ

49.

Конимех туманлараро ТИЭК

Конимех, Томди ва Учқудуқ туманлари, Зарафшон шаҳри

Конимех,Томди ва Учқудуқ ТТБ, Зарафшон ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

50.

Қизилтепа туман ТИЭК

Қизилтепа тумани

Қизилтепа ТТБ

51.

Навбаҳор туманлараро ТИЭК

Навбаҳор, Нурота туманлари ва Ғозғон шаҳри

Навбаҳор, Нурота ТТБ ва Ғозғон ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

52.

Навоий туманлараро ТИЭК

Навоий шаҳри ва Кармана тумани

Навоий ШТБ ва Кармана ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

53.

Хатирчи туман ТИЭК

Хатирчи тумани

Хатирчи ТТБ

54.

Педиатрия ТИЭК

Навоий вилояти

Навоий вилоят КТБТМ ва НРПМ

Наманган вилояти

55.

Бош ТИЭК

Наманган вилояти

Наманган вилоят КТТМ ва НРПМ

56.

Наманган туманлараро ТИЭК

Наманган шаҳри ва Янги Наманган тумани

Наманган ШТБ ва Янги Наманган ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

57.

Давлатобод туманлараро ТИЭК

Давлатобод ва Наманган туманлари

Давлатобод ва Наманган ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

58.

Тўрақўрғон туманлараро ТИЭК

Тўрақўрғон ва Мингбулоқ туманлари

Тўрақўрғон ва Мингбулоқ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

59.

Чуст туманлараро ТИЭК

Чуст ва Поп туманлари

Чуст ва Поп ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

60.

Учқўрғон туманлараро ТИЭК

Учқўрғон ва Норин туманлари

Учқўрғон ва Норин ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

61.

Чортоқ туманлараро ТИЭК

Чортоқ ва Уйчи туманлари

Чортоқ ва Уйчи ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

62.

Янгиқўрғон туманлараро ТИЭК

Янгиқўрғон ва Косонсой туманлари

Янгиқўрғон ва Косонсой ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

63.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Наманган вилояти

Наманган вилоят психоневрология диспансери

64.

Педиатрия ТИЭК

Наманган вилояти

Наманган вилоят КТБТМ ва НРПМ

Самарқанд вилояти

65.

Бош ТИЭК

Самарқанд вилояти

Самарқанд вилоят КТТМ ва Самарқанд вилоят НРПМ

66.

Иштихон туманлараро ТИЭК

Иштихон, Оқдарё ва Қўшработ туманлари

Иштихон, Оқдарё ва Қўшработ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

67.

Самарқанд туманлараро ТИЭК

Самарқанд ва Тойлоқ туманлари

Самарқанд ва Тойлоқ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

68.

Нарпай туманлараро ТИЭК

Нарпай, Каттақўрғон ва Пахтачи туманлари

Нарпай, Каттақўрғон ва Пахтачи ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

69.

Пайариқ туманлараро ТИЭК

Пайариқ, Булунғур ва Жомбой туманлари

Пайариқ, Булунғур ва Жомбой ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

70.

Пастдарғом туманлараро ТИЭК

Пастдарғом ва Нуробод туманлари, Каттақўрғон шаҳри

Пастдарғом ва Нуробод ТТБ, Каттақўрғон ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

71.

Самарқанд шаҳар ТИЭК

Самарқанд шаҳри

Самарқанд ШТБ

72.

Ургут туман ТИЭК

Ургут тумани

Ургут ТТБ

73.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Самарқанд вилояти

Самарқанд вилоят психоневрология диспансери

74.

Ихтисослаштирилган Фтизиатрия ва пульмонология ТИЭК

Самарқанд вилояти

Самарқанд вилоят Фтизиатрия ва пульмонология маркази

75.

Педиатрия ТИЭК

Самарқанд шаҳри, Самарқанд, Булунғур, Жомбой, Оқдарё, Ургут, Тойлоқ ва Қўшработ туманлари

Самарқанд вилоят КТБТМ ва Самарқанд вилоят НРПМ, ШТБ, ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

76.

Педиатрия ТИЭК

Каттақўрғон шаҳри, Иштихон, Каттақўрғон, Нарпай, Нуробод, Пайариқ, Пахтачи ва Пастдарғом туманлари

Самарқанд вилоят КТБТМ ва Самарқанд вилоят НРПМ, ШТБ, ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

Сурхондарё вилояти

77.

Бош ТИЭК

Сурхондарё вилояти

Сурхондарё вилоят КТТМ ва Сурхондарё вилоят НРПМ

78.

Ангор туманлараро ТИЭК

Ангор, Музработ ва Шеробод туманлари

Ангор, Музработ ва Шеробод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

79.

Денов туманлараро ТИЭК

Денов ва Олтинсой туманлари

Денов ва Олтинсой ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

80.

Қизириқ туманлараро ТИЭК

Қизириқ, Бандихон ва Бойсун туманлари

Қизириқ, Бандихон ва Бойсун ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

81.

Қумқўрғон туманлараро ТИЭК

Қумқўрғон ва Шўрчи туманлари

Қумқўрғон ва Шўрчи ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

82.

Сариосиё туманлараро ТИЭК

Сариосиё ва Узун туманлари

Сариосиё ва Узун ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

83.

Термиз туманлараро ТИЭК

Термиз ш., Термиз ва Жарқўрғон туманлари

Термиз ШТБ, Термиз ва Жарқўрғон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

84.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Сурхондарё вилояти

Сурхондарё вилояти психоневрология диспансери

85.

Педиатрия ТИЭК

Сурхондарё вилояти

Сурхондарё вилоят КТБТМ ва Сурхондарё вилоят НРПМ

Сирдарё вилояти

86.

Бош ТИЭК

Сирдарё вилояти

Сирдарё вилоят КТТМ ва Жиззах вилоят НРПМ

87.

Гулистон туманлараро ТИЭК

Гулистон, Янгиер шаҳарлари, Гулистон тумани

Гулистон, Янгиер ШТБ, Гулистон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

88.

Сирдарё туманлараро ТИЭК

Сирдарё ва Сайхунобод туманлари

Сирдарё ва Сайхунобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

89.

Мирзаобод туманлараро ТИЭК

Мирзаобод, Оқолтин, Сардоба туманлари

Мирзаобод, Оқолтин ва Сардоба ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

90.

Ховос туманлараро ТИЭК

Ховос, Боёвут туманлари ва Ширин шаҳри

Ховос ва Боёвут ТТБ, Ширин ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

91.

Педиатрия ТИЭК

Сирдарё вилояти

Сирдарё вилоят КТБТМ ва Жиззах вилоят НРПМ

Тошкент вилояти

92.

Бош ТИЭК

Тошкент вилояти

Тошкент вилоят КТТМ ва Тошкент вилоят НРПМ

93.

Оққўрғон туманлараро ТИЭК

Оққўрғон, Қуйи Чирчиқ ва Бўка туманлари

Оққўрғон, Қуйи Чирчиқ ва Бўка ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

94.

Олмалиқ туманлараро ТИЭК

Олмалиқ ва Нурафшон шаҳарлари, Пискент ва Ўрта Чирчиқ туманлари

Олмалиқ ва Нурафшон ШТБ, Пискент ва Ўрта Чирчиқ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

95.

Ангрен туманлараро ТИЭК

Ангрен ва Оҳангарон шаҳарлари, Оҳангарон тумани

Ангрен ва Оҳангарон ШТБ, Оҳангарон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

96.

Бекобод туманлараро ТИЭК

Бекобод шаҳри ва Бекобод тумани

Бекобод ШТБ ва Бекобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

97.

Чирчиқ туманлараро ТИЭК

Чирчиқ шаҳри ва Қибрай туманлари

Чирчиқ ШТБ, ва Қибрай ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

98.

Юқори Чирчиқ туманлараро ТИЭК

Юқори Чирчиқ, Бўстонлиқ ва Паркент туманлари

Юқори Чирчиқ, Бўстонлиқ ва Паркент ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

99.

Янгийўл туманлараро ТИЭК

Янгийўл шаҳри, Янгийўл ва Чиноз туманлари

Янгийўл ШТБ, Янгийўл ва Чиноз ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

100.

Зангиота туманлараро ТИЭК

Зангиота ва Тошкент туманлари

Зангиота ва Тошкент ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

101.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Тошкент вилояти

Тошкент вилоят психоневрология диспансери

102.

Педиатрия ТИЭК

Тошкент вилояти

Тошкент вилоят КТБТМ ва Тошкент вилоят НРПМ

Фарғона вилояти

103.

Бош ТИЭК

Фарғона вилояти

Фарғона вилоят КТТМ ва Фарғона вилоят НРПМ

104.

Бағдод туманлараро ТИЭК

Бағдод, Бувайда ва Учкўприк туманлари

Бағдод, Бувайда ва Учкўприк ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

105.

Қўқон туманлараро ТИЭК

Қўқон шаҳри ва Данғара тумани

Қўқон ШТБ ва Данғара ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

106.

Қува туманлараро ТИЭК

Қува ва Тошлоқ туманлари, Қувасой шаҳри

Қува ва Тошлоқ ТТБ, Қувасой ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

107.

Марғилон туманлараро ТИЭК

Марғилон шаҳри, Қўштепа ва Ёзёвон туманлари

Марғилон ШТБ, Қўштепа ва Ёзёвон ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

108.

Риштон туманлараро ТИЭК

Риштон, Олтиариқ ва Сўх туманлари

Риштон, Олтиариқ ва Сўх ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

109.

Ўзбекистон туманлараро ТИЭК

Ўзбекистон, Бешариқ ва Фурқат туманлари

Ўзбекистон, Бешариқ ва Фурқат ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

110.

Фарғона туманлараро ТИЭК

Фарғона шаҳри ва Фарғона тумани

Фарғона ШТБ ва Фарғона ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

111.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Фарғона вилояти

Фарғона вилоят психоневрология диспансери

112.

Ихтисослаштирилган Фтизиатрия ва пульмонология ТИЭК

Фарғона вилояти

Фарғона вилоят Фтизиатрия ва пульмонология маркази

113.

Педиатрия ТИЭК

Фарғона ва Марғилон шаҳарлари, Қувасой, Ёзёвон, Қува, Олтиариқ, Қўштепа, Сўх, Тошлоқ ва Фарғона туманлари

Фарғона вилоят КТБТМ, ШТБ ва ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича) Фарғона вилоят НРПМ

114.

Педиатрия ТИЭК

Қўқон шаҳри, Бешариқ, Боғдод, Бувайда, Данғара, Риштон, Ўзбекистон, Учкўприк ва Фурқат туманлари

Фарғона вилоят КТБТМ, ШТБ ва ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича), Фарғона вилоят НРПМ

Хоразм вилояти

115.

Бош ТИЭК

Хоразм вилояти

Хоразм вилоят КТТМ ва Хоразм вилоят НРПМ

116.

Урганч туманлараро ТИЭК

Урганч ш. Хонқа туманлари

Урганч ШТБ ва Хонқа ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

117.

Қўшкўпир туманлараро ТИЭК

Урганч ва Қўшкўпир туманлари

Урганч ва Қўшкўпир ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

118.

Ҳазорасп туманлараро ТИЭК

Ҳазорасп, Боғот ва Тупроққалъа туманлари

Ҳазорасп ва Боғот ТТБ, Питнак ШТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

119.

Хива туманлараро ТИЭК

Хива шаҳри, Хива ва Янгиариқ туманлари

Хива ШТБ, Хива ва Янгиариқ ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

120.

Шовот туманлараро ТИЭК

Шовот, Гурлан ва Янгибозор туманлари

Шовот, Гурлан ва Янгибозор ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

121.

Педиатрия ТИЭК

Хоразм вилояти

Хоразм вилоят КТБТМ ва Хоразм вилоят НРПМ

Тошкент шаҳри

122.

Бош ТИЭК

Тошкент шаҳри

Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази (НРПММ)

123.

Мирзо Улуғбек туманлараро ТИЭК

Мирзо Улуғбек ва Яшнобод туманлари

Мирзо Улуғбек ва Яшнобод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

124.

Олмазор туман ТИЭК

Олмазор тумани

Олмазор ТТБ

125.

Сергели туманлараро ТИЭК

Сергели, Бектемир ва Янги ҳаёт туманлари

Сергели, Бектемир ва Янги ҳаёт ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

126.

Учтепа туманлараро ТИЭК

Учтепа ва Чилонзор туманлари

Учтепа ва Чилонзор ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

127.

Шайхонтоҳур туманлараро ТИЭК

Шайхонтоҳур ва Яккасарой туманлари

Шайхонтоҳур ва Яккасарой ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

128.

Юнусобод туманлараро ТИЭК

Юнусобод ва Миробод туманлари

Юнусобод ва Миробод ТТБ (тегишли ҳудудлар бўйича)

129.

Ихтисослаштирилган Психиатрия ТИЭК

Тошкент шаҳри

Биринчи Тошкент шаҳар психоневрология диспансери

130.

Педиатрия ТИЭК

Тошкент шаҳри

Республика ихтисослаштирилган педиатрия илмий-амалий тиббиёт маркази, Тошкент шаҳар болалар клиник шифохонаси ва НРПММ

Олдинги таҳрирга қаранг.
(7-илова Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
3. ТИЭК ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қарорларига, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишларига, Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ва фармойишларига, Агентлик директорининг буйруқларига, Инспекция бошлиғининг буйруқларига, шунингдек, ушбу Низомга ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига амал қилади.
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, шунингдек, бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар талабларига риоя этади;
«Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Қонунга мувофиқ жисмоний ва юридик шахслар мурожаатларини ижро этиш муддатларига риоя этилишини таъминлайди;
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, шунингдек, бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар талабларига риоя этади;
«Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Қонунга мувофиқ жисмоний ва юридик шахслар мурожаатларини ижро этиш муддатларига риоя этилишини таъминлайди;
11. Ушбу Низомга 2-иловадаги рўйхатда келтирилган, яъни ногиронлик белгилари аниқ кўриниб турган, анатомик нуқсонлар, шунингдек, нохуш клиник прогнозга эга касалликларга чалинган ва уларнинг асоратлари бўлган шахсларнинг тиббий ҳужжатлари юқорида кўрсатилган муддатлардан олдин, клиник-функционал маълумотларни олишга доир қўшимча текширувдан ўтказмасдан туриб, ТИЭКга юборилади ва тақдим этилган тиббий ҳужжатлар асосида шахснинг иштирокисиз улар ногиронлиги бўлган шахс деб эътироф этилганда ногиронлик муддатсиз белгиланади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(23-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 23 мартдаги 119-сонли қарорига асосан ўн биринчи хатбоши билан тўлдирилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 23.03.2023 й., 09/23/119/0160-сон)
мазкур Низомга 3-илова билан тасдиқланган махсус жиҳозланган транспорт воситасини бошқариш учун тиббий кўрсатмалар рўйхатига мувофиқ махсус ускуналар билан қайта жиҳозланган автотранспорт воситасини (фақат қўл билан бошқариладиган ва автомат узатгичли енгил транспорт воситалари) бошқариш лаёқати тўғрисидаги;
ушбу Низомга 4-иловага мувофиқ шакл бўйича ногиронлик тўғрисидаги маълумотнома расмийлаштирилади.
28. Ногиронлик тўғрисидаги маълумотнома ушбу Низомга 4-иловага мувофиқ шакл бўйича расмийлаштирилиб, QR-код орқали тасдиқланиб фуқарога берилади. Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси (кейинги — ўринларда Пенсия жамғармаси) тегишли бўлимига электрон тарзда ўша куннинг ўзида «ТИЭК» дастури орқали юборилади.
29. ТИЭК томонидан кўрикда ногиронлиги бўлган бола деб топилганда, шу куни мазкур Низомга 6-иловада кўрсатилган шакл бўйича маълумотнома расмийлаштирилиб, QR-код орқали тасдиқланиб ногиронлиги бўлган болага (ёки қонуний вакилига) берилади. Пенсия жамғармасининг тегишли бўлимига электрон тарзда ўша куннинг ўзида «ТИЭК» дастури орқали юборилади.
31. Агар қайта кўрикдан ўтказишда ногиронлик гуруҳи белгиланмаса, ушбу Низомга 7-иловага мувофиқ шакл бўйича шахс ногиронлиги бўлган шахс деб эътироф этилмаганлиги тўғрисидаги маълумотнома расмийлаштирилиб, QR-код орқали тасдиқланиб ногиронлиги бўлган шахс (бола)га (ёки қонуний вакилига) берилади. Пенсия жамғармасининг тегишли бўлимига электрон тарзда ўша куннинг ўзида «ТИЭК» дастури орқали юборилади.
38. 18 ёшгача бўлган болаларга ногиронликни белгилаш ушбу Низомга 8-иловага мувофиқ 18 ёшгача бўлган болаларда ногиронликка олиб келувчи асосий касалликлар рўйхати ва ушбу касалликларда ногиронликни белгилаш мезонлари асосида, 18 ёшдан катта шахсларга ногиронлик белгилаш ушбу Низомга 9-иловага мувофиқ 18 ёшдан катта шахсларда ногиронликка олиб келувчи асосий касалликлар рўйхати ва ушбу касалликларда ногиронлик белгилаш мезонлари асосида амалга оширилади.

Босқичлар

Субъектлар

Чора-тадбирлар

Бажарилиш муддати

1-босқич

Бемор

1. Умумий аҳволнинг оғирлашиши ёки олган жароҳат сабабли тиббиёт муассасасига мурожаат қилиш.

2. Организм функциялари турғун бузилиши бўлган ҳолатларда тиббиёт муассасаларига профилактик кўрикдан ўтиш учун мурожаат қилиш.

3. Қайта ногиронлик белгиланиши масаласида тиббиёт муассасасига мурожаат қилиш.

Белгиланган муддатларда

2-босқич

Тиббиёт муассасалари, тиббиёт муассасасининг врачлик-маслаҳат комиссияси

1. Ногиронлик белгилари аниқ кўриниб турган, анатомик нуқсонлар, шунингдек нохуш клиник прогнозга эга касалликлар ва асоратлар билан бўлган шахсларни клиник-функционал маълумотларни олишга доир қўшимча тиббий текширувларни ўтказмасдан ногиронлик белгилаш учун ҳужжатларни расмийлаштириш ва Тиббий-ижтимоий эксперт комиссиясига юбориш.

Кўрик учун қабул қилинган кундан бошлаб 5 иш куни ичида

Тиббиёт муассасасининг врачлик-маслаҳат комиссияси

2. Касаллиги туфайли узлуксиз ёки узлукли равишда даволанишига қарамасдан ҳаёт фаолиятини чекланиши, шунингдек организм функциясининг турғун бузилиши сақланиб қолган шахсларга ногиронлик белгилаш учун ҳужжатларни расмийлаштириш ва Тиббий-ижтимоий эксперт комиссиясига юбориш.

Кўрик учун қабул қилинган кундан бошлаб 10 иш куни ичида

3-босқич

Тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси

1. Беморга кўрикни ўтказиш жойи, вақти ва санаси тўғрисида алоқа воситалари орқали хабар юбориш.

Ҳужжатлар қабул қилинган кундан бошлаб 2 иш куни ичида

2. Ногиронлик белгилари аниқ кўриниб турган, анатомик нуқсонлар, шунингдек нохуш клиник прогнозга эга касалликлар ва асоратлар билан бўлган шахсларга тиббий ҳужжатлари асосида ногиронлик белгилаш.

3. Беморни кўрикдан ўтказиш ва натижалари бўйича беморга хулоса бериш.

Ҳужжатлар қабул қилинган кундан бошлаб 10 иш куни ичида

4-босқич

Тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси

Шахсни ногиронлиги бўлган шахс (бола) деб топилган ҳолатда реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастурини ишлаб чиқиш.

Хулоса қабул қилинган кундан бошлаб 10 иш куни ичида

Олдинги таҳрирга қаранг.
(40 — 42-бандлар Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 27 февралдаги ПҚ-88-сонли қарорига асосан киритилган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 28.02.2024 й., 07/24/88/0159-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
ТИЭКлар томонидан 3, 19б, 24, 26, 33, 34 ва 36, 40, 41 ва 42-бандлардан ташқари барча ҳолатларда фуқаронинг иштирокисиз тақдим қилинган ҳужжатлар асосида ногиронлик белгиланади ва улар ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда ногиронлик муддатсиз даврга белгиланади. Бунда 18 ёшгача бўлган болаларда ногиронлик 18 ёшга тўлгунгача бўлган муддатга белгиланади.
2. Рўйхатнинг 3, 19б, 24, 26, 33, 34 ва 36-бандларидаги ҳолатларда ногиронлик муддати умумий асосларда белгиланади.
Олдинги таҳрирга қаранг.

________________________________________________ ТИЭК № __________

(Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент ш.) бош, туманлараро, туман (шаҳар) ёки ихтисослаштирилган

НОГИРОНЛИК ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТНОМА № __________

Жисмоний шахснинг шахсий идентификация рақами (ЖШШИР):

Ф.И.О.

Манзили:

Туғилган санаси (кун, ой, йил):

Биринчи маротаба ногиронлик белгиланган сана (кун, ой, йил):

Кўрикдан ўтказилган сана (кун, ой, йил):

Кўрикдан ўтказилиши (бирламчи ёки қайта):

Ногиронлик гуруҳи:

Ногиронлик сабаби:

Ногиронлик муддати (кун, ой, йил):

ТИЭК кўригидан қайта ўтиш муддати (кун, ой, йил):

ТИЭК ХУЛОСАСИ ВА ТАВСИЯЛАРИ

Хулоса:

Тиббий реабилитация бўйича тавсиялар:

Касбий реабилитация бўйича тавсиялар (касбга тавсия, касбга йўналтириш, ўқиш ва тарбияга тавсия):

Ижтимоий реабилитация бўйича тавсиялар: (протез-ортопедия мосламалари ва реабилитация қилишнинг техник воситаларига муҳтожлиги):

Оммавий спорт ҳамда параспорт билан шуғулланиш бўйича тавсиялар:

Ўзгалар парваришига муҳтожлиги:

КАСБИЙ МЕҲНАТ ЛАЁҚАТИ ЙЎҚОТИЛГАНЛИГИ ТЎҒРИСИДА МАЪЛУМОТ

Тўғри келадиган ногиронлик гуруҳи:

Тўғри келадиган ногиронлик сабаби:

Касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражаси:

Касбий меҳнат лаёқати йўқотилган муддат (кун, ой, йил):

(QR-код)

3. Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 8 февралдаги 62-сон қарори билан тасдиқланган Меҳнатда майиб бўлган ёки касб касаллигига чалинган шахсларнинг касбий меҳнат лаёқати йўқотилиши даражасини белгилаш тартиби тўғрисидаги низомнинг 6-бандига мувофиқ меҳнатда майиб бўлиш ёки касб касаллигига боғлиқ бўлмаган ҳолда янги аниқланган касаллик оқибатида ногиронлик гуруҳи оғирлаштирилганда ногиронлик сабаби «умумий касаллик» деб белгиланади, олдин аниқланган касбий меҳнат лаёқатининг йўқотилиши даражаси эса беморнинг кўрикдан ўтиш кунидаги ҳолатига асосан қайта кўриб чиқилади.
(4-илова Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 27 февралдаги ПҚ-88-сонли қарори таҳририда — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 28.02.2024 й., 07/24/88/0159-сон)
ОЛД ТОМОНИ

РЕСПУБЛИКА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ЭКСПЕРТИЗА ИНСПЕКЦИЯСИ

_______________________________________________ ТИЭК № ________

(Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент ш.) бош, туманлараро, туман (шаҳар) ёки ихтисослаштирилган


КЎРИК ДАЛОЛАТНОМАСИДАН КЎЧИРМА № ______

СЕРИЯ ______

№ _______

А ҚИСМИ

Кўрикдан ўтказилувчининг касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражасини ва қўшимча ёрдам турларига муҳтожлиги белгиланганлиги тўғрисида (корхонага юборилади)

____________________________________________________________________________________________

(ходимни ТИЭКга юборган корхонанинг манзили ва номи)

Ф.И.О.______________________________________________________________________________________
Манзили ____________________________________________________________________________________
Туғилган санаси ______________ Касби __________________________________________________________
Кўрикдан ўтказиш: ____________________________________________________________________________

бирламчи, қайта (ёзилади)

Кўрикдан ўтказиш санаси 20___ й. «___» _____________________________
Жароҳатланиш, касалланиш санаси 20___ й. «___» ______________________
Жароҳат асорати _____________________________________________________________________________

.................................................................................................................................................................

(қирқиш чизиғи)

ОЛД ТОМОНИ

РЕСПУБЛИКА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ЭКСПЕРТИЗА ИНСПЕКЦИЯСИ

________________________________________________ТИЭК № ____

(Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент ш.) бош, туманлараро, туман (шаҳар) ёки ихтисослаштирилган

КЎРИК ДАЛОЛАТНОМАСИДАН КЎЧИРМА № ______

СЕРИЯ ______

№ _______

Б ҚИСМИ

Кўрикдан ўтказилувчининг касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражасини ва қўшимча ёрдам турларига муҳтожлиги белгиланганлиги тўғрисида (кўрикдан ўтказилганга берилади)

Ф.И.О.________________________________________________________________
Туғилган санаси__________________ Касби ________________________________
Кўрикдан ўтказиш: _____________________________________________________

бирламчи, қайта (ёзилади)

Кўрикдан ўтказиш санаси 20___ й «___» ______________.
ОРҚА ТОМОНИ
Ногиронлик гуруҳи _______ касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражаси фоизда _____%,
____________________________

(ёзма кўрсатилади)

Касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражаси белгиланган муддати:
20___ йил «____» ______________ гача.
Навбатдаги кўрикдан ўтказиш санаси 20___ йил «___» ______________
Ёрдамнинг қўшимча турларига муҳтожлик _________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Меҳнатга тавсия ______________________________________________________________________________
Асос: ТИЭК нинг ______-сон кўрикдан ўтказиш далолатномаси
Берилган санаси: 20___ йил «___» ___________________
М.Ў.

ТИЭК раиси

___________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

Комиссия аъзолари

___________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

___________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

___________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

.................................................................................................................................................................

(қирқиш чизиғи)

ОРҚА ТОМОНИ

Ногиронлик гуруҳи _______, касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражаси фоизда _____%,
_________________________________________________________

(ёзма кўрсатилади)

Касбий меҳнат лаёқати йўқотилганлиги даражасини белгиланган муддати 20___ йил «____» ______________ га?а
Навбатдаги кўрикдан ўтказиш санаси 20___ йил «___» __________
Ёрдамнинг қўшимча турларига муҳтожлик _________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
Касбга тавсия (классификатор бўйича касб турлари ёзилади)
_________________________________________________________
Асос: ТИЭК нинг ______-сон кўрикдан ўтказиш далолатномаси
Берилган санаси: 20___ йил «___» ________________
М.Ў.ТИЭК раиси

____________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

Комиссия аъзолари

____________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

____________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

____________

____________________________

(имзо)

(Ф.И.О)

РЕСПУБЛИКА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ЭКСПЕРТИЗА ИНСПЕКЦИЯСИ

__________________________Педиатрия ТИЭК № __________

(Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент ш.)


НОГИРОНЛИГИ БЎЛГАН БОЛА ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТНОМА


(ногиронлик нафақаси тайинлаш учун БТПЖнинг тегишли бўлимига маълумот электрон тизим орқали юборилади)

Уникал рақам _____________
Боланинг Ф.И.О. ______________________________________________________________________________
Манзили __________________________________________________________ Туғилган санаси ____________
Кўрикдан ўтказиш: ____________________________________________________________________________

(бирламчи, қайта (ёзилади)

Ногиронлиги бўлган бола деб 20___ й «___» _______________гача белгиланди
Қайта кўрикдан ўтказиш санаси 20___ й «___» ______________
ТИЭК тавсиялари:
1. Тиббий тавсиялар ___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________

2. Касбга тавсия (классификатор бўйича касб турлари ёзилади) _________________________________________
___________________________________________________________________________________________

3. Таълим тавсиялари __________________________________________________________________________
4. Ижтимоий тавсиялар ________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
5. Параспорт турлари бўйича тавсиялар: (параспорт-тиббий классификатори бўйича ёзилади)______________
___________________________________________________________________________________________
Асос: ТИЭК нинг ______-сон кўрикдан ўтказиш далолатномаси.
Берилган санаси: 20__ йил «___» ____________________

ТИЭК раиси

___________

______________________________

QR код

(имзо)

(Ф.И.О.)

Комиссия аъзолари

___________

______________________________

(имзо)

(Ф.И.О.)

___________

______________________________

(имзо)

(Ф.И.О.)

___________

______________________________

(имзо)

(Ф.И.О.)

Касалликларнинг номлари ва патологик ҳолатлари

Клиник кўринишлар ва организм функцияларининг барқарор бузилиши ҳолатларининг тавсифи

1. Бош ва орқа мия жароҳатлари ҳамда туғруқ жароҳатлари оқибати, бош ва орқа мия қон айланишининг оғир бузилишлари, перивентрикуляр лейкомаляция, марказий асаб тизимининг вирусли инфекциялари.

Ҳаракат, руҳий ва нутқ бузилишларининг аниқ клиник кўринишларида ҳаракатнинг (чуқур парез, плегия, парапарез, параплегия, трипарез, триплегия, гемиплегия, гемипарез, тетрапарез, тетраплегия, афазия, дизартрия, ринолалия, порциал ва генераллашган эпилептик хуружи, хотирани) бузилиши.

Спастик тетрапарез, гемипарез, контрактура, ақлий ривожланишнинг орқада қолиши, тутқаноқ хуружлари, ғилайлик, ютинишнинг бузилиши, нутқни кучли бузилиши.

Субдурал, субарахноидал, паренхиматоз, қоринчалар ичига ва бошқа қон қуйилишлар, елка плексити ва бошқа плекситлар, миелит. Қўл ва оёқларда парез, фалажлик, мушак гипотрофияси, тутқаноқ хуружи, ақлий ва нутқий ривожланишда орқада қолиш, ғилайлик, дисфагия, дизартрия, чаноқ аъзолари функциясининг бузилиши.

Тез-тез (ойда 4 ва ундан кўпроқ) тутқаноқ хуружи, гиперкинез, гемипарезлар, парезлар, ақлий ҳамда ҳаракат ривожланишининг орқада қолиши. Кучли мия қутиси гипертензияси, тез-тез (бир ҳафта давомида 2-3 та) такрорланувчи талваса хуружлари, кўз тубидаги асоратлар, парезлар, плегиялар, ақлий, нутқий ва ҳаракат ривожланишида орқада қолишлар.

2. Жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳолатлар: ички аъзоларда, суяк-мушак тизимида, мия қутисида, қулоқ-томоқ-бурун аъзоларида ва суяк-мушак тизимининг туғма аномалияси (ривожланиш нуқсонлари ва деформациялари) билан туғилган чақалоқларда узоқ назоратни ва коррекцияни талаб қиладиган ҳолатлар.

Операциядан кейинги даврда узоқ қайта тиклаш ва реабилитация муолажаларини талаб қиладиган ҳолатлар, деформацияни гипс боғлами ёрдамида босқичма-босқич даволаш ҳолати.

3. Сийдик таносил системаси касалликлари.

Буйрак функцияси бузилишининг яққол клиник кўринишлари, буйрак тўқимасида патологик жараённинг юқори фаоллик даражаси (жараён 6 ойдан узоқ давом этса). Ҳар йили 2 ойдан кўпроқ қайталанадиган патологик ҳолатлар (буйрак етишмовчилигининг II-III даражаси).

4. Ошқозон яра касаллиги. 12 бармоқли ичак яраси.

Асоратли кечиши. Касаллик хуружининг бир йилда икки ва ундан ортиқ қайталаниши, қон кетиши.

5. Бачадондан дисфункционал қон кетиш.

Касалликнинг асоратли кечиши. Анемия (НВ 60 г/л дан паст бўлиши), сурункали кечиши (6 ойдан ортиқ).

6. Бириктирувчи тўқиманинг тизимли шикастланиши (тизимли қизил югурдак, дерматополимиозит), ёшлар ревматоид артрити ва тугунчали периартеритнинг оғир турлари.

Ҳар йили 3 ойдан кўпроқ қайталанадиган патологик ҳолатларнинг юқори фаоллик даражаси, функционал етишмовчилик ёки бузилишнинг II-III даражаси.

7. Юрак ва қон айланиш тизимининг туғма аномалиялари (ривожланиш нуқсонлари, енгил ва ўрта даражадаги функция бузилишлари билан).

Ўпка гипертензияси ва гипоксемия билан асоратланган ҳолатларда бўлиши.

8. Узоқ вақт давом этадиган касалликларда, 3 ойдан кўпроқ кучли таъсир қилувчи препаратлар қўлланилганда вужудга келадиган ҳолатлар.

Терапевтик ёндашишни талаб қиладиган модда алмашинуви, иммун тизими, қон томирлари деворининг бузилиши, периферик қонда патологик ўзгаришлар (умумий оқсилни пасайиши, гемоглобинни 60 гр/лдан камайиши, анизоцитоз).

9. Гепатит В, С ва Делта-агентли турлари.

Периферик қонда гиперферментемия (2-3 фаоллик даражасида — АСТ, АЛТ 1 ммол/л, Тимол миқдорининг 7 ммол/л ва билирубиннинг 20,5 ммол/л дан юқори бўлиши), гепатоспленомегалия натижасида диспептик ва астеник бузилишлар.

10. Ирсий модда алмашинуви касалликлари (фенилкетонурия, галактоземия, целиакия ва бошқалар).

Ташхис қўйилган вақтдан бошлаб махсус парҳез зарурлик давридан то махсус парҳезнинг тугатилиш даврига қадар.

11. Кўкрак қафаси аъзолари сили: Кўкрак ичи лимфа тугунлар сили, бирламчи сил комплекси, ўпка сили, сил плеврити.

Юқори даражали интоксикация. Ўпка, юрак фаолияти етишмовчилигининг II даражаси.

1. Туғма ва орттирилган асаб тизими марказий ва периферик шикастланишларининг оқибатлари (травматик, перинатал, инфекцион, интоксикацион, орттирилган туғма-дегенератив ва бошқа кўринишлар). Эпилепсия.

Доимий яққол кўринишидаги ўртача ҳаракат бузилишлари: монопарез, моноплегия, парапарез, параплегия, трипарез, триплегия, гемипарез, гемиплегия, тетрапарез, тетраплегия, гиперкинезлар, бошқарувнинг бузилиши, нутқ, кўриш, чаноқ аъзоларининг, орқа мия фаолиятининг бузилишлари;

Тез-тез қайталанувчи даволанишга резистент тутқаноқлар шахс ўзгариши билан (ойда 4 ва ундан ортиқ катта ёки кунда тез-тез кичик ёки талвасасиз тутқаноқлар);

6 ой ва ундан кўпроқ давом этадиган оғир руҳий ҳолатлар.

2. Ақлий заифлик.

Ақлий заифликнинг ўрта даражаси, кўриш, эшитиш, нутқ, хулқ-атворнинг бузилишлари, таянч-ҳаракат тизими ва чаноқ аъзолари фаолиятининг бузилишлари билан кечиши.

1. Ҳиқилдоқ ва трахеянинг туғма ва орттирилган касалликлари.

Трахеостомиясиз мустақил нафас ололмаслик.

2. Қон ва қон яратувчи органлар касалликлари ва иммун механизмни жалб этувчи айрим бузилишлар.

Бир йил давомида 1 марта анемик кризлар, периферик қонда гемоглобин миқдорининг 60 г/лдан пасайиши, эритроцит, лейкоцит, тромбоцитлар сонининг камайиши (эритроцитлар-2,5 млн.дан, лейкоцитлар-3 мингдан, тромбоцитлар-100 мингдан пасайиши), анизоцитоз, пойкилоцитоз, микроцитоз.

3. Астма.

Ўрта ва оғир кечиши (бир йил давомида 4 ва ундан ортиқ қайталаниши, гормонларга мойиллиги). Нафас етишмовчилигининг II-III даражаси.

4. Ошқозон, 12 бармоқли ичак яра касаллиги. Ичакнинг бошқа касалликлари. Целиакия. Жигар (жигар фибрози ва циррози, сурункали вирусли гепатит), ўт пуфаги, ўт йўллари ва ошқозон ости бези касалликлари ва туғма ривожланиш нуқсонлари.

Овқат ҳазм қилиш ва жигар функциясининг яққол бузилиши (гиперферментемия, иккиламчи жигар белгилари).

Овқат ҳазм қилиш жараёнининг яққол бузилиши: сурункали диарея, оқсилсиз шишлар, стеаторея, глюкозатолерантлик синамасида ясси қанд эгрилиги, теридаги хлоридлар синамасида С1-60ммол/лдан юқори бўлиши. Махсус пархезнинг зарурлиги, жисмоний ривожланишдан ортда қолиши.

5. Қон айланиш тизими туғма аномалиялари (ривожланиш нуқсонлари, маълум бир ёшгача операция қилиб бўлмайдиган ҳолатлар, юрак ва йирик қон томирларида ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳолатлар).

Енгил ва ўрта даражадаги функция бузилишлари билан.

6. Тери ва тери ости тўқималари, шиллиқ парда касалликлари:

Тери ва шиллиқ парданинг тарқоқ шикастланиши (яраланган, эритродермия ва бошқалар).

туғма буллез эпидермолиз;

Қўл ва оёқларнинг ёзилувчи соҳаларида, бармоқларнинг устки юзаларида пуфаклар, эрозиялар, уларни ўрнида чандиқли атрофия ҳосил бўлиши. Мутиляция ва контрактуралар билан кечиши. Тошмалар доимо арзимаган шикастлар (микротравма) натижасида қайталаниб туриши.

пўрсилдоқ (пузырчатка);

Баданда, оғиз шиллиқ қаватларида қобиғи бўш пуфаклар, юзалари намланиб турадиган оғриқли эрозияларнинг ҳосил бўлиши, касалликнинг сурункали кечиши, сезилмас сабаб натижасида қайталаниши.

склеродермия, системали қизил югурдак (красная волчанка);

Тери ва шиллиқ парданинг тарқоқ шикастланиши (эритродермия, атрофия ва унинг натижасида баданда ассиметрик ўзгаришлар), кўпинча юзни ёноқ соҳасида бурун терисида капалак шаклидаги қизариш, сўнг қалинлашув ва атрофия пайдо бўлиши, ички аъзоларда ўзгаришлар ва касаллик белгилари доимо кучайиб бориши билан кечиши.

энтропатик акродерматит;

Табиий тешиклар атрофидаги терининг шикастланиши (эритродермия, шилиниши, тангача ва қатқалоқлар билан қопланиши) ва ич кетиши билан кечиши.

туғма порфирия;

Қуёш нури тушган соҳаларда тери қизариши, пуффакчалар, эрозия яралар ва пигментациялар ҳосил бўлиши ҳамда тирноқ ва сочлар атрофияси билан кечиши. Сийдик ва қонда порфиринлар миқдори кўпайиши.

Дюринг ўчоқсимон дерматити.

Тери ва шиллиқ парданинг тарқоқ шикастланиши (яраланган, эритродермия, қичиши).

1. Ногиронликка олиб келувчи асосий ички касалликларда ва кўп кузатиладиган синдромларда ҳаёт фаолиятининг чекланишини аниқлаш мезонлари

Организм функцияларининг бузилиши даражаси

Клиник-функционал бузилишларнинг тавсифи

Ҳаёт фаолияти ва лаёқат чекланиш даражаси:

Ногиронлик гуруҳи

1.1. Баъзи бир инфекцион ва паразитар касалликлар (Фтизиатрия) — А Касалликлар халқаро таснифи (КХТ-10)

1.1.1. Ўпка ўчоқли сил касаллиги (А 15)

Ўпка ўчоқли сил касаллиги — битта ёки иккала ўпканинг маълум бир соҳасида жойлашувчи диаметри 1,5 см дан катта бўлмаган донадор ёки кўп сонли ўчоқларнинг мавжудлиги билан тавсифланади. Клиник тузалиш 90 — 95% беморларда кузатилади. Касалликнинг нохуш кечишида ва сил касаллиги биринчи марта аниқланган беморларда ўпка ва бошқа аъзоларда асоратлар мавжуд бўлган ҳолларда ногиронлик гуруҳи белгиланади.

I даража

Рентгенологик текширувда, турли вақтда пайдо бўлган 1,5 см дан катта бўлмаган диаметрдаги донадор зич ўчоқларнинг битта ўпканинг чегараланган соҳасида жойлашуви, 1-2 сегментни эгаллаши аниқланади. Балғамда сил микобактерияларининг ажралиши бўлмайди. Организмнинг енгил даражадаги заҳарланиши (интоксикацияси), қон ва сийдик таҳлилларида оғишлар йўқ. Нафас етишмаслик даражаси 0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Врачлик-маслаҳат комиссияси (ВМК) бўйича чеклаш

II даража

Жараённинг клиник-рентгенологик барқарорлашуви, турли вақтда пайдо бўлган 1,5 см дан катта бўлмаган диаметрдаги донадор зич ўчоқларнинг битта ўпканинг чегараланган соҳасида жойлашуви, 1-2 сегментни эгаллаши аниқланади. Балғамда сил микобактериялари ажралиши йўқ ёки кам миқдорда мавжуд. Организмнинг енгил даражадаги заҳарланиши (интоксикацияси). Лейкоцитоз йўқ. Эритроцитлар чўкиш тезлиги (ЭЧТ) 18 — 20 мм/с. I даражали нафас етишмаслиги (НЕ), нафас олиш сони (НОС) 22 — 25 марта 1 минутда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараённинг клиник-рентгенологик барқарорлашуви йўқ, рентгенологик текширувда янги ўчоқларнинг мавжудлиги ва 1 ёки 2 сегментлар соҳаларида жойлашган турли вақтда пайдо бўлган ва диаметри 1,5 см дан катта бўлмаган кўп сонли ўчоқли соялар аниқланади. Балғамда сил микобактериялари йўқлиги ёки мавжудлиги, организмнинг умумий заҳарланиши (интоксикацияси) белгилари борлиги. Лейкоцитоз 10х109/л гача, ЭЧТ 20 — 30 мм/с. II даражали НЕ, нафас олиш сони (НОС) 1 минутда 26 мартадан ортиқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

1.1.2. Диссеминацияли (тарқоқ) ўпка сили (А 15)

Диссеминацияли (тарқоқ) ўпка сили — кўп сонли сил ўчоқларининг пайдо бўлиши билан тавсифланади. Клиник кечиши бўйича ўткир, ўткир ости (подострая) ва сурункали шаклларга бўлинади.

I даража

Махсус даволанишдан кейин жараённинг клиник кўриниши, организм турли тизимлари функциясининг бузилиши белгилари деярли йўқ, corpulmonarae юрак белгилари ва нафас етишмовчилиги мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Махсус даволанишдан кейин ижобий клиник натижа кузатилади, I даражадаги нафас етишмаслиги, НОС минутига 22 — 25 марта ёки организм бошқа тизимларининг енгил бузилишлари билан. Балғамда сил микобактериялари йўқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараённинг махсус даволашдан сўнг секин кечувчи ижобий клиник-рентгенологик динамикаси. Ўпка-юрак субкомпенсациялашган даври, қон туфлаш, ўпкадан қон кетиши, II даражали нафас етишмаслиги, нафас олиш сони 1 минутда 26 мартадан ортиқ. Балғамда сил микобактерияларининг мавжудлиги. Узоқ муддатли адекват махсус ва симптоматик даволанишга мухтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Жараённинг ижобий клиник-рентгенологик динамикасининг мавжуд эмаслиги, жараённинг ўсиб бориши; жараённинг ривожланиши; даволашга қарамасдан оғир ўпка ва ўпкадан ташқари оғир асоратлар юзага келади (III даражали нафас етишмаслиги, ички аъзолар амилоидози, ўпка-юрак етишмовчилиги — corpulmonarae белгилари ва бошқалар. Узоқ муддатли адекват махсус ва симптоматик даволанишга муҳтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.3. Инфильтратив (Яллиғланиш)ўпка сили (А 15)

Инфильтратив (яллиғланиш) ўпка сили — ўткир кечиши ва жадал ривожланиши (зўрайиш) билан тавсифланади. Кечишнинг икки асосий прогрессив (зўраювчи) ва инволютив (тинчланиш) вариантлари мавжуд.

I даража

Жараён аниқланган вақтдан бошлаб тахминан 6 — 10 ойдан кейин махсус ва патогенетик даволашлардан сўнг касалликнинг инволютив кечиши кузатилади. Организмнинг умумий заҳарланиши, рентгенологик ва лаборатория фаол белгилари кузатилмайди. Балғамда сил микобактериялари топилмайди. Нафас етишмовчилиги «0» даража.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Рентгенологик кичик ўлчамдаги емирилишларсиз (яллиғланиш) инфильтрат сояларининг мавжудлиги. Даволаш жараёнида касалликнинг ижобий кечиши кузатилади; нафас олиш ва қон айланиш функциялари деярли ўзгаришсиз. Нафас етишмаслиги — I даража. НОС 22 — 25 марта 1 минутда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Клиник-рентгенологик: лобуляр, булутсимон, лобит, перициссурит, казеоз зотилжам вариантлари аниқланади. Махсус даволашларга қарамасдан, рентгенда прогрессив мойиллиги билан ажралиб турувчи катта ҳажмдаги инфильтрат (яллиғланиш) сояларининг мавжудлиги. Лаборатория текширувда ЭЧТ ошганлигига қарамай, лейкоцитознинг кузатилмаслиги билан тавсифланади. Нафас етишмаслиги — II даража. НОС 1 минутда 26 мартадан ортиқ, сурункали юрак етишмовчилиги (СЮЕ) ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Фаол махсус ва патогенетик терапия олиб борилаётганлигига қарамасдан, тез зўрайиб борувчи кечишдаги катта ҳажмдаги инфильтратларнинг мавжудлиги, организм умумий заҳарланиш белгиларининг кескин сезиларли намоён бўлиши, нафас етишмаслиги — III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

1.1.4. Ўпканинг фиброз-ковакли сили (А 15)

Ўпканинг фиброз-ковакли сили — ўпкадаги фиброз ковак, ўпка тўқимасидаги сезиларли фиброз, бронхоген диссеминация ўчоқларининг мавжудлиги билан тавсифланади.

I даража

Кимётерапия туфайли силнинг барқарор кечиши, балғамда сил микобактерияларининг йўқлиги, организмнинг умумий заҳарланиш белгилари кузатилмаслиги ва рентгенологик кичик ўлчамдаги (10 мм гача) ковакнинг мавжудлиги ва атрофидаги тўқималарда фиброз ўзгаришларнинг ривожланиши билан тавсифланади. Нафас етишмовчилиги даражаси 0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Жараённинг безарар кечиши, диаметри 2 см гача бўлган ковакнинг мавжудлиги ва атрофидаги тўқималарда фиброз ўзгаришлар, эмфизема, бронхоэкстазларнинг ривожланиши билан тавсифланади. Кечиши барқарор, кимё терапияси туфайли бронх-ўпка диссеминацияларини бартараф этишга эришилади. Организмнинг умумий заҳарланиши енгил ёки ўрта даражали белгилари кузатилади. I даражали нафас етишмаслиги, НОС 22 — 25 марта 1 минутда. Балғамда сил микобактериялари йўқ. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I дар

III гуруҳ

III даража

Тез-тез такрорланувчи ва узоқ давом этувчи зўрайишлар, организм умумий заҳарланишининг (интоксикациясининг) сезиларли белгилари, II даражали нафас етишмаслиги ривожланиши, ўпка-юрак етишмовчилиги (corpulmonarae) компенсация даврининг бузилиши натижасида нафас олиш сони 1 минутда 26 мартадан ортиқ, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), нафас олиш функцияларининг сезиларли бузилиши, ўпкадан қон кетиши билан тавсифланади. Бошқа тизимлар: буйрак, жигар, марказий асаб тизими (МАТ) ва бошқа органлар функциясининг бузилиши оқибатида асосий касалликнинг оғирлашуви юзага келиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража;

II гуруҳ

IV даража

Ўпкаларнинг катта ҳажмдаги анатомик ўзгаришлари, ички аъзолар амилоидози, сил билан заҳарланиши (интоксикация), corpulmonarae — белгилари ва нафас етишмовчилиги III-даража. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) белгиларнинг намоён бўлиши билан тавсифланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.5. Цирротик ўпка сили (А 15)

Цирротик ўпка сили — иккиламчи силнинг клиник тури бўлиб, ўпкада яққол ва катта ҳажмдаги фиброз ўзгаришлар ривожланиши, фиброз-ковакли, диссеминацияли, камдан-кам ҳолларда инфильтратив сил инволюцияси ва плевра (ўпка пардаси) шикастланиши натижасида ўпка ва плевра (ўпка пардаси)да бириктирувчи тўқиманинг салмоқли ривожланиши билан тавсифланади.

I даража

Махсус ёки сурункали махсус бўлмаган яллиғланиш жараёнининг фаол белгилари, қон туфлаш кузатилмаслиги, чекланган цирротик жараён мавжудлиги. Нафас етишмаслик даражаси 0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бир томонлама ўпкада, ўпка плеврасида фиброз ўзгаришлар, бириктирувчи тўқиманинг ривожланиши билан таърифланади. Рентгенда дағал деформацияланган склероз белгилари аниқланади. Балғамда микобактерия аниқланмайди. Умумий қон ва пешоб таҳлили нормада. I — даражали нафас етишмаслиги (НЕ), НОС 22 — 25 марта 1 минутда. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Иккала ўпкадаги тарқалган морфологик ўзгаришлар, махсус ва махсус бўлмаган яллиғланиш ҳисобига узоқ муддат сақланиб турувчи организмнинг умумий заҳарланиши (интоксикацияси) билан кечади. II даражали нафас етишмаслиги, НОС 22 — 25 марта 1 минутда. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), ўпка-юрак декомпенсацияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража.

II гуруҳ

IV даража

Иккала ўпкадаги кенг тарқалган цирротик ўзгаришлар, организмнинг кучли ифодаланган сезиларли даражадаги умумий заҳарланиши белгилари ва III даражали нафас етишмаслиги, НОС 1 минутда 26 мартадан ортиқ, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), сурункали ўпка-юрак етишмовчилиги (corpulmonarae) декомпенсацияси, амилоидоз ва бошқа оғир асоратларнинг мавжудлиги билан кечадиган жараён.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

1.1.6. Ўпка туберкулёмаси (А 15)

Ўпка туберкулёмаси — ўпкада диаметри 1 см дан катта бўлган, сурункали торпид кечадиган казеоз-некротик капсуланинг ҳосил бўлиши билан тавсифланади.

I даража

Туберкулёма регрессив кечишга мойил бўлиб, организмнинг енгил даражадаги заҳарланиши (интоксикация), клиник-рентгенологик ва лаборатор белгиларининг намоён бўлмаслиги билан кечади. Нафас етишмаслик даражаси 0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Узоқ муддатли кимё терапияси билан даволанишга қарамай, организмнинг енгил умумий заҳарланиши белгилари сақланиб қолади, клиник-лаборатория текширувлари меъёрида. Рентгенологик-туберкулёма атрофида ўрта ва етарли интенсивликдаги ўзгаришлар кузатилади. I даражали нафас етишмаслиги. НОС 22 — 25 марта 1 минутда. Балғамда микобактериялар аниқланмайди. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Махсус жараённинг ёки операциядан кейинги даврнинг нохуш кечиши, махсус жараённинг асоратлари хуружи ва организмнинг ифодаланган заҳарланиши (интоксикация) белгилари билан кечади. II даражали нафас етишмаслиги. НОС 1 минутда 26 мартадан кўп. Балғамда сил микобактериясининг мавжудлиги. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

1.1.7. Юқори нафас йўллари сили — ҳиқилдоқусти, ҳиқилдоқ, ҳалкум сили (А 15.5)

I даража

Умумий аҳвол қониқарли. Клиникада: кам миқдорда балғам кўчиши, оз миқдорда тана вазнининг камайиши, овознинг бироз бўғиқлиги ва ўзгариши, қулоқлардаги ва ютинишдаги оғриқлар билан намоён бўлади. Лаборатория ва рентген текширувларида ўзгаришлар йўқ.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Умумий аҳвол нисбатан қониқарли. Клиникада умумий аҳвол қониқарли, балғам ажралиши ва оз миқдорда балғам ажралиши билан кузатилувчи йўтал, тана вазнининг камайиши, овознинг бўғилиши ва ҳуштаксимон пичирлаш ҳолатигача ўзгариши, қулоқлардаги оғриқ, ютинганда оғриқнинг кучайиши, тилда яралар пайда бўлиши кузатилади. Объектив овоз бойламларининг яралар билан қопланганлиги аниқланади. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

ўқиш — I даража; мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

1.1.8. Плевра сили ва плевра эмпиемаси (А 15.6)

Плевра сили — плевранинг яллиғланиши ва плевра бўшлиғида экссудат тўпланиши билан тавсифланади.

Плевра эмпиемаси — узоқ муддатли, кўпгина ҳолатларда жарроҳлик усулида даволашни талаб этувчи оғир йирингли касаллик.

III даража

Нафас олганда кўкракнинг пастки қисмларида ўтмас характердаги оғриқ, субфебрил тана ҳарорати кўтарилиши, қуруқ йўтал, енгил жисмоний ҳаракатдаги нафас сиқилиши. Перкуссияда ўпка пастки бўлагида перкутор товушнинг бўғилиши, аускультацияда тегишли соҳа устида нафас эшитилмайди. Экссудат ва бронхлар ажралмасида сил микобактерияларининг мавжудлиги. Йирингли эмпиема жараёнининг кўкрак қафаси деворининг қовурғалар орасига тарқалишида абсцесс — («совуқ» абсцесс) ва торакал оқма яраларлар юзага келиши мумкин. НЕ — II даражали нафас етишмаслиги, НОС минутига 26 мартадан ортиқ. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Кўкракнинг пастки қисмларида доимий симилловчи ва тўхтовсиз оғриқ — «плевра оғриқлари», тинч ҳолатдаги нафас сиқилиши, ҳансираш, ўпкалар устидаги перкутор товушнинг бўғиқланиши, нафаснинг бутунлай эшитилмаслиги. Кўкрак оралиғи органлари қарама-қарши тарафга силжийди. Балғам ва оқма ярадан чиқувчи ажралмаларда сил микобактерияларининг мавжуд бўлади. Нафас етишмаслиги — III даража, СЮЕ — IV, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

1.1.9. Асаб тизими сил касаллиги (А 17)

I даража

Ўтказилган махсус кимётерапиядан сўнг беморнинг умумий аҳволи қониқарли. Асаб тизимида органик зарарланиш белгилари йўқ. Марказий асаб тизими астенизациясининг енгил даражадаги кўринишлари. Электроэнцефалография (ЭЭГ), компьютер томография (КТ), магниторезонастомография (МРТ) текширувлари натижалари меъёр чегарасида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўтказилган кимётерапиядан кейин беморнинг умумий аҳволи нисбатан қониқарли. Ўрта даражадаги астено-невротик синдром, одатда вегето-томир бузилишлари билан бирлашиб кетади, психиканинг енгил органик ўзгаришлари (ўрта даражада намоён бўлувчи психоорганик синдром), енгил даражада эшитиш (I-II даражадаги қулоқ оғирлиги) ёки кўриш фаолиятининг пасайиши. ЭЭГ, КТ, МРТ текширувлари натижаларида меъёр кўрсаткичларидан озгина оғишлик мавжуд. Ўрта даражадаги монопарез ёки гемипарез. Камдан-кам ҳолларда содир бўлувчи тутқаноқ хуружлари, баъзида психомотор ривожланишдан орқада қолиш. КТ — бош чаноғи ички босимининг ошиш белгилари-интракраниал гипертензия.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Комплекс махсус ва симптоматик даволашдан кейин, умумий аҳвол ўрта оғирликда. Марказий асаб тизимининг ифодаланган астенизацияси, одатда вегетатив қон-томир бузилишлари, психиканинг органик ўзгаришлари (ифодаланган психоорганик синдром), тўлиқ карлик билан биргаликда намоён бўлиши. Зарарланиш жойига қараб мустақил ҳаракат қилиш лаёқатининг ифодаланган бузилишлари (моно-, гемипарез), психоорганик ўзгаришлар (баъзида ақли заифлик), ўз ҳулқ-атвори ва атроф муҳитга танқидий муносабатнинг доимий равишда пасайиши, тез-тез такрорланувчи тутқаноқ (эпилептик) хуружлари. ЭЭГ — бош мия биоэлектр фаоллигининг пасайиши. КТ — ифодаланган бош суяги чаноғи ички босимининг ошиши, бош мия пўстлоғи атрофияси белгилари билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз ҳулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Ақл-идрокнинг кескин кучли даражада пасайиши, кўрлик, мустақил ҳаракат қилишнинг чуқур даражадаги бузилишлари (моно, геми, три, тетраплегиялар), ликвородинамика бузилишининг кучли ифодаланган белгилари, тез-тез такрорланувчи ва узоқ муддат давом этувчи тутқаноқ хуружлари. Ўз ҳулқ-атворини назорат қила олмаслик, унга тузатиш кирита олмаслик, доимий равишда ўзга шахсларнинг ёрдамига муҳтожлик (бошқа шахсларнинг назорати остида бўлиш). ЭЭГ — бош мия биоэлектр фаоллигининг пасайиши. КТ — ифодаланган бош чаноғи ички босимининг ошиши, бош мия пўстлоғи атрофияси белгилари билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз ҳулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.10. Суяк ва бўғимлар сили (А 18.0)

I даража

Организмнинг силдан заҳарланиш (интоксикация) белгилари мавжуд бўлмайди. Бўғимларда ҳаракатнинг енгил даражада бузилиши, оқсоқланиш кузатилади. Умуртқа танасида суяк тўсинчаларининг енгил ўзгариши, орқа мия илдизчаларининг таъсирланиши натижасида мустақил ҳаракат қилишнинг енгил даражадаги бузилишлари кузатилади. Оёқларда енгил қувватсизлик белгилари аниқланади. Лаборатория-рентген-томография текширувлар натижалари: сил ва яллиғланиш жараёнларининг фаоллиги мавжуд бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Сил заҳарланиши белгилари мавжуд бўлмайди. Зарарланган бўғимларда вақти-вақти билан оғриқлар, зарарланган суяклар соҳасида юмшоқ тўқималарда енгил даражадаги шиш, қизариш, оғриқ кузатилади, турли кўринишдаги ҳаракатларнинг чегараланганлиги, бўғимлар функцияларининг 1 даражали бузилишлари. Толиқиш, зарарланган умуртқа соҳасидаги вақти-вақти билан юз берувчи оғриқлар, умуртқа поғонасида енгил даражада намоён бўлувчи мустақил ҳаракат қилишнинг чегараланганлиги Рентген тасвирда суяк тўқималарида деструктив ўзгаришларсиз остеопороз белгилари пайдо бўлади. Лаборатория текширувларида ЭЧТ тезлашади, озроқ лейкоцитоз кузатилади. Сил ва яллиғланиш жараёнларининг фаоллиги мавжуд бўлмайди.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бўғимлар ҳаракатининг сезиларли даражада бузилиши, қўл-оёқлар функцияларининг сезиларли бузилишлари, толиқиш, зарарланган соҳалардаги оғриқлар, шиш бўғимлар ҳаракати чегараланганлиги, сил жараёнининг аниқ белгилари. Билак бўғимининг функционал ноқулай ҳолатдаги анкилози (60 градусдан кам ёки 150 градусдан кўпроқ, ёхуд елка олди бўғимининг энг охирги пронация ёки супинация ҳолатида қайд қилиниши), чаноқ-сон, тизза бўғимининг 180 градусдан кам ёзилиши ёки болдир-панжа бўғими резекциясидан кейинги товоннинг номутаносиб ҳолати ва статика-динамика функциясининг бузилиши мавжудлигидаги оёқнинг 7 см калталиги. Бўғимлар функцияларининг III даражадаги бузилиши. Умуртқа поғонаси соҳасида оғриқлар кучайган, оғриқлар ҳисобидан мустақил ҳаракат қилиш чекланган, орқа мияда ўзгаришлар аста-секин ривожланади, нерв толаларини сиқилиши белгилари кўзга ташланади. Чаноқ аъзолари функцияларининг енгил ёки ўртамиёна бузилишлари. Рентген тасвирда суяк тўқимасида остеопороз, яққол деструкция ўчоқлари, деформациялар, умуртқа танасининг емирилишлари, баъзан оқма яралар, сил абсцесслари белгилари кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Умуртқа поғонасидаги фаол сил жараёнининг кескин кўриниб турувчи белгилари, шунингдек, ҳаракат функциялари бузилишларининг кескин кўринишлари кузатилади. Аниқ намоён сезилувчи геми, парапарезлар ёки фалажликлар аниқланади. Организмнинг умумий сил заҳарланишининг яққол кўриниб турувчи ҳолати, тос аъзолари ва III — IV даражадаги бўғимлар функцияларининг кескин бузилишлари, суякларнинг емирилиши, ҳаракат-таянч фаолиятининг кучли ифодаланган бузилишлари, беморнинг умумий оғир ҳолати билан биргаликда сил оқма яралари, сил абсцесслари кузатилади. Рентген тасвирида: зарарланган суякларда яққол деструкциялар, деформациялар, патологик синиш белгилари, ҳар хил ўлчамдаги емирилишлар мавжудлиги. Умуртқалар танаси суяк тўқимаси ва бўғимлар деструкцияси кузатилади. Умуртқанинг кифосколиотик деформацияси, шунингдек, кўкрак қафасининг деформацияси, III даражадаги нафас олиш функцияси бузилиши билан. Лаборатория текширувларида сил жараёнининг кескин намоён бўлган белгилари кузатилади: тезлашган ЭЧТ ва нейтропения.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.11. Буйрак ва сийдик чиқариш йўллари сили (А 18.1)

I даража

Умумий ҳолат қониқарли, тана ҳарорати меъёрда. Клиник белгилари енгил сезилмайдиган ҳолсизлик, ланжлик, бош оғриғи, кўз қовоқларининг вақти-вақти билан шишиб туриши, иштаҳанинг пасайиши, артериал қон босими меъёр чегарасида, буйраклар пайпасланмайди, сийдик чиқиши эркин, сийдикда сил микобактериялари ажралмайди, пиурия, гипоизостенурия, протеинурия, лейкоцитурия, эритроцитуриялар мавжуд бўлмайди. Қондаги креатинин миқдори 0,18 ммол/л дан паст, буйрак паренхимаси коптокчаларида фильтрлаш қобилияти 50% дан кўп бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Умумий аҳвол нисбатан қониқарли, тана ҳароратининг субфебрил кўтарилиши, буйраклар пайпасланмайди, бел соҳасида ўрта даражадаги оғриқлар, пешоб чиқиши эркин, пешобда сил микобактерияларининг кам миқдорда ажралиши, кам миқдорда пиуриялар, гипоизостенурия 1020 гача, протеинурия, лейкоцитурия, эритроцитурия. Креатинин миқдори 0,19 ммол/л дан юқори, буйрак паренхимаси коптокчаларида фильтрлаш 50% ва ундан кам. I даражали сурункали буйрак етишмовчилиги (СБЕ). Енгил даражадаги анемия, гипоальбуминемия. Рентген тасвирида деструкциянинг бошланғич босқичи, папиллит кўринишида. Урографияда косача контурларининг инъекционлиги, контраст модданинг «тилчалар» кўринишида оққанлиги. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Умумий аҳвол ўрта оғирликда, тана ҳароратининг кўтарилиши, артериал гипертензия систолик кўрсаткичнинг юқорилиги билан, буйраклар соҳасида оғриқ, бел соҳасида оғриқлар кучли, тез-тез кам миқдорда оғриқли пешоб ажралиши, пешобда сил микобактерияларининг ажралиши, пиурия, лейкоцитурия, эритроцитурия, гипоизостенурия 1010 — 1012 гача. Креатинин миқдори 0,71 ммол/л дан ортиқ бўлмайди, буйрак паренхемаси коптокчаларида фильтрлаш 30% ва ундан кам, II даражали СБЕ. Бир сутка давомидаги диурез камайган, ўрта даражадаги анемия, гипоалбуминемия. Рентген текширувларида диаметри 1,0 см ва ундан ортиқ бўлган чегараланган коваклар коса-жом тизимининг ўрта даражадаги деформацияси белгилари. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Умумий ҳолат оғир. Организм умумий заҳарланишининг кучли ифодаланиши, артериал гипертензия, кўп ҳолларда буйраклар пайпасланади, бел соҳасидаги қаттиқ оғриқлар, сийдик чиқариш тез-тез, кескин оғриқли, пиурия, протеинурия, эритроцитурия. Анемия, турғун юрак етишмовчилиги, перикардит, мия, ўпка шиши белгилари. Буйрак паренхемаси коптокчаларида фильтрлаш 25% дан кам. Сийдикнинг осматик зичлиги плазманинг қондаги осмотик зичлигига тенглашган. Қон плазмасидаги оқсил 40 г/л гача. Қон креатинини 0,72 ммол/л дан ошади. Оғир ацидоз. Рентгенда — субтотал ёки тотал деструкция, иккала буйракларнинг поликовакли зарарланиши, буйрак паренхимасидаги кўплаб сояларнинг мавжудлиги.СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.12. Абдоминал сил (А 18.3)

I даража

Организмнинг сил интоксикацияси (заҳарланиши) белгилари мавжуд бўлмайди. Лаборатория, УТТ ва рентген-томографик текширувларнинг натижалари: қорин бўшлиғида яллиғланиш ва сил жараёнинг фаоллиги мавжуд бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Сил интоксикацияси (заҳарланиши) белгилари мавжуд бўлмайди. Ошқозон-ичак тракти функциясининг сил билан зарарланиши натижасида мотор-эвакуатор фаолиятнинг даврий (эпизодик) бузилишлари кузатилади. Толиқиш, ошқозон соҳаси ва ичак йўли бўйича онда-сонда оғриқлар кузатилади. Рентген-томографик текширувлар ва УТТда конгломерат кўринишидаги мезентериал лимфа тугунларининг катталашиши кузатилади. Лаборатория текширувларида сил ва яллиғланиш белгиларининг фаоллашуви мавжуд бўлмайди.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Организмнинг ифодаланган сил интоксикация белгилари намоён, шунингдек, ошқозон-ичак тракти фаолиятининг ифодаланган бузилишлари кузатилади, мотор-эвакуатор функциянинг вақти-вақти билан бузилишлари, иштаҳанинг пасайиши, толиқиш, кахексия, эпигастрия соҳаси ва ичак йўли бўйлаб вақти-вақти билан оғриқлар, қабзиятлар, ич кетишлар, асцит, чандиқли касалликнинг комплекс белгилари кузатилади. Ахлатда микобактерия БК (Кох бактериялари) аниқланади. Рентген-томография текширувлари ва ультратовуш текшируви УТТда конгломерат кўринишидаги лимфа тугунлари кузатилади. Лаборатория текширувида сил ва яллиғланиш жараёнинг фаоллиги кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Организмнинг кучли ифодаланган сил интоксикация белгилари кузатилади. Сил билан зарарланиш натижасида ошқозон-ичак тракти фаолиятининг ифодаланган мотор-эвакуатор функциянинг даврий бузилишлари, иштаҳанинг пасайиши, толиқиш, кахексия, эпигастрия соҳаси ва ичак йўли бўйлаб вақти-вақти билан оғриқлар, қабзиятлар, ич кетишлар, асцит кузатилади. Ахлатда БК аниқланади. Рентген-томография текширувлари ва УТТ да конгломерат кўринишидаги лимфа тугунлари катталашиши кузатилади. Лаборатория текширувларида сил жараёни фаоллиги (тезлашган ЭЧТ ва нейтропения) кўринади. Абдоминал сил касаллиги жарроҳлик амалиётида стома қўйилишидан кейинги ҳолат.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.1.13. Кўз сили (А 18.5)

I даража

Шохпарданинг яллиғланиш, дистрофик характердаги сил билан шикастланганлигининг ҳар қандай кўринишларида. Қоронғуликка ўрганишнинг енгил даражадаги бузилиши — тўр парда дистрофиясида ғира-шира пайтда кўришнинг ёмонлашиши. Кўриш ўткирлиги, яхширок кўрадиган кўздаги коррекция билан 0,03 — 1,0 чегарасида пасайиши, кўриш майдонининг 10 — 15 даражага торайиши. Клиник-лаборатория ва функционал текширувлар: сил жараёни фаоллигининг белгилари мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Шохпарданинг яллиғланиш, дистрофик характердаги сил билан зарарланганлигининг ҳар қандай кўринишлари. Кўриш ўткирлигининг, яхширок кўрадиган кўзда коррекция билан 0,09 — 0,2 гача пасайиши, кўриш майдонининг 20º га торайиши ёки марказий кўриш қобилиятининг юқори даражадаги талабларни қўювчи касб эгаларида функционал скотома мавжудлиги билан кечувчи касалликнинг ривожланган босқичи. Касаллик битта кўзда бўлганда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0 — 0,2 гача пасайиши ёки кўриш майдонининг 5º гача концентрик торайиши. Клиник —лаборатория ва функционал текширувлар — фаол сил жараёнининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража; ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Шохпарданинг сил билан зарарланганлигининг, сурункали кечиши ва даволашга бўйсунмайдиган ҳар қандай турларида (кератитлар, мўғуз парда дистрофиялари). Касалликнинг ўта чуқурлашган босқичи. Тўрпарда дегенерацияларидаги ёруғлиқни ҳис қилишнинг оғир даражадаги бузилишлари. Кўз тубида сариқ-оқ рангдаги нуқтали ёки доғли (пигментли) ўчоқлар. Ретинал қон томирларнинг кескин торайиши. Кўриш нерви диски атрофияси, тўрпарда марказий рефлексларининг кескин пасайиши ёки йўқлиги. Кўриш ўткирлигининг коррекция қилингандаги 0,04 — 0,08 гача пасайиши, кўриш майдонининг концентрик торайиши 20º гача. Клиник-лаборатория ва функционал текширувлар: фаол сил жараёнининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат қилиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Шохпарданинг қўпол дистрофияли сил билан зарарланганлиги. Касалликнинг ўта чуқурлашган ёки терминал босқичи. Ёруғликни ҳис қилишнинг оғир даражадаги бузилиши. Тўр пардадаги кўп сонли ва дегенератив ўчоқларнинг мавжудлиги. Кўриш нерви атрофияси, катаракта, иккиламчи глаукома, тўрпарда кўчиши ва бошқалар каби кўринишдаги асоратлар бўлиши мумкин. Кўриши яхшироқ бўлган кўздаги кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,03 гача пасайиши, кўриш майдонининг 10º — 5º даражагача концентрик торайиши ёки 15º даражагача марказий скотома борлиги. Клиник-лаборатория ва функционал текширувлар: фаол сил жараёнининг мавжудлиги ёки кўзларнинг сил билан зарарланганлигидан кейин кўриш қобилиятини тўлиқ йўқотиш белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража

I гуруҳ

1.1.14. Сил касаллиги сабабли жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳолат (А 18.8)

I даража

Ўпканинг сегментли резекцияси. Жарроҳлик амалиёти натижалари яхши. Жараённинг фаоллик белгилари мавжуд бўлмайди. Организм заҳарланишининг (интоксикация) умумий белгилари деярли йўқ. Рентген текширувларида, фаол силнинг ҳар қандай белгилари мавжуд бўлмайди. Ташқи нафас олиш функциялари меъёр чегарасида. Нафас етишмаслиги даражаси 0. Юрак-қон томир етишмовчилиги йўқ. Гемограмма меъёрда.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Нефро-, пульмон-, лоб-, билобэктомия ёки сегментли резекция. Жарроҳлик амалиёти натижалари яхши (бир йилдан кейин). Организмнинг енгил даражада умумий заҳарланиши белгилари. Фаоллик белгилари мавжуд эмас. Рентген текширувларида сил жараёни белгилари кузатилмайди. Гемограмма меъёрда. 1 даражали СБЕ, I даражали нафас етишмаслиги. СЮЕ — I ФС II (NYHA бўйича). Кўкрак қафасининг жарроҳлик амалиёти натижасидаги деформациясида I даражали нафас етишмаслигидаги беш ва ундан ортиқ қовурғалар резекциясида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Нефро-, пульмон-, лоб-, билобэктомии ва сегментли резекция. Жарроҳлик амалиёти натижалари яхши (бир йилгача), аммо, асосий касалликнинг қайтадан кечиши ва организм функциясининг субкомпенсацияланган даврининг ривожланиши кузатилади. Организмнинг умумий заҳарланиши (интоксикация) белгилари ўртамиёна даражада сезилади. II даражали нафас етишмаслиги, СБЕ — II даража,СЮЕ — II ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Нефро-, пульмон-, лоб-, билобэктомия жарроҳлик амалиётининг ёмон натижалари, организмнинг функцияларининг декомпенсацияси, организмнинг умумий заҳарланиши (интоксикация) белгилари кескин билинади, яққол кўриниб турувчи метаболик ўзгаришлар (кахексия), фаол махсус ва номахсус яллиғланиш жараёнининг (лейкоцитоз, эозинофилия, эритроцитопения, тезлашган ЭЧТ) яққол кўриниб турувчи сурати. Нафас етишмаслиги III даража, СБЕ — III даража, СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража; мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2. Қон касалликлари (ХКТ — 10) C. D

1.2.1. Кўп сонли миелома С 90

Кўп сонли миелома (миелома касаллиги, Рустицкий-Каллер касаллиги) — Парапротеинемик гемобластоз, хавфли ўсмани плазматик бир хил клонли ҳужайранинг пролеферацияси моноклониал иммуноглобулин гиперпродукцияси билан ифодаланади

I даража

Остеодеструкция, анемия, I даражали СБЕ (латент) клиникали нефропатия, инфекцион асоратлар билан шакланувчи оғриқ синдроми. Қон таҳлили: Нв — 100 г/л дан ошиқ, умумий оқсил 70г/л, юқори ЭЧТ, сийдикдаги Бенс-Жонс оқсили мавжудлиги — мусбат, суяк илигида 2% дан ортиқ плазматик ҳужайралар пайдо бўлади, суяк тўқимаси деструкцияси кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Умумий остеопороз кўринишдаги суякларнинг шикастланиши, суяклар синиши, протеинурия ва II даражали СБЕ (латент) клиникали буйраклар амилоидози, радикулит оғриқлар, орқа мия компрессияси, бош суяги ичи плазоцитомалари, симптоматик периферик нейропатия, доимий бўлмаган гепатоспленомегалия, гиперёпишқоқлик синдроми, қоннинг ивимаслиги, инфекцион асоратлар, безгак. Таҳлилларда: анемия (Нв-80г/л дан паст), ЭЧТ юқори, плазма ҳужайралари пролиферацияси, гиперпротеинемия, гиперкальциемия, қон зардобида М градиентнинг аниқланиши, Бенс-Жонс оқсилининг 4 г/л гача аниқланиши, тромбоцитопения.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараённинг ривожланиши, шиш массасининг ўсиши, остеолиз кучайишида намоён бўлади, клиник белгилари суяклар шикастланишининг тарқалиши, СБЕ — III даражали (интермиттирли) клиникали буйраклар, гепатоспленомегалия, кўп сонли плазмоцитомалар, гиперпротиенемия, гиперкальциемия, қон зардобида М градиентнинг аниқланиши билан тавсифланади. Таҳлилларда: анемия (Hb-60 г/л.дан паст), юқори ЭЧТ, таҳлиллардаги Бенс-Жонс оқсили миқдори 4 дан 12г/л. гача.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Суякларнинг умумлашган шикастланишли ўткир клиник симптоматикаси, неврологик асоратлар, буйракларнинг СБЕ — IV (терминал босқич) клиникали шикастланиши, кўп сонли пла?моцитомалари. Таҳлилларда: анемия, юқори ЭЧТ, кальций 2,99 ммоль/л дан юқори, таркибидаги Бенс-Жонс оқсили миқдори 12 г/л дан юқори .

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.2. Ўткир лейкозлар (Гемобластозлар) С 91.0-92.0-92.4-92.5-93.0-94.0-94.2-95.0

Ўткир лейкозлар — нормал суяк илигининг, қоннинг нормал етук ҳужайраларига дифференцияланмайдиган етилмаган бласт гемопоэтик ҳужайралар алмашиши билан тавсифланувчи лейкознинг тез кучайиб борувчи шакллари.

I даража

Соғломлашиш 5 йил ва ундан ортиқ муддат ичида давом этган тўлиқ клиник-гематологик ремиссияда, суяк илиги қайталанишларининг йўқлиги.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Махсус даволаш якунланганидан кейин камида бир йил давомидаги тўлиқ ва турғун ремиссия, иш ҳажмини камайтириш зарурияти ёки бошқа ишга ўтказиш, тақиқланмаган касбга қайта ўқитиш. Лаборатория маълумотларида: бласт ҳужайралари сонининг 2-3 мартага камайиши, яъни поликимётерапия олиш ҳолатида 99,0 — 99,9%, терапия 2,5 йил ва ундан ортиқ муддат ичида давом этади. Суяк илиги пунктатида — бласт ҳужайраларининг камайиши 3% дан кам. Қоннинг умумий таҳлили — меъёрида, бласт ҳужайралар йўқ. Касаллик белгилари бўлмаслиги мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Махсус даволаш дастури давом эттирилганида камида бир йил давом этиб келаётган тўлиқ ва турғун ремиссия. Касаллик асорати ёки цитостатик терапиянинг натижасида бошқа аъзо ва тизимлар турғун аниқ бузилишларининг мавжудлиги. Гипертермиялар, геморрагик синдромнинг пайдо бўлиши, турли инфекцион асоратлар, фаолликнинг бузилиши, заҳарланиш (интоксикация) белгилари, флебитлар. Лаборатория маълумотларида: периферик қонда бласт ҳужайралари, тромбоцитопения, анемия, лейкоцитоз ёки миелотоксик агронулоцитоз пайдо бўлади, суяк илигидаги бласт ҳужайралар миқдори 5% атрофида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Бир йилгача давом этаётган ремиссия давридаги касалликнинг ўткир босқичи ва касалликнинг қайталаниш ҳолатида. Клиник кўриниши: гипертермия, геморрагик синдром, турли инфекцион асоратлар, ҳолсизлик, фаолликнинг бузилиши, заҳарланиш белгилари, оссалгиялар, полиорган зарарланиш, ички аъзоларга қон қуйилиши, III даражали нафас етишмаслиги, СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича), менингиал синдромлар, флебитлар, милклар, миокард, тери, тухумдон лейкемик инфильтрацияси, пульмонит, лимфоаденопатия ва гепатоспленомегалия. Лаборатория маълумотларида: қоннинг умумий таҳлили-периферик қонда бласт ҳужайралар, тромбоцитопения, лейкоцитоз ёки миелотоксик агранулоцитоз. Баъзида бласт ҳужайралар мавжуд бўлмайди (алейкемик вариант). Меъёрдаги қон ҳосил қилиш функциясининг сезиларли пасайиши, суяк илигидаги бласт ҳужайралар миқдори 5% дан юқори ёки тотал бластоз. Орқа мия суюқлиги — бластли цитози ва эритроцитларнинг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

1.2.3. Сурункали лимфобластлейкоз С 91.1

Сурункали лимфобласт лейкоз — суяк илиги, лимфа тугунлари, қора талоқ ва бошқа аъзоларнинг лимфоцитар инфильтрацияси ҳолатида, пролиферация ва периферик қондаги етилган лимфоцитларнинг миқдори ошиб кетиши билан тавсифланувчи лимфопролифератив неопластик касаллик.

I даража

Заҳарланиш (интоксикация) белгиларисиз изоляцияланган лимфоцитоз (суяк илиги ва периферик қоннинг).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қон таҳлили — лейкоцитоз 50 — 100 х 109/л гача, қондаги лимфоцитоз 15,0х109/л дан ортиқ, тромбоцитлар 100 х 109/л дан ортиқ, суяк илигидаги лимфоцитоз 40% дан ортиқ. Қизиқ қон, гранулоцит, тромбоцитлар кўрсаткичлари меъёрда ёки клиник кўриниши бўйича медикаментоз аралашувни талаб этмайди, катарал касалликлар кўпаймаган. Ушбу босқичда қоида бўйича, ўсмага қарши (антинеопластик) терапия керак бўлмайди. Заҳарланиш белгилари йўқ. лимфа тугунлари катталашган. Рационал ишга жойлаштириш, қайта малака ошириш ва бажарилаётган иш ҳажмини камайтириш зарурати.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Юқори даражадаги чарчаб қолиш, ҳолсизлик, терлаш пайдо бўлади, иш қобилияти пасаяди, тана вазни камаяди, цитолитик кризлар пайдо бўлади; ўсманинг вазни оша бошлайди, қайталанувчи инфекциялар пайдо бўлади, ҳар куни субфебрил ҳарорат кузатилади. Қон таҳлили — лейкоцитоз 100 х 109/л дан ортиқ ва ойма-ой ўсиб боради, гемоглобин миқдори 100 г/л дан кам, тромбоцитлар 100 х 109/л дан кам. Лимфоцитоз, лимфа тугунларининг ўлчамларидан қатъи назар, гепатоспленомегалия билан кечади. Лимфа тугунлари катталашган. Махсус даволашни ўтказиш талаб этилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Энг кўп учрайдиган асоратлар бўлиб, цитопеник синдромлар ҳисобланади. Қон ҳосил қилишни нормал нишларининг кескин пасайиши кузатилади, гипогаммаглобулинемия ривожланади, инфекцияларга чалинувчанлик ошади. Кахексия, ички аъзоларнинг лимфатик заҳарланиши (инфильтрация), тери қичишиши кузатилади. Терминал босқичнинг намоён бўлиши шаклларидан бири бўлиб, гипертермия, экссудатив плеврит ва лимфа тугунларидаги саркомали ўсиш бўлиши мумкин. Қон таҳлили: лейкоцитоз, баъзида лейкопения ривожланиши мумкин, тромбоцитларнинг камайиши 90 х 109/л дан паст, анемия ва лимфа тугунлари, қора талоқ ва жигар ўлчамларининг ўсиши; лимфоцитоз 80% гача, бластоз пайдо бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.4. Сурункали миелолейкоз С 92.1

Сурункали миелолейкоз — морфологик субстратнинг дифференцияланувчи ва етилган гранулоцитлар бўлган миелопоэздан аввалги ҳужайралардан ҳосил бўлувчи қон ҳосил қилиш тўқимасининг зарарли ўсмаси.

I даража

Суяк илигининг муваффақиятли трансплантациясидан кейинги тузалишнинг кам учрайдиган ҳоллари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

II даража

Сурункали босқичи: кўп терлаш, чарчаб қолиш, чап қовурға остидаги оғирлик, тана вазнининг камайиши, спленомегалия, қора талоқ инфаркти, чап қовурға ости соҳасида ўткир оғриқлар. Жигар ҳар доим ҳам катталашмаган ёки 20% ҳолларда гепатомегалия. Азобловчи приапизм, камдан-кам ҳолларда кўриш ёки бош мия функциясининг бузилиши, бош оғриқлари, карахтланиш. Қон таҳлили: лейкоцитар формуласи (миелоцит ва метамиелоцитлар сонининг секин-аста ошиб бориши промиелоцитларнинг пайдо бўлиши), чапга сурилган лейкоцитоз, тромбоцитозга мойиллик, эозинофиллар ва базофиллар фоизи ошган. Қонда ёки суяк илигида Филадельфия хромосомаси ёки bcr/abl гени аниқланади. Суяк илигининг кўп ҳужайралилиги, ёш гранулоцитлар сони кўпайиши сабабли талоқ ўлчамларининг катталашиши билан. Ҳар куни махсус дориларни қабул қилиш зарур.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даражалар

II гуруҳ

III даража

Терминал босқич: ўткир лейкоз ривожланади. Кескин ҳолсизлик, суяклар, бўғимларда узоқ давом этувчи оғриқлар, гипертермия, кўптерлаш пайдо бўлади. Жигар ва талоқ тез катталашади, геморрагик диатез кўриниши қўшилади. Экстрамедуляр бластли инфильтрат, нейролейкемия, тери лейкемидлари, приапизм пайдо бўлиши мумкин. Қон ва суяк илиги таҳлили: бласт ҳужайралар 30% дан ошади. Лейкоцитлар сони кескин кўпайиши мумкин, лекин унчалик кўп бўлмаслиги ҳам мумкин — жами 10 — 15 х 109/л. Базофилия, эозинофилия, нормахром турдаги анемия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.5. Эритремия С94.0

Эритремия (ҳақиқий полицитемия) — суяк илигининг эритроцитар нишда анча яққолроқ кўринувчи ҳужайра элементлари тотал гиперплазияси билан тавсифланувчи зарарсиз миелопролифератив касаллик.

I даража

Кам белгили клиника. Бурун, милкдан қон кетиши, сув муолажаларини қабул қилиш билан боғлиқ бўлган тери қичиши, эритромелалгия, даволаш мумкин бўлган ўрта даражали гипертония.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қўл панжалари ва юз, кўринадиган шиллиқ қаватлар, юмшоқ танглайнинг ўзига хос эритроцианотик ўзгариши билан тавсифланади, ҳарорат кўтарилиши, оёқ-қўллар ушлаб кўрилганда иссиқ, тери қопламалари дерматити, спленомегалия. Қон таҳлили: тромбоцитоз 1500 — 2000 х 109/л, эритроцитоз 6 — 8х109/л, лейкоцитоз, гемоглобин кўтарилиши 180 — 220 г/л гача, гематокрит ошиши, қонда ретикулоцитларнинг пайдо бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража; мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I ст

III гуруҳ

III даража

Асосий касалликнинг асоратлари — буйрак хуружлари, подагра, III даражали артериал гипертензия, гепатоспленомегалия, юзнинг пустулёз турдаги дерматити, оёқ-қўллар венаси тромбози, кўриш қобилияти бузилиши, геморрагиялар, қон кетишлар, оёқ-қўллардаги ачиштирувчи оғриқ, тромбофлебитлар, ошқозон ва 12-бармоқли ичакнинг яраси, инсулътлар, инфарктлар билан мураккаблашган СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), СБЕ — II даражаси мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража; мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Геморрагик синдромларнинг кучайиши, ифодаланган гепатомегалия, спленомегалия, сарғайиш, жигар етишмовчилиги III даража, беморларнинг кахексиягача бўлган кескин озиб кетиши, жигар ва талоқдаги кучли оғриқлар, асептик иситма, глоссит, инфекцион ва қон томирлардаги асоратлар СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) ва СБЕ терминал босқичи.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража; мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража

I гуруҳ

1.2.6. Темир танқислиги анемияси D50

В12 витамини ва фолий кислотаси етишмовчилиги шартли анемиялар D51, D52

Темир танқислиги анемияси — қон зардоби, суяк илиги ва депода темир танқислиги анемияси.

В12 витамини ва фолий кислотаси етишмовчилиги шартли анемиялар — В12 витамини ва фолий кислотаси етишмовчилиги натижасида эритрокариоцитларда ДНК синтези бузилиши анемиялар гуруҳи.

I даража

Хуружлари 1 йилда бир марта, 10 — 14 кунгача давом этади. Клиникасида умумий анемия белгилари мавжуд. Қондаги гемоглобин миқдори 90 г/л гача, эритроцитлар 3,5 х 1012, зардобдаги темир моддаси 10 мкмоль/л гача (норма 12,5 — 25 мкмоль/л)

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Хуружлар 1 йилда 2-3 марта, 20 — 30 кунгача давом этади. Клиник кўринишида умумий анемия ва сидеропеник (тирноқлар, сочлар ўзгариши, теридаги ёрилишлар, кичик емирилишлар, дисфагия, таъм билиш ўзгариши) мавжуд. Юрак-қон томир тизими шикастланади: миокардиодистрофия, тахикардия минутига 90 марта уришгача, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Қондаги гемоглобин миқдори 70 г/л, эритроцитлар 3 х 1012/л доирасида, зардобдаги темир моддаси 5 — 10 мкмоль/л, ифодаланган анизоцитоз, пойкилоцитоз, ферритин миқдори 10 нг/л гача пасайган.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

40 — 60 кунгача давом этувчи хуружлар йилига 5-6 марта ва ундан ортиқ, ифодаланган клиник ва гематологик бузилишлар (гемоглобин 70 г/л дан кам, эритроцитлар 3 х 1012/л. дан кам, зардобдаги темир миқдори <5 мкмоль/л, кескин ифодаланган анизоцитоз, пойкилоцитоз, ферритин кескин тушиб кетган, <10 нг/мл). СЮЕ — II даража, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

Изоҳ: Сурункали юрак-қон томир етишмовчилиги мавжуд бўлмаган қоннинг клиник таҳлили кўрсаткичлари ногиронликни белгилаш учун мезон бўлмайди.

1.2.7. Ирсий гемолитик анемиялар D-55 — D59

Аутоиммун гемолитик анемиялар D-59, D-60

Гемолитик анемиялар — кескин оғриқлар, сариқлик, сийдик (пешоб) рангининг хиралашиши, шунингдек, жигар ва қора талоқнинг катталашиши билан кузатиладиган тўсатдан юз берувчи гемолитик кризлар кўринишидаги гемолиз (эритроцитларнинг парчаланиши юқори даражада) синдромлари билан тавсифланувчи анемиялар гуруҳи. Ирсий гемолитик анемиялар учун ривожланиш аномалиялари хосдир: минорасимон бош суяги, микрофтальмия, юқори «готик» танглай, тишлар жойлашишининг ўзгариши, 5 бармоқнинг калталашиши, синдактилиялар ва бошқалар. Қон тахлили — гемоглобиннинг кескин пасайиши, эритропения, ретикулоцитоз, нормохромия, баъзида лейкоцитоз, тромбоцитопения, осмотик резистентлик пасайган. Суяк илигида — қизил ниш гиперплазияси, баъзида эритрокариоцитлар миқдори камаяди. Биокимёвий таҳлиллар — гипербилирубинемия тўғри бўлмаган фракция ҳисобига, глобулинлар миқдорининг ошиб кетиши. Қонда гемосидерин ва эркин гемоглобин аниқланади.

I даража

Хуружлар (кризлар) йилига 1-2 марта, 15 — 20 кунгача давом этади, кескин ифодаланмаган гемолитик синдром (пешоб тўқ рангда, ўт суюқлиги қуюқлашган, ахлатда меъёрдан 25 марта кўп бўлган стеркобилин, қон зардобидаги боғланган билирубин ошиши, тана ҳароратининг кўтарилиши). Қондаги гемоглобин миқдори 90 г/л гача, ретикулоцитлар — 10 — 20%, боғланмаган билирубин 20 — 40 мкмоль/л.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Хуружлар (кризлар) йилига 2-3 марта, 25 — 30 кунгача давом этади, ўртача ифодаланган гемолитик синдром, юрак-қон томир, асаб, ҳазм қилиш тизимларининг шикастланиши (артериал ҚБ кўтарилиши, вестибуляр бузилишлар, ўт қопи, жигар, буйрак санчиқлари, гепатит, сариқлик, гепатолиенал синдром), трофик бузилишлар, қон кетишлар. Қондаги гемоглобин 70 г/л, билирубин 40 — 50, лейкопения, лейкоцитоз. СЮЕ — I ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Хуружлар (кризлар) йилига 5-6 марта, 2 ойдан ортиқ давом этади. СЮЕ — II кўринишидаги юрак-қон томирлар тизими (ЮҚТТ) асоратлари ривожланади, ФС III (NYHA бўйича), гепатолиенал синдром, мия қон айланишининг ўткинчи бузилишлари, психиканинг ўзгаришлари. Қонда: оғир даражадаги анемия, боғланмаган билирубин 50 мкмоль/л ва ундан ортиқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Барқарор оғир анемия, лейкоцитопения, тромбоцитопения, ички аъзолар ва тизимлар функцияларининг кескин ифодаланган бузилишлари (СЮЕ — I-II, ФС IV (NYHA бўйича), СБЕ — IV даража), заҳарланиш (интоксикация), миелотоксик агранулоцитоз, чуқур тромбоцитопения, кахексия, суяк илиги трансплантатини қабул қилмаслик реакцияси ривожланиши билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.8. Апластик анемия D60-D61

Апластик анемия — суяк илигининг қон ҳосил қилиш нишларидаги эритроид, миелоид ва мегакариоцитар редукция ва қондаги панцитопения билан тавсифланувчи гемопоэзнинг бузилиши.

I даража

Уч нишли цитопения: анемия, лейкопения, тромбоцитопения (анемик, геморрагик, инфекцион-яллиғланиш синдромлари). Лимфа тугунлари, жигар ва қора талоқ катталашмаган. Қон таҳлилларида: енгил даражадаги анемия, кўпчилик ҳолларда нормохром, макроцитар, ретикулоцитопения, лейкоцитопения, лимфоцитоз ва тромбоцитопения. Суяк илигида: гранулоцитар ҳужайралар миқдорининг камайиши, нисбий лимфоцитоз. Эритрокариоцитлар миқдори пасайган. Мегакариоцитлар мавжуд бўлмайди ёки анча камайган. Трепанобиопсия: суяк илиги бўшлиқларининг қон ҳосил қилувчи ҳужайраларнинг катта бўлмаган ўчоқлари бор ёғ тўқимаси билан тўлганлиги. Биокимёвий таҳлиллар: зардобдаги темир моддасининг кўпайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Турғун клиник-гематологик ремиссияга эришилганидан кейинги ўрта даражадаги анемия, ЮҚТТ, асаб ва бошқа тизимлар функцияларининг ўрта даражада бузилишлари билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Нотўлиқ ва нотурғун клиник-гематологик кўринишдаги оғир даражали анемия: тромбоцитопения, лейкоцитопения, ички аъзолар ва тизимлар функцияларининг ифодаланган бузилишлари билан (СЮЕ — II ФС III (NYHA бўйича), СБЕ интермитик босқичи, жигар етишмовчилиги, кўз тўрпардасига қон қуйилишлар, ички аъзолардан қон кетишлар).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даража

II гуруҳ

IV даража

Барқарор оғир анемия, лейкоцитопения, тромбоцитопения, ички аъзолар ва тизимлар функцияларининг кескин ифодаланган бузилишлари (СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича), СБЕ терминал босқичи), заҳарланиш (интоксикация), миелотоксик агранулоцитоз, чуқур тромбоцитопения, кахексия, суяк илиги трансплантатини қабул қилмаслик реакцияси ривожланиши билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.9. Гемофилия А.В.С, қондаги 8-9 — 11 омиллар етишмаслиги D66. — 67-68

Ирсий коагулопатиялар — ивиш плазма омилларининг ва калликреин-кининтизим компонентларининг етишмаслиги ёки молекуляр аномалиялари билан боғлиқ бўлган қон ивиш тизимидаги ирсий шартланган бузилишлар.

I даража

Касалликнинг белгиларсиз ёки хуружсиз кечиши, қон кетишлар, бўғимларга қон қуйилишлар эпизодик хусусиятга эга ва ўзгаришлар қолдирмаган ҳолда мустақил равишда сўрилиб кетади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Жароҳат ёки жарроҳлик амалиётлари қон кетишларнинг сабаби бўлиши мумкин. Гемостаз таҳлиллари томонидан қон ивишининг VII, IX, XI омилларининг етишмаслиги, битта йирик бўғим гемартрози. Меҳнат шароитларига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Йирик бўғимларга қон қуйилишлар, ошқозон-ичак қон кетишлари, ички аъзоларга қон қуйилиши, иккита бир хил бўғимлар анкилози, бўғим ичидаги синишлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II / III даража

II гуруҳ

IV даража

Ички аъзоларга қон қуйилишлар, психиканинг бузилишлари. Ҳаракат-таянч тизимининг шикастланиши: икки ва ундан ортиқ бўғимларнинг функционал ноқулай ҳолатдаги контрактурали анкилози.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.2.10. Тромбоцитопениялар ва туғма ҳамда орттирилган тромбоцитопатиялар D 69.

Идиопатик тромбоцитопеник пурпура D 69.3

Ирсий геморрагик телеангиоэктазия Виллебрандт касаллиги D 68.0

Тромбоцитопения — қонда тромбоцитлар миқдорининг камайиши. Туғма ва орттирилган тромбоцитопатиялар — тромбоцитларнинг функционал ҳолати бузилиши (тромбоцит функцияларининг сифат бузилишлари) билан шартланган геморрагик диатезлар гуруҳи. Клиникада юқори даражадаги қонашлар, турли локализациядаги қон кетишлари (бурун, милклар, бачадон, ошқозон-ичак тракти (ОИТ), геморроидал). Қон кўриниши — анемия, эритропения, гипохромия, сидеропения, ферритин камайиши, тромбоцитлар-меъёрда ёки камайишга мойил. Гемостаз — тромбоцитларнинг адгезив хусусиятлари пасайган ёки бузилган, тромбоцитлар агрегацияси пасайган, тромбоцитларнинг генетик дефекти.

I даража

Клиникада геморрагик синдром мавжуд, енгил даражадаги анемия, эпизодик қон қуйилишлари, жиддий асоратларсиз.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Клиник кўринишида енгил геморрагик синдром мавжуд: тери геморрагиялари, шиллиқ қаватларнинг қонаб туриши, турли аъзо ва тўқималарга қон қуйилишлари. Ўрта даражадаги гипохром анемия, ферритиннинг пасайиши, тромбоцитлар меъёрда ёки тромбоцитопения, протромбин ва тромбин вақтининг меъёрдаги кўрсаткичларидаги қон кетишлар вақтининг узайиши. Суяк илигида мегакарционитлар миқдори кўпайган.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Анемия ва геморрагик синдромларнинг ифодаланганклиник белгилари (шиллиқ қаватлар, тери қопламалари, бўғимлар, бош мияга қон қуйилиши, бачадон, милк, қизилўнгач, ошқозон-ичак қон кетишлари). Оғир даражадаги гипохроманемия, чуқур тромбоцитопения, протромбин ва тромбин вақтининг меъёрдаги кўрсаткичларидаги қон кетишлар вақтининг узайиши. Суяк илигида мегакарционитлар миқдори кўпайган.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даража

II гуруҳ

1.3. Эндокрин тизими касалликлари Е синф КХТ-10

1.3.1. Гипотиреоз синдроми. Йод етишмовчилиги натижасидаги субклиник гипотиреоз E02

Туғма гипотиреоз Е 03.1. Медикаментлар ва бошқа ташқи моддалар таъсирида келиб чиққан гипотиреоз E03.2

Инфекциядан кейинги гипотиреоз E03.3. Қалқонсимон без атрофияси (орттирилган) E 03.5

Бошқа сабаби аникланган гипотиреозлар E03.8

Ноаник этиологияли гипотиреоз E03.9

Гипотиреоз — қонда қалқонсимон без гормонлари миқдорининг камайиши.

I даража

Соматик бузилишлар — енгил даражали бўлади. Белгисиз кечади. Юрак ритмининг сусайиши (енгил даражадаги брадикардия), миянинг енгил сурункали ишемияси, Неврологик статусда «микроорганик» симптоматика, конвергенция бузилиши кузатилади ва когнитив ўзгаришлар меъёрда бўлади. Пешона-постлок ости хусусиятига эга бўлган профессионал ва ижтимоий адаптация ўзгаришларисиз кечади. Беморнинг жисмоний фаоллиги чегараланмаган бўлади. Гормонал ва метаболик бузилишлар унча сезилмайди. Т3, Т4, эркин Т3, эркин Т4 концентрацияси меъёрда ёки озгина пасайган бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар — ўртамиёна. Лаблар, тилнинг шишганлиги, қабзиятлар. Брадикардия ўрта даражада, юрак уриши сони минутига 60 тадан кам бўлади. Қон босими стабил. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), I даражали сурункали мия ишемияси кузатилади. Беморнинг профессионал ва ижтимоий кўникмалари ёмонлашади, аммо ўз-ўзига хизмат қила олиш имконияти сақланиб қолади. Қон зардобида Т3, Т4, эркин Т3, эркин Т4 концентрациясининг пасайиши ва ТТГ >5,0 мМЕ/л кўтарилиши кўринишидаги гормонал ва метаболик бузилишлар кузатилади. Ўрта терапевтик дозаларда доимий равишда гормонларнинг ўрнини босувчи терапия ўтказиш зарур.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар аниқ ифодаланган. Нутқ секинлашган, мегаколон (тиргак қабзиятлар), сезилади ҳолсизлик. Сезиларли даражадаги брадикардия — минутига юрак уриши сони 50 та ва ундан кам. ҲI босқич сурункали мия ишемияси (СМИ). СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик бузилишлар, Т3, Т4, эркин Т3, эркин Т4 гормонлари миқдорининг анча пасайиши ва ТТГ концентрациясининг ошиб кетиши. Тироксинли ўртамиёна ва юқори дозаларда доимий гормон ўрнини босувчи терапия тироксинга муҳтож. Эмоционал-шахсият бузилишлар, эмоционал лабиллик, депрессияларда намоён бўлади, ўзига танқидий қараш ҳолатининг пасайиши кучайиб боради.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-/III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ривожланган. Гипотермия (тана ҳарорати 36,6 даражадан паст), сўз мулоқотининг йўқлиги, гипорефлексия, мегаколон, ичак тутилиши. Кучайиб борувчи брадикардия — 1 минутда юрак 40 тадан кам уради. ҲҲI даражали сурункали мия ишемияси. СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича). Эмоционал — шахсият бузилишлари, эмоционал лабиллик, кретинизмгача олиб келувчи кескин депрессия ва ўзини танқид қилиш пасайишида намоён бўлади. Гормонал ва метаболик бузилишлар юқори. Т3, Т4, эркин Т3, эркин Т4, концентрациясининг сезиларли даражада пасайиши, ТТГ кўтарилиши. Доимий ўрнини босувчи терапия, суткасига 150 мкг ва ундан ортик тироксинга мухтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўқиш — III даража

I гуруҳ

1.3.2. Туғма гипотиреоз — тиреоид гормонларини ишлаб чиқарилиши пасайиши билан кечиб, ирсий генезли ёки туғма касалликлар гуруҳига киради.

I даража

Соматик бузилишлар енгил ёки сезилмас. Даволаш бошлангунга қадар адинамия, чарчаб қолишлик, уйқучанлик, ҚБ лабиллиги. Юрак ритмининг енгил секинлашиши (минутига уришлар сони 60 тагача бўлган брадикардия). Енгил мушаклар ҳолсизлиги ва мушаклар соҳасидаги оғриқлар. Психомотор ривожланишдаги (бир йилгача), интеллектуал-нутқ соҳасида (бир йилдан кейин), ўсишнинг ортда колиши сезилар-сезилмас даражада. I босқич сурункали мия ишемияси, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Субклиник гормонал ва метаболик бузилишлар кузатилади. Даволаш бошлангунига қадар: Т3, Т4, эркин Т3 ва эркин Т4 миқдорлари меъёрда ёки озгина пасайган, тиреотроп гормон (ТТГ) юқори бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Даволаш бошлангунга қадар: адинамия, чарчаб қолишлик, уйқусизлик, шиш, қон босими (ҚБ) лабиллиги. Юрак ритмининг енгил секинлашиши (минутига юрак уришлар сони 60 тагача бўлган брадикардия). Невроз туридаги симптоматика: гипорефлексия, нутқ, фикрлашнинг секинлашиши, енгил ёки ифодаланган миотония. Нейропатия, қабзиятлар, ўсишнинг кечикиши, шунингдек, енгил даражадаги ақли заифлик бўлиши мумкин. I даражали сурункали мия ишемияси (СМИ), СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик бузилишлар ўртамиёна ёки ифодаланган. Даволаш бошлангунига қадар: Т3, Т4, эркин Т3 ва эркин Т4 миқдорлари бироз ёки сезиларли даражада пасайган, тиреотроп гормон (ТТГ) юқори. Доимий ўрнини босувчи терапияга муҳтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Даволаниш бошлагунга қадар брадикардия, юрак уриши минутига 50 тадан кам, юрак тонларининг бўғиқлиги, миопатиялар, ўсишнинг кечикиши, хотиранинг пасайиши, айниқса узоқ муддатли депрессия ҳолати. Жинсий фаолиятнинг бузилиши, тиргак қабзиятлар, шунингдек гипотиреоид полисерозит, асцит, перикардит, гидароторакс, ақлий заифлик кўринишидаги асоратлар ҳам бўлиши мумкин. II босқич сурункали мия ишемияси, СЮЕ — IIА, ФС III (NYHA бўйича) бўлади. Гормонал ва метаболик бузилишлар сезиларли ёки ифодаланган. Даволаш бошлангунига қадар: Т3, Т4, эркин Т3 ва эркин Т4 миқдорлари сезиларли ёки ифодаланган даражада пасайган, тиреотроп гормон (ТТГ) юқори. Доимий ўрнини босувчи терапияга муҳтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган оғир даражада бўлади. Даволаниш бошлагунга қадар юрак-қон томир тизими томонидан кучли ёки кескин бузилишлар: брадикардия юрак уриши минутига 40 та ва ундан кам, артериал гипотония кузатилади. Ошқозон-ичак бузилишлари: тиргак қабзиятлар, мегаколон. Сийдик чиқариш тизимида кучли бузилишлар: суткалик диурезнинг пасайиши, фильтрация ва буйракка қон оқимининг камайиши, гипотиреоид полисерозит, асцит, перикардит, гидароторакс, ўрта ва оғир даражадаги ақлий заифлик кўринишларидаги асоратлар, асаб-руҳият соҳасидаги кучли бузилишлар, ўсишнинг кечикиши. III даражали сурункали мия ишемияси (СМИ),СЮЕ — II Б, ФС III/IV (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик бузилишлар кучли ривожланган. Даволаш бошлангунига қадар: Т3, Т4, эркин Т3 ва эркин Т4 миқдорлари сезиларли пасайган, тиреотроп гормон (ТТГ) юқори. Тиреоид гормонларга резистентлик, доимий ўрнини босувчи терапияга муҳтожлик пайдо бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

1.3.3. Тиреотоксикоз синдроми E 05

Тарқоқ буқоқли тиреотоксикоз E 05.0

Токсик бир тугунли буқоқли тиреотоксикоз E05.1

Токсик кўп тугунли буқоқли тиреотоксикоз E05.2

Тиреотоксикоз — тиреоид гормонининг кўп миқдорда ишлаб чиқарилиши билан боғлиқ бўлган синдром.

Тарқоқ токсик буқоқ — қалқонсимон безнинг катталашиши ва кўп миқдорда тиреоид гормонлар ишлаб чиқарилиши билан кечувчи касаллик.

I даража

Соматик бузилишлар енгил. Тахикардия минутига 90 дан 100 та уришгача, ритмнинг бузилиши ва 0-I даражадаги эндокрин офтальмопатия кузатилади. Экзофтальм (20 мм ва ундан кам), кўз олмаси протрузияси кузатилмайди ёки 3-4 мм га ошади, диплопия бўлмайди ёки вақти-вақти билан намоён бўлиб туради, кўриш ўткирлиги сақланиб қолади. Сурункали мия ишемияси енгил даражада (тез чарчаб қолиш, асабийлик, уйқунинг бузилиши). Гормонал ва метаболик бузилишлар енгил даражада. Қон зардобида Т3, Т4 миқдори кўтарилган, ТТГ пасайган бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Даволаш ҳолатидаги тахикардия минутига 100 дан 120 та уришгача, ритмнинг бузилишлари мавжуд бўлиши мумкин. Тана вазни етишмаслиги 10 — 20% гача. Артериал қон босимнинг кўтарилиши 130/80 мм сим. уст. I даражадаги эндокрин офтальмопатия ривожланган. Кўз олмаси протрузияси 5 — 7 мм.ни ташкил этади, экзофтальм минимал даражада (21 — 23 мм), диплопия доимий бўлмайди, кўриш ўткирлиги 0,8 — 0,5. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), I даражали сурункали мия ишемияси бўлади. Минимал когнитив бузилишлар, хотирани пасайиши, (шу жумладан, профессионал хотира ҳам пасаяди) диққатнинг пасайиши, руҳий жараёнларнинг секинлашиши (брадифрения), режалаштириш ва назорат қилиш қобилиятининг чегараланиши, эмоционал — шахсият бузилишлари (эмоционал лабиллик, депрессия, танқиднинг пасайиши) кузатилади. Гормонал ва метаболик бузилишлар бўлади: Қон зардобида Т3, Т4 ва эркин Т3, эркин Т4 миқдорларининг кўтарилиши ва ТТГ камайиши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган: тана вазни етишмаслиги (20% дан юқори). II даражали эндокрин офтальмопатия ривожланган, кўз олмаси протрузияси 5 — 7 мм дан кўпни ташкил этади, экзофтальм ўрта даражада (24 — 27 мм), диплопия деярли доимий, кўриш ўткирлиги 0,5. Тахикардия, юрак уриши минутига 120 тадан кўп, юрак ритмининг бузилишлари. Артериал гипертензия 2 даража, ҲI босқич сурункали мия ишемияси, псевдобульбар бузилишлар, яққол пирамида ва экстрапирамида симптоматикаси кўринишида мияда қон айланишнинг ўткир бузилишларининг қолдик кўринишлари бўлиши мумкин. Когнитив бузилишлар танқиднинг пасайиши, пўстлоқ ости-пешона тизимларининг дисфункцияси мавжуд бўлган пўстлоқ ости ёки пустлоқ деменцияси билан тавсифланади. Эмоционал-шахсият бузилишлари апатик-абулия синдроми, ўз-ўзини тўхтата олмасликда намоён бўлади. Ритм бузилиши, эндокрин кардиомиопатия. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Тиреоидэктомия ва радиойодтерапиядан кейин оғир гипотиреознинг ривожланиши (гипотиреоз синдроми бўлинмасига қаранг) ва доимий ўрнини босувчи терапияга муҳтожлик кузатилиши мумкин. Гормонал ва метаболик бузилишлар: Т3, Т4 ва эркин Т3, эркин Т4 концентрациясининг сезиларли ёки кучли кўтарилиши ва қон зардобида ТТГ камайиши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар оғир даражада. Вазннинг кескин етишмаслиги. Офтальмопатиянинг оғир даражаси, сезиларли даражадаги экзофтальм (27 мм дан кўп), кўз олмаси протрузияси 8 мм дан кўпни ташкил этади, диплопия доимий, кўриш ўткирлиги 0,5 дан паст. Тахикардия, юрак уриши минутига 120 ва ундан ортиқ, ритмнинг турғун бузилиши. III даражадаги сурункали мия ишемияси — псевдобульбар бузилишлар, яққол пирамида ва экстрапирамида симптоматикаси кўринишидаги ўтказилган мия қон айланишининг ўткир бузилишларининг қолдик кўринишлари аниқланади. Когнитив бузилишлар танқиднинг пасайиши, пўстлоқ ости, пешона тизимларининг дисфункцияси мавжуд бўлган пўстлок ости ёки пўстлок деменцияси билан тавсифланади. Эмоционал-шахсият бузилишлари апатик-абулия синдроми, карахтланиб қолишда намоён бўлади.СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича). Тиреоидэктомия ва радиойодтерапиядан кейин турғун оғир гипотиреознинг ривожланиши (гипотиреоз синдроми бўлинмасига қаранг) ва доимий ўрнини босувчи терапияга бўлган муҳтожлик кузатилади. Гормонал ва метаболик бузилишлар кучли. Т3, Т4, эркин Т3, эркин Т4 миқдорларининг сезиларли даражада камайиши, табиий ТТГ пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўз хулк-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.4. 1 — типдаги қандли диабет Е10.0 — Е10.9

1 — типдаги қандли диабет (инсулинга боғлиқ) — бу инсулин секрециясининг дефекти туфайли, инсулин таъсири ёки ушбу иккала омилнинг натижасида келиб чиқувчи гипергликемия билан кечувчи метаболик (алмашинув) касалликлар гуруҳи.

I даража

Соматик бузилишлар сезилмас ёки енгил даражада. Кўриш функцияси бузилмайди ёки ўртамиёна бузилишларнинг мавжудлиги, икки томонлама кўриш кобилияти коррекция билан 0,4 гача пасайиши, нопролифератив ретинопатия. Нефропатия I-II даража. Оёқларнинг сурункали артериал етишмовчилиги, сезилмас даражадаги ангиопатия ва сурункали мия ишемияси белгилари пайдо бўлади. Доимий қанд миқдорини камайтирувчи терапияга муҳтожлик.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада намоён бўлади. Кўриш аъзоси томонидан ўртамиёна бузилишлар — нопролифератив ретинопатия яхши кўрадиган кўзда кўриш кобилияти коррекция билан ОU-0,15 гача пасаяди. III даражали нефропатия. I даражали периферик нейропатия. Оёқларда сурункали артериал етишмовчилик — ангиопатия I даражали, СМИ — I даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши давога муҳтож бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар: кўриш аъзосининг бузилишлари: макулопатия ёки яхши кўрадиган кўздаги кўриш қобилияти коррекция билан 0,05 дан 0,1 гача пасайган препролифератив ретинопатия. Нефропатия IV даража Периферик ифодаланган нейропатия II даража, Диабетик тўпиқ синдроми (ДТС) 2 даража йирингли-некротик асоратлар билан (ампутацион чўлтоқлар). Ифодаланган автоном нейропатия. Оёқларнинг сурункали артериал етишмовчилиги — ангиопатия II даража ва сурункали мия ишемияси II даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ҳамда дислипидемияга қарши даво зарур бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даража;

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар оғир даражали ривожланган. Тез-тез такрорланувчи гипогликемик кома ҳолатлари. Кўришнинг кескин ўзгаришлари: макулопатия ёки пролифератив ретинопатия, катаракта, глаукома ягона ёки яхши кўрадиган кўзда кўриш кобилияти коррекция билан 0,04 дан 0 гача пасайиши. Кўрув майдони икки томонлама белгиланган нуқтадан 5 даражагача концентрик оғади. Периферик нейропатия III даража (кучли ривожланган) марказий нейропатия III даража Нефропатия V даража. Ривожланган автоном нейропатия. Оёқларнинг сурункали артериал етишмовчилиги ангиопатия III даража, Диабетик тўпиқ синдроми (ДТС) 4-5 даража, йирингли-некротик асоратлар билан (ампутацион чўлтоқлар). III босқич сурункали мия ишемияси. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Мунтазам қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши давога муҳтож. Гемодиализ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

Изоҳ: Ҳаёт фаолияти чегараланишининг даражасини аниқлашда нишондаги аъзоларнинг энг оғир шикастланиши ҳисобга олинсин. Гликемия ва НЬА1с миқдори ҳаёт фаолиятининг чегараланиши даражасини аниқлаш учун мезон бўла олмайди. Қандни камайтирувчи воситалар (инсулин) дозаси ва қанд?ги глюкоза миқдори ҳаёт фаолияти чегараланиши даражасини аниқлаш учун мезон бўла олмайди.

1.3.5. Қандли диабет 2 — тип (Е11.0 — Е11.9)

2 — типдаги қанд диабети (инсулинга боғлиқ бўлмайди) — бу инсулин секрециясининг нуқсони, инсулин таъсири ёки ушбу иккала омилнинг натижасида келиб чиқувчи гипергликемия билан кечувчи метаболик (алмашинув) касалликлар гуруҳи.

I даража

Соматик бузилишлар сезилмас ёки енгил даражада. Кўриш функциясининг бузилишининг йўқлиги ёки ўртамиёна бузилишларнинг мавжудлиги — нопролифератив ретинопатия, кўриш кобилияти коррекция ёрдамида иккала кўзда 0,4 гача пасайиши билан. Нефропатия I-II даража. Оёқларнинг сурункали артериал етишмовчилиги сезилмас даражада ангиопатия ва сурункали мия ишемияси белгилари. Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши даво зарур бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада намоён бўлади. Кўриш аъзоларида ўрта даражали бузилишлар, нопролифератив ретинопатия яхши кўрадиган кўздаги кўриш кобилияти коррекция билан ОU — 0,15 гача пасайиши кузатилади. III даражали нефропатия. I даражали периферик нейропатия. Оёқларда сурункали артериал етишмовчилик, ангиопатия I даражали, I даражали сурункали мия ишемияси, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича) кузатилади. Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши давога муҳтож бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ривожланган. Кўриш аъзоларида ифодаланган бузилишлар: яхши кўрадиган кўзда кўриш қобилияти коррекция ёрдамида 0,05 дан 0,1 гача пасайган макулопатия ёки препролифератив ретинопатия. Нефропатия IV даража Периферик ифодаланган нейропатия II даража, Диабетик тўпиқ синдроми (ДТС) 2 даража йирингли-некротик асоратлар билан (ампутацион чўлтоқлар). Ифодаланган автоном нейропатия. Оёқларда сурункали артериал етишмовчилик — ангиопатия II даража ва сурункали мия ишемияси II даражаси, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши давога муҳтож бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даражалар;

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар оғир даражали ривожланган. Тез-тез такрорланувчи гипогликемик кома ҳолатлари. Кўришнинг кескин ўзгаришлари: макулопатия ёки пролифератив ретинопатия, катаракта, глаукома ягона ёки яхши кўрадиган кўзда кўриш қобилияти коррекция билан 0,04 дан 0 гача пасайган. Кўрув майдони икки томонлама белгиланган нуқтадан 5 даражагача концентрик оғган. Периферик нейропатия III даража (ифодаланган) марказий нейропатия III даража, Нефропатия V даража. Ривожланган автоном нейропатия. Оёқларда сурункали артериал етишмовчилик, ангиопатиянинг III даражаси, Диабетик тўпиқ синдроми 4-5 даража, йирингли-некротик асоратлар билан (ампутацион чўлтоқлар) бўлади. Сурункали мия ишемияси III даража СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) кузатилади. Доимий қанд миқдорини пасайтирувчи, гипотензив терапия ва дислипидемияга қарши давога муҳтож бўлади ва гемодиализга тушиб қолади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

Изоҳ: Ҳаёт фаолияти чегараланишининг даражасини аниқлашда нишондаги аъзоларнинг энг оғир шикастланишини ҳисобга олинади. Гликемия ва НЬА1с миқдори ҳаёт фаолиятини чегараланиши даражасини аниқлаш учун мезон бўла олмайди. Қандни камайтирувчи воситалар (таблеткали ёки инсулин) дозаси ва қондаги глюкоза миқдори ҳаёт фаолияти чегараланиши даражасини аниқлаш учун мезон бўла олмайди.

1.3.6. Гипопаратиреоз E 20

Гипопаратиреоз — организмда қандайдир сабаблар билан паратироид без гормони (паратгормон)нинг етарли даражада ишлаб чиқарилмаслиги ёки тўқималар рецепторларининг ушбу гормонга бўлган сезувчанлиги бузилиши натижасида паратгормон функциясининг пасайиши билан боғлиқ бўлган касаллик. Ушбу ҳолат тоник тиришишлар билан кечади.

I даража

Соматик бузилишлар: кальцийнинг овқат билан бирга етиб боришидаги сезилмас даражадаги парестезиялар, етарли ва хаддан зиёд даражадаги жисмоний юкламасида тиришишга тайёрликнинг ошиши, аёлларда ҳайз кўришдан олдин ва ҳайз кўриш вақтида. Хвостек III белгилари мусбат (юз мушакларининг ташқи эшитиш жойининг олдидаги юз нервининг чиқиш жойига бармоқлар билан ургандаги мушаклар қисқариши — фақатгина оғиз бурчаклари соҳасида қисқаради). Пархез, кальций воситаларининг эпизодик ёки доимий қабул қилиниши, Д витамини воситаларини (ва унинг аналогларини) эпизодик қабул қилиш билан коррекцияланади. Метаболик бузилишлар. Қондаги кальций меъёрда ёки қисқа муддатли гипокальциемия, осон коррекцияланади, қондаги фосфор меъёрда. Ташҳисда шубҳа бўлганда — қондаги паратгормонни аниқлаш.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар: ўртамиёна жисмоний юклама ва сезиларли гипервентиляция, парестезияда тиришиш фаоллиги ошишининг ўртамиёна белгилари, ўртача ва сезиларли жисмоний юклама ҳамда қўл ва оёқлар кафтларининг узоқ вақт кучланишда бўлишидаги эпизодик тиришишлар (кўпроқ қўл ва оёқларнинг панжаларида). ЭКГ да QT интервали вақтининг узайиши. Хвостек II белгиси (бурун қанотлари ва оғиз бурчакларидаги мушаклар қисқаради) ва Хвостек III (фақатгина оғиз бурчакларидаги мушаклар қисқаради) белгилари мусбат. Труссо белгиси мусбат (панжа соҳасидаги тиришишлар — «акушер (доя) қўли», «ёзаётган қўл» — елкани қон босимини ўлчаш учун аппаратнинг жгути ёки манжетаси билан боғланганидан кейин 2-3 минутдан сўнг). Кальций ва Д витамини (ва унинг аналогларини) дори воситаларини ўртача терапевтик дозаларда доимий қабул қилиш зарурати. Метаболик бузилишлар. Гипокальциемия (умумий ва ионланган кальцийнинг камайиб кетиши 1,82 — 2,08 ммол/л), гипокальциурия, гипер ва фосфатемия меъёрда, гиперфосфатурия, ташхисга шубҳа бўлганида — қондаги паратгормон миқдорини аниқлаш керак бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

ўкиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар. Гипо-паратиреоид кризларнинг аниқ эпизодлари, оёқ-қўллар мушакларининг доимий юқори даражада тиришишга тайёрлиги, офтальмопатия, аниқ вегетатив бузилишлар, моноорган етишмовчиликнинг бошланғич белгиларининг мавжудлиги, болаларда ўсишнинг кечикиши, кўп сонли кариеслар кузатилади. Скелетнинг остеодесинметрия маълумотлари бўйича гипероссификацияси, РЭГ, ЭЭГдаги патологик ўзгаришлар, ЭКГ да QT интервалининг узайиши, Хвостек I (енгил уриб кўрилган тарафда юзнинг барча мушаклари қисқаради) ва/ёки II, III белгилари мусбат бўлиши, Труссо белгиси мусбат бўлиши, диспепсия, СБЕ сиз нефрокальциноз кузатилади. Д витамини ҳосилалари ва кальций дори воситаларининг юқори дозаларидаги доимий терапияга боғлиқликлиги, вақти-вақти билан кальций глюконатни томирга юбориш зарурати, ўрнини босувчи терапияга бўлган паст даражадаги сезувчанлик, метаболик бузилишлар, гипокальциемия 1,56 — 1,82 ммол/л (ионлашган фракция ҳисобига <1 ммол/л), гипокальциурия (ёки юқори сезувчанлик ва Д витамини дозасининг ошиб кетишида), гиперфосфатемия (>1,5 ммол/л) кузатилади. Ташхисга шубҳа бўлганида — қондаги паратгормон миқдорини аниқлаш керак бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

ўкиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даражалар;

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар. Сезиларли даражадаги СБЕли нефрокальциноз. Бош мия қон томирларининг аниқ неврологик симптоматикали кальцинози, руҳий бузилишлар, катаракта (хрусталикда кальций йиғилиши сабабли), бўғимлардаги мустақил ҳаракат қилишнинг кескин чегараланишлари, синусли ёки юрак бўлмаси пароксизмал тахикардиянинг (узайиш синдроми) тез-тез қайталаниши, ларинго ва бронхоспазм, дисфония, қусиш, ич кетиши, эпилептик тутқаноқлар, психоз, экстрапирамидал бузилишлар бўлади. Узоқ вақт компенсацияланмаган ёки кальций ва Д витамини дори воситалари билан ўрнини босувчи терапияга бўлган рефрактерли гипопаратиреоз, асоратларнинг ривожланиши билан. Хвостек I, II, III белгилари мусбат, Труссо, Вейс (кўз косасининг ташқи четига қоқиб кўрганда кўз қовоқларининг думалоқ мушаги ва пешона мушагининг қисқариши), Гофман (асаб толаларининг бўлинган участкаларига эзиб кўрилганда парестезияларнинг пайдо бўлиши), Шлезингер (тўғри тизза бўғимида оёқни тос-сон бўғимидаги тез пассив букишда сон ва оёқ кафтининг ёзилувчи мушакларидаги тиришишлар), Эрба белгилари (енгил галваник ток билан қўзғатилганда оёқ-қўллар асаб толаларининг юқори электр қўзғалувчанлиги) мусбат, гипервентиляцияли синамаси (тиришишга тайёрликнинг кучайиши ёки чуқур тезлашган нафас олишда тетания хуружи ривожланишининг сабаби бўлади), Д витамини ҳосилалари ва кальций дори воситаларининг юқори дозаларидаги доимий терапияга боғлиқлиқлиги, вақти-вақти билан кальций глюконатни томирга юбориш зарурати пайдо бўлади. Ўрнини босувчи терапияга бўлган сезувчанлик паст даражада бўлади. Метаболик бузилишлар. Гипокальциемия 1,56 ммол/л (ионлашган фракция ҳисобига <1 ммол/л), гипокальциурия (ёки юқори сезувчанлик ва Д витамини дозасининг ошиб кетишида). Гиперфосфатемия (>1,5 ммол/л), ташхисга шубҳа бўлганида — қондаги паратгормон миқдорини аниқлаш керак.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

1.3.7. Гиперпаратиреоз E21

Гиперпаратиреоз — паратироид без гормони (паратгормон)нинг кўп ишлаб чиқарилиши бўлиб, қонда кальций миқдорининг ошиши ҳамда бир вақтнинг ўзида суяк илигида кальций миқдорининг камайиши ва суякларнинг патологик синиши билан кечадиган касаллик.

I даража

Соматик бузилишлар унчалик сезилмайди. Остеопения (кортикал қатламнинг ингичкалашиши). Енгил астеник синдром. Метаболик бузилишлар. 1 ПТГ (пг/мл) <60, сыв. Са (ммол/л) — 2.5, Ca++ (ммол/л) — 0.95, сийдикдаги (пешобдаги) Са (ммол/с) — 2.4, цАМФ пм — 9.6, гиперкальциурия>6 ммол/сут. Гипофосфатемия >1,0 ммол/л., ишқор фосфатаза фаоллигининг ошиши, денситометрия (компакт модда) мг/мм. 6 — 12 ой давомида шкаладаги ўзгаришлар (%) <3, эхоостеометрия (м/сек) — >3200 билак суяги бўйича мунтазам гипотензив терапия зарурати. Аденоматоз тўқимани жарроҳлик йўли билан олиб ташланганидан кейин кальций препаратларига муҳтожлик.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Касалликнинг зўрайиши, анамнезда патологик синишлар бўлиши мумкин. Ўртамиёна ва сезиларли даражадаги мушакларнинг ҳолсизланиши, клиник озиб кетиш. Тизимли остеопароз (тирноқлар фалангалари четлари резорбцияси) ёки остеопения, II даражали турғун артериал гипертензия, СЮЕ — I, ФС II даража (NYHA бўйича). Сурункали мия ишемияси (СМИ) I даража. Депрессия, асабийлик, йиғлоқилик, криз вақтида руҳий ҳаяжонланиш, вазн етишмаслиги 10 — 15%, диспепсик ҳолатлар, уро ёки холелитиаз. Ўртамиёна астеник синдром, пародонтоз. Метаболик бузилишлар. ПТГ (пг/мл) <60 — 90; зардобда Са (ммол/л) — 2.5 — 2.75; ca++ (ммол/л) — 0.95 — 1.3; сийдикдаги (пешобдаги) Са (ммол/л) — 2.4 — 4.3; цАМФ пМ — 9 — 14; гиперкальциурия >6 ммол/сут. Гипофосфатемия >1,0 ммол/л.; ишқор фосфатаза фаоллигининг ошиши, денситометрия (компакт модда) мг/мм. 6-12 ой давомида шкаладаги ўзгаришлар (%) <3 — 5; эхоостеометрия (м/сек) >3000 — 3200 билак суяги бўйича. Доимий гипотензив терапия зарур. Аденоматоз тўқима жарроҳлик йўли билан олиб ташланганидан кейин кальций препаратлари билан даволаниш.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Асоратлар туфайли аъзолар функцияси бузилиши яққол кўринади. Ифодаланган ва кескин ифодаланган мушаклар ҳолсизлиги, депрессиялар. Ўсишнинг ўзгариши (пасайиши). Тарқоқ остеопороз (тирноқ фалангалари четлари резорбцияси, кисталар, эпулидларнинг мавжудлиги, функцияси тикланиши билан кечадиган патологик синишлар), II — III даражали турғун АГ, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). ОИТнинг яра-эрозияли шикастланишларининг тўлиқ намоён бўлиши, тана вазни етишмаслиги 15% дан юқори, СБЕсиз уролитиаз ёки СБЕсиз нефрокальциноз. Метаболик бузилишлар. ПТГ (пг/мл) >90; Са (ммол/л) >2.75; Ca++ (ммол/л) >1.3; сийдикдаги (пешобдаги) Са (ммол/с) >4; цАМФ пМ >14; гиперкальциурия >6 ммол/сут; гипофосфатемия >1,0 ммол/л; ишқорий фосфатаза фаоллигининг ошиши, денситометрия (компакт модда) мг/мм. 6 — 12 ой давомида шкаладаги ўзгаришлар (%) >5 — 9. Эхоостеометрия (м/сек) <3000 билак суяги бўйича. Доимий гипотензив терапия зарур. Аденоматоз тўқима жарроҳлик йўли билан олиб ташланганидан кейин кальций препаратларига муҳтожлик.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даража;

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган. Асоратлар туфайли аъзолар функцияси бузилиши яққол кўринади. Мушакларнинг кескин сезилувчи ҳолсизлиги. Тарқоқ остеопороз, функцияси тикланмайдиган суякларнинг кўп сонли патологик синишлари ва ёриқлари билан. Скелетнинг деформацияланиши. Аниқ руҳий бузилишлар. III даражали турғун АГ.СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича). Уролитиаз, Нефрокальциноз терминал босқичдаги СБЕ билан. Метаболик бузилишлар. Гиперкальциемия >3,2 ммол/л., гипофосфатемия, ишқорий фосфатаза фаоллигининг ошиши, гиперурикемия, гиперкреатининемия, изогипостенурия, уремия. Доимий гипотензив терапия зарур. Аденоматоз тўқима жарроҳлик йўли билан олиб ташланганидан кейин кальций препаратларига муҳтожлик.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўз хулк-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.8. Гипофиз гиперфункцияси E 22

Гипофизнинг гормонал-фаол ўсмалари (акромегалия (Е22.0), пролактинома (Е22.1))

Акромегалия — физиологик ўсиш якунланган шахсларда СТГ (ўсиш гормони)нинг сурункали ортиқча секрецияси сабабли пайдо бўлган ва суяклар, тоғай, юмшоқ тўқималар, ички аъзоларнинг патологик диспропорционал периостал ўсиши, шунингдек, юрак, қон-томир, ўпка тизимлари, периферик эндокрин безлар, модда алмашинувининг функционал ҳолатининг бузилиши билан тавсифланувчи нейроэндокрин касаллик.

Пролактинома — пролактин гормони меъёридан кўп ишлаб чикарилиши билан кечадиган гипофиз олд бўлагининг шиши.

I даража

Соматик бузилишлар енгил. Неврологик симптоматика ва кўриш бузилишлари йўқ. Сурункали мия ишемиясининг (СМИ) енгил белгилари. Тана вазни индекси (ТВИ) 27 дан паст. (Вазн/бўй х 100). Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрлари меъёрда ушлаб турилганда пролактин ёки соматотропин, ёки гонодотропинлар, ёки тиротропин миқдорининг озгина кўпайиши. Остеопения. МРТда гипофиз микроаденомаси (Sella turcica чегарасида).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўртамиёна. Енгил сезилувчи неврологик симптоматика, кўриш майдонининг темпорал чекланиши ва амблиопия. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси I даража Тана вазни индекси 27 — 30. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрларининг озгина ўзгаришларида пролактин ёки соматотропин, ёки гонодотропинлар, ёки тиротропин миқдорининг ўртамиёна даражада кўпайиши. Глюкозага бўлган толерантликнинг бузилиши. Суякларнинг тарқоқ остеопорози. Гипофиз аденоэктомияси ва нурли терапиядан кейинги ҳолат. МРТда гипофиз микроаденомаси (Sella turcica чегарасида).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик ифодаланган бузилишлар. Аниқ неврологик симптоматика, кўрув майдонининг ривожланиб борувчи торайиши. Кўриш нервлари атрофияси, кўриш ўткирлигининг 50% пасайиши билан. Юрак-қон томир тизими тарафидан сезиларли ўзгаришлар (миокардиодистрофия, артериал гипертензия). СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). СМИ — II даража, жигар етишмовчилиги. Тана вазни индекси 30 дан ортиқ. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрларининг яққол оғишлари билан кузатилувчи пролактин ёки соматотропин, ёки гонодотропинлар, ёки тиротропин миқдорининг сезиларли даражадаги бузилишлари. Иккиламчи қандли диабет, калций сийдик билан экскрециясининг ошиши. Битта периферик безнинг иккиламчи етишмовчилигидаги оператив ёки нурли даволанишдан кейинги ҳолат. Қандсиз диабет. МРТда гипофиз микроаденомаси Sella turcica чегарасидан ташқарига инвазия билан ўсимта ўсишининг зўрайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II/III даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган. Яққол зўрайиб борувчи неврологик симптоматика, кўрув майдонининг кучайиб борувчи торайиши, кўриш нервларининг амаврозли атрофияси. Юрак-қон томир тизими тарафидан сезиларли ўзгаришлар (миокардиодистрофия, артериал гипертензия). СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). СМИ — III даража, жигар етишмовчилиги. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрларининг аниқ оғишлари билан кузатилувчи пролактин ёки соматотропин, ёки гонодотропинлар, ёки тиротропин миқдорининг сезиларли даражадаги бузилишлари. Ҳосил бўлиш ўлчамлари ва қўлланилган даволаш услублари (операция ёки нурли терапия) билан шартланувчи иккиламчи гормонал етишмовчиликнинг ривожланиши. Пангипопитуитаризм. Қандсиз диабет. МРТда гипофиз микроаденомаси Sella turcica чегарасидан ташқарига катта инвазия билан ёки қўлланилган даволаш усулларидан қатъи назар зўрайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

1.3.9 Гипофизнинг гормонал-нофаол ўсмалари — гипофиз гормонларининг гиперсекрецияси клиник кўринишларисиз кечувчи гипофиз аденомалари Е 23

I даража

Соматик бузилишлар енгил даражада. Неврологик симптоматика ва кўриш бузилишларининг йўқлиги. Гормонал ва метаболик бузилишлар кам миқдорда. Гипофиз гормонлари ва гомеостазни бошқа параметрларининг миқдорлари меъёрда. МРТда гипофиз шиши Sella turcica чегараларида (инциденталома).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Ўртамиёна неврологик симптоматика, кўрув майдонининг торайиши, кўриш қобилияти пасаймаган, лекин кўриш нервларининг атрофияси билан. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гипофиз гормонлари ва гомеостазни бошқа параметрларининг миқдорлари озгина камайган. Тухумдонлар поликистози синд?о?и (ТПКС) мавжудлиги. Битта периферик без функцияси иккиламчи етишмовчилигининг қўшилиши. МРТда гипофиз ўсмаси Sella turcica чегарасидан ташқарига инвазия билан.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Яққол неврологик симптоматика, кўрув майдонининг амблиопияли (кўрлик) торайиши. Юрак-қон томир тизими томонидан сезиларли даражадаги ўзгаришлар (миокардиодистрофия, I даражали артериал гипертензия). Иккала периферик без функцияси иккиламчи етишмовчилигининг қўшилиши, қисман гипопитуитаризм. Гормонал ва метаболик бузилишлар. 2 та ва ундан ортиқ гипофиз гормонлари миқдорининг камайиши, гомеостазнинг суст ўзгаришлари, ТПКС. МРТда Sella turcica чегарасидан бош суяги бўшлиғига чиқувчи катта инвазияли ўсимта, лекин Sella turcica чегараси атрофида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган. Кескин билинувчи ва зўрайиб борувчи неврологик симптоматика, кўрув майдонининг амаврозли (кўрлик) торайиши. Юрак-қон томир тизимида ифодаланган ўзгаришлар (миокардиодистрофия, артериал гипертензия II-III даража, кескин сезилувчи интракраниал гипертензия (3-қоринча кенглиги 10 мм дан ортиқ). Учтадан ортиқ периферик безлар функцияси иккиламчи етишмовчилигининг қўшилиши, пангипопитуитаризм. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрларининг аниқ оғишлари билан кузатилувчи пролактин ёки соматотропин, ёки гонодотропинлар, ёки тиротропин миқдоринингсезиларли даражадаги бузилишлари. МРТда бош суяги бўшлиғига катта инвазияли ўсимта, даволаш усулидан қатъи назар ўсимта ўсишининг зўрайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.10. Гипофизар нанизм Е 23.0

Гипофизар нанизм (соматотроп етишмовчилик) — ўсиш ва жисмоний ривожланишдаги яққол ортда қолиш билан тавсифланувчи, ўсиш гормонининг абсолют ёки нисбий етишмовчилиги билан боғлиқ бўлган клиник синдром.

I даража

Соматик бузилишлар енгил. I даража гипофизар нанизмда: эркаклар бўйи 149 — 140 см, аёллар бўйи — 130 — 120 см, мушаклари кучсиз ривожланган. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Ўсиш гормони меъёрда ёки бироз камайган. (фармакологик синама ўтказилганда аниқланади).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. II даражали гипофизар нанизм: эркакларнинг бўйи — 140 — 130 см, аёлларда — 120 — 110 см. Ифодаланган дисгармонал ривожланиш (рентгенограммада бош суягининг болаларникига хос пропорциялари, спланхномик?ия), ?ушак тизими суст ривожланган. Ўрта даражадаги иккиламчи гипотиреоз, эндокринпсихо синдром (шахсиятнинг аниқ дезадаптацияси шахсий ва характерологик ўзгаришлари фонидаги депрессив-фобияли, психоастеник, апатик). Гормонал ва метаболик бузилишлар. Ўсиш гормонининг ўртамиёна ёки сезиларли даражада пасайиши (фармакологик синамаларни ўтказишда аниқланади), ТТГ ошишидаги Т3, Т4 сезилмас даражада пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўқиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Жисмоний ривожланишдан ортда колиш, III даражали гипофизар нанизм: эркакларнинг бўйи 130 см дан паст, аёлларда — 110 см дан паст. Сезилмас даражада ёки яққол дисгормонал ривожланиш (спланхномикрия). Юрак, қон-томир тизими томонидан ўзгаришлар — гипотония, брадикардия, ритмнинг бузилиши. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Ўсиш гормонининг ўрта ёки кучли даражада пасайиши (фармакологик синамаларни ўтказишда аниқланади), тиреоид, тиреотроп, гонадотроп, жинсий гормонларнинг сезилмас даражадаги камайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўкиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар анча сезиларли. Жисмоний ривожланишда сезиларли даражадаги кечикиш, III даражали гипофизар нанизм: эркакларнинг бўйи 130 см дан паст, аёлларда — 110 см дан паст. Сезиларли даражада ёки яққол дисгормонал ривожланиш. (спланхномикрия), гипофизнинг сезиларли етишмовчилиги белгилари билан. Юрак, қон-томир тизими томонидан сезиларли ўзгаришлар: гипотония, брадикардия, III даражали АГ, аритмия, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик бузилишлар. Ўсиш гормонининг яққол пасайиши (фармакологик синамаларни ўтказишда аниқланади), тиреоид, тиреотроп, гонадотроп, жинсий гормонларнинг сезилмас даражадаги камайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.11. Қандсиз диабет Е 23.2

Қандсиз диабет — қон таркибида вазопрессин гормонининг камайиши туфайли кучли ривожланган чанқаш ва жуда кўп миқдорда сийдик ажралиши билан кечувчи иэндокрин касаллик.

I даража

Соматик бузилишлар унчалик сезилмайди. Ҳамроҳ соматик ва эндокрин патологияларсиз. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Сув-электролит бузилишларнинг дисбаланси, енгил даражали — солиштирма оғирликни пасайтирувчи даволаш ёки дори воситаларининг муқобил дозасини қабул қилиш ҳолатидаги компенсациясиз суткасига 6-8 литр сийдик чиқариш. Сурункали мия ишемиясининг сезилмас белгилари.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўртамиёна. Кўрув майдонининг ўзгариши, кўриш кобилияти ўзгаришсиз, лекин кўриш нервларининг атрофияси билан. Ҳамроҳ соматик ва эндокрин патологияларнинг мавжудлиги, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси I даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Солиштирма оғирликни пасайтирувчи даволаш ёки дори воситаларининг муқобил дозасини қабул қилиш ҳолатидаги декомпенсациясиз суткасига 8 — 14 литр сийдик чиқариш, кун давомида чанқаш ва полиурия эпизодлари бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Ҳамроҳ соматик ва эндокрин патологиялар ҳамда уларни асоратларининг мавжудлиги (Марказий асаб тизими (МАТ), кўриш, юрак, қон-томир, ОИТ ва сийдик чиқариш). СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси II даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Давосиз, суткасига 14 литрдан ортиқ сийдик чиқариш, максимал мумкин бўлган дори воситаларини қабул қилиш фонида чанқаш ва полиурия сақланиб қолади, гипернатриемия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

ўкиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган. Кўрув майдонининг амаврозли торайиши, юрак-қон томир тизими тарафдан ифодаланган ўзгаришлар (миокардиодистрофия, артериал гипертензия). Яққол интракраниал гипертензия (3 — қоринча кенглиги 10 мм дан кўп). СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), III босқич сурункали мия ишемияси. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гомеостаз параметрларининг сезиларли даражадаги оғишлари. Назорат қилиб бўлмайдиган полиурия, қандсиз диабетнинг генетик ва буйрак турлари кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.12. Гипоталамик синдром E23.3

Гипоталамик синдромнинг нейроэндокрин шакли — гипоталамус соҳасининг шикастланиши туфайли юзага келиб, вегетатив, эндокрин, модда алмашинуви ва трофик бузилишлар билан кечадиган мураккаб белгиокомплекс. Неврология бўлимига қаралсин.

I даража

Соматик бузилишлар енгил. Тана вазни индекси (ТВИ)да сезилмас сурилишлар (27 дан 29,9 гача), фертилликнинг бузилиши, юрак-қон томир тизимида сезилмас ўзгаришлар. Неврологик симптоматика мавжуд бўлмайди. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гипофиз гормонлари ва гомеостазни бошқа параметрларининг миқдорлари меъёрда бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Енгил ривожланган неврологик симптоматика, кўз тубида ўзгаришлар. ТВИда сезилмас сурилишлар (30 дан 34,9 гача), фертилликнинг бузилиши, юрак-қон томир тизимида сезиларли ўзгаришлар (турғун АГ ёки, гипотония, миокардиодистрофия) СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси I даража, Сурункали ўпка етишмовчилиги I даража, Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гипофиз гормонлари ва гомеостазни бошқа параметрларининг миқдорлари меъёрда қолади.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик ифодаланган бузилишлар. Неврологик симптоматика ва кўз тубидаги ўзгаришлар ривожланган. Фертилликнинг бузилиши. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси II даража, Сурункали ўпка етишмовчилиги II даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гипофиз ва периферик гормонларнинг миқдорлари ўзгарган, гомеостазнинг сезиларли ўзгаришлари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик кучли ривожланган бузилишлар. Ривожланган ва зўрайиб борувчи неврологик симптоматика, кўриш кобилиятини пасайиши ва кўрув нерви атрофияси, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), СМИ — III даража, сурункали ўпка етишмовчилиги — III даража, фертилликнинг бузилишлари. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Периферик гормонлар секрецияси ва гомеостаз параметрларининг сезиларли оғишлари билан кузатилувчи троп гормонларнинг аниқ ўзгариши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.13. Иценко-Кушинг синдроми Е 24

Иценко-Кушинг синдроми — гипофиз ўсмаси (АКТГ — боғлиқ синдром) ёки буйрак усти безлари ўсмаси (АКТГга боғлиқ бўлмаган синдром) ёхуд эндокрин локализациядан ташқари ўсма (эктопик синдром) билан шартланувчи ва АКТГнинг юқори даражадаги секрецияси ҳамда буйрак усти безлари пўстидан кортизол ишлаб чиқарилишининг кўпайиши билан тавсифланувчи гиперкортицизмнинг клиник кўриниши билан кечувчи гипоталамус-гипофиз-буйрак усти безлари тизимининг оғир кўп белгили касаллиги.

I даража

Соматик бузилишлар енгил даражада. Тана вазни индексида ортиқча вазн 27 дан кам бўлган ҳолат. Остеопения, кўриш қобилияти сақланган. Сурункали мия ишемиясининг енгил белгилари. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Гликемия меъёрда ва электролитларнинг меъёрдаги кўрсаткичлари сақланган ҳолда кортизолнинг озгина кўпайиши. Бунда гипофиз, буйрак усти безлари, кўкрак ва қорин бўшлиғи МРТ/КТсида албатта кортизол гиперсекрецияси ўчоғининг мавжуд бўлмаслигини таъкидлаш шарт (гипофиздаги кортикотропинома, буйрак усти бези ўсмаси ва экстрагипофизар локализация — эктопик ўчоқ).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик ўрта даражада бузилишлар. Диспластик семириш. Тана вазни индекси 27, II даражали АГ, суякларнинг синишларсиз тарқоқ остеопорози, жинсий фаолиятнинг бузилиши, кўрув майдонининг амблиопияли бузилишлари (кўриш қобилиятининг пасайиши, кўриш нерви дискининг атрофияси билан), глюкозага толерантлик (бардошлик) бузилишининг мавжудлиги, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — I даража. Енгил даражадаги депрессив синдром. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Кортизол ва АКТГ секрецияси ритмининг бузилиши, гипергликемия, гипокалиемия ва гипернатриемия, диспротеинемия, дислипидемия. Гипофиз аденоэктомияси ва адареналэктомиядан кейинги ўрнини босувчи гормонал терапия (ЎБГТ) заруриятисиз тўлиқ ремиссия ҳолати. МРТ, КТ маълумотлари бўйича гипофиз, буйрак усти безларида ўсмаларнинг ёки гиперсекреция эктопик ўчоғининг мавжудлиги.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. Диспластик семириш, тана вазни индекси 28 — 30, артериал гипертензия III даражали, коррекцияга яхши бўйсунмайдиган миокардиодистрофиянинг мавжудлиги, синишли остеопороз, кўриш қобилиятининг ривожланиб борувчи пасайиши, даволашни талаб этувчи сурункали ва яллиғланиш жараёнлари, буйрак фаолиятининг бузилишидаги сийдик-тош касаллиги (СТК), жинсий фаолиятнинг бузилишлари, стероид диабетнинг мавжудлиги, ўрта даража оғирликдаги депрессия синдроми, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси II даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Кортизол миқдорининг турғун ошиши, гипергликемия, дислипидемия, турғун гипокалиемия ва гипернатриемия, диспротениемия. Даволаш усулларидан қатъи назар ўтказилаётган терапия ҳолатида ремиссия йўқлиги. Гипофиз аденомэктомияси ва адареналэктомиядан кейинги ўрнини босувчи гормонал терапия заруриятисиз қисман ремиссия ёки периферик гормонларнинг ЎБГТ зарурияти бўлган ҳолат. Нур терапиядан кейинги ҳолат. Қандсиз диабет. МРТ, КТ маълумотлари бўйича касаллик ремиссиясига эришилмасдан туриб, гипофиз, буйрак усти безларида ўсмаларнинг ёки гиперсекреция локализация бўлмаган эктопик ўчоғининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик кучли ифодаланган бузилишлар. Диспластик семириш, тана вазни индекси 30 дан юқори, коррекцияга яхши бўйсунмайдиган III даражали турғун артериал гипертензия, миокардиодистрофия, яққол остеопороз ва синишларнинг мавжудлиги, стероид диабетнинг мавжудлиги, буйраклар фаолиятининг бузилиши, сурункали яллиғланиш жараёнлари, буйрак фаолиятининг бузилишидаги сийдик-тош касаллиги(СТК), жинсий фаолиятнинг бузилишлари, кўрув майдонининг амаврозли (кўрлик) бузилишлари, оғир даражали депрессив синдром. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси III даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Зўрайиб бор?вчи гиперкортизолемия, турғун гипергликемия, сезиларли гипокалиемия ва гипернатриемия, диспротеинемия, қаттиқ лейкоцитоз ва эритремия. Даволаш усулларидан қатъи назар, олиб борилаётган терапия фонида ремиссиянинг йўқлиги. Гипофиз аденомэктомияси ва адареналэктомиядан кейинги, ўрнини босувчи периферик гормонларнинг гормонал терапиясига зарурият бўлмаган ремиссиясиз ҳолат. Ўрта ва оғир даражадаги буйрак усти безларининг иккиламчи етишмовчилиги, нур терапиядан кейинги ҳолат, қандсиз диабет. МРТ, КТ маълумотлари бўйича гипофиз, буйрак усти безларида ўсмаларнинг ёки гиперсекреция эктопик ўчоғининг ёхуд касаллик ремиссияга эришилмасдан зўрайиб, ўсиб борувчи ўсма қолдиқ тўқимасининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.14. Гиперальдостеронизм Е26.0

Гиперальдостеронизм — асосан буйрак усти минералокортикоиди — альдостероннинг гиперсекрецияси билан кечадиган синдром.

I даража

Соматик енгил бузилишлар. АГ I даража, миокардиодистрофия белгилари йўқ, сезилмайдиган мушаклар ҳолсизлиги. Сурункали мия ишемиясининг енгил белгилари. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Электролитларнинг нормал кўрсаткичлари сақланиб қолган ҳолатда альдостерон миқдорининг озгина кўтарилиши, ПРФ (АРП) меъёрда. Буйрак усти безлари КТ: шиш аникланмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. АГ II даража, миопатик синдром, миокардиодистрофиянинг мавжудлиги, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси I даража. Гормона? ва м?таболик бузилишлар. Альдостерон миқдорининг ўртамиёна кўтарилиши, ПРФ (АРП) миқдори меъёрда ёки паст, сезилмас гипокалиемия ва гипернатриемия, изогипостенурия. Буйрак усти безлари КТ: бир ёки 2-томонлама буйрак усти безлари ўсмалари ёки тарқоқ тугунли гиперплазиясининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик ифодаланган бузилишлар. АГ III даража, тез-тез такрорланувчи кризлар, миокардиодистрофия, остеопороз, кўришнинг ривожланиб борувчи пасайиши, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — II даража, қаттиқ полиурия, аниқ сезилувчи миопатия қисқа муддатли миоплегия, парестезия хуружлари билан. Адареналэктомиядан кейинги буйрак усти безларининг иккиламчи етишмовчилиги. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Альдостерон миқдорининг сезиларли кўтарилиши, ПРФ (АРП) миқдори паст, турғун гипокалиемия ва гипернатриемия, изогипостенурия. Буйрак усти безлари КТ: бир томонлама буйрак усти бези ўсмаси ёки тарқоқ-тугунли гиперплазиясининг мавжудлиги, терапиянинг радикал усулларидан кейин ремиссиянинг йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Соматик кучли ифодаланган бузилишлар. Коррекцияланмайдиган тез-тез такрорланувчи турғун АГ III даража, миокардиодистрофия, миопатия, миоплегиянинг тез-тез такрорланувчи хуружлари билан, парестезиялар ватетания, пульснинг лабиллиги, ортостатик гипотония, иккиламчи қандли диабет, психоэмоционал бузилишлар, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси III даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Альдостерон миқдорининг сезиларли кўтарилиши, ПРФ (АРП) миқдори паст, ифодаланган гипокалиемия ва гипернатриемия, изогипостенурия, протеинурия. Буйрак усти безлари КТ: ўсма ёки ўсишнинг зўрайиб боришининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.15. Гипокортицизм Е 27.1 Аддисон касаллиги

Гипокортицизм — (буйрак усти безлари етишмовчилиги) — буйрак усти бези пўст қисмининг гипофункцияси сабабли пайдо бўлган патологик ўзгаришлар йиғиндисидир.

I даража

Соматик енгил даражада бузилишлар. Юрак, қон-томир тизимида енгил бузилишлар (систолик босимнинг пасайиши ҳисобига артериал босимнинг ўрта даражада пасайиши, тахикардияга мойиллик), СЮЕ — I, ФС I (NYHA бўйича), сурункали мия ишемиясининг сезилмас белгилари бор. Гормонал ва метаболик бузилишлар нормал ёки сезилмас даражада. Кортизол миқдори меъёрда, кун давомида пасаяди. Адренокортикотроп гормон (АКТГ) юқори.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик ўрта даражада бузилишлар. Тери, оғиз шиллиқ қаватларининг гиперпигментацияси. Гипотермия, артериал гипотония (ЭКГда — тишчалар паст вольтажли). Ошқозон-ичак трактининг ўрта даражада ёки сезиларли даражадаги бузилишлари (ошқозонда кислота миқдорини пасайиши, атрофик гастрит, диспептик бузилишлар. Жинсий соҳадаги бузилишлар, эркакларда хоҳиш (либидо) пасайиши. Гипергликемик реакцияларга мойиллик. Ривожланган астеноневротик синдром, уйқусизлик, депрессия, неврозлар, вазн йўқотиш, тиришишлар. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — I даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар ўрта ёки кучли ривожланга?. Коптокча фильтрацияси ҳамда натрий ва хлорид реабсорбциясининг камайиши. Кортизолнинг қондаги ўрта ёки сезиларли даражада камайиши, АКТГ миқдорининг, меланинстимулловчи гормон (МСГ)нинг кўпайиши. Гиперкалиемия, гипонатриемия, гипогликемия. Глюкокортикоид дори воситалари билан доимий ўрнини босувчи терапия зарурати (10 мг гача) борлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар аниқ. Тери, оғиз шиллиқ қаватларининг сезиларли даражадаги гиперпигментацияси. Баъзида юз берувчи аддисон кризлари. Сезилувчи артериал гипотония, экстрасистолик тахикардия, юрак тонлари бўғиқлиги ритми, сезиларли ёки ифодаланган диспепсик бузилишлар, гипогликемик ҳолатлар, психозлар, кескин вазн йўқотиш, тиришишлар. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — II даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Кортизол, альдостерон миқдорларининг кўпга пасайиши, АКТГ, аниқ гипогликемия, гипонатриемия. Глюкокортикоидлар (20 мг гача ва минералокортикоидлар, жинсий гормонлар, метаболик терапиядан иборат бўлган доимий ўрнини босувчи терапиясига муҳтож бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Соматик кучли ривожланган бузилишлар. Тез-тез тақрорланувчи аддисон кризлари (систолик ҚБ 50 мм. сим. уст. гача, диастолик босимнинг 0 гача тушиб кетиши). Асаб-руҳий соҳанинг ифодаланган бузилишлари (психозлар ва ҳ.к.), вазн етмаслиги. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — III даража. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Кортизол, альдостерон миқдорларининг сезиларли пасайиши, АКТГ миқдорининг кўпайиши, аниқ гипогликемия, гипонатриемия. Глюко ва минералокортикоид воситалари билан доимий ўрнини босувчи терапияга муҳтожлик, шу жумладан доимий ўрнини босувчи, инфузион, метаболик терапиядаги компенсация фойдасиз бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.16. Феохромоцитома Е27.5

Феохромоцитома — хромаффин ҳужайраларидан ташкил топган ўсма бўлиб, катехоламинларни (адареналин, норадареналин, дофамин) секреция қилади.

I даража

Соматик бузилишлар енгил. АГ — I даража ёки баъзан бир неча минут давом этувчи кризлар. Сурункали мия ишемиясининг сезилмас белгилари. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Плазма ёки сийдик метанефринларининг, нормогликемияни сақлаб қолган ҳолдаги енгил даражада ошиб кетиши. Буйрак усти безлари КТ: ўсма аникланмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ифодаланган. АГ II даража, бир неча минутдан 1-2 соатгача давом этувчи ўрта частотадаги кризлар билан, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси — I даража Гипертоник ретинопатия — I, Гормонал ва метаболик бузилишлар. Плазма ёки сийдик метанефринларининг ўртамиёна ошиб кетиши, кризлар вақтидаги гипергликемия, дислипидемия. Буйрак усти безлари КТ қилинганда: қорин бўшлиғи ёки буйрак усти безларида ўсма мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар яққол ифодаланган. III даражали турғун АГ, бир неча соат давом этувчи тез-тез такрорланувчи кризлар билан, аниқ сезилувчи нейровегетатив кўринишлар, тана вазнининг ўзгариши, глюкозага бўлган толерантлик (бардошлик)нинг бузилиши, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали мия ишемияси II даража, гипертоник ретинопатия II. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Плазма ёки сийдик метанефринларининг сезиларли даражада ошиб кетиши, гипергликемия. Тўлиқ ремиссия ва енгил буйрак усти безлари етишмовчилиги билан кузатилувчи адареналэктомиядан кейинги ҳолат. Буйрак усти безлари КТ: қорин бўшлиғи ёки буйрак усти безларида ўсманинг мавжудлиги ёки қўлланилган даволаш усулларидан кейинги қайталаниш.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ифодаланган. Коррекция фойдасининг камлиги, кўз тўрпардасига, мияга қон қуйилишлар, миокард ёки ўпка инфаркти, ўпкалар шиши, иккиламчи қандли диабет билан асоратланиши. III даражали турғун АГ, ремиссиянинг йўқлиги. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), III босқич сурункали мия ишемияси (СМИ), гипертоник ретинопатия III. Тўлиқ ремиссия, енгил ва ўртача оғирликдаги буйрак усти безлари етишмовчилиги бизан кузатилувчи адареналэктомиядан кейинги ҳолат. Гормонал ва метаболик бузилишлар. Плазма ёки сийдик метанефринларинингсезиларли даражада ошиб кетиши. Буйрак усти безлари КТ: қорин бўшлиғи ёки буйрак усти безларида ўсманинг мавжудлиги ёки қўлланилган даволаш усулларидан кейинги қайталаниш билан кечиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.3.17. Шерешевский —Тернер синдроми Q 96

Шерешевский-Тернер синдроми — Туғма аномалия бўлиб, паканалик ва жинсий инфантилизм билан кечадиган хромосома касаллигидир.

I даража

Соматик бузилишлар. Жинсий ривожланиш даврида ўз тенгдошларига нисбатан ўсишдан ортда қолиш. Паканалик (физиологик меъёрлардан 1 сигмага орқада қолиш). Гормонал ва метаболик бузилишлар унча кўп бўлмайди. Қисман моносомия. Гонадотроп гормонларнинг сезилмас даражада ошиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар ўрта даражада. Бўйнинг физиологик меъёрлардан 2 сигмага пасайиши. Бўйиннинг ён юзаларидаги терида қанотсимон бурмаларни ҳосил бўлиши, сочларнинг бўйин пастки чегарасигача ўсиши. Ички аъзолар фаолиятининг аниқ бузилишлари (юрак, кўриш аъзолари, буйраклар нуқсонлари ва ҳ.к.). СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Гормонал бузилишлар ўртамиёна. Гонадотроп гормонлар миқдорининг ўртамиёна ошиши, эстрогенларнинг пасайиши. Жинсий хроматин аникланмайди. Тўлиқ моносомия.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик ифодаланган бузилишлар. Паканалик 3 сигмадан ортиқ. Ички аъзолар фаолиятининг аниқ бузилишлари (юрак, йирик қон томирлар, буйрак, кўриш аъзоларининг ривожланиш нуқсонлари).СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик ифодаланган бузилишлар. Гонадотроп гормонлар миқдорининг сезиларли ошиши, эстрогенларнинг пасайиши. Жинсий хроматин аникланмайди. Тўлиқ моносомия, мозаицизм.

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Соматик бузилишлар кучли ривожланган. Паканалик (4 та сигмадан ортиқ ортда қолиш). Тананинг яққол кўриниб турувчи умумий диспластиклиги. Ички аъзолар фаолиятининг яққол ёки кескин бузилишлари (ривожланишнинг туғма нуқсонлари: юрак, буйрак, кўриш аъзолари, қон томирлар ва ҳ.к.).СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Гормонал ва метаболик бузилишлар сезиларли даражада. Гонадотроп гормонлар миқдорининг сезиларли ошиши, эстрогенларнинг пасайиши. Жинсий хроматин аникланмайди, мураккаб мозаицизм бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4. Қон айланиши тизими касалликлари I

1.4.1. Юрак билан боғлиқ ревматик иситма I 01 (I 01.0, I 01.1, I 01.2, I 01.8, I 01.9)

Ревматик иситма асосан 7 — 15 ёшдагиларда учрайдиган, А гуруҳидаги ўткир гемолитик стрептокок инфекция таъсири натижасида унга мойилларда ривожланувчи юрак-қон томир фаолиятини, бириктирувчи тўқиманинг токсик-иммунологик тизимли яллиғланиши.

I даража

Клапанлар шикастланиши содир бўлмаган ва қон айланиши етишмовчилиги кузатилмаган ўчоқли ревмокардит, кам қайталанувчи хуружлари билан кечиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Минимал фаолликдаги ревматик иситма узоқ муддат ёки ўткир ости кечиши, митрал ёки аортал клапаннинг 2 даражали нуқсони мавжудлиги, юрак ҳажмининг катталашиши, юракдаги функционал шовқинлар, юрак уришидаги нуқсонлар, мияда қон айланишининг ўртача сурункали етишмовчилиги, енгил ёки ўртача даражадаги юрак ритми бузилиши, СЮЕ — I , ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўртача ёки юқори даражадаги фаолликдаги диффуз ревмокардит, узоқ давом этувчи ёки доимий такрорланувчи, миокард, марказий асаб тизимининг оғир зарарланиши, қон айланишининг кичик доирасида гипертензия ривожланиши билан кечувчи митрал ёки аорта клапани 3 даражадаги юрак пороги, юрак ҳажмининг катталашиши, юракда шовқинлар, артимия,СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Полиорган зарарланишлар ва ички органлардаги дистрофик ўзгаришлар (кахексия) билан кечувчи диффузли ревмокардит,СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража,

мустақил ҳаракат қилиш — III даража.

I гуруҳ

1.4.2. Ревматик пороклар (юрак ревматик қопқоқлар нуқсони) I 05, I 06, I 07, I 08, I 09

I даража

Чекланган юрак нуқсони, бошланғич босқичида, қон айланиши етишмаслиги белгиларисиз.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Юрак ритми бузилиши билан кечувчи митрал ёки аортал клапаннинг 2 даражали нуқсони мавжудлиги, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), 1 даражадаги сурункали мия ишемияси (СМИ), 1 даражадаги ўпка гипертензияси, пластик жарроҳлик амалиёти (комиссуротомия ва протезлаш)дан кейин тромбоэмболик ва инфекция-септик асоратларсиз, доимий равишда ревматизмга қарши ва симптоматик даволанадиган, ревматизм жараёни фаоллиги минимал бўлган беморлар учун.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тебранувчи аритмия билан оғирлашган митрал ва аортал клапан пороги 3 даражаси мавжудлиги, жарроҳлик амалиётидан кейин биринчи йили клапанларни протезлаш ва клапанларни қайта тиклашдан кейин анамнездаги такрорий тромбоэмболиялар, сақланиб қолинган ёки самарасиз даволаниш туфайли юзага келган асоратлар, жарроҳлик амалиётидан кейин ревматизм жараёни фаоллигининг ёки септик эндокардитнинг 3 даражаси мавжудлиги, рестенозда такрорий жарроҳлик амалиётига муҳтожларга, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), нуқсонлар, 2 даражали сурункали мия ишемияси, 2 даражали ўпка гипертензияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Ички органлардаги дистрофик ўзгаришлар билан СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) мавжудлиги, 3 даражали сурункали мия ишемияси, бош мия ва юрак томирлари тромбоэмболиясининг оғир, бартараф қилиб бўлмайдиган асоратлари, салбий прогнозларда юрак етишмовчилиги ва ички органларда дистрофик ўзгаришларнинг кучайиши билан кечувчи жарроҳлик даволаниши самарасизлиги, 3 даражали СЮЕ ривожланиши билан кечувчи такрорий жарроҳлик даволаш имконияти йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқат қилиш — III даража.

I гуруҳ

1.4.3. Эссенциал гипертензия I 10

Гипертоник касаллик I 11, I 12, I 13

Иккиламчи гипертензия I 15

Артериал гипертезия — систолик артериал босимнинг симоб устуни бўйича 140 мм.га барқарор ошиши ва/ёки диастолик артериал босимнинг симоб устуни бўйича 90 мм. дан юқори ошиши.

I даража

Юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг хавфи пастлиги (иловага қаранг), қон айланиши етишмовчилиги мавжуд бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тавсия қилинмаган меҳнат шароитларида ишловчи шахсларда ўртача хатарликда, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича) билан юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг юқори хавф ва ўта юқори хавфда. Хуружлар қайталаши йилига 3 — 5 марта.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Нишон аъзоларининг ўртача зарарланишида юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг юқори ва ўта юқори хавфда, ўртача частотадаги йилига 6 ва ундан кўп хуружлар СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) билан кечувчи даволанишнинг барқарор самараси, II даражали сурункали мия ишемияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

3-босқичдаги гипертоник касаллик, шу жумладан СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) билан кечувчи оғир асоратли ёмон сифатли III даражали гипертензия, СМИ III даража

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.4. Стенокардия I 20

Сурункали юрак ишемик касаллиги I 25

Муқаддам содир бўлган миокард инфаркти I 25.2

Юрак аневризми I 25.3

Стенокардия — бу ўзини ёмон ҳис қилиш ёки кўкрак қафасини сиқувчи, босувчи оғриқ билан намоён бўлувчи, одатда кўкрак қафаси ортига, чап қўлга, бўйинга, пастки жағга, эпигастрал соҳага касаллик белгилари ўтиши мумкин бўлган клиник синдром ҳисобланади. Стенокардия миокард ишемиясига ўтиши мумкин, миокарднинг кислородга эҳтиёжи ва коронар томир орқали қон етказиб берилиши ўртасидаги номувофиқлик ҳолатида ривожланади.

I даража

ФС I — узоқ давом этмайдиган, одатдагидан катта ёки экстремал зўриқиш туфайли юзага келувчи кўкрак қафаси ортида ёки юрак соҳасидаги оғриқ. Оғриқ ўзи ўтиб кетади. Оғриқ пайтида олинган ЭКГ қоринча комплекси якуний қисмидаги — ST сегменти ва Т тишчадаги ўзгаришларни қайд қилади. ВЭМ: ≥100 — 125 вт; ДП 278 ш.б. Тредмилл: 7 МЕ. ЭхоКГ: ўзгаришларсиз. ФС II — текис йўлда 200 м юрганда ёки одатий темпда битта зинапоя оралиғидан ортиқ кўтарилганда оғриқ юзага келиши, мустақил пасаяди. Оғриқ пайтида олинган ЭКГ қоринча комплекси якуний қисмидаги — ST сегменти ва Т тишчадаги ўзгаришларни қайд қилади. ВЭМ: 75 — 99 вт. Тредмилл: 4,9 — 6,9 МЕ. ЭхоКГ: ўзгаришларсиз. Доплер: Е <А> бўлиши мумкин.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

СЮЕ — I , ФС II даража бўлганда NYHA бўйича ФС — текис йўлда 100-200м юрганда ёки одатий темпда битта зинапоя оралиғидан ортиқ кўтарилганда оғриқ юзага келади, одатий шароитларда нитроглицерин қабул қилиниши билан пасаяди. Постинфаркт кардиосклероз (ПИКС) мавжуд бўлганида Q тишчаси мавжуд бўлиши мумкин. Ўтиб кетувчи ёки якка ҳолдаги аритмиялар (юрак қоринчаси экстрасистолияси, юрак қоринчаси устидаги экстрасистолия, тебранувчи аритмия, нормосистолик вариант). Электрокардиостимулятор имплантациясидан сўнг (ЭКС) ва асосий касаллик барқарор кечганда. ВЭМ: 50-74 вт. Тредмилл: 2,0 — 3,9 МЕ. ЭхоКГ: ПИКС — гипокинезия ҳудудлари. Допплер-ДДЛЖ I тип (Е<А).>

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

СЮЕ — II А-Б, ФС III (NYHA бўйича) билан биргаликда, ФС III — оғир асоратлар (ритм бузилиши, тебранувчи аритмия тахи, брадисистолик вариант, юрак ўтказувчанлиги бузилиши, юрак аневризми, тромб мавжуд бўлиши, перикардит) билан бошидан ўтказилган миокард инфаркти. Электрокардиостимулятор имплантациясидан сўнг (электрокардиостимулятор иши самарасиз бўлганида), юрак-қон томир тизими функционал касалликлари очиқ-ойдин сусайишида реваскуляризациядан кейин, постинфракт аневризм резекцияси пластикаси билан, даволашнинг қониқарсиз натижаларидан сўнг, шу жумладан, такрорий жарроҳлик амалиётларидан сўнг йирингли асоратларда. Тинч ҳолатда ЭКГ ИККСда Q тишчаси мавжуд бўлиши мумкин. Аритмиялар (юрак қоринчаси экстрасистолияси, юрак қоринчаси усти экстрасистолияси, тебранувчи аритмия, АV блокадалар ва Гисс боғлами), юрак аневризмаси белгилари бўлиши мумкин. ВЭМ: ўтказилмайди. Тредмилл: ўтказилмайди. ЭхоКГ: ПИКС-ҳудудлар гипо ва акинезлар. Дилатация бўлиши мумкин (КДАР>5,5 см.), юрак аневризми, юрак тромби. Допплер-ДДЛЖ I, II тип.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

СЮЕ — III, ФC IV (NYHA бўйича) билан биргаликда. Нохуш ҳислар юзага келмасдан ҳар қандай жисмоний фаолиятни амалга ошира олмаслик, яъни тинч ҳолатда стенокардия хуружлари, нитроглицерин қабул қилиш мажбурий. Тинч ҳолатда ЭКГ ИККСда Q тишчаси мавжуд бўлади. Аритмиялар (юрак қоринчаси экстрасистолияси, юрак қоринчасиусти экстрасистолияси, тебранувчан аритмия, АV блокадалари ва Гисс тугунида). ВЭМ ўтказилмайди. Тредмилл ўтказилмайди. ЭхоКГ: ПИКС-гипо- ва/ёки акинезия ҳудудлари. Дилатация бўлиши мумкин (КДАР>5,5 см; ФВ <50%). Допплер — ДДЛЖ I, II типлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I группа

1.4.5. Ўпка-қон томир етишмовчилигининг бошқа шакллари I 27 (I 27.0, I 27.9)

Дастлабки ўпка гипертензияси (ЎГ) — ўнг юрак қоринчаси етишмовчилиги ривожланишига олиб келувчи ўпка артериясидаги ўпка-қон томир қаршилиги ва босимининг доимий ошиши билан тавсифланадиган ҳолат.

Сурункали ўпка-юрак етишмовчилиги (corpulmonarae) бронхлар ва ўпка касалликлари натижасида ўпка-қон томирлари шикастланиши ёки кўкрак қафаси деформацияси натижасида ривожланган, қон айланиши кичик доирасидаги гипертензия натижасидаги юрак ўнг бўлимлари гипертрофияси ва дилатацияси.

I даража

Ўпка гипертензияси I босқичида клиник белгилар намоён бўлмайди. Рентгенологик белгилар (РБ): асосий касаллик клиникаси мавжуд бўлмайди. ЭКГ: белгилар мавжуд бўлмайди ёки ўтиб борувчи юклама ўнг қоринчага. Нафас етишмовчилиги даражаси (НЕД): РО2 ва РСО2 нормада. Марказий гемодинамика (МГ): нормо ва гиперкинетик тип. Ўпка артериясида (ЎА) ўртача босим 0 — 24 мм. сув таёқчаси бўйича.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўпка гипертензияси II босқичида оддий жисмоний зўриқишда нафас сиқилиши, акроцианоз, кучли юрак силкиниши, ўпка артериясида 2-тон акценти эшитилади. РБ (Рентгенологик белгилар): ўпка илдизлари кенгайиши, ўпка найчаси шишиши, юрак ўнг қоринчаси гипертрофияси. ЭКГ: одатда юклама белгилари ёки юракнинг ўнг бўлмаси гипертрофияси, юр?кни?г ?нг қоринчаси гипертрофияси мавжуд бўлади. НЕД: ўртача гипоксемия. МГ: гипер ва эукинетик тип. ЎАдаги ўртача босим 25 — 49 мм. сув таёқчаси бўйича. СЮЕ — I , НЕ I даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўпка гипертензияси III босқичида енгил зурикишда нафас сиқилиши, акроцианоз, юрак силкиниши кучайган, ўпка артериясида II тон акценти + диффузли цианоз, жигарнинг катталашиши, шишлар. РБ: II даражадаги + ўнг юрак қоринчаси дилатацияси. ЭКГ: Ўнг бўлмача гипертрофияси белгилари ва ўнг қоринча гипертрофияси. НЕД: II, сезиларли гипоксемия, гиперкапния. МГ: гипокинетик тип. ЭхоКГ: юракнинг ўнг қоринчаси 36 ммдан катталашиши, ўнг юрак бўлмаси 38 — 48 мм. Ўнг қоринча қалинлиги 5 ммдан ортиқ, юрак қоринчалари орасидаги парда деворининг парадоксал мустақил ҳаракат қилиши. Д-ЭХОКГ: уч тавақали клапаннинг етишмовчилиги ва ўпка артерияси клапани етишмовчилиги кузатилади. ЎАдаги ўртача босим 50-75 мм. сув таёқчаси бўйича. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), НЕ II даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Ўпка гипертензияси III босқичида тинч ҳолатда нафас сиқилиши, акроцианоз, юрак силкиниши, ўпка артерияси устида II тон акценти кучайган + диффузли цианоз, жигарнинг катталашиши, шишлар, бошқа органлардаги дистрофик ўзгаришлар (кахексия). РП: худди шундай + ўнг юрак бўлмаси, ўнг қоринчаси дилатацияси. ЭКГ: Ўнг бўлмача гипертрофия белгилари ва ўнг қоринча гипертрофияси. НЕД: III сезиларли гипоксемия, гиперкапния. МГ: гипокинетик тип. ЭхоКГ: юракнинг ўнг қоринчаси 36 ммдан катталашиши, юрак ўнг бўлмаси 38-48 мм, юрак қоринчалари орасидаги парда деворнинг парадоксал мустақил ҳаракат қилиши. Д-ЭХОКГ: уч тавақали клапаннинг етишмовчилиги ва ўпка артерияси клапани етишмовчилиги кузатилади. ЎАдаги ўртача босим 75 мм. сув таёқчаси бўйича. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). НЕ — III даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.6. Миокардитлар I 41

Миокардит — миокарднинг инфекцияли, токсик ёки аллергик таъсирлар натижасида келиб чиққан яллиғланишли касаллиги.

I даража

Юрак етишмовчилиги белгиларисиз миокардит

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича) етишмовчилиги билан асоратланган миокардит кардиосклерози, кучайиш тенденциялари бўлмаган ҳолда ритм бузилишлари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оғир миокардит, диффузли кардиосклероз, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) етишмовчилиги билан асоратланган, оғир ритм ва ўтказувчанлик бузилишлари билан

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражлар

II гуруҳ

IV даража

СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) асоратланган миокардит кардиосклерозининг диффузли қайтариб бўлмас асоратлари, оғир асоратлар, қон томирлар тромбоэмболиялари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.7. Кардиомиопатиялар (I 42, I42.0, I42.1, I42.5, I42.6, I42.8, I42.9, I43)

Кардиомиопатияларкасаллик сабаблари номаълум бўлган ёки миокард дисфункцияси бошқа тизимлар патологияси билан бирга кечувчи юрак мушакларининг ўзига хос касалликлари.

I даража

Белгисиз кечиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Дилятацион кардиомиопатия, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича) секин кечувчи, ритмнинг енгил бузилишлари ва синкопал ҳолатлар йўқлиги; гипертрофик кардиомиопатия прогрессив авж олиб кечуви.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ритм ва ўтказувчанликнинг ифодаланган бузилишлари, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) кечувчи кардиомиопатия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Ритм ва ўтказувчанликнинг кучли ифодаланган бузилишлари,СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), қон томирлари тромбоэмболиялари кайтмас асоратлари билан кечувчи кардиомиопатия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.8. Ритм ва ўтказувчанлик бузилиши I44-I 49

Аритмия — нормал частота, доимийлик ва юрак қисқариши кучи ўзгариши, шунингдек, автоматизм, таъсирланиш, ўтказувчанлик ва қисқарувчанлик функцияларининг бузилиши натижасида юзага келувчи юрак бўлмаси ва қоринчалари фаоллашиши алоқаси ва кетма-кетлиги бузилиши.

I даража

Енгил босқичи — юрак қоринчалари усти ва юрак қоринчалари экстрасистолалари, Лаун бўйича I-II синф, минутига 50 ритм частотаси билан синусли тугун кучсизланиши синдроми (СТКС), бир ойда бир марта ва ундан камроқ юзага келувчи, давомийлиги 4 соатдан кўп бўлмаган тебранувчан аритмия ва юрак қоринчалари усти тахикардияси пароксизми, юрак бўлмаси-қоринчасининг II даражали блокадаси, якка тугунли блокадалар бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даража — юрак қоринчаси экстрасистолалари Лаун бўйича III синф, тебранишлар пароксизми ёки юрак бўлмалари силкинишлари, бир ойда 2 — 4 марта юзага келувчи, давомийлиги 4 соатдан кўп бўлган тебранувчан аритмия юрак бўлмачалари усти тахикардияси, юрак бўлмачаси-қоринчасининг II даражали блокадаси (тип Мобитц II), икки тугунли блокадалар, синкопал ҳолатларсиз ва Морганьи-Адамс-Стокс хуружлари билан клиник кўринишлар билан СТКС, юрак етишмовчилигисиз тугунли ритм ва минутига 40 дан ошиқ юрак қисқариш тезлиги (ЮҚТ), СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оғир даража — юрак қоринчаси экстрасистолалари Лаун бўйича IV-V синф, тебранишлар пароксизми ёки юрак бўлмалари силкинишлари, ҳафтасига бир неча марта юзага келувчи тебранувчан аритмия, юрак бўлмачалари усти тахикардияси, ?ебрану?чан аритмиянинг доимий шакли, тўғрилаб бўлмас медикаментозли, синкопал ҳолатлар билан ва Морганьи-Адамс-Стокс хуружлари билан клиник кўринишлар билан СТКС, уч тугунли блокадалар, тўлиқ юрак бўлмаси-қоринчаси блокадаси, Фредерик синдроми юрак етишмовчилиги кучайиши билан ва ЮҚТ минутига 40 тадан кам, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), гемодинамиканинг тузатиб бўлмас ўзгаришлари билан ритм бузилишининг ўта оғир даражаси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.9. Юрак етишмовчилиги (I50)

Сурункали юрак етишмовчилиги органлар ва тўқималарнинг тинч ҳолатда ёки юкламада перфузияси билан боғлиқ бўлган белгилар комплекси (нафас сиқилиши, чарчоқ ва жисмоний фаоллик пасайиши, шишлар ва бошқалар) билан кечувчи, миокарднинг шикастланиши, шунингдек, вазоконстриктор ва вазодилатирланувчи нейрогуморал тизимлар баланси бузилиши билан боғлиқ юракнинг тўлиши ёки бўшаши хусусияти ёмонлашиши натижасида одатда организмда суюқликнинг сақланиб қолинишида ифодаланувчи касаллик.

I даража

Қон айланиши етишмовчилиги 1 босқичи. Юрак-қон томир тизими касалликлари билан оғриган беморларда жисмоний фаоллик чекланмаган. Одатий жисмоний зўриқишлар чарчоқ, нафас сиқилиши ва юрак уришини келтириб чиқармайди. Нафас сиқилиши ва юрак уриши юқори жисмоний зўриқишга жавобан ривожланади. ЭКГ: гипертрофия, юрак қоринчалари ва/ёки бўлмачалари юкламаси, ритмнинг турли бузилишлари (якка суправентрикуляр ва юрак қоринчалари экстрасистолиялари, пароксизмал суправентрикуляр тахикардиялар), атреовентрикуляр блокада (АВ), I даражали блокада). ЭхоКС ва допплер-ЭхоКС: диастолик дисфункция юрак қоринчалараро тўсиқ қалинлиги (ЮКТК) + чап қоринча девори қалинлиги (ЧҚДҚ): 2>1,3 см ва / ёки чап қоринча орқа девори қалинлиги (ЧҚОДҚ)>1,2 см, трансмитрал допплер оқими (ТМДО) спектрнинг гипертрофик типи (Е / А <1,0), нисбати Е/Еа>15, Vp 45 см/сониядан кам. 6 минутлик юриш тести (ОМЮТ) — бемор нафас сиқилиши ривожланмасдан 426 м.дан 550 м.гача юриши мумкин. Истеъмол қилинадиган кислород 18,1 — 22,0 мл/мин/м2. Аҳволни баҳолаш шкаласи (АБШ) бўйича баллар миқдори — 3 дан кам бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

II А босқичдаги қон айланиши етишмовчилиги, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Белгилари: тинч ҳолатда мавжуд бўлмайди, бироқ, оддий жисмоний зўриқишларда чарчоқ, нафас олиш сиқилиши ёки юрак тез уриши ривожланади. Клиникаси даволашда сусаядиган қон айланиш доираларининг бирида гемодинамиканинг бузилишида намоён бўлади. ЭКГ: гипертрофия, юрак қоринчалари ва/ёки бўлмачалари юкламаси, ритмнинг турли бузилишлари (якка суправентрикуляр ва юрак қоринчалари экстрасистолиялари, пароксизмал суправентрикуляр ва юрак қоринчалари тахикардиялари) ва юрак ўтказувчанлиги бузилишлари (Гисс тугуни оёқчалари блокадаси, I даражадаги АВ блокада). ЭхоКС ва допплер-Эхо КС: диастолик дисфункция: юрак қоринчалараро тусиқ қалинлиги (ЮҚТҚ) + чап қоринча девори қалинлиги (ЧҚДҚ): 2>1,3 см ва/ёки чап қоринча орқа девори қалинлиги (ЧҚОДҚ)>1,2 см, трансмитрал допплер оқими (ТМДО) спектрнинг гипертрофик типи (Е/А <1,0), нисбати е/еа>15, Vp 45см/секунддан кам. Спектрнинг псевдомеъёрли типдаги ТМДО. ОДЮТ: бемор СЮЕ белгилари ривожланмаган ҳолда 150 м.дан 425 м. гача юриши мумкин. Истеъмол қилинадиган кислород: 14,1 — 18,0 мл/ минут/м2. АБШ 3 баллдан 4 баллгача бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I да?ажа

III гуруҳ

III даража

II Б босқичдаги қон айланиши етишмовчилиги, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Тинч ҳолатда белгилар мавжуд бўлмайди, бироқ минимал жисмоний зўриқишлар ҳам чарчоқ, нафас сиқилиши ёки юрак тез-тез уришини келтириб чиқаради. ЭКГ: гипертрофия белгилари, юрак қоринчалари ва/ёки бўлмачалари юкламаси, ритмнинг турли бузилишлари (суправентрикуляр ва юрак қоринчалари экстрасистолиялари, шу жумладан юқори градацияларда, пароксизмал суправентрикуляр ва юрак қоринчалари тахикардиялари) ва юрак ўтказувчанлиги бузилишлари (Гисс тугуни оёқчалари блокадаси, I, II даражадаги АВ блокада). ЭхоКС ва допплер-ЭхоКС: систолик дисфункция: якуний-диастолик ўлчам (ЯДЎ) чап қоринча ўлчами (ЧҚ) >6,0 см, ЯДЎ индекси ЧҚ > 3,3 см, ЯСЎ ЧҚ 40 мм.дан ортиқ. Систоладаги чап юрак қоринчаси қисқа ўқи 4.0 см.дан юқори, узун ўқи — 8.4 см.дан юқори, ЧҚ қисқартма фракцияси — 25% дан кам. ЧБ ҳажми ошиши 40 мм.дан кўп, чиқарувчи тракт ЧҚ чизиқли тезлиги пасайиши 15 см/сониядан паст. Систоладаги ЧҚ сфера индекси (ЧҚ қисқа ўқининг ЧҚ узун ўқига нисбати) >0,70 ва/ёки ЧҚ деворларининг нисбий қалинлиги (ЮҚТҚ + ЧҚДҚ / ЯДЎ ЧҚ) >0,30 ва <0,45. Диастолик дисфункция: юрак қоринчалараро тўсиқ қалинлиги (ЮҚТҚ) + ЧҚДҚ (ЧҚ девор қалинлиги): 2>1,3 см ва/ёки ЧҚОДҚ>1,2 см, трансмитрал допплер оқими (ТМДО) спектрнинг гипертрофик типи (Е/А <1,0), нисбати Е/ЕА>15, Vp 45 см/секунддан кам. Спектрнинг псевдонормал типи ТМДО. ОДЮТ — СЮЕ белгилари ривожланмасдан масофа 150 м.гача. Кислород истеъмоли 14,1 — 18,0 мл/ минут/м2. АБШ 4 дан 6 баллгача.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Қон айланиши етишмовчилиги III босқичи, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Белгилари: нафас сиқилиши, юрак уриши, тинч ҳолатда ҳаво етишмаслиги максимал даражада намоён бўлади (шу жумладан, асцит, анасарка) иккиламчи, бошқа органларнинг ва уларнинг тизимлари функциялари қайтариб бўлмас бузилишлари белгилари ривожланади (анемия, жигар, буйрак етишмовчилиги ва б.). ЭКГ: гипертрофия белгилари, юрак қоринчалари ва/ёки бўлмачалари юкламаси, ритмнинг турли бузилишлари (суправентрикуляр ва юрак қоринчалари экстрасистолиялари, шу жумладан, юқори градацияларда, пароксизмал суправентрикуляр ва юрак қоринчалари тахикардиялари) ва юрак ўтказувчанлиги бузилишлари (Гисс тугуни оёқчалари блокадаси, I, II, III даражадаги АВ блокада). Эхо КС: юракни қайта моделлашнинг якуний босқичи белгилари. Юқоридаги барча кўрсаткичлар оғир даражада. ОДЮТ нинг бемор томонидан бажаришнинг иложи йўқ. Кислород истеъмоли ≤ 10,0 мл/ минут/м2. АБШ бўйича баллар суммаси 6 дан юқори.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.4.10. Юракнинг туғма касалликлари (Q 20-Q 26)

Юракнинг туғма касалликлари — бола туғилганидан сўнг нормал гемодинамика бузилишида намоён бўладиган юрак ривожланишидаги аномалиялар.

I даража

Белгиларсиз кечиши, СЮЕ — 0, ФС I (NYHA бўйича) нисбий компенсацияланадиган босқич.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ритм ва ўтказувчанлик бузилиши билан I даражадаги ўпка гипертензияси, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича). Миокард ва паренхиматоз органларда дистрофик вадегенератив ўзгаришлар ривожланади. Жарроҳлик амалиёти тавсия қилинади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ритм ва ўтказувчанлик бузилиши билан II даражадаги ўпка гипертензияси, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Жарроҳлик амалиётидан сўнг асоратлар ривожланади ёки миокард ва паренхиматоз органларда дистрофик ва дегенератив ўзгаришлар ривожланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Ритм ва ўтказувчанликнинг оғир бузилиши билан III даражадаги ўпка гипертензияси (ЎГ), СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.5. Нафас олиш органлари касалликлари J (МКБ-10)

1.5.1. Ўпканинг сурункали обструктив касаллиги J44 (J44.0, J44.1, J44.8, J44.9)

Сурункали обструктив бронхит (J40, J41, J41.0, J41.8, J42, J43)

Ўпканинг сурункали обструктив касаллиги — ҳаво оқими тезлиги чекланишида намоён бўладиган, тўлиқ орқага қайтмайдиган ривожланиб борувчи касаллик бўлиб, ўпканинг патоген зарралар ёки газлар ҳаракатига патологик яллиғланувчи жавоби билан боғлиқ, шунингдек, ўпкадан ташқари асоратлари беморларнинг аҳволи қўшимча оғирлашишига олиб келади.

I даража

Нафас сиқилиши шкаласи 0-1 даражаси. НЧТС 1 (нафас чиқаришнинг тўлиқ сиғими 1 секунтда) ≥ 80%, ЎТХС (ўпканинг тўлиқ ҳаётий сиғими ) <70%; 6 минутли қадам босиш тести ≥ 350 м.; > 2≥ 80 мм симоб устуни, ёки SaО2 ≥ 95% — НЕ — 0. Ўпкадан ташқари тизимлар ўзгаришлари мавжуд бўлмайди. Тана массаси индекси (ТМИ) > 21. Сезиларли рентгенологик ўзгаришлар мавжуд бўлмайди. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами 1/2 кўкрак қафаси) х 100% = 19 — 21%. Бўлмача-торакал нисбати (ўрта чизиқдан ўнг бўлмачанинг энг узоқ нуқтасигача бўлган масофанинг диафрагма сатхидаги кўкрак қафаси кўндаланг ўлчами ярмига нисбати) 30%дан юқори бўлмайди. Касаллик қўзиши йилига 1 мартадан ошиқ бўлмайди, ички аъзоларда асоратлар мавжуд бўлмайди. НЕ-0; ҚАЕ-0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Нафас сиқилиши шкаласи 2-даражаси; НЧТС 1 50 — 80%; НЧТС1/ЎТХС <70%; 6 минутли қадам боси? тести 250 — 349 м; тахипноэ — 20-24та 1 минутда; РаО2 260-79 мм симоб устуни ёки> 90 — 94% -НЕ — I даража (латент). Беморда тинч ҳолатда газ таркиби нормада бўлади (SaО2≥90 5%, РСО2 40 мм симоб устунидан юқори бўлмайди). Физик зўриқишда гипоксемия кузатилади (SaО2 95%дан паст), гипервентиляция билан. Юқори жисмоний зўриқишдан сўнг ҳансираш 3 минутдан ортиқ сақланади. Рентгенологик: диафрагмани паст туриши ва ҳаракати чекланиши, ўпканинг ҳавочанлиги ортиши кузатилади. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х 100% = 27 30% — ўпка АГ I-даражаси. Бўлмача-торакал нисбати 31 — 40% — ўнг бўлмача катталашиши I — даражаси ёки 41 — 50% — ўнг бўлмача катталашиши II даражаси. Ўпка гипертензияси ФС II билан оғриган беморларда жисмоний фаолликнинг енгил чекланиши кузатилади. Улар тинч ҳолатда нохушлик сезишмайди, бироқ нормал жисмоний фаоллик ҳансираш, чарчоқ, кўкрак қафасида оғриқ ёки ҳушидан кетадиган ҳолатга олиб келади. Касалликнинг қўзиши йилига 1-2 марта рўй беради, давомийлиги 2-3 ҳафтагача, ички аъзоларда асоратлар бўлмайди, НЕ I даражаси; СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти лаёқати — I даража

III гуруҳ

III даража

Нафас сиқилиши шкаласи 3-даражаси; НЧТС 1 30 — 50%, НЧТС 1/ЎТХС <70%. Бронходилятатор воситаларга рефрактерлик. Ҳар йили НЧТС 50 мл.дан ошиқ пасайиши; 6 минутли қадам қўйиш тести 150 — 249 м; тахипноэ — НС >25 та 1 минутда, ёки брадипноэ — ЧД<12 та 1 минутда. РаО2> 60 — 79 мм. симоб устуни. ёки SaО2 90 — 94% — НЕ — II даража белгилари мавжуд: тахикардия минутига 100-120 марта, НС 25 — 30 марта 1 минутда, парадоксал пульс 10 — 25 мм симоб устуни. ИМТ ≤21. НЕ II (парциал) — ўпканинг фаолияти етишмовчилиги тинч ҳолатда аниқланади, тинч ҳолатда гиперкапниясиз гипоксемия, ўнг қоринча компенсатор гиперфункцияси, SaО2 92% дан паст, катта бўлмаган жисмоний зўриқишдан сўнг ҳансираш, 3 минутдан ортиқ сақланади. Полицитемик синдром мавжудлиги: гематокрит >47% аёлларда ва >52% эркакларда; эритроцитлар сони ошиши, гемоглобиннинг юқори кўрсаткичи, паст ЭЧТ ва қон қуюшқоқлиги ошиши. Рентгенологик: диафрагмани паст туриши ва ҳаракати чекланиши, ўпканинг ҳавочанлиги ортиши, буллалар ва ретростернал майдон катталашиши, юрак сояси торайиши ва чўзилиши кузатилади, қон-томир сояси камайиши фонида бронхлар деворларининг зичлашиши, инфильтрацияси аниқланади. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х100%=31 — 36% — II даражали ЎАГ. Бўлмача-торакал нисбати 51 — 60% — ўнг бўлмача катталашиши III даражаси. Ўпка гипертензияси — II, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) бор беморларда жисмоний фаолликнинг яққол чекланиши кузатилади. Тинч ҳолатда нохушлик сезилмайди, бироқ одатдагидан паст зўриқишда ҳансираш, чарчоқ, кўкрак қафаси оғриғи ёки ҳушидан кетадиган ҳолатга олиб келади. Касалликнинг қўзиши йилига 3-4 марта рўй беради, сурункали ўпка-юрак белгилари пайдо бўлади ва доимий ривожланади. НЕ — II даража,СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) (юрак ўнг қоринчаси етишмовчилиги белгилари: тахикардия, акроцианоз, бўйин веналари шишиши ва пульсацияси).

ўз ўзига хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Нафас сиқилиши шкаласи 4-даражаси. НЧТС 1 <30% ёки>50% нафас ёки ўнг қоринча етишмовчилиги белгилари билан. Бронходилатирловчи воситаларга рефрактерлик. НЧТС 1 нинг ҳар йиллик пасайиши 50 мл.дан ошиқ, 6 минутлик қадам тести ≤149 м; РаО2 ≤60 мм. симоб устуни, ёки SaО2 ≤90% -НЕ — III даража. Тинч ҳолатда ўпка ва ўнг қоринча функциясининг сезиларли етишмовчилиги, SaО290%дан паст, гипоксемия билан гиперкапния, минимал жисмоний зўриқишда ёки тинч ҳолатда ҳансираш. III даражали ҳаддан ортиқ нафас олиш белгилари мавжудлиги: тахикардия >120 минутига, НС >30 — 35 марта минутига, парадоксал пульс>25 мм симоб устуни. Полицитемик синдром мавжудлиги: гематокрит >47% аёлларда ва >52% эркакларда; эритроцитлар сони ошиши, гемоглобиннинг юқори кўрсаткичи, паст ЭЧТ ва қон қуюшқоқлиги ошиши. Ўпкадан ташқари тизим ўзгаришлари: гипотрофия, остеопения ёки остеопороз. Рентгенологик белгилари юқорида келтирилган. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х 100%=37% дан юқори — атриомегалия. ЎГ III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) билан оғриган беморлар ҳеч қандай жисмоний зўриқишни кўтара олишмайди ва уларда тинч ҳолатда ҳам юрак ўнг қоринчаси етишмовчилиги белгилари бўлиши мумкин. Ҳансираш ва чарчоқ ҳам тинч ҳолатда кузатилиши мумкин бўлиб, белгилари ҳар қандай жисмоний юкламада кучаяди. Қўзиши йилига 5 ва ундан ортиқ марта, кучайиб борувчи, сурункали ўпка-юрак, декомпенсация босқичи (тахикардия, акроцианоз, бўйин веналари шишиши ва пульсацияси, оёқларда шишлар, жигар катталашиши, асцит).

ўз ўзига хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.5.2. Бронхиал астма J 45 (J45.0, J45.1, J45.8, J45.9; J 46)

Бронхиал астма нафас йўлларида сурункали аллергик яллиғланиш жараёни билан кечувчи касаллик. Унга мойил шахсларда бронхлар гиперреактивлиги ва бронхиал обструкциясига олиб келади, бу ҳансираш, йўтал ва нафас сиқиши хуружлари такрорланишида намоён бўлади.Обструкция вариабелли ва ўз-ўзидан ёки даволаш таъсири остида тўлиқ ёки қисман ортга кайтади.

I даража

Интермиттирловчи астма (нафас сиқиши хуружлари, ҳафтасига 1 мартадан кам, тунги — бир ойда 2 мартадан кам, мустақил тўхтайди ёки ингаляторлар қабул қилинганидан сўнг, қўзиши йилига 1 мартадан кам ва қисқа муддатли, парентерал давони талаб қилмайди, шу жумладан, глюкокортикоидларни) ва енгил персистирловчи астма нафас сиқиши хуружлари ҳафтасига 1 мартадан кўп, бироқ бир кунда 1 мартадан кам, тунги хуружлар — бир ойда 2 марта, қўзиши йилига 1 мартадан кам ва қисқа муддатли. НЧТС 1 ≥80%, қисқа таъсирли β2-агонистлар билан синовда НЧТС 1 15% дан кўп ортиши. Нафас етишмовчилиги (НЕ) — 0. Рентгенологик — сезиларли ўзгаришлар йўқ.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўртача оғирликдаги персистирловчи астма (нафас сиқиши хуружлари ҳар куни бўлиши мумкин, тунги — ҳафтасига 1 мартадан кўп, қисқа таъсирли β2-агонистлар ҳар куни қабул қилинади, хуружлар фаоллик ва уйқуни бузиши мумкин, қўзиши йилига 3 мартадан кўп бўлмайди, парентерал даво ўтказишни тақозо қилади, шу жумладан, глюкокортикоидларни). НЧТС 1 60 — 80%. Ингаляцион шаклда глюко-кортико стероидлар (ГКС)лар билан даволаниши 1000 мгк/суткасига. Қисқа таъсирли β2-агонистларга ўртача рефрактерлик — НЧТС 1 ёки ЎТХС ошмаслиги. Преморбид даврида ва касаллик ривожланиши даврида асаб-психика бузилишлари мавжуд бўлади (истерияга, невростенияга ва психоастенияга ўхшаш механизмлар). Ваготониянинг тизимли кўринишлари — одатда ўн икки бармоқли ичак яра касаллиги билан бирга кузатилиши, гемодинамик бузилишлар (брадикардия, гипотензия), тери қопламаларининг мармар тусига кириши. Касаллик оғирлигини баҳолашда ёндош касалликларни, гастроэзофагал рефлюксни ҳам инобатга олиш лозим. Жисмоний зўриқиш тест пайтида нафас чиқариш қуввати кўрсаткичи пасайиши 20% ва ундан ортиқ. НЕ — I даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража.

III гуруҳ

III даража

Оғир персистирловчи астма (нафас сиқиши хуружлари ҳар куни бўлиши мумкин, тез-тез тунги хуружлар, жисмоний фаолликнинг чекланиши, астматик ҳолат бўлиши мумкин, ўртача оғирликдаги ва оғир даражада қўзиши йилига 5 мартадан кўп кузатилади, дориларни парентерал юборишни тақозо қилади, шу жумладан, глюкокортикоидларни). НЧТС 1 60%. Ингаляцион ГКСлар билан даволаш суткасига 1000 мгк. дан юқори. Ҳар хил дозада тизимли ингаляцион шаклда глюко-кортико стероидлар (ГКС)лар билан даволаниши бирга ёки уларсиз доимий қўллаш зарурати юзага келиши мумкин. Қисқа таъсирли β2-агонистларга ўртача рефрактерлик — НЧТС 1 ёки ЎТХС ошмаслиги. Нафас сиқилиши шкаласи MRC 3 даража. Стероидларга қарамлик юзага келиши мумкин (глюкокортикоид дозасининг пасайиши ёки тўхтатилиши аҳволнинг ёмонлашувига олиб келади). Рентгенологик касалликнинг тез-тез хуружларида диафрагмани паст туриши ва ҳаракати чекланиши, ўпканинг хавочанлиги ортиши кузатилади. Ўпка асоратлари кузатилиши мумкин: пневмоторакс, ателектаз, II даражали НЕ. Ўпкадан ташқари асоратлар кузатилиши мумкин: ўпка-юрак. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х100%=31 — 36% — ЎАГ II даража. Бўлмача-торакал нисбати 51 — 60% — ўнг бўлмача III даражали катталашиши. ЎГ — II, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) оғриган беморларда жисмоний фаолликнинг яққол чекланиши кузатилади. Тинч ҳолатда нохушлик сезмайди, одатдагидан кам зўриқишларда ҳансираш кучаяди, чарчоқ, кўкрак қафасида оғриқ ёки ҳушидан кетишга яқин ҳолат пайдо бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Оғир доимий такрорланувчи кечиши (кун давомида доимий белгилари, астматик ҳолат, хуруж дориларни парентерал юборишни тақозо қилади, шу жумладан, тизимли глюкокортикоидларни катта дозаларини). НЧТС 1, суткалик вариабеллик ПСВ >30%. Ингаляцион шаклда глюко-кортико стероидлар (ГКС) лар билан даволаниши 1000 мгк/суткадан юқори дозада даволаш яхши натижа бермайди, тизимли глюкокортикоид дозаси суткасига 20 мг.дан юқори. Нафас сиқилиши шкаласи MRC 3-4 даражаси. Стероидларга қарамлик юзага келади (глюкокортикоид дозасининг пасайиши ёки тўхтатилиши аҳволнинг ёмонлашувига олиб келади). Қисқа таъсирли β2-агонистларга ва глюкокортикоидларга тўлиқ рефрактерлик — НЧТС 1 ёки ЎТХС ўсмаслиги. Стероидорезистентлик — 30 — 40 мг преднизолон тавсия қилинганида НЧТС 1 кўрсаткичи 15% дан юқори ўсмаслиги. Глюкокортикоидли даволашнинг одатда ногиронликка олиб келувчи асоратлари («кушингоид», стероидли остеопороз ва компрессион умуртқа синишлари, ошқозон яралари, қандли диабет) мавжуд бўлади. Рентгенологик: юқорида берилган белгилари. Ўпкадан ташқари асоратлар кузатилади ва ўпка-юрак кучайиши. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х100% = 37% — ЎАГ — III даража. Бўлмача-торакал нисбати 60% — атриомегалия. ЎГ — III, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) оғриган беморлар ҳеч қандай жисмоний зўриқишларни кўтара олишмайди ва уларда тинч ҳолатда юрак ўнг қоринчаси етишмовчилиги белгилари кузатилиши мумкин. Ҳансираш ва/ёки чарчоқ ҳам тинч ҳолатда кузатилиши мумкин ва ҳар қандай жисмоний зўриқишда кучаяди. НЕ — III даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.5.3. Бронхоэктатик касаллик J 47

Бронхоэктатик касаллик — орттирилган (баъзан туғма) касаллик бўлиб, асосан ўпканинг пастки қисмларида функционал жиҳатдан номукаммал бронхларда ортга қайтмайдиган (кенгайган, шакли ўзгарган) сурункали йирингли жараёни билан ифодаланади.

I даража

Қўзиши йилига бир мартадан ортиқ бўлмайди, давомийлиги 1 ойгача, бир тарафлама, кўпинча сегментар зарарланиш кузатилади. Умумий интоксикация белгилари мавжуд бўлмайди. ИМТ >21. Озиш, мушаклар гипотрофияси ва мушак кучининг камайиши мавжуд бўлмайди. ЎҲС 80% дан ортиқ; НЧТС 1 ≥ 70%; НЕ салмоқли бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қўзиши йилига 2-3 марта 40 — 60 кун давомида, ёки йилига 4 — 6 марта 10 — 15 кун давомида. Енгил даражада умумий интоксикация белгилари. ИМТ ≤21. Овқатланиш оз даражада бузилган. Қўзиши ва қон қусишга сезиларли мойиллик мавжуд. НЧТС 1 50 — 69 %; ЎҲС симоб устунининг <60%; РаО2>260 — 79 мм, ёҳуд SaО2 90 — 94% — НЕ — I даража. Беморларда тинч ҳолатда газ таркиби меъёрда бўлади (SaО2≥95%, РСО2 симоб устунининг 40 мм дан ортиқ). Зўриқишда гипоксемия кузатилади (SaО2 95% дан кам), гипервентиляция билан. Мур индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х 100%=27 — 30% — ЎАГ I даражали. Бўлмача-торакал нисбати 31-40% — юрак ўнг бўлмачаси катталашишининг I даражаси. Рентгенологик: перибронхиал инфильтрация сабабли ўпка кўринишининг шаклан ўзгариши ва кучайиши; ўпканинг уяли кўриниши (кўпроқ ўпканинг паст сегменти соҳасида), ўпканинг соғлом сегментларида юқори шаффофлик. ЎГ — 1 дар, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича) бор беморларда жисмоний фаолликда енгил чекланиш. Тинч ҳолатда ҳеч қандай ноқулайлик сезмайди, лекин нормал жисмоний фаоллик ҳансираш, чарчаш, кўкрак қафасида оғриқ ёки хушдан кетишга яқин ҳолатларни юзага келтиради. НЕ — I даражаси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тез-тез қайтариладиган ва узоқ муддатли касаллик қўзишлари (йилига 5-6 мартагача), кўп миқдорда қон қусиш (суткасига 100 мл.дан ортиқ қон йўқотиш), ўпкадан тез-тез қон кетиши, буйрак амилоидози етишмовчилик билан, НЕ — II даража ва ҚАЕ I — II даража, НЧТС1<50% керагидан ><30%, РаО2>60 — 79 мм.сим.уст, ёки SaО2 90 — 94% — НЕ — II. Мур Индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х100%=31 — 36% — ЎАГ II даража. Бўлмача-торакал нисбати 41 — 50% — II даражада юрак ўнг бўлмачасининг катталашиши. ЎГ — II даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) бор беморларда жисмоний фаолликда яққол чекланиш кузатилади. Тинч ҳолатда нохушлик сезмайди, одатдагидан кам зўриқишларда ҳансираш кучаяди, чарчоқ, кўкрак қафасида оғриқ ёки ҳушидан кетишга яқин ҳолат пайдо бўлади. Рентгенологик: юқорида келтирилган белгилар билан биргаликда + ўпка илдизи ҳолатининг ўзгариши, касалланган соҳанинг кичрайиши ёки ателектази сабабли юракнинг хаста тарафга сурилиши. НЕ — II даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Оғир интоксикация билан кузатилувчи тинмайдиган хуружлар (бронхоген сепсис, септикопиемия), тез-тез ўпкадан кўп қон кетиши, буйрак амилоидози ва етишмовчилиги III даража билан, НЕ — III даража ва СЮЕ — III даража, НЧТС 1 <50% керагидан ><30%; РаО2 ≤60 мм сим. уст., ёки SaО2 ≤90% — НЕ — III даража — тинч ҳолатда ўпка ва ўнг қоринча функциясининг сезиларли етишмовчилиги кузатилади, SaО2 90%дан кам, гипоксемия гиперкапния билан, минимал жисмоний зўриқиш ёки тинч ҳолатда ҳансираш. Жараён тарқалиши икки тарафлама. Рентгенологик: юқорида келтирилган белгилар билан биргаликда + суюқлик сатхи билан кистасимон юпқа деворли бўшлиқлар (ўрта бўлакнинг яққол ифодаланган қопсимон-кистоз бронхоэктазларида); Мур Индекси (ЎА кўндаланг ўлчами / 1/2 кўкрак қафаси) х 100%= 37% дан ортиқ — ЎАГ — III даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

Бўлмача-торакал нисбат 51 — 60% — III даражали юрак ўнг бўлмачасининг катталашиши. ЎГ — III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) бор беморлар ҳеч қандай жисмоний фаолликни кўтара олмайди ва тинч ҳолатда уларда юракнинг ўнг қоринчаси етишмовчилиги белгилари бўлиши мумкин. Ҳансираш ва/ёки чарчаш хам тинч ҳолатда ҳам бўлиши мумкин, деярли ҳар бир жисмоний фаоллик вақтида ушбу белгилар кучаяди.

1.5.4. Нафас етишмовчилиги J 96 (J 96.1, J 96.9)

Нафас етишмовчилиги бу — нафас олиш тизимининг артериал қонда нормал газ таркибини таъминлай олмаслигидир.

I даража

Жисмоний зўриқишда ҳансираш ватез чарчаш. Зўриқиш тўхтатилгандан сўнг нафас олиш сони 3 — 5 минут ичида тикланади. Шиллиқ қаватларнинг бироз цианози кузатилади. ЎҲСнинг керагидан 70% ўпканинг минутдаги айланиши (ЎДА) керагидан 50% гача, артериал қоннинг кислород билан тўйиниши 93% гача камайиши. НЕ — 1 даража

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Жисмоний зўриқишда қисқа муддатли ҳансираш, тез чарчаш, шиллиқ қаватларининг бироз цианози. НС — 20 — 24 марта 1 минутда, ЎҲС ва ЎДА керагидан 50% гача камайиши, МОД меъёрдан 160% ортиши. НЕ — II даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тинч ҳолатда ҳансираш енгил жисмоний зўриқишда кучайиши. Нафас олиш юзаки, унда ёрдамчи мушаклар иштироки кузатилади, лаблар цианози. НС тинч ҳолатда 1 минутда 24 — 28 марта, бироз жисмоний зўриқишда 1 минутда 12 — 16 мартагача тезлашади ва бирламчи даражага 5 минут ичида қайтади. ЎҲС керагидан 50% гача, ЎДА меъёридан 35 — 40% гача, артериал қоннинг кислород билан тўйиниши 90% гача камаяди. НЕ — II Б. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

IV даража

Юзаки нафас 1 минутда 28 — 30 марта ва ундан ортиқ, кучли ривожланган цианоз, ёрдамчи мушакларнинг иштирок этиши, нутқий зўриқишни бажара олмаслик. ЎҲС керагидан 50% дан кам, ЎДА керагидан 35% дан кам, артериал қоннинг кислородга тўйиниши кескин камаяди (85% гача). НЕ — III. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6. Овқат ҳазм қилиш тизимининг касалликлари K

1.6.1. Ошқозон яраси К25 (K25.0-25.9) Ўн икки бармоқли ичак яраси K26 (K26.0-К26.9) Локализацияси аниқланмаган пептик яра К27 (K27.0-К27.7, K27.9)

Гастродуоденал яра К28 (K28.0-К28.7, K28.9)

Яра касаллиги — сурункали қайтарилиб турувчи касаллик бўлиб, хуруж вақтида овқат ҳазм қилиш тизимидаги фаол ошқозон шираси билан алоқа қилувчи соҳаларида (ошқозон, ўн икки бармоқли ичакнинг проксимал қисми) яранинг пайдо бўлиши, асосий морфологик кўриниши Helicobacter pylori инфекцияси сабабли пайдо бўлган гастрит фонида юзага келувчи ошқозон ёки ўн икки бармоқли ичакнинг қайталанишланувчи яраси хисобланади.

II даража

Йилига 2 марта 10 — 14 кундан давом этадиган қўзиши, ифодаланган оғриқли синдром, тана вазни индексининг 10% гача камайиши, лаборатория кўрсаткичларининг меъёридан 16 — 30% гача ўзгариши (анемия, гипоальбуминемия, гипохолестеринемия, гипопротромбинемия).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

III даража

Қўзиши йилига 3-4 марта ва ундан ортиқ, ифодаланган оғриқли синдром, камида 7-8 ҳафта давомида амбулатор ва стационар шароитда даволаниш зарурияти, тана вазни индексининг 15 — 20 % га камайиши, лаборатория функционал текширувлар 30 — 50% га ўзгариши. Жарроҳлик даволаш зарурияти. (тана вазни индексининг 10 — 20% га камайиши, анемиянинг ўрта оғир даражаси энцефалопатия I даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), спленомегалия, гепатомегалия)

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

IV даража

Қўзиши йилига 4 мартадан ортиқ, ремиссиянинг камлиги, бошқа аъзо ва тизимларда қайтмас метаболик ўзгаришлар (энцефалопатия — II даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), спленомегалия, гепатомегалия), тана вазни индексининг 20 — 30% га камайиши, анемиянинг оғир даражаси, дистрофия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража

II гуруҳ

1.6.2. Крон касаллиги К50 (К50.0, К50.1, К50.8, К50.9)

Крон касаллиги (гранулематоз илеит) — махсус бўлмаган яллиғланувчи гранулематоз жараёни бўлиб, ошқозон-ичак трактининг турли қисмларини зарарлайди, лекин асосан ингичка ва йўғон ичакда юзага келади, сегментарлик, яллиғланиш инфильтратлари хосил бўлиши, чуқур узунчоқ яралар, ташқи ва ички оқмалар, стриктуралар ва перианал абсцесслар билан ифодаланади.

I даража

Ингичка ёки йўғон ичакнинг алоҳида жароҳатланиши, енгил оғриқли, ичак синдроми, енгил ҳолсизлик, чарчаш, тана вазни ўзгармаган, асоратлар ва трофик бузилишлар ривожланмаган.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ингичка ёки йўғон ичакнинг алоҳида жароҳатланиши, йилига 2-3 марта қўзиши, енгил оғриқли, ичак синдроми, тана вазнининг 10 — 15% га камайиши, лаборатория кўрсаткичларининг 15% гача ўзгариши. Анемия ўрта оғир даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ингичка ва йўғон ичакнинг биргаликда жароҳатланиши, ифодаланган оғриқли, ичак синдроми (суткасига 10 — 12 маротаба ич кетиши), тана вазнининг 15 — 20% камайиши, лаборатор кўрсаткичларининг 16 — 30% гача ўзгариши. Ташқи, ички оқмалар ва асоратлар (перфорация, токсик дилотация, ичакдан қон кетиши, стриктуралар, малигнизация)нинг пайдо бўлиши. салбий оқибатларнинг юзага келиши. Анемия оғир даражадаги. Дистрофия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Ингичка ва йўғон ичакнинг тотал жароҳатланиши, турғун ремиссия йўқлиги, эндокрин тизимнинг зарарланиши, тана вазнининг 20 — 30% га камайиши, ички аъзоларнинг трофик ўзгаришлари, СМИ — III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), гиповитаминоз, кахексия, гипопротеинемик шишлар ва асоратлар билан, оғир даражали анемия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6.3. Ўзига хос бўлмаган ярали колит К51 (К51.0, К51.1, К51.2, К51.3, К51.4, К51.5, К51.8, К51.9)

Ўзига хос бўлмаган ярали колит — йўғон ва тўғри ичакнинг номаълум этиологияли сурункали яллиғланиши бўлиб, шиллиқ қаватининг ярали — деструктив ўзгариши, ривожланиб кечиши ва асоратлари (торайиши, перфорацияси, қон кетишлари сепсис ва ҳоказо) билан тавсифланади.

I даража

Тўғри ичакнинг алоҳида зарарланиши, проктосигмоидит, диарея кунига 4 мартагача, қон аралаш, ичак шиллиқ қаватининг бироз шиши, эрозия, якка юзаки эрозиялар. Йилига бир марта ва ундан кам қўзиши, функционал бузилишни меъёрга келтиришга 2 ҳафтагача медикаментоз даволаш орқали эришилади. Тана вазни ва лаборатория кўрсаткичлари ўзгармаган.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тўғри ичакнинг алоҳида зарарланиши, проктосигмоидит, диарея кунига 4 мартагача, қон аралаш, ичак шиллиқ қаватининг бироз шиши, эрозия, якка юзаки эрозиялар, тана вазнининг 10 — 15% гача камайиши, тана ҳарорати 37оС дан кам, тизимли зарарланиш ва асоратларнинг йўқлиги, лаборатория кўрсаткичларининг меъёрдан 15% гача ўзгариши (оқсил 65 г/лдан ортиқ, ЭЧТ 26 мм/с дан кам, гемоглобин 90 г/л.дан кам, енгил даражадаги анемия). Йилига 2 марта қўзиши, камида 6 ҳафталик амбулатория ва стационар даволанишнинг зарурияти. Кам ҳолларда ректал қон кетиши, ЮҚС меъёрда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ичакнинг чап тарафлама субтотал зарарланиш, суткасига 5-6 марта ич кетиши, ахлат билан аралаш салмоқли қон миқдори, ичакнинг донсимон шиллиқ қавати, енгил контактли қонаши, кўплаб эрозиялар, фибринли, йирингли яралар. Тана вазнининг 15 — 20% га камайиши, тизимли кўринишлар (артралгия, увеит, иридоциклит, тугунли эритема, неврит), лаборатория кўрсаткичларининг 16 — 30% га ўзгариши (гипопротеинемия, ўрта ва оғир даражадаги, ЭЧТ 26 — 30 мм/с, гемоглобин 70 г/л.дан кам, гипохолестеринемия, гипокальциемия). Йилига 3-4 марта ва ундан ортиқ қўзиши, камида 7-8 ҳафталик амбулатор ва стационар шараоитда даволаниш зарурияти. Яққол ректал қон кетишлари, субфибрил тана ҳарорати, ЮҚС минутига 90 гача.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Ичакнинг субтотал, тотал зарарланиши, кунига 6-10 марта ич кетиши, қон қуйқаларининг чиқиши, ичак шиллиқ қаватининг яққол некротик яллиғланиши, тўсатдан қон кетиши, микроабсцесслар, псевдополиплар. Тана вазнининг 20 — 30% га камайиши, тана ҳароратининг 38оС дан ошиши, тизимларнинг кучли бузилишлари, асоратларнинг мавжудлиги (перфорация, йўғон ичакнинг токсик дилатацияси, ичакда қон кетиши, йўғон ичакнинг стриктуралари, полиплар, малигнизация). Лаборатория кўрсаткичларининг 30% дан ортиқ ўзгариши (ЭЧТ 30 мм/с дан ортиқ, оғир даражадаги анемия, гипопротеинемия, гипохолестеринемия, жигар фаолиятининг бузилиши), трофик ўзгаришлар, гипопротеинемик шишлар, эндокрин бузилишлар, кахексия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6.4. Жигар етишмовчилиги К72 (К72.0, К72.1, К72.9)

Жигар етишмовчилиги жигар етишмовчилигининг асосида доимо гепатоцитларнинг зарарланиши (дистрофия ва некроз) ва цитолитик, холестатик, экскретор-биллиар белгиларнинг ривожланиши туради.

I даража

Умумий оқсилнинг 60 г/л гача, альбуминнинг 45 — 49% гача, альбумин-глобулин коэффициент 2,5 гача, протромбин индекснинг 60 — 70%гача камайиши, қон плазмасида фибриногеннинг 1,5 г/л.гача бўлиши, уробилинурия + аниқланиши, ўртача оғирликдаги анемия, гемоглобин 90 г/л.дан кам. I даражали сурункали мия ишемияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

II даража

Умумий оқсилнинг 50 г/л гача, альбумин 45-44% гача, альбумин-глобулин коэффициенти 2,4-2 гача, протромбин коэффициенти 50 — 59% гача, қон плазмасида фибриногеннинг 1,0 г/л.гача камайиши, уробилинурия ++ аниқланиши, оғир даражадаги анемия, гемоглобин 70 г/л дан кам. II даражали сурункали мия ишемияси. Жигар трансплантацияси операциядан сўнг бир йил кузатувдан кейин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

III даража

Умумий оқсилнинг 50 г/л дан, альбумин 40% дан, альбумин-глобулин коэффициент 2 дан, протромбин коэффициент 50% дан кам, қон плазмасида фибриноген таркибининг 1,0 г/л дан кам, уробилинурия +++ аниқланиши, оғир даражадаги анемия, гемоглобин 60 г/л дан кам. III даражали сурункали мия ишемияси, коматоз ҳолат. Жигар трансплантацияси операциядан кейинги бир йил мослашув даврига.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6.5. Сурункали гепатит К73 (К73.0, К73.1, К73.2, К73.8, К73.9)

Сурункали гепатит — 6 ойдан ортиқ давом этадиган турли этиологияли (вирус, токсик моддалар, аутоиммун жараёнлар ва бошқалар) жигарнинг яллиғланиш касалликлари. Клиник ва морфологик хусусиятларга кўра сурункали гепатитнинг учта тури мавжуд: сурункали персистик гепатит (СПГ), сурункали лобуляр гепатит (СЛГ), сурункали фаол гепатит (САГ).

I даража

Енгил даражада ифодаланган клиник белгилар, яллиғланиш жараёнининг фаоллиги мавжуд бўлмайди, вирусли гепатитнинг репликация босқичининг серологик маркерлари йўқ. Лаборатория кўрсаткичлари: жигар функциялари меъёрдаги кўрсаткичлар доирасида. АЛТ (аланинаминотрансфераза), АСТ (аспартатаминотрансфераза), ИФ (ишқорли фосфатаза), билирубин кўрсаткичлари меъёрда. В гепатитида: қон зардобида HbsAg антигенининг мавжудлиги, Иммунофермент таҳлили НВV ижобий. D гепатитида: иммунофермент таҳлилида ижобий HDV антигенининг мавжудлиги. С гепатитида қон зардобида antiHCVAb антигенининг мавжудлиги.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Клиник белгилар ўртача даражада ифодаланган, ўртача астеник синдром, яллиғланиш жараёнининг минимал фаоллиги, AЛT фаоллигининг меъёрдан 2 баробар ошиши, жигарнинг фиброз ёки перипортал фибрози йўқлиги. ИФнинг меъёрдан 2-3 баробар ошиши. В гепатититда: қон зардобида antiHBcorAb ва antiHbsAb антигенининг мавжудлиги, Иммунофермент таҳлилида НВV ижобий. D гепатитида: иммунофермент таҳлилида HDV антигенининг ижобий кўрсаткичи. С гепатитида: қон зардобида antiHCVAb антигенининг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Яққол клиник белгилар (гепатомегалия, спленомегалия, сариқлик, вақтинчалик асцит, субфебрил тана ҳарорати). Лаборатория кўрсаткичларининг яққол ўзгариши (АЛТ фаоллигининг меъёрдан 3 — 5 баробар ошиши, ишқорли фосфатазанинг ошиши, гипербилирубинемия, гипопротеинемия, тимол ва сулем синамаларининг ошиши, ЭЧТ кўрсаткичининг ошиши, анемия) ва/ёки репликация босқичида серологик маркерларининг мавжудлиги. Гистологик таҳлилда жигарнинг фибрози, порталнекрози ёки циррози. Ички органларнинг тизимли жароҳатланиши. ИФ даражаси меъёрдан 2-3 баробар ошиши, АЛТ, АСТ 3 баробардан ортиқ, кўпинча билирубин ошган. В гепатитида: қон зардобида antiHBcorAb ва antiHbsAb антигенларнинг мавжудлиги, Иммунофермент таҳлилида НВV ижобий. ПЦР ижобий ДНК HBV D гепатитида: Иммунофермент таҳлилида ижобий HDV антигенининг мавжудлиги. ПЦР да ижобий РНК HDV кўрсаткичи. С гепатитида: қон зардобида antiHCVAb антигенинг мавжудлиги. ПЦР да ижобий РНК HCV.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган клиник симптоматика (гепато-спленомегалия, асцит, токсик энцефалопатия, жигар циррозининг ривожланиши), кахексия, гипопротеинемик шишлар. Лаборатория кўрсаткичларининг меъёрий кўрсаткичлардан 30 — 50% га ўзгариши (анемия, гипохолестеринемия, ишқорли фосфотазанинг ошиши, гипербилирубинемия, гипоальбуминемия, ЭЧТ ошиши). ИФ кўрсаткичи меъёрдан 2-3 баробар ортиқ, АЛТ, АСТ меъёрдан 5 баробар ортиқ ва ундан юқори, билирубин ошган. СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), СМИ — III даража.

В гепатитида: қон зардобида antiHBcorAb ва antiHbsAb антигенининг мавжудлиги, иммунофермент таҳлилида НВV ижобий. ПЦРда ижобий ДНК HBV. D гепатитида: иммунофермент таҳлилида ижобий HDV антигени. С гепатитида: қон зардобида antiHCVAb антигени мавжудлиги. ПЦР да ижобий РНК HCV.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6.6. Жигар фибрози ва циррози К74 (К74.0, К74.1, К74.2, К74.3, К74.4, К74.5, К74.6)

Жигар циррози — жигарнинг сурункали полиэтологик диффуз прогрессив касаллиги бўлиб, гепатоцитлар сонининг камайиши, фиброзни кучайиши, жигар паренхима структураси ва қон томир тизимини қайта тузилиши, жигар етишмовчилиги ва портал гипертензия ривожланиши билан тавсифланади.

I даража

II даража

Компенсацияланган босқич, тана вазни камаймаган, лаборатория кўрсаткичларида енгил ўзгаришлар, жигар етишмовчилиги йўқ. Сурункали гепатитнинг турли синдромларининг енгил кўриниши. Жигар катталашган, спленомегалия, дарвоза венасининг кенгайиши. Циррознинг Чайльд-Пью бўйича А синф босқичи: билирубин 34 мкмоль/л дан ортиқ, альбумин 35 г/л дан кам, протромбин индекс 60 — 80%, портал гипертензиянинг — II даражаси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Яққол клиник белгилар (бурундан қон кетиши, тери қичишиши, сарғайиш, гепатомегалия, спленомегалия), тана вазнининг 15 — 30% гача камайиши. Лаборатория кўрсаткичларининг ўзгариши (енгил анемия, лейкопения, тромбоцитопения, АЛТнинг 1,5 — 2 баробар ошиши). Циррознинг Чайльд-Пью бўйича В синф босқичи: билирубин 34 — 51 мкмоль/л, альбумин 35 — 28 г/л, протромбин индекси 50 — 59%, юмшоқ асцит, портал гипертензия — III даража. СМИ — II.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган клиник белгилар (сарғайиш, кахексия, тери қичишиши, токсик энцефалопатия, асцит, портал гипертензия, оғиздан жигар ҳиди келиши, геморрагик синдром). Лаборатория кўрсаткичларининг ўзгариши, циррознинг Чайльд-Пью бўйича С синф босқичи: протромбин индекс 50% дан кам, билирубин 51 мкмоль/л.дан ошган, альбумин 28 г/л дан кам, асцит таранглашган, портал гипертензия — IV даража, СМИ — III.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.6.7. Сурункали панкреатит К86 (К86.0, К86.1, К86.2, К86.3, К86.8, К86.9)

Сурункали панкреатит — меъда ости безининг сурункали яллиғланиш-дистрофик касаллиги бўлиб, чиқарув йўллари ўтказувчанлигининг бузилиши, паренхима склерози, экзо- ва эндокрин функциялар бузилиши билан тавсифланади.

I даража

Енгил ифодаланган оғриқли синдром, қўзиши йилига 1-2 марта, тез даволанади, тана вазни камаймаган. Лаборатория функционал кўрсаткичлари меъёрда. Копрологик текширувда: стеаторея, амилорея, креаторея мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қўзиши йилига 3-4 марта, типик оғриқли синдром билан, тана вазни 15 — 20% гача камайиши. Копрологик текширувда: стеаторея, креаторея, амилорея кузатилади. Қон ва пешобда диастаза ва амилазанинг икки баробар ошиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража; меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Йилига 4 мартадан ортиқ тез-тез ва узоқ муддатли касаллик қўзиши. Турғун оғриқли ва яққол диспептик синдром, ич кетиши, тана вазнининг 20 — 30% га камайиши, асоратлар пайдо бўлиши (қандли диабет, холедох обтурацияси, 12 бармоқли ичакнинг қисман стенози, перипанкреатит. Лаборатория-функционал кўрсаткичларининг 16 — 30% гача ўзгариши. Копрологик текширувда: стеаторея, амилорея, креаторея.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

1.7. Тери ва тери ости ёғ қатлами касалликлари L (КХТ-10)

1.7.1. Пўрсилдоқ яра L10 (L10.0-L10.9). Терининг бошқа ўхшаш касалликлари (L 11-L14)

Пўрсилдоқ яра (Pemphygus; син. Ҳақиқий акантолитик пўрсилдоқ) — аутоиммун касаллиги бўлиб, акантолиз оқибатида эпидермис ичида пуфакчалар ҳосил бўлиши билан тавсифланади. Пўрсилдоқ яранинг қуйидаги турлари ажратилади: оддий (P. vulgaris), баргсимон (Р.foliaceus), тарқалувчи (P. vegetans) ва себореяли (P.seborrhoi-cus). Тери ва/ёки оғиз бўшлиғи, бурун ва оғиз-халқум шилиқ қаватларида, жинсий аъзоларда турли ҳажмдаги сероз суюқликни ўз ичига олган пуфакчалар пайдо бўлиб, улар очилганда узоқ битмайдиган оғриқли эрозиялар хосил бўлиши билан тавсифланади.

I даража

Тери ва шиллиқ қаватлари зарарланиши локал характерга эга бўлиб, ҳажми катта бўлмайди, касалликнинг бошланғич босқичида хавфсиз кечиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватларининг чекланган зарарланиши, тез-тез қайталанишли ва узоқ кечувчи касалларда касбий фаолияти жиҳатидан келиб чиққан ҳолда ишни ўзгартириш ёки малакасини пасайтиришни талаб қилади (артистлар, педагоглар, маърузачилар, нотиқлар, маълумотлар хизмати ишчилари, теле бошловчилар).

Мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараённинг генераллашуви, тез-тез қўзиши, даволаш эффектининг камлиги ёки касалликнинг тўхтовсиз прогрессив кечиши. Кортикостероид терапия асоратлари борлиги (Иценго-Кушинг синдроми, патологик суяк синишларига олиб келувчи яққол остеопороз).

Мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Тери ва шиллиқ қаватларининг тотал зарарланиши билан жараённинг генераллашуви, иккиламчи иммунодефицит оқибатида иккиламчи инфекциянинг қўшилиши, кучли интоксикация белгилари билан (безгак, ич кетиши, кахексия).

Мулоқот қилиш — III даража;

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

Изоҳ: Ногиронлик гуруҳининг белгиланиши кортикостероид гормонал воситаларининг дозаси ва қабул қилинишига боғлиқ бўлмайди.

1.7.2. Дюринг Герпетиформ дерматити L13.0

Дюринг Герпетиформ дерматити — тирсак, тизза бўғимини ёювчи юзасида, букса соҳасида, қўлтиқ остида, тана, юз ва бошнинг соч қисмида кучли қичимали, симметрик тошмалар билан тавсифланади. Алоҳида ўчоқлари эритематоз, экзематоз, уртикар, папулез, везикуляр ва буллез кўринишида бўлади. Ўчоқлар камдан-кам шиллиқ қаватларда учрайди. Умумий қон таҳлилини, гистологик текширув ва тўғри иммунофлюоресценцияси ўтказиш зарур.

I даража

Касалликнинг ўткир кечиши ёки сурункали жараённинг қўзиши вақтинча меҳнатга лаёқатсизликка олиб келиши мумкин.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тез-тез қўзишлар, тери зарарланиш майдонининг кенгайиши, иккиламчи инфекциянинг қўшилиши, иккиламчи иммунодефицитнинг ривожланиши, интоксикация белгилари билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Деярли даволанмайдиган турғун кечиши, генераллашувга мойиллик, узоқ муддатли ва оғир қайталанишлар ва қисқа ремиссиялар билан. Кортикостероид терапия асоратлари борлиги (Иценго-Кушинг синдроми, патологик суяк синишларига олиб келувчи яққол остеопороз).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

1.7.3. Атопик дерматит L20

Аллергодерматитлар. Нейродермит (L23, L24, L25, L26, L27). Касбий дерматозлар (касбий касалликларни кўринг)

Атопик дерматит (синониматопик экзема, конституционал экзема) — наслий аллергик дерматоз бўлиб, сурункали қайталанишланувчи кечиши, қичимали эритематоз-папулез тошмалар ва терининг лихенизацияси билан ифодаланади.

Нейродермит (Видаль темираткиси — чегараланган нейродермит) — терининг сурункали яллиғланиш касаллиги бўлиб, типик зоналарда эритематоз-лихеноид тошмаларни қўшилиб, папулез инфильтрация ҳосил қилиши ва тери лихенизацияси билан намоён қилади, патогенезда асаб тизимидаги ўзгаришлар катта аҳамиятга эга.

I даража

Чегараланган шаклида асосан бўйин, соннинг ички қисми, қовуқ соҳасида 1-2 қичимали ўчоқлар юзага келади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тарқалган шаклида яққол лихенизация, экссудатив ўзгаришлар, жараённинг тарқалиши, кучли қичима натижасида беморларнинг касбий фаолиятидан келиб чиққан ҳолда ишни ўзгартириш ёки малакасининг пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жароҳатланишнинг генераллашган кўриниши эритродермия, узлуксиз ривожланиб, қисқа вақтли ремиссия ёки ремиссиясиз кечаши, стационар даволанишдан кейин ҳам касаллик ривожланиши, иккиламчи йирингли инфекциянинг қўшилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

1.7.4. Экзема L30

Экзема — сурункали, қайталанишланувчи аллергик генезга эга бўлган тери касаллик бўлиб, поливалент сезувчанлик ва полиморф қичимали тошмалар билан тавсифланади (везикуллар, эритема, папулалар). Экземанинг қуйидаги асосий турлари ажратилади: ҳақиқий, микробли, себорей, касбий, болалар экземаси. Ҳақиқий экземанинг ўткир кечиши босқичлар билан тавсифланади (эритематоз, везикуляр, хўлланувчи, қобиқли).

I даража

Енгил кечиши катта бўлмаган зарарланиш ўчоқлари билан, касалликнинг яхши даволаниши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йуқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Касалликнинг тарқалган ўчоқлар билан кечиши, диссеминиацияга мойиллик, йилига 2-3 марта қўзиши ва 4 — 6 ҳафта давом этиши. Касбий фаолияти, касбини ўзгартириши ёки малакасининг пасайишини талаб қилувчи шахсларгагина ногиронлик гуруҳи белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Катта тарқалиш билан кечиши (тери қопламининг 50%дан ортиқ), жараённинг генерализацияси, экзематоз эритродермия, тез-тез қўзишлар, ремиссия вақти жуда қисқа ёки умуман йўқ, қийноқли қичима, асаб тизимида функционал бузилишлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

1.7.5. Псориаз L40 (L40.0-L40.9)

Псориаз (Psoriasis vulgaris, син. Пўстлоқли темиратки) — сурункали тери касаллиги бўлиб, турли ҳажмдаги ясси папуладан иборат мономорф тошма билан тавсифланиб, улар қўшилиб, пушти-қизил рангли йирик яралар ҳосил қилади ва тезда кумуш-оқ рангдаги пўстлоқ билан қопланади. Псориазда тери билан бирга тирноқ ва бўғимлар ҳам зарарланади. Касалликнинг ривожланишида уч босқич ажратилади: ривожланувчи, стационар, регрессив. Касаллик мавсумий тусга эга (ёзги ва қишки шакл), деформацияловчи артрит кўринишида кечувчи артропотик зарарланиши билан бирга кечиши мумкин.

I даража

Локал зарарланиш, кечиши асоратсиз, касалликнинг стационар ёки регрессив босқичи.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Эритродермия, пустула, 1 даражалик бўғимлар жароҳатланиши билан қўшилиб кечувчи генераллашган зарарланиш, касбий фаолияти туфайли касбини ўзгартириш ёки малакаси пасайишини талаб этилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Узоқ вақт давом этган стационар даволанишга қарамай, касалликнинг зўрайиши ёки замонавий усуллар билан даволаб бўлмаслиги, вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик 12 календарь ой ичида 4-5 ойни ташкил қилиши, шунингдек, артропатик псориаз билан қўшилиб, бўғинлар деформацияси, контрактуралар ривожланиши, II-III даражалик бўғин функциясининг бузилиши билан анкилозлар, лаборатория кўрсаткичларининг ўзгариши ЭЧТ ошиши ва рентгенологик белгиларда ўзгаришлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

1.7.6. Қизил темиратки ёки Девержи касаллиги L43

Қизил темиратки ёки Девержи касаллиги — кўп сонли миллиар сарғиш-пушти ёки қизил рангли, 1 мм диаметрга эга, қаттиқ, фолликуляр жойлашган папулаларнинг пайдо бўлиши билан тавсифланади. Папулалар юзасида кулранг-оқ пўстлоқлар бор. Папулалар орасидаги тери қизил рангга киради, жараён генераллашганда эритродермия пайдо бўлади. Кўпинча юз, бўйин, оёқ-қўлнинг ёювчи юзасида, кафтнинг, қўлнинг, товоннинг ташқи қисми, бошнинг сочли қисмида чиқади. Гистологик текширув ўтказиш зарур.

I даража

Касалликнинг секинлик билан сурункали кечишида, кератодермияга ўхшаш кафт ва товоннинг зарарланиши кузаталади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Нотурғун эритродермия ривожланиб, у сурункали, қайталанувчи хусусияга эга бўлади, тез-тез қўзиши ва даволаниши қийинлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўткир турғун эритродермия, бармоқлар контрактураси, эктропион ва лимфоаденопатия ривожланиши, жараён тўхтовсиз кечиши, қийин даволаниши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

1.7.7. Фотодерматоз (L56.2)

Фотодерматоз — ўткир қуёш дерматити бўлиб, 4-6 соат давомида фаол инсоляциядан кейин юзага келувчи шишли эритема ёки пуфаклар билан ифодаланади. Сурункали қуёшли дерматит турғун пигментация, лихенизация, тери кўчиши, телеангиоэктазиялар, ёриқлар билан ифодаланади.

I даража

Касбий фаолияти касбини ўзгартириши ёки малакаси пасайишини талаб этган беморлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

1.7.8. Ихтиоз ва бошқа эпидермал қалинлашуви L85. (L85.0, L85.1, L85.2, L85.3 L85.8, L85.9)

Ихтиоз (син. Диффуз кератома, сауриаз) — наслий касаллик бўлиб, гиперкератоз типда терининг диффуз бузилиши ва терида балиқ тангачаси каби пўстлоқчалар пайдо бўлиши билан ифодаланади. Ихтиознинг бир неча шакли мавжуд: оддий, Х-боғланган, хомилада, ихтиоз шаклидаги эритродермия ва бошқалар. Тери қуруқлиги ва кўчиши билан ифодаланади.

I даража

Ихтиознинг абортив кўриниши бўлиб, кичик зарарланган майдонда бироз қуруқлик ва тананинг эгилувчан қисмларида тери кўчиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Терининг кенг тарқалган зарарланиши бўлиб, қўпол, йирик пўстчалар юзага келиши ва ҳаракатнинг ноқулайлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оғир шакли, ифодаланган эритродермия, қаттиқ гиперкератотик қатламлар, чуқур оғриқли ёриқлар, нутқ ва ҳаракат бузилиши юзага келиши. Болаларда ақлий заифлик, катаракта ва бошқа туғма нуқсонлар кузатилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Терининг тотал зарарланиши ва асаб тизимининг яққол бузилиши (деменция, ақлий заифлик), юз-жағ, қўл-оёқ туғма мажруҳлиги (контрактура, синдактилия).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўз хулқини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.7.9. Қизил югурук (L93)

Қизил югурук — гиперемия, инфильтрация, гиперкератоз белгилари билан оқиш-кулранг пўстчалар кўринишидаги турли катталикдаги дисксимон яралар билан тавсифланиб, уларни олиб ташлашга уринишда оғриқ ва чандиқли атрофиялар кузатилади. Кўпинча юз терисида пайдо бўлади: яноқлар, бурун («капалак»), бошнинг соч қисми, қулоқ супралари, пастки лаб, тананинг юқори қисми, кафтларнинг усти. Умумий қон таҳлили, гистологик текширувни ўтказиш, антинуклеар антитаналарни аниқлаш зарур.

I даража

Тери чегараланган зарарланиши, ички аъзолар зарарланмаган ва қонда LE — ҳужайралари йўқлиги.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Жараён диссеминацияси, зарарланиш майдонининг катталашиши, тери қатламининг ёпиқ қисмларига зарар етиши, артральгиянинг пайдо бўлиши, лимфоаденопатия, ЭЧТ ошиши, лимфопения лимфоцитоз билан, қонда LE-ҳужайраларининг пайдо бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Диссеминацияланган қизил югурук ва марказий эритеманинг тез-тез узоқ қайталанишли кечиши, ремиссияларнинг қисқа муддатли ёки умуман бўлмаслиги, ички аъзо зарарланиши, қийин даволаниши, глюкортикостероид терапия асоратлари ривожланиши (прогрессланувчи ретинопатия, Иценго-Кушинг синдроми).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

1.7.10. Лимфома (C82, C83, C84, C85)

Лимфома — Касаллик ривожланишида 3 босқич мавжуд. I босқич терининг экзематоз-эритродермик зарарланиши, доимий, кучли қичишиш билан тавсифланади. Тошмалар кўпроқ юзга, тананинг юқори қисмига, оёқ-қўлларнинг букувчи юзасига тарқалади. II босқич — инфильтратив тугунчали , чегараланган, ясси нотекис юзали, сероз қонли қобиқ билан қопланган. Тугунсалар диаметри 2-3 дан 10-15 см гача. III босқич — ўсмали, инфильтратланган тугунча ўрнида ва ўзгармаган терида оғриқсиз тугун ва шиш пайдо бўлиши билан тавсифланади. Эритродермик шакли универсал эритродермия тез шаклланиши билан ажралиб туради: терининг шишиши, қизил рангли бўлиши. Бошсиз шакли ўсма пайдо бўлиши билан бошланади. Умумий пешоб текшируви, суяк кўмиги текшируви, гистологик текширув, кўкрак қафаси ва / ёки қорин бўшлиғи ва тос бўшлиғини рентгенографияси ёки КТ текшируви керак.

I даража

Касалликнинг сурункали қайталанишли кечиши, терида тарқалиши, эритродермик кўриниши ривожланиши, қайталанишлар сони ортиши даволаниши қийинлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

II даража

I ва II босқичли зарарланишни тарқалиши, тўхтовсиз ривожланиши, эритродермик ва бошсиз шаклларида ўсмали босқичига ўтиши, цитостатик терапия асоратлари пайдо бўлиши (шиллиқ қаватларда ярали зарарланиши, кахексия, иккиламчи иммунодефицит).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража.

II гуруҳ

III даража

Парчаланиш босқичидаги ўсманинг борлиги

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

1.8. Суяк-мушак тизими ва бириктирувчи тўқима касалликлари M

1.8.1. Ревматоид артрит (М05-М06.9)

Ревматоид артрит — номаълум этиологияли аутоиммун ревматик касаллик бўлиб, сурункали эрозив артрит (синовит) ривожланиши ва ички аъзоларнинг яллиғланиши билан тавсифланади.

I даража

Бўғим шакли, секин ривожланиб кечиши, узоқ ремиссия босқичи, фаоллиги 0 — I даражадан ошмайди. Рентгенологик — I босқич (бўғим олди остеопорози). Бўғим функцияларининг енгил бузилиши 0 — I даража. Бўғимлар ҳолати: елка ва чаноқ-сон бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси чеклови 20 — 50о дан ошмайди, тирсак, билак, тизза, тўпиқ бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси 50о дан кам бўлмаган ҳолда, кафт учун 100 — 170о чегарасида сақланиб қолади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бўғим шакли йилига 1-2 марта қайталанади ва узоқ вақт давом этмайди. Бўғимларда доимий бўлмаган оғриқлар, аниқ билинмайдиган артрит белгилари, эрталабки карахтлик 30 минут давомида, сезилмас гипертермия, ЭЧТ 16 — 20 мм/с, С реактив оқсили +, фаолликнинг — I даражаси. Рентгенологик — II босқич (бўғим ёрикларининг торайиши, якка эрозиялар) бўғимлар функцияси бузилишининг II даражаси. Бўғимларнинг ҳолати: елка ва чаноқ-сон бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси чеклови 50о дан ошмайди, тирсак, билак, тизза, тўпиқ бўғимлари учун 20 — 45о гача камайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бўғим шакли ёки бўғим-висцерал шакли, тез ривожланиб кечиши, йилига 2-3 маротаба қўзиши, чўзилувчан қўзишида кечса йилига 2-3 ойни ташкил қилади. Эрталабки карахтлик тушликкача ёки кун бўйи давом этади, гипертермия енгил ёки ифодаланган, ЭЧТ 20 — 40 мм/с дан ортиқ, С реактив оқсили 2+, фаолликнинг II даражаси. Рентгенологик — III босқич (кўпликдаги эрозиялар). Бўғимлар функциясининг III даражали бузилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Бўғим шакли ёки бўғим-висцерал шакли, тез ривожланиб кетиши, даволаш эффектсиз. Эрталабки карахтликнинг кун бўйи давом этиши. С реактив оқсили 3 + .Рентгенологик — IV босқич (суяк анкилози). Бўғимлар функциясининг IV даражали бузилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.2. Псориатик артрит (М07, М07.0-М07.3)

Псориатик артрит — бўғимларнинг, умуртқа поғонасининг ва энтезисларнинг сурункали яллиғланиш касаллиги бўлиб, псориаз билан уюшган ҳолда юзага келади. Псориатик артрит серонегатив спондилоартропатия гуруҳига мансуб.

1.8.3. Подагра M10 (М10.0-М10.9), M11

Подагра — тизимли касаллик бўлиб, унда тананинг турли тўқималарида моноурат натрий кристаллари йиғилади, гиперурекемия билан хасталанган шахсларда ташқи муҳит ва/ёки генетик омилларга боғлиқ бўлган яллиғланиш жараёни юзага келади.

I даража

Артрит кам ва қисқа муддатли қўзиши, буйрак зарарланмаслиги. Рентгенологик: белгилар умуман мавжуд бўлмаслиги мумкин. Бўғимларнинг функционал етишмовчилиги I даража: елка ва чаноқ-сон бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси чеклови 20 — 50о дан ошмайди, тирсак, билак, тизза, тўпиқ бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси 50одан кам бўлмаган ҳолда, кафт учун 100 — 170о чегарасида сақланиб қолади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Артрит йилига 1-2 марта қўзиши, иккитадан ортиқ бўлмаган бўғимлар шикастланиши, буйракларнинг бошланғич зарарланиши, сийдик кислота 0,47 — 0,53 мкмоль/л. Рентгенологик: «пробойник» белгиси — рентгеннегатив суяк ичи тофуси. Бўғимлар функционал етишмовчилигининг II даражаси: елка ва чаноқ-сон бўғимлари учун ҳаракатлар амплитудаси чеклови 50о дан ошмайди, тирсак, билак, тизза, тўпиқ бўғимлари учун 20 — 45о гача камайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Артрит тез-тез ва узоқ қўзиши (ҳар 3-4 ойда қўзиши, 2-3 та бўғимни зарарланиши, майда тофуслар билан), буйрак зарарланиши сурункали буйрак етишмовчилиги ва III даражали артериал гипертензия билан бўлиши мумкин, сийдик кислота 0,53 — 0,59 мкмоль/л. Рентгенологик: «пробойник» белги — рентгеннегатив суяк ичи тофуси, Бўғимлар функционал етишмовчилигининг III даражаси: ҳаракатлар амплитудаси 15о ёки бўғимлар ҳаракатсизлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Артрит тез-тез ҳар 2-3 ойда қўзиши, тана ҳарорати юқори, безгак, йирик тофуслар мавжудлиги, буйрак ва юрак-томир тизимининг яққол шикастланиши, сурункали буйрак етишмовчилиги IV даража, СЮЕ — IV даража, сийдик кислотаси 0,59 мкмоль/л.дан ортиқ, Рентгенологик: «пробойник» белгиси — рентгеннегатив суяк ичи тофуси, Функционал бўғимлар етишмовчилиги IV даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.4. Остеоартроз (М15.0-М19.9)

Остеоартроз — ўхшаш биологик, морфологик, клиник хусусият ва натижаларга эга бўлган гетероген касалликлар гуруҳи бўлиб, унинг асосида бўғимнинг барча компонентларига зарар етиши, аввало тоғай, субхондрал, синовиал қаватлар, бойламлар ҳамда бўғим олди мушакларнинг зарарланиши.

I даража

Рентгенологик белгилари шубҳали ёки I босқич. Бўғимда ҳаракат амплитудасининг камайиши 10% дан ошмайди, юриш тезлиги 90 қадам 1 минутда, оғриқлар 3 — 5 км. масофа юрилгандан сўнг юзага келади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Рентгенологик: II босқич (бўғим тешигининг бироз торайиши, якка остеофитлар). Оғриқлар 2 км масофа юрилгандан сўнг пайдо бўлади, юриш тезлиги 70-90 қадам 1 минутда, енгил артроген контрактура, оёқнинг таянч қисқариши 4 см дан ошмайди, сон мушакларининг гипотрофияси ва унинг айланасининг 2 смга кичрайиши, мушак кучининг 40% га пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Рентгенологик: III босқич (бўғим тешигининг яққол торайиши, кўплаб остеофитлар). Доимий оғриқлар, ифодаланган оқсоқлик, бемор дам олмай 1 км гача масофани босиб ўтиши мумкин, доимий равишда қўшимча таянч воситаси — ҳассадан фойдаланиш, юриш тезлиги минутига 45 — 55 қадам, ифодаланган артроген контрактура, оёқнинг таянч 4 — 6 см га қисқариши, сон мушаклари гипотрофияси ва унинг айланасининг 3 — 5 см га, болдирнинг 1-2 см га қисқариши, мушак кучининг 40 — 70% гача пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Рентгенологик: IV босқич (яққол ўзгаришлар: бўғим ёриги деярли кўринмайди, қўпол остеофитлар мавжуд). Шикастланган бўғимда ва контрлатерал қисмда доимий оғриқлар, 0.5 км дан ошмаган масофага юрганда яққол оқсоқлик, доимий равишда қўшимча таянч воситаси — ҳасса плюс қўлтиқтаёқ ёки иккита қўлтиқтаёқдан фойдаланиш, юриш тезлиги минутига 25 — 35 қадам, яққол артроген контрактура, таянч аъзонинг 7 см ва ундан ортиққа қисқариши, сон мушаклари гипотрофияси ва унинг айланасининг 6 см ва ундан ортиққа, болдирнинг 3 см ва ундан ортиққа қисқариши, мушак кучининг 70% дан кўпроқ пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.5. Тизимли қизил югурук (М32 М32.0, М32.1, М32.8, М32.9)

Тизимли қизил югурук — номаьлум этиологияли систем аутоиммун касаллик бўлиб, ички аъзо ва тўқималарнинг ҳужайра ядроси компонентларига махсус бўлмаган аутоантитаналар ишлаб чиқарилиши билан кечадиган иммун яллиғланиши билан тавсифланади.

I даража

Ички аъзолар, бўғим, асаб тизими функцияларининг бироз бузилиши, даволаш фонида сақланади, сурункали секин ривожланиб кетиши, фаоллиги минимал.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ички аъзолар, бўғим, асаб тизими функцияларининг енгил бузилиши СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), НЕ — I босқич, сурункали буйрак етишмовчилиги I-II босқич), даволаш фонида сақланади, сурункали секин ривожланиб кетиши, фаоллиги 1 даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараён генераллашган, ички аъзолар, бўғим, асаб тизими функциялари яққол бузилишлари (СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали буйрак етишмовчилиги — III даража, НЕ — II даража, мияда қон айланиш бузилиши), ўткир, ўткир ости, сурункали ривожланиб кечиши, тез-тез қайталаниши, фаоллиги ўртача ёки юқори, консерватив даволаш етарли самара бермайди. Клиник тўлқинсимон кечиши: безгак, адинамия, дистрофия, турғун тери-бўғим синдроми.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

IV даража

Жараён генераллашуви ва буйрак, юрак-қон томир тизими, бўғимлар, овқат ҳазм қилиш ва нафас олиш тизимлари, марказий ва периферик асаб тизимлари функсиясининг кучли ифодаланган бузилиши (СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Сурункали буйрак етишмовчилиги — IV даража, НЕ — III даража ).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.6. Дерматомиозит (М33, М34)

Дерматомиозит — бириктирувчи тўқималарнинг диффуз ривожланувчи яллиғланиш касаллиги бўлиб, кўндаланг тарғил ва силлиқ мушакларнинг зарарланиши, ҳаракат функциясининг бузилиши билан, терининг эритема ва шиш кўринишида зарарланиши, кўпинча ички аъзоларнинг зарарланиши билан кечади.

I даража

Мустақил ҳаракат қилиш ҳамда ички аъзолар функцияларида бироз бузилиш, даволаш фонида сақланади, сурункали секин ривожланиб кетиши, касалликнинг нофаол босқичи.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Мустақил ҳаракат қилиш ҳамда ички аъзолар функцияларида енгил бузилиш, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), НЕ — I босқич, сурункали буйрак етишмовчилиги — II босқич, даволаш фонида сақланади, сурункали секин ривожланиб кечиши, фаоллиги минимал.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Жараён генераллашган, ички аъзолар ва ҳаракат функцияларининг ифодаланган бузилишлари, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), сурункали буйрак етишмовчилиги — III даража, НЕ — II даража, мияга қон етказилиши бузилади, касалликнинг кечиши ўткир, сурункали ривожланиб кетиши, тез-тез қайталанишлар билан, фаоллиги ўртача ёки юқори, гормонал даволаш етарли самара бермайди.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар.

II гуруҳ

IV даража

Мустақил ҳаракат қилиш ва буйрак, юрак-қон томир тизими функциясининг кучли ифодаланган бузилиши, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Сурункали буйрак етишмовчилиги — IV даража , НЕ — III даража, кахексия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.7. Тизимли склеродермия (М34, М34.0, М34.1, М34.2, М34.8, М34.9)

Тизимли склеродермия — бириктирувчи тўқиманинг аутоиммун касаллиги бўлиб, тери, қон-томир, таянч-ҳаракат тизими ва ички аъзолар (ўпка, юрак, овқат ҳазм қилиш тизими, буйраклар) зарарланиши билан кечиб, унинг асосида микроциркуляция бузилиши, яллиғланиш ва генераллашган фиброз ётади.

I даража

Касаллик кечиши хусусиятига қараб бўғим ёки вазоспастик белгиокомплекс кўринишида бироз ўзгаришлар.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бўғим ёки вазоспастик белгиокомплекснинг енгил кўриниши, кўпинча сурункали кечиши, фаолликнинг минимал ёки ўрта даражаси, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), сурункали буйрак етишмовчилиги I-II босқичи.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Клиник-лаборатория белгиларнинг генераллашуви, аъзо ва тизимлар функциялари бузилиши полисиндроми, ўткир, ўткир ости кечиши, фаоллиги ўрта ёки юқори билан. Ички аъзолар томонидан асоратлар борлиги (СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Сурункали буйрак етишмовчилиги I — II даража, НЕ — II даража ).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Терминал, оғир, қайтмас дистрофик, склеродермик, томир-некротик асоратлар билан, кўпинча ўткир, тез ривожланиб кечиши, склеродермик буйрак СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича). Сурункали буйрак етишмовчилиги — IV даража, НЕ — III даража.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.8.8. Анкилозловчи спондилит (М45, М08.1, М45, М48.1)

Анкилозловчи спондилит (Бехтерев касаллиги) — умуртқа поғонаси (спондилит) ва думғаза-ёнбош бўғимининг (сакроилеит) сурункали яллиғланиш касаллиги бўлиб, периферик бўғимлар (артрит) ва энтезислар (энтезит), кам ҳолларда кўз (увеит) ва аорта зарарланиши билан кечади.

I даража

Умуртқа поғонасида, асосан бел-думғаза қисмида, думғаза-ёнбош бирикмасида оғриқ. Кўкрак қафаси экскурсияси чекланиши, баъзан ЭЧТ ошиши, субфебрилетет. Рентгенологик: I босқич (думғаза-ёнбош бирикмасида деструкция ва анкилознинг бошланғич белгилари).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Умуртқа поғонаси бел соҳасининг ҳаракатсизлиги, бўйин соҳасида ҳаракатнинг чекланиши, кўкрак қафасида, чаноқ-сон бўғимлари ва елка бўғимларида турғун оғриқлар, тананинг мажбурий равишда олдинга эгилиб қолганлиги. Кўкрак қафасининг нафас олиш экскурсияси 1 см гача камайган. ЭЧТ ошиши, субфебрил ҳарорат. Рентгенологик: II босқич (думғаза-ёнбош бирикмасининг тўлиқ облитерацияси, боғловчи аппаратнинг оҳаксизланиши, умуртқа поғонаси бўғимларининг, суяк-вертебрал ва кўкрак-қовурға бирлашмаларининг қисман анкилози).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Умуртқа поғонаси функциясининг кескин бузилиши, баъзан тўлиқ ҳаракатсизлиги ҳамда йирик бўғимларда: тана ҳолатининг мажбурий қотиб қолиши, елка ва тос камари мушаклари кескин атрофияси, кўкрак қафасининг ичга к?риб қолиши. Рентгенологик: III босқич (умуртқанинг барча бўғимлари, чаноқ-сон, елка, думғаза-ёнбош бирлашмаларнинг анкилози, умуртқа аппаратининг оҳаксизланиши ва «бамбук таёғи» кўринишида бўлиши).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Ўзи ўзига хизмат қилиш, нокасбий ва касбий фаолият билан шуғулланиш имконияти чекланган. Рентгенологик: IV босқич (кучли ўзгаришлар — тўлиқ анкилоз). Бўғимлар функционал жиҳатдан ноқулай (тортилган) ҳолатда қотиб қолганлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

1.9. Сийдик ва таносил тизими касалликлариN (КХТ -10)

1.9.1. Ўткир нефротик синдром N00 (N00.0, N00.1-N00.9)

Тез ривожланувчи нефротик синдром N01 (N01.0, N01.1-N01.9)

Сурункали нефротик синдром N03 (N03.0, N03.1-N03.9)

Нефротик синдром N04 (N04.0, N04.1-N04.9)

Ўткир нефротик синдром — буйракларнинг ўткир иммун яллиғланиш касаллиги бўлиб, бошланғич иммунологик омиллар таъсири коптокчаларнинг шикастланишига олиб келади, коптокчалар фильрациясининг камайиши, натрий реабсорбциясининг кўпайиши — протеинурия, гипоальбуминемия ва шишлар чақиради.

Тез ривожланувчи нефротик синдром — (ўткир ости, ёмон сифатли) гломерулонефрит, тез суратларда ривожланиб кетиши, оғир клиник асоратлари, буйрак каптокчаларида ўзига хос морфологик ўзгаришлар, эрта бошланувчи ва жуда тез ривожланувчи буйрак етишмовчилиги билан тавсифланади, қисқа муддат ичида летал натижага олиб келади.

Сурункали нефротик синдром — (сурункали гломерулонефрит) — келиб чиқиши ва патологик морфологияси гетероген бўлган касалликлар гуруҳи бўлиб, буйрак тугунчалари, каптокчалари, каналчалари ва интерстицияларига иммун яллиғланишли зарарланиши ва ривожланиб кетиши билан ифодаланади, нефросклероз ва сурункали буйрак етишмовчилигига олиб келади.

Нефротик синдром — клиник-лабаратория сиптомокомплекс бўлиб, массив протеинурия (суткасига 3,5 г дак кўп оқсил), оқсил ва ёғ алмашинуви бузилиши (гипоальбуменимия, гиперлипидемия) ва шишларни ўз ичига олади. Нефротик синдром тўлиқ ва нотўлиқ (шишлар йўқлиги) бўлиши мумкин.

I даража

Сурункали гломерулонефрит, йилига 1-2 марта қўзиши, бошқа аъзо ва тизимлар тарафидан асоратлар бўлмайди. Сурункали буйрак етишмовчилиги (СБЕ) латент босқичи.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Изоляцияланган сийдик синдроми, нефротик синдромнинг клиник ремиссияси ва турғун АГ II даражаси, оғир ва ўртача оғи?ликдаги жисмоний меҳнат фаолияти билан шуғулланувчи шахсларда ҳамда ноқулай метеорологик шароитда ишловчиларда ўртача йилига 3-4 марта қўзиши. СБЕ компенсатор босқич.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўткир ости гломерулонефрит буйрак функциясининг ўртача оғирликда бузилиши билан йилига 5 ва ундан ортиқ маротаба қўзиши) ва чўзилган кечиши (1-2 ой ва ундан ортиқ), персистик нефротик синдром мавжудлиги, турғун АГ — III даража, даволашнинг самарасизлиги, буйракдан ташқари асоратлар борлиги (психоз, стероид диабет, цитопения, сепсис, флебитлар, тромбозлар, қон қуйилишлари, СЮЕ — II даража) ва СБЕ — III даражасининг ривожланиши (азотемик ёки интермитик). Изоҳ: гемодиализ олувчи беморларда СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Ўткир ости (тез ривожланувчи) гломерулонефрит ва сурункали гломерулонефрит, терминал СБЕ — IV даража ривожланиши ва диализ терапиядан воз кечиши. Буйракдан ташқари оғир асоратлар ривожланиши: марказий асаб тизими томонидан парез ва параличлар, кўрлик, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш лаёқати — III даража;

мўлжал олиш лаёқати — III даража;

I гуруҳ

1.9.2. Сурункали буйрак етишмовчилиги N18 (N18.0, N18.8, N18.9)

Сурункали буйрак етишмовчилиги патологик белгиокомплекс бўлиб, нефронлар миқдори ва функциясининг кескин қисқариши, буйракларнинг экскретор ва инкретор функцияларининг бузилишига олиб келиб, гомеостаз, моддалар алмашинувининг барча турлари, кислота-ишқорли мувозанат, барча аъзо ва тизимлар фаолияти бузилишига олиб келади.

I даража

Латент босқич. Компенсация резерви борлиги. Клиник белгилари ҳали йўқ, бироқ каптокча фильтрацияси даражасининг минутига 60 — 50 мл гача пасайиши, секреция босқичининг секинлашиши кузатилади (ренография натижаларига кўра). Пешобнинг максимал нисбий зичлиги 1025дан паст бўлмайди, мочевина 8,8 гача, креатинин 0,18 ммоль/л гача.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Компенсацияланган (доазотемик) босқич. Интоксикация белгилари кузатилмайди, никтурия, оғиз қуруши, диспепсия, тез чарчаш, юзнинг бироз шиши, ҳаракатлар ва руҳий реакциялар секинлашган. Буйракларнинг азот ажратиш функцияси зарарланмаган, каптокча фильтрациясининг 30 — 40 мл/ минутгача пасайиши, қондаги мочевина миқдори — 8,8 — 10,0, қон креатинини 0,2 — 0,28 ммоль/л. Пешобнинг максимал нисбий зичлиги 1023 дан ошмайди. Ноқулай шароитларда ишловчи шахсларда, асосий касалликнинг оғир асоратлари йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Интермиттик (азотемик) босқич. Интоксикация белгилари яққол кўринади, чанқаш, тез чарчаш, ҳансираш, иштаҳа пасайиши, уйқучанлик, апатия. Тез-тез ва узоқ қайталанишлар. Каптокча фильтрацияси 20 мл/минутгача пасайиши, мочевина 10,1 — 19,0, қондаги креатининг миқдори 0,35 — 0,40 ммоль/л гача ошади, пешобнинг нисбий максимал зичлиги 1020. Изоҳ: Гемодиализ олувчи беморларда СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича) йўқлиги. Буйрак трансплантацияси операциядан бир йил кузатувдан кейин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража.

II гуруҳ

IV даража

Терминал (уремик) босқич — кучли ҳолсизлик, уйқучанлик, чарчаш, уремик энцефалопатия, яққол диспепсия, нейропатия, артериал гипертония III даража, кардиомегалия, юрак етишмовчилиги. Креатинин миқдори 0,45 ммоль/л, мочевина 25 — 30 ммоль/л, каптокча фильтрацияси 10 мл/минутдан камайиши, пешобнинг нисбий максимал зичлиги 1013 дан ошмаслиги. Азотемия, уремия, диализ, буйрак трансплантацияси (операциядан кейинги бир йил) ва ёндош касалликларнинг ривожланиши СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича) бўлиши, ўзгалар парваришига доимий муҳтожлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш лаёқати — III даража;

мўлжал олиш лаёқати — III даража;

I гуруҳ

1. Ногиронликка олиб келувчи асосий жарроҳлик касалликлари ва синдромларда ҳаёт фаолияти чекланишини аниқлаш мезонлари

2.1. Эшитиш органи касалликларида ногиронликни белгилашда ҳаёт фаолияти чекланишини аниқлаш мезонлари (60 — 95)

Эшитиш органлари касалликларида ногиронликни белгилашнинг асосий кўрсаткичи сифатида эшитиш қобилиятининг пасайиши ҳисобланади. Бундан келиб чиққан ҳолда ногиронлик гуруҳи эшитишни қабул қилиш ва аудиометрия кўрсаткичлари асосида белгиланади.

I даража

Эшитиш қобилияти пасайишининг енгил даражаси. Шивирлаб гапирилган нутқ 5 метргача, одатий нутқ 5 метр ва ундан ортиқ масофада қабул қилинади. Оҳанглар эшитишнинг аудиометрик даражаси 16 — 45 децибел (Дб).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Эшитиш қобилияти пасайишининг ўрта даражаси. Шивирлаб гапирилган нутқ 0.5 -1.5 метргача, одатий нутқ 3-5 метр масофада қабул қилинади. Оҳанглар эшитишнинг аудиометрик даражаси 45 — 55 Дб.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

III даража

III-IV даражали нейросенсор карлик. Эшитиш пасайишининг оғир шакли: Шивирлаб гапирилган нутқ 0-0.5 метргача, одатий нутқ 1 — 3 метр масофада қабул қилинади. Оҳанглар эшитишнинг аудиометрик даражаси 45 — 55 Дб. Орттирилган IV даражали нейросенсор карлик, мулоқотни сақланиши билан.

мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

IV даража

IV даражали нейросенсор карлик (болаликдан туғма кар ва соқовлик).

мулоқот қилиш — II даража,

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.2.Урологик касалликларда ногиронликни белгилашда ҳаёт фаолияти чекланишини аниқлаш мезонлари

2.2.1. Ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсир қилувчи пешоб ажратиш ва жинсий аъзоларнинг асосий касалликлари

(N20-23, N-30-37, N42-45, N48-51, N99, Q61-64, S31-37)

I даража

Асоратларсиз кечишида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Асоратли кечишида буйракларда сурункали касаллик юзага келади. Тугунча фильтрациясининг нисбатан пасайиши. Бужмайган буйрак ёки сийдик чиқариш йўллари аномалияси (буйрак аплазияси). Компенсатор босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилиги билан асоратланган сийдик тош касаллиги (азотемиягача бўлган босқич).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Даволаш муолажаларига қарамай, бартараф этиб бўлмайдиган сийдик оқмалари, доимий равишда пешоб чиқариш аъзолари тизимида даренажлар ўрнатишни талаб қиладиган тўсиқ (буйракда, сийдик чиқариш каналида, сийдик қопида). Ҳар куни ёпиқ сийдик йиғувчи мосламаларни ёки ҳар ойда буйракдаги пешоб дренажини (пешоб қабул қилувчи идиш билан бирга) алмаштириш зарурияти туғилади. Кўп ҳолларда назорат қилинмайдиган инфекция орган функциясининг тезликда бузилиши ва склерозига олиб келади. Интермиттик (азотемик) босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилиги билан асоратланган сийдик тоши касаллиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Асосий жараённинг узоқ вақт давом этиши ва назорат қилинмайдиган инфекция орган функциясининг тезликда бузилиши ва склерозига олиб келади. Бу кейинчалик терминал босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилигига олиб келиб, доимий гемодиализни талаб қилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.2.2. Ҳаёт фаолияти чекланишига таъсир қилувчи сийдик ажратиш ва жинсий аъзолар тизимининг касалликлари

(N13-N22, N25-N29, N30-N39, N42, N99, Q54, Q60-Q64)

I даража

Объектив ва субъектив белгилар кузатилиб, касаллик фақатгина ҳар томонлама ва чуқур текшириш натижасида аниқланади. Тугунчали фильтрация тезлиги минутига 60 — 89 мл. Сийдик осмолярлиги 400 — 500 мосм/л чегарасида бўлади. Шакарлар экскрецияси, дизаминоацидурия, даврий протеинурия кузатилади. Суткалик диурез, канал реабсорбцияси ҳисобидан одатда 2,0 — 2,5 литргача ошади. Сурункали буйрак етишмовчилиги латент босқичда.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Енгил диспепсия, оғиз қуриши, тез чарчаб қолиш, полидипсия, изостенурия кузатилади. Кейинчалик тугунча фильтрацияси ва каналча реабсорбцияси билан тавсифланади. Тугунчали фильтрация тезлиги минутига 30 — 59 мл. Пешоб осмолярлиги 350 мосм/л гача камайган. Натрийурезнинг даврий равишда ошиши ҳисобидан электролит сурилишлар юзага келиши мумкин. Даврий равишда гиперазотемия ривожланади, қондаги мочевина миқдори 9 — 11 ммоль/л ва креатинин 0,2 — 0,35 ммоль/л. Ацидоз ривожланиши мумкин. Компенсатор босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Сурункали буйрак касаллигининг ушбу босқичида беморнинг ҳолати бир яхшиланиб, бир ёмонлашиб туради. Сурункали буйрак касаллигининг кечишида аҳволнинг ёмонлашиши сийдик чиқариш йўлларидаги инфекция кучайиши ёки узоқ муддатли обструктив уропатия, интеркуррент касалликлар билан боғлиқ бўлиши мумкин бўлиб, улар ўз навбатида буйрак функциясига бевосита ёки билвосита поликистозда кисталар йиринглаши, оддий ўткир респиратор касалликлар, оператив аралашувлар орқали таъсир қилади. Сув-электролит мувозанатининг ва кислотали-асосий ҳолатда бузилишлар кузатилиши мумкин. Мутаносиб даволаш мавжуд бўлмаса, касаллик кейинги босқичга ўтади. Тугунчали фильтрация тезлиги минутига 15 — 29 мл. Натрийурез ошиши ҳисобидан электролит дисбаланси юзага келади. Даврий равишда гиперазотемия ривожланади, қондаги мочевина миқдори 12 ммоль/л ва ундан ортиқ, креатинин — 0,35 — 0,45 ммоль/л. Ацидоз ривожланади. Артериал гипертензия (артериал қон босими — симоб устунининг 160/100 мм ва ундан ортиқ). Интермиттик босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Уремия белгиларининг прогрессив ривожланиши билан тавсифланади. Ифодаланган интоксикация, гиперкалиемия, гипермагниемия, гипохлоремия, гипонатриемия ривожланади, ривожланувчи юрак етишмовчилиги, полисерозит, жигар дистрофияси, олигурия, оғир анемия ривожланади. Деярли барча орган ва тизимларга шикаст етади. Тугунчали фильтрация тезлиги минутига 15 мл дан кам, қон плазмасидаги мочевина миқдори 25 ммоль/л дан ортиққа ошади, ацидоз кучаяди, дисэлектролитемия ва алмашинувнинг барча турларида бузилиш кузатилади. Терминал босқичдаги сурункали буйрак етишмовчилиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.3. Ўпка резекцияси (J 85-J86)

Ўпка резекцияси — у ёки бу тиббий кўрсатмаларга асосан ўпканинг бир ёки бир неча сегментлари, бир ёки бир неча кисмларининг олиб ташланиши. Ўпканинг олиб ташланган қисми катталиги ва жарроҳлик амалиётидан кейинги даврда организмнинг компенсатор-мослашув қобилиятларидан келиб чиққан ҳолда турли даражадаги нафас етишмовчилиги юзага келади.

I даража

I даражали нафас етишмовчилик (НЕ), ҳансираш ва жисмоний зўриқишда тез чарчаб қолиш билан ифодаланади. Зўриқиш тугаганидан сўнг меъёрда нафас олиш 3 — 5 минут ичида тикланади. Шиллиқ қаватларда енгил цианоз (кўкимтирлик) кузатилади. Нафас олишнинг минутлик ҳажми (НМҲ) керагидан 135 — 160% гача ошади, ўпканинг тириклик сиғими (ЎТС) керагидан 70% гача тушади, ва ўпканинг минутлик вентиляцияси (ЎМВ) керагидан 50% гача ошади (нафас олиш функциясининг компенсацияси).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

НЕ II А даражаси ҳансираш ва жисмоний зўриқишда тез чарчаб қолиш билан ифодаланади. Шиллиқ қаватларда енгил цианоз (кўкимтирлик) кузатилади. ЎТС ва ЎМВ керагидан 50 % га тушади, НМҲ керагидан 160% ортиқ бўлади ва ҳоказо, бу нафас олиш функциясининг компенсацияси чегара нуқтасигача келганидан далолат беради. Операциядан кейинги сурункали плевра эмпиемаси, НЕ — II А даражаси ривожланади. СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), меҳнат шароитлари тўғри келмайдиган ишда ишловчилар учун иш шароитларининг мослаштирилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

НЕ — II Б даражасида, тинч ҳолатда ҳансираш, енгил жисмоний ҳаракатда зўрайиб борувчи ҳансираш кузатилади. Нафас олиш юзаки, унда ёрдамчи мушакларнинг иштироки кузатилади, лаблар кўкимтир рангга кириши. НОС тинч ҳолатда 1 минутда 24 — 28 марта, енгил жисмоний ҳаракатда 1 минутда қўшимча 12-16 мартагача ошади ва бирламчи даражага 5 минут ичида қайтади. ЎТС керагидан 50% гача тушади, ЎМВ меъёридан 35 — 40% гача, артериал қоннинг кислородга тўйиниши 90%, НМҲ меъёридан 200% гача ошади (нафас функциясининг субкомпенсацияси). Ўпканинг қолган қисмида яққол обструктив жараёнларининг мавжудлиги, плевра эмпиемасининг оғир шакли, эрозив қон кетиши, паренхиматоз органларнинг амилоидози, силла қуриши, сурункали ўпка-юрак етишмовчилигининг (cor pulmonarae) субкомпенсацияси, НЕ — II Б даражаси ва СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), оғир қўшимча касалликлар натижасида даволаш имконияти йўқлиги ва зарурият туғилганда сурункали плевра эмпиемаси ва кўп босқичли торакопластикалар сабабли жарроҳлик амалиётининг зарурияти.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

НЕ III даражали, тинч ҳолатда ҳансираш, тез-тез юзаки нафас олиш билан тавсифланади, яққол ифодаланган цианоз, гапириш юкламасини бажара олмайди, нафас олишда ёрдамчи мушаклар иштироки кузатилади. НҲТ тинч ҳолатда 1 минутда 24 — 28 марта, енгил жисмоний ҳаракатда 1 минутда 12 — 16 мартагача етади ва бирламчи даражага 5 минут ичида қайтади. ЎТС меъёридан 50% гача тушади, ЎМВ меъёридан 35 — 40% гача, артериал қоннинг кислородга тўйиниши 85 % нафас олиш аъзолари фаолияти декомпенсацияси кузатилади. НМҲ меъёридан 200% гача ошади ёки кескин кучаяди, НЕ — II Б даража. СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича). Даволанишнинг бесамара эканлиги ёки ҳаёт учун муҳим функциялари декомпенсацияси мавжудлиги, беморларда операция қилиш имкониятининг йўқлиги (НЕ — III даражаси, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича), сурункали буйрак етишмовчилигининг терминал босқичи), қизилўнгач-плеврал оқмаси ва муваффаққиятсиз қўйилган гастростомали касалларда беморлар озиб кетиши, силла қуриши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.4. Ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак яраси касаллигининг оператив даволанишдан кейинги асоратлари (К21-К31)

Ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак ярасини оператив даволаш учун абсолют кўрсатмалар: яранинг тешилиши, ярадан жуда кўп қон кетиши, яранинг малигнизацияси, деворларнинг чандикли стенози. Ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак ярасини оператив даволаш учун нисбий кўрсатмалар: консерватив даволашнинг муваффаққиятсизлиги, анамнезда қайта қон кетишларнинг мавжудлиги, кўп сонли яралар, катта ҳамжли яралар. Ошқозон резекциясининг классик усуллари Бильрот I («учи учига қилинган» гастроэнтероанастомоз) ва Бильрот II («учи ёнига уланган» гастроэнтероанастомоз). Ҳозирги кунда ошқозон резекциясининг кўплаб замонавийлаштирилган турлари мавжуд. Операциядан кейинги бузилишлар, ҳазм қилиш функциясининг бузилиши ҳаёт фаолияти чекланишининг муҳим омилидир.

I даража

Операциядан кейинги даврда қориндаги оғриқларнинг, диспептик бузилишларнинг, юқори даражали ҳолсизлик, астено-невротик реакцияларнинг юзага келиши. Гемограмма, протеинограмма кўрсаткичларида, қондаги холестерин, глюкоза, электролитлар миқдорида ўзгариш йўқ, тана вазни дефицити мавжуд бўлмайди ёки тана вазни бироз камайган (керагидан 6,5% гача). Рентгенологик текширувда эвакуация бузилмаган, ички бўшлиқ ичак ҳазм қилиш кўрсаткичлари пасаяди (амилаза, трипсин, липаза фаоллиги) ва ичак ферментларининг фаоллиги сезиларли тарзда ошади (ишқорли фосфатаза ва энтерокиназа).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Операциядан кейинги даврда ифодаланган оғриқ синдромларига эга диспептик бузилишлар, қусиш, тез чарчаб қолиш, нотурғун ич кетиши, тана вазнининг 6,5% дан 18,5% гача камайиши. Қонда — анемия, гипопротеинемия, диспротеинемия; копрограммада ёғлар, оқсиллар ва углеводлар ҳазм қилинишининг бузилиши. Амилаза, трипсин, липаза фаоллигининг ифодаланган пасайиши ва ишқорли фосфатаза ва энтерокиназа фаоллигининг бироз ошиши. Рентгенологик текширувда озуқанинг ошқозон-ичак тракти бўйлаб тезлик билан ўтиши кузатилади. Овқат ҳазм қилишнинг қисман бузилиши, меъёрдаги кўрсаткичларда организм компенсация босқичида туради.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Қорин бўшлиғи бўйлаб қаттиқ, доимий оғриқлар, доимий диспептик бузилишлар, қусиш, диарея; қонда анемия, гипопротеинемия, диспротеинемия, холестерин, глюкоза, электролитлар: объектив текширувда алиментар дистрафиянинг барча белгилари кузатилади. Ингичка ичак ҳазм қилиш кўрсаткичлари кескин камаяди, ичак ферментлари меъёрнинг пастки чегарасида бўлади. Рентген текширувида сурункали энтероколитнинг аломатлари кў?инади, озуқанинг ошқозон-ичак тракти бўйлаб тезлик билан ўтиши кузатилади. Тана вазнининг етишмаслиги 18,6% ёки ундан ортиқ. Организмнинг компенсатор қобилиятлари кескин пасайиб кетган, ичак ҳазм қилиш декомпенсацияси ривожланиб боради. Жиддий (III даража) пост-гастрарезекцион синдроми; ўрта (II даражали) постгасторезекцион синдромларнинг комбинацияси ва овқат ҳазм қилиш функциясини декомпенсацияси ва яра қайталаниши тез-тез қайталаниши, оқмалар операциядан кейинги асоратлар ривожланиши билан кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Операциядан кейинги даврда овқат ҳазм қилиш функцияларининг яққол ифодаланган бузилиши, операциядан кейинги оғир асоратлар (юқори интестинал оқмалар) билан самарасиз жарроҳлик муолажасидан кейин кахекциянинг ривожланиши. Барча турдаги алмашинув кўрсаткичлари кескин пасаяди, ҳаётий фаолиятнинг барча турлари бузилган, беморлар доимо ташқи ёрдамга муҳтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.5. Операция қилинган ошқозон касалликлари

2.5.1. Пептик яра қайталаниши

Операциядан кейин 2 йил давомида ошқозон яраси қайтадан пайдо бўлади. Ошқозон пептик ярасининг тўғридан-тўғри белгилари рентген текширувида, шунингдек, эндоскопик текширувда «ўрин» (токча белгиси) нинг мавжудлиги ҳисобланади. Асосий аломатлар қориннинг юқори қисмидаги оғриқдир. Оғриқ доимий, овқатдан сўнг кучаяди, антацидлар ёки сутни қабул қилгандан сўнг камаймайди.

Яра пенетрациясида оғриқ интенсивлиги операциядан олдинги оғриқдан анча юқори. Қон кетиши гемотомез, мелена, яширин қон кетиш шаклида бўлади, бунинг натижасида ифодаланган анемия юзага келади, ошқозон кислотаси ишлаб чиқариш функцияси сақланиб қолади.

II даража

Пептик яранинг кам сонли хуружлари қайталаниши. Яққол гипотрофияда қорин юқори қисмида ўткир доимий оғриқлар, овқаланишдан сўнг оғриқ кучаяди, курак тарафга оғриқ беради, ошқозон кислоталилигининг максимал ишлаб чиқариш даражаси фаоллиги ҳамда базал фаоллиги пасаяди.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Кескин ифодаланган гипотрофияда қорин юқори қисмида ўткир доимий оғриқлар, овқаланишдан сўнг оғриқ кучаяди, курак тарафга оғриқ беради, ошқозон кислоталилигининг максимал ишлаб чиқариш даражасининг фаоллиги ҳамда базал фаоллиги пасаяди. Алоҳида эътиборни катта ҳамжга эга бўлган пептик яраларнинг чуқур асоратларининиг ривожланишига қаратиш лозим бўлиб, улар йилига 4 мартагача қон кетиши кўринишида ўткир босқичга ўтади ва оғир даражадаги анемия ҳамда вазннинг 20% дан ортиқ камайиб кетишига олиб келади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.5.2. «Кичик» ошқозон синдроми

III даража

«Кичик» ошқозон синдроми ошқозон резекциясидан сўнг унинг ҳажми кичрайиб кетиши билан ифодаланади. Етакчи белгилари — ошқозоннинг овқатланиш вақтида тез тўлиб қолиши, фақат овқатлангандан кейин пайдо бўладиган тортишувчи оғриқлар, ноқулайлик, кекириш, кўнгил айнаши, қусиш. Рентгенологик белги: ошқозоннинг контрастли модда билан тезда тўлиб қолиши ва контрастнинг секинлик билан чиқиб кетиши. Бир марта истеъмол қилинган овқат миқдори 100 — 200 г.дан ошмайди, шунинг учун бемор кунига 6 — 8 марта овқатланишга мажбур.

Меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.5.3. Демпинг-синдром

Клиник жиҳатдан овқатланиш вақтида ёки ундан 10 — 20 минут кейин, айникса ширинлик ёки сутли овқатдан сўнг юзага келувчи ҳолсизликда ифодаланади. Рентгенологик жиҳатдан ошқозон қолдиғининг контрастловчи моддадан тез бўшаши кўзатилади.

I даража

Клиник жиҳатдан овқатланиш вақтида ёки ундан 10 — 20 минут кейин, айникса ширинлик ёки сутли овқатдан сўнг юзага келувчи ҳолсизлик билан ифодаланади. Рентгенологик жиҳатдан ошқозон чўлтоғининг контраст моддадан тез бўшаши кўзатилади. Фақат ширин ва сутли овқатлардан демпинг реакция кузатилади, енгил ҳолсизлик, бош айланиши, пульсининг минутига 15 мартагача тезлашиши кузатилади, 15 — 30 минут давом этади, тана вазни пасайиши меъёрда ёки 5 кг дан ошмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Барча турдаги овқатлардан сўнг содир бўлган хуружлар билан тавсифланади. Овқат егандан кейин кескин бўшашиш, терлаш, эпигастрал соҳада оғирлик ҳисси, бош айланиши, кўз кўриши хиралашган, қулоқ шанғиллаши, қўл оёқларнинг музлаши, тахикардия, пульснинг 1 минутда 20-24 зарбагача тезлашиши, шиллиқ қаватлар цианози, артериал қон босимининг ошиши ёки пасайиши, баъзан сўлак оқиши, кўнгил айниши, қорин оғриши, тинимсиз диарея кузатилади. Ҳуружлар 20 минутдан 1 соатгача давом этади. Беморлар горизантал ҳолатга ўтишга мажбур бўладилар. Хуружлар оралиғи даврида чарчаш, холсизлик, бош оғриши, кайфият беқарорлиги кузатилади. Ошқозон ости бези ташқи секрецияси бузилиши, ахлатда крахмал доналари, нейтрал ёғнинг майда томчилари ва ўзлаштирилмаган мушак толалари пайдо бўлиши мумкин. Тана вазнининг (5 — 10 кг) қисман камлиги. Рентгенологик текширувда ошқозон чўлтоғининг 30 минутдан кам вақт ичида ингичка ичакка бўшаши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Демпинг синдромнинг оғир шакли хавфли сифатли кечувга эга бўлиб, узоқ муддатли ҳолдан тойдириш (1 соатдан 3 соатгача) хуружлар билан ифодаланади, ўткир хуруж вақтида беморлар ётоқда қолишга мажбур бўладилар. Касаллик ҳар сафар ҳар қандай овқатланишдан кейин зўраяди. Ҳолсизлик ҳолатлари кўпинча хушдан кетиш билан якунланади. Одатда пульс минутига 25 — 30 мартагача тезлашади. Кўпинча беморлар ётган ҳолда овқатланишга мажбур бўлади. Оғир демпинг синдромлар кескин астенизацияга олиб келиб, прогрессив равишда озиш ва тана вазни дефицитига (20 кг ва ундан ортиқ) олиб келади, буларнинг барчаси оқсиллар етишмовчилиги ва минерал алмашинув бузилиши билан бирга кузатилади. Ичакда овқат ҳазм қилинишининг оғир бузилишлари юзага келади, В 12 дармондориси етишмайдиган ёки гипохром анемия пайдо бўлади. Рентгенологик жиҳатдан одатда ошқозон чўлтоғининг 5 — 7 минут ичида «учқун тезлиги» билан бўшатилиши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.5.4. Келтирувчи қовузлоқ синдроми

Фақат Бильрот II усулида ошқозон резекциясидан сўнг юзага келиб, озуқанинг чиқарувчи қовузлоққа етиб боришида бузилиши билан ифодаланади. Ушбу ҳолатнинг юзага келиши ўн икки бармоқли ичак дискинезияси, дуоденостаз, ўн икки бармоқли ичак атонияси, ингичка ичак чиқарувчи қовузлоғи дискинезияси билан ифодаланади. Олиб келувчи қовузлоқ дискинезия кўринишида юзага келади. Олиб келувчи қовузлоқ синдромининг ривожланишида омилларнинг мажмуи аҳамиятга эга бўлиб, улар орасида ичак ичидаги массанинг ошқозон чўлтоғига ўтиши ва ошқозон чўлтоғида суюқлик йиғилиши асосий омил сифатида хизмат қилади.

I даража

Эпигастрал соҳада оғриқлар ёғли овқатларни тановул қилгандан кейин пайдо бўлади, кекириш ёки сафрони 50 — 100 мл гача қусиш, тана вазни дефицити йўқ ёки енгил даражада камайган (меъёридан 6,5% гача). Рентгенологик текширувда (оч қоринга) озгина миқдорда суюқлик аниқланиб, у олиб келувчи қовузлоғнинг интрагастрал бўшалиши сабабли юзага келади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Эпигастрал соҳада оғриқлар фаол, куйдирувчи хусусиятга эга бўлиб, овқат қабул қилингандан сўнг юзага келади, қусишдан кейин ўтиб кетади. Қусиш ҳафтасига 3-4 марта 300 — 400 мл миқдорида, тана вазни дефицити 6,5% дан 18,5% гача. Рентгенологик текширувда ошқозон бўшлиғида катта миқдорда суюқлик аниқланади.

Меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.5.5. Ошқозон чўлтоғи гастрити

II даража

Эпигастрал соҳада оғриқлар билан ифодаланади, оғриқ овқат тановул қилингандан сўнг пайдо бўлади, спазмолитик дори воситалари, Н2-рецепторларни қабул қилгандан сўнг ўтиб кетади. Рентгенологик текширувда шиллиқ қаватлар қатламларининг конвергенцияси ва ўн икки бармоқчи ичак пневматози кузатилади.

Меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.5.6. Анастомозит

II даража

Эпигастрал соҳасидаги доимий оғриқлар, овқат тановул қилинганидан сўнг кучаяди, ноқулайлик, доимий жиғилдон қайнаши, кислота максимал ишлаб чиқарилиши ва базал секрециянинг ошиши. Сезиларли даражада озиб кетиш, сув-туз алмашинувининг бузилиши. Рентгенологик жиҳатдан — ошқозон шиллиқ қаватлари қатламларининг конвергенцияси.

Меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.6. Ичакнинг катта ҳажмли резекцияси асоратлари (90-К93)

Ичакнинг катта ҳажмли резекцияси асоратларига ўртача оғирликдаги ёпишиш касаллиги (чандиқ-кавшар касаллиги), қисқа ичак синдроми, қайталанувчи чурралар, доимий ичак оқмалари киради.

I даража

Қориндаги оғриқлар аниқ бўлмаган локализацияда кўпроқ киндик соҳасида юзага келади, метеоризм, даврий ич кетиши (ҳафтада 1-2 марта), умумий ҳолат бузилмайди. Қон таҳлиллари?а ноан?қл?клар мавжуд бўлмайди. Копраграммада (стеато- ва креаторея) аниқлаш, тана оғирлиги камаймайди ёки бироз (тахминан 6,5% га) камаяди. Жигар ва ошқозон ости бези фаолияти кўрсаткичлари меъёрда бўлади ёки бироз камаяди. Гемоглобин миқдори 90 г/л дан ошмайди, рентгенологик текширувда ингичка ичакда гипомоторика пайдо бўлади, ингичка ичакнинг ферментатив ва чиқарув кўрсатгичлари қисман пасаяди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ичак фаолиятини турғун бузилишлари мавжуд: метеоризм, қорин оғриғи, диарея кунига 3 — 5 марта, нажас ўзгаришининг турли белгилари билан (полифекалия, стеаторея+, креатория ++). Умумий аҳвол деярли ўзгармайди, тана вазнининг етишмаслиги 6,5% дан 18,5% гача. Жигар функцияси кўрсаткичлари микроэлементлар меъёрнинг 1/3 миқдорида, ошқозон ости бези фаолияти кўрсаткичлари пасайишга мойил, гемоглобин кўрсаткичи 70 — 90 г/л. Рентгенологик текширувда ингичка ичакнинг ифодаланган дискинези аниқланади. Лактаза фаоллиги ва ичак эвакуатор вақти 50 %гача бўлган сезиларли даражада камаяди. Операциядан кейинги даврда «қисқа ичак» синдромининг енгил ва ўрта кўриниши, гигант операциядан кейинги чурралар, овқат ҳазм қилиш фаолиятининг II-III даражали етишмовчилиги, ифодаланган астено-невротик синдром юзага келади. Йўғон ичакнинг гемиколектомиясидан кейинги етишмовчилиги кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража; меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Суткасига 6 мартадан ортиқ ич кетиши кузатилади, тана вазнининг етишмовчилиги 18,6% дан ортиқ, гипопротеинемия, витамин етишмовчилиги, гемопоэз бузилиши, гипокальцемия ва остеопороз, эндокрин етишмовчилик, оқсилсиз шишлар. Барча кўрсаткичлар меъёрдан 50% дан ортиққа тушган. Операциядан кейинги даврда ингичка ва йўғон ичак оқмаларининг юзага келиши, «қисқа ичак» синдромининг оғир даражасининг ривожланиши, оқмаларни ёпиш операциялари самара бермаса, кўп босқичли операцияларда йўғон ичак оқмаси ёпилганидан сўнг, оғир даражада ичак тутилиши белгилари, III даражали овқат ҳазм қилиш фаолиятининг бузилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Чандиқланиш (Кавшар) касаллигининг, «қисқа ичак» синдромининг оғир шаклларида ичакнинг кенг қамровли субтотал резекцияларидан кейин пайдо бўлади. Барча турдаги модда алмашинишнинг оғир бузилишлари, полиорган етишмовчилик, озиб кетиш ва жарроҳлик ёрдамида даволанишнинг имконияти йўқлиги билан ифодаланади, овқат ҳазм қилиш бузилиши IV даража. Оғир асоратлардан бири марказий асаб тизимига зарар етишидан иборат.

Мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.7. Ўт тоши касаллиги, постхолецистэктомик синдром (К80-К87)

Ўт тоши касаллиги асосан холестерин алмашинувининг бузилиши туфайли ўт қопида ва ўтиш йўлларида тошлар пайдо бўлиши билан ифодаланади ва яллиғланиш жараёнида юзага келади. Ўт тоши касаллигининг асосий радикал даволаш усули жарроҳлик амалиётидир. Постхолецистэктомик синдромнинг сабаблари тошлардан иборат бўлиб, улар ўт йўлларида қолдирилган ёки холецистэктомия ва бошқа операциялардан кейин шаклланган бўлади, ўн икки бармоқли ичак катта сўрғичининг стенози, ўт йўлларининг жароҳатли ва яллиғланишли стриктуралари, ўт қопининг қолдирилган қисми, қоп йўлининг ортиқча узунликдаги қолдиғи, ўт йўлларида бегона жисмлар, холангит.

I даража

Постхолецистэктомик синдромининг енгил шаклда кечиши жигардаги санчиқларнинг йилига 3-4 мартагача юзага келиб, камида бир соат давом этиши ва спазмолитик воситалар қабул қилишдан кейин тугаши билан ифодаланади. Жигар, ошқозон ости безининг функциялари бузилмаган.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Постхолецистэктомик синдромининг ўртача оғирликда кечиши жигардаги санчиқларнинг йилига 10 мартагача юзага келиб, камида 3 соат давом этиши билан ифодаланади, холангит хуружи, обтурацион сарғайиш юзага келиши билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Постхолецистэктомик синдромининг оғир кечиши жигардаги санчиқларнинг ҳар ҳафтада юзага келиб, 3 суткагача давом этиши, сурункали қайталанадиган холангит ойига 1-2 марта зўрайиши, обтурацион сариқликнинг юзага келиши билан белгиланади, бошқа органлар томонидан оғир асоратлар юзага келади, овқат ҳазм қилиш функцияси ифодаланган даражада бузилади. Ўт йўқотилиши билан боғлиқ оғир шаклдаги ўтли оқмалар мавжудлиги, жигарнинг оқсил шакллантирувчи ва пигмент функциясининг бузилиши, тез-тез боғлам алмаштиришда (кунига 7 маротабадан ортиқ), дренажларни ювишда, тиклаш операцияларини ўтказиш зарурияти туғилганда, ошқозон-ичак трактининг бошқа касалликлари қўшилганда, овқат ҳазм қилиш фаолияти субкомпенсация ҳолатида бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Оғир асоратларнинг (кахексия, анемия) мавжудлиги, даволанишнинг самарасизлиги ва беморнинг доимий парваришга мухтожлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.8. Қизилўнгач касалликлари

2.8.1. Кардия ахалазияси. (К20-К31)

Қизилўнгач перистальтикасининг бутунлай самарасизлиги ва ютишга жавобан пастки қизилўнгач сфинктерининг мувофиқлаштирилган реакцияси йўқлиги билан ифодаланади. Унинг асосий белгилари дисфагия, регургитация, кўкрак кафасида оғриқлардан иборат. Дисфагия энг биринчи ва характерли белги бўлиб, овқатнинг қизилўнгач пастки учлигида тутилиб қолиши билан ифодаланади. Касаллик зўрайиб бориши билан беморлар овқатнинг ошқозонга ўтишини енгиллаштирувчи турли муолажаларни қўллайдилар. Касалликнинг ўткир босқичларида овқатнинг бир қисми қизилўнгачда қолади. Регургитация беморларнинг 70% ида кузатилади. У овқатланиш вақтида ва ундан кейин пайдо бўлиб, бемор учун ўта азоблидир.

I даража

Дисфагия симтомининг доимий бўлмаган, қисқа муддатли тўш орти соҳасидаги оғриқлар ёки уларнинг рентгенография, эндоскопия, биопсия ёрдамида ташхиснинг тасдиқланганлигида, дори воситалари қабул қилинганидан кейин бартараф бўлиши, тана вазнининг камаймаслиги ва асоратлар йўқлиги.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Дисфагия, кўкрак соҳасидаги оғриқлар, ҳар бир овқатланишдан кейин кекириш, жиғилдон қайнаши кузатилади. Парҳез ва дори воситалари билан даволанади асоратлар кузатилмайди, тана вазни индекси 15% гача камаяди.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Дисфагиянинг доимий, яққол белгилари, кўкрак соҳасидаги оғриқлар, овқатланишдан кейин қусиш, тана вазни индексининг 15% дан ортиқ камайиши, темир танқислиги анемияси, гипоальбуминемея, холестерин миқдори, протромбин даражаси пасайиши, полигиповитаминоз белгилари билан намоён бўлади. Кўп сонли эрозиялар, яралар, стеноз ёки қизилўнгачнинг яққол кенгайишида ва эпителий дисплазиясида маълумотлар рентгенография, эндоскопия, биопсия натижалари билан тасдиқланади. Консерватив даволаш самара бермайди, жарроҳдик амалиётининг зарурияти туғилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Дисфагиянинг доимий, яққол белгилари: қусиш, оғир кахексия. Қон кетиши, перфорация, қизилўнгачнинг декомпенсацияланган стенози, малигнизация каби оғир асоратлар билан бирга кечади. Бошқа органлар ва тизимларнинг метаболик зарарланиш мавжудлиги (энцефалопатиянинг 2-3 даражаси, сурункали юрак етишмовчилигининг 2-3 даражаси, спленомегалия, гепатомегалия, оқсилсиз шишлар).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.9. Бронхоэктатик касаллик (J 85)

Бронхоэктатик касаллик — бронхларнинг анатомик жиҳатдан ўзгариши, уларнинг кенгайиши, даренаж функциясининг бузилиши ва яллиғланиш ва йирингли интоксикация билан бирга кечади. Бронхоэктазиялар ўз морфологик жиҳатларига кўра кистасимон, цилиндрик, қопсимон ва аралаш шаклда бўлади.

I даража

Хуруж йилда бир мартадан ортиқ бўлмайди, давомийлиги 1 ойгача, бир томонлама, кўпинча сегментар зарарланиш кузатилади. Умумий интоксикация белгилари бўлмайди. ТВИ >21. Озиш, мушаклар гипотрофияси ва мушак кучининг камайиши бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Хуруж йилида 2-3 марта 40-60 кун давомида ёки йилида 4 — 6 марта 10 — 15 кун давомида икки томонлама зарарланиши билан ифодаланади. Енгил даражада умумий интоксикация белигилари. Овқатланиш қисман бузилган. Хуружларга ва қон қусишга сезиларли мойиллик мавжуд. НЕ — I ёки II А даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳарак?т қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Касалликнинг тез-тез ва узоқ муддатли хуружи (йилига 5-6 мартагача), алоҳида хуружлар оралиғида қисқа ремиссиялар кузатилади. Ўпканинг икки томонлама шикастланиши, ўпканинг икки бўлагидан ортиқ бўлагига зарар етиши билан ифодаланади. Тез-тез ўпкадан қон кетиши ёки қон қусиш кузатилади, умумий интоксикациянинг яққол белгилари, овқатланиш бузилган, НЕ — II Б даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Бронхоэктазлар икки томонлама кенг тарқалган. Деярли камаймайдиган касаллик хуружи яққол ифодаланган умумий интоксикация белгилари билан (юқори тана ҳарорати, озиб кетиш, лейкоцитоз, ЭЧТ тезлашиши), йирингли балғам ажралиши, буйрак амилоидози, ўпкадан тез-тез қайталовчи қон кетиши. НЕ — III даража, СЮЕ — III ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.9.1. Ўпка абсцесси ва гангренаси (J 85)

Ўпка асбцесси — ўпка тўқимасининг некрозли ва йирингли емирилиши бўлиб, якка ёки кўп бўшлиқлар ҳосил бўлиши билан ифодаланади. Йиринглаш ўчоғи соғлом тўқимадан чегараланган яллиғланиш инфильтрацияси (бириктирувчи тўқима пардаси) билан ўралган.

Ўпка гангренаси — қўланса хидли балғам ажралиши билан кечадиган ўпка тўқимасининг нобуд бўлиши, чириб емирилиши.

Унинг соғлом тўқимадан аниқ ажралиш чегараси йўқ бўлиб, беморнинг ўта оғир ҳолати билан ифодаланади.

I даража

Ўпканинг ўткир абсцесси бир йилда бир мартдан ортиқ бўлмаган касаллик хуружи бир ойгача давом этади. Умумий интоксикация белгилари бўлмайди, овқатланиш тартиби бузилмаган.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўпканинг сурункали асбцесси. Касаллик хуружи йилига 2-3 марта 30 — 40 кундан ёки 4 — 6 марта 10 — 15 кундан иборат бўлади. Умумий интоксикация белгилари енгил даражада, овқатланиш енгил даражада бузилган. Хуруж ва қон қусиш бирга кечишига мойиллик кузатилади. НЕ — I, СЮЕ — I ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўпканинг кўп сонли абсцесслари. Тез-тез қайталанадиган ва узоқ муддатли касаллик хуружи (йилига 5-6 мартагача) қисқа муддатли ремиссиялар, тез-тез қайталанадиган ўпка қон кетиши ва қон қусиш ҳолатлари, умумий интоксикациянинг яққол белгилари, овқатланиш бузилган, НЕ — II Б даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Умумий интоксикация белгилари билан кечувчи деярли камаймайдиган касаллик хуружи (юқори тана ҳарорати, озиб кетиш, лейкоцитоз, ЭЧТ тезлашиши), йирингли балғам ажралиши, буйрак амилоидози, тез-тез қайталовчи ўпкадан қон кетиши. НЕ — III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.9.2. Ўпка эхинококкози (В 67)

Ўпка эхинококкози — ўпка тўқимасининг паразитар зарарланиши бўлиб, турли ҳажм ва миқдордаги кисталарнинг юзага келишига олиб келади. Шикастланиш ҳажмидан келиб чиққан ҳолда турли даражадаги нафас етишмовчилигига олиб келади.

I даража

Ўпканинг якка мураккаблашмаган эхинококкози. Касаллик хуружи йилида бир марта 1 ойгача давом этади. Умумий интоксикация белгилари бўлмайди, овқатланиш меъёри бузилмаган.

Ҳаёт фаолиятида чеклов мавжуд бўлмайди

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Иккала ўпканинг якка ёки қайталанадиган эхинококк кисталари бўлиб, кистанинг бронхга ёрилиши кўринишида бир ёки иккала томондан асоратларга олиб келиши мумкин. Енгил даражадаги умумий интоксикация белгилари, овқатланиш енгил тарзда бузилган. Хуруж ва ўпкадан қон кетиш биргаликда кузатилади. НЕ — I даража, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бир ўпканинг кўп сонли ёки қайталанадиган эхинококкози. Тез-тез қайтарилувчи ўпкадан қон кетиши ва қон қусиш ҳолатлари, умумий интоксикациянинг яққол белгилари, овқатланиш бузилган, НЕ — II Б даража, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Иккала ўпканинг кўп сонли эхинококк кисталари, кимётерапияга кўрсатма мавжуд. Умумий интоксикация белгилари билан деярли камаймадиган касаллик хуружи (юқори тана ҳарорати, озиб кетиш, лейкоцитоз, ЭЧТ тезлашиши), йирингли балғам ажралиши, буйрак амилоидози, тез-тез қайтарилувчи ўпкадан қон кетиши. НЕ — III даража, СЮЕ — III, ФС IV (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.10. Қон-томир касалликлари

2.10.1. Артериялар, артериолалар ва капиллярлар касалликлари. Аортанинг терминал бўлими ва ёнбош артерияларнинг ҳамда оёқлар периферик артерияларнинг окклюзион шикастланишлари. КХТ -10: I70; I70.0; I70.2; I73; I73.0; I73.1; I73.8; I73.9.

Артерияларнинг сурункали тизимли касаллиги тромбоз ва облитерация билан биргаликда кечиб, кейинчалик сурункали артериал етишмовчилигига олиб келади.

I даража

Тез чарчаб қолиш кузатилади, болдир мушакларида оғриқ, оёқ-қўллар увишиши ва музлаши, 500 метрдан ортиқ юрганда оқсаш кузатилади. Тери қуриши, кисман гиперкератоз, болдирларда бошланғич «тук тўкилиши». Периферик артериялардан бирида пульсациянинг заифлашиши. Реовазографик индекс (РИ) 0,7 гача пасайган. Термометрия: оёқ-қўлларнинг турли қисмларида тери ҳароратининг нормал мутаносиблиги бузилиши (меъёрда оёқ панжасида 28 — 32° С, болдирда 30 — 32° С, соннинг чов қисмида 33,6 — 35,8° С).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив белгилар бир хил, аммо янада ифодаланган. Оёқ-қўлларнинг увишиш ва совқотиш ҳисси, 200 метрга қадар юрганда оқсаш, периферик артериялар бирида пульсациянинг сусайиши, қуруқ тери, гиперкератоз кўпинча панариций, паранихийлар, болдирларда «тук тўкилиши», эндоартритда оёк панжаси ва болдир мушаклари, Лериш синдромида сон мушаклари гипотрофияси. Реовазаграфик индекс (РИ) 0,5-0,3. Оппел синамаси 40-60 секунддан сўнг мусбат, Коллинз ва Виленский 20-30 секунддан кейин ижобий бўлади. Тери ҳарорати пасаяди ассиметрия 1-2 ° С. Рентгенография: оёқларнинг дистал олачипор остеопорози.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тинч ҳолатда оёқлардаги оғриқ, 25 — 30 метр масофа юрилгандан сўнг оқсаш. Яққол трофик ўзгаришлар, оёқ панжалари оқиш, томирлари бўшашган, дистал бўлимларда вертикал ҳолатда ранги цианоз. Оёқ панжаси шиши, мушаклар гипотрофияси, тирноқ пластинкалар деформацияси, ёриқлар, эрозиялар, бармоқлар орасида узоқ вақт мобайнида битмайдиган яралар, оёқ панжасида чуқур ва оғриқли ёриқларнинг пайдо бўлиши. Бўкса бўғимларидаги пульс кескин заифлашган, бошқаларида аниқланади. Оппель синамаси 10 — 15 секунддан сўнг ижобий, Коллинз ва Виленский синамаси 40 — 60 секунддан сўнг ижобий натижа беради. Оёқ панжасида тери ҳароратининг 2-3° С га пасайиши. Реовазографик индекс (РИ) 0,3 — 0,1. Нитроглицеринга реакция манфий. Рентгенография: дистал йўналишда ўсиб борувчи диффуз остеопороз.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Оёқларда доимий азобли оғриқлар, ҳатто тинч ҳолатда ҳам, яра-некротик ўзгаришлар, оёқ гангренаси. Панжа ва болдирларда шиш пайдо бўлади, терининг ранги оқиш, цианотик рангда юпқалашиб кетган. Ишемик неврит тизза бўғимида букувчи ишемик контрактура, чаноқ-сон бўғимида букувчи-яқинлаштирувчи контрактура, оёқ гангренаси юзага келади. Тери ҳароратининг 3° С дан ортиққа пасайиши. Реовазографик индекс (РИ) 0,1 ва ундан кам, баъзан ҳисоблашнинг иложи ҳам бўлмайди. Рентгенография: диффуз остеопороз, тирноқ фалангаси остеолизиси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

Қўшимча маълумот: ампутацияларда, оёқ-қўлларнинг ампутацион-чўлтоқлик бўлимини кўринг.

Оппель синамаси — бемор чалқанча ётган ҳолда панжаларини юқорига кўтаради, оёқларини чаноқ-сон бўғимида тўғри бурчак остида букади. Шифокор секундомер бўйича панжанинг таг қисмида оқиш ранг пайдо бўлиш вақтини аниқлайди, бу ранг товонда қоннинг артериал етиб келиши даражасидан келиб чиққан ҳолда турли вақтда пайдо бўлади.

Коллинз-Виленский синамаси — чалқанча ётган ҳолатдаги беморнинг оёқлари 2 минут давомида юқорига кўтарилган панжа ва болдир тери ости пастга бўшайди. Бемор оёқларини пастга туширган ҳолда ўтириши билан, панжа юзаси веналари, оёқ қон томирлари патологияси мавжуд бўлмаса, тезда (5 — 7 секунд ичида) қон билан тўлиб, шаклан ажралиб чиқади. Қон айланиш бузилиши кузатилганда қон билан тўлиш вақти узаяди.

2.10.2. Магистрал веналар касаллиги (сурункали веноз етишмовчилиги)

(I80.0; I80.1; I80.2; I80.3; I83; I83.0; I83.1; I83.2; I83.9; I87; I87.0; I87.1; I87.2)

Магистрал ва коммуникант веналар клапанли аппаратининг шикастланиши ёки уларнинг ўтказиш қобилияти сусайиши натижасида веноз гемодинамиканинг бузилиши. Клапанлар ўзгаришига дистоник, алмашинув-дегенератив ва конституационал касалликлар ёки тромбоэмболик яллиғланишли ёки яллиғланишсиз веналар касалликлари сабаб бўлиши мумкин.

I даража

Оёқ веналарининг варикоз кенгайиши, узоқ муддатли анамнез, вақти-вақти билан оёқда шиш пайдо бўлиши. Узоқ вақт тик туришдан сўнг, беморларда оёқдаги тўлишиш, оғирлик, чарчоқ ҳисси, баъзан оғриқлар пайдо бўлади. Вертикал ҳолатда болдир ва панжа терисида цианоз (кўкимтир рангга кириш) белгилари бироз намоён бўлиб, болдир-панжа бўғими соҳасида шишга айланиб боради. Окклюзион плетизмография маълумотларига кўра, максимал веноз ҳажм тўқиманинг 4,1 мл/ 100 см3ни ташкил қилади. Умумий ретроград оқим 6,2 мл/100 см3гача ошган, веноз оқимининг ўртача тезлиги ва мушак-вена помпаси самарадорлиги мувофиқ равишда 18,1 мл ва 41,5% гача пасайган.

Ҳаёт фаолиятида чеклов мавжуд бўлмайди

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Оёқларда доимий оғирлик хисси, узоқ статик зўриқишдан сўнг оёқларда оғриқ кузатилади. Болдирдаги шиш доимий характерга эга бўлиб, узоқ вақт дам олинганидан сўнг камаяди. Болдир ҳажми кенгайган, болдир пастки учлигида тери гиперпигментацияси ва индурацияси кузатилади, баъзан тери қичишади. Текширилганда максимал веноз ҳажми ошиб тўқиманинг 4,4 мл/100 см3ни ташкил қилгани, умумий ретроград қон оқими кўтарилгани (6,8 мл/ 100 см3), веноз оқимининг ўртача тезлиги тушгани (14,8 мл/100 см3) ва мушак-веноз помпаси самарадорлиги пасайгани (30,8 мл) кузатилади. Беморлар даврий равишда стационар шароитда консерватив даволанишга муҳтож бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оёларда доимий оғриқ, болдир мушакларида томир тортишиши, ифодаланган тери қичимаси кузатилади. Оёқнинг лимфостаз белгилари билан шишлари, индурация фонида терининг оқ атрофияси қисмлари, гиперемия, дерматит, экзема пайдо бўлади. Даволаниши мумкин бўлган юза яралар, яралар битгандан кейинги чандиқлар пайдо булиши. Плетизмографик текширув ўтказилганда, веноз оқимининг ва мушак-вена насоси самарадорлигининг 2-3 баробарга пасайгани, оёқнинг максимал веноз ҳажми сезиларли даражада ошгани (4,4 мл дан ортиқ) ўриндан турганда ретроград қон оқими кучайгани (6,8 мл/100 см3дан ортиқ) кузатилади. Беморлар махсус муассасаларда паллиатив операция ўтказилишига муҳтож бўладилар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Оёқда шиш ва оғриқлар жуда кучли. Оғир лимфо-веноз етишмовчилиги аниқланади, тери дағаллашган, тери ости ёғли клетчаткада фиброз кузатилади, панжа устки қисмида шиш пайдо бўлади, бармоқлар квадарат шаклга киради, сўгалли ўсимталар билан гиперкератоз кузатилади. Узоқ вақт давомида битмайдиган, патологик грануляцияли ва йиринг ажралувчи яралар сабабли юза веналар тромбофлебити, дерматит, микробли экзема, сарамас яллиғланишлар, периостит кузатилади. Болдир-панжа бўғимида ҳаракатнинг мураккаблашиши кузатилади. Даволаш муолажалари самара бермай, веноз оқими янада ёмонлашганда алоҳида яралар бирлашиб, яра ҳажми тез суръатларда катталашади, яллиғланиш инфильтрацияси ва атрофдаги тери гиперемияси пайдо бўлади, оғриқлар кескин равишда кучаяди. Плетизмографик текширув кўрсаткичлари сурункали веноз етишмовчилигининг III даражасидаги кўрсаткичларга мувофиқ бўлади. Оғир асоратлардан энг салмоқлиси ўпка артерияларининг тромбоэмболияси, варикоз кенгайган юза веналари тромбофлебити ва болдирнинг қайталананувчи сарамас яллиғланишидир.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.11. Умуртқа поғонаси ва орқа мия ўсмалари (С41, D16.6, D18, D32.1, D33.4, D42.1, С72.0)

Орқа мия ўсмалари бирламчи ва иккиламчи турларга бўлинади. Бирламчи ўсмалар гуруҳига мия моддасидан юзага келган (интрамедулляр) ва орқа мия пардаси, илдизчалари ва томирларидан ҳосил бўлган (экстрамедулляр) ўсмалар киради.

II даража

Оёқ-қўл функцияси бироз бузилиши, енгил оғриқли синдром. Оғриқ енгил эпизодик, жисмоний ҳаракатда кучаяди, тинч ҳолатда кучсиз ифодаланади. Маҳаллий ўзгаришлар умуртқа мустақил ҳаракат қилишининг камайиши, думғаза қисмига тегилганда оғриқ билан ифодаланади. Ташхис қўйилмаган ва оператив даволаниш вақтинча кечиктирилган ҳолатда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ижобий ва ёмон сифатга эга ўсмалар сабабли операция қилинган беморлар, натижасидан қатъи назар. Оғриқлар доимий характерга эга. Нерв илдизлари сиқилганда (эзилганда) қисман парез кўринишидаги неврологик танқислик юзага келади. Орқа мия сиқилганда оёқ-қўллардаги парезлар, сезувчанлик қобилиятида ва тос органлари функциясида бузилишлар кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Ёмон сифатли ўсмалар жарроҳлик йули билан даволаниши мумкин бўлмаганда. Нерв илдизлари сиқилганда ва патологик синишларда кескин намоён бўлувчи оғриқли синдром. Орқа мия кундаланг кесимига шикаст етганида шол бўлиш, сезувчанлик қобилияти чукур равишда бузилиши, пешоб ва ахлат ажралишида бузилишлар каби турғун ўзгаришлар юзага келади, ётоқ яра кўринишидаги трофик бузилишлар пайдо бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

Қўшимча маълумот: операциядан кейин ёки операцияси кейинга вақтинча қолдирилган беморларнинг келгусидаги ҳаёт фаолиятини чеклаш масаласи бузилган функцияларни тиклаш имкониятидан, суяк дефекти тарқалганлик даражасидан (операция давомида олиб ташланган умуртқа поғоналарининг миқдоридан) келиб чиққан ҳолда аниқланади.

2.12. Бош мия ўсмалари. (C70-C71)

Бош мия ўсмалари — экстра ёки интрацеребрал жойлашувга эга, турли гистобиологик тузилмали ўсимталар бўлиб, тўхтовсиз прогрессив кечиб боради, турли босқичларда ўчоқли, умумий мия ёки аралаш белгиларга эга бўлади. Умуман олганда, бошқа омиллар билан бирга ўсманинг гистологик табиати (ижобий ёки салбий сифатли), бемор жарроҳлик амалиётидан ўтганлиги ва унинг натижалари (ўсманинг тўлиқ ёки қисман олиб ташланиши), касаллик қайталанганлиги, такрорий жарроҳлик амалиётлари мавжудлиги ҳисобга олинади.

II даража

Мия ички қон босимининг ошиши ўрта даражада, енгил бош оғриқлар, даврий қусиш, кўриш нервлари диски димланишининг бошланғич белгилари, руҳиятда ўзгариш йўқ. Ижобий сифатли ўсмалар туфайли операция қилинган беморларда церебрал функцияларнинг беқарор ёки ўртача даражада бузилиши, ҳаётий фаолиятнинг ўртача чегараланишига олиб келади. Операция қилинган ижобий сифатли ўсимтали беморлар (кўпинча эктрацеребрал) кузатувга муҳтожлиги (шубҳали прогноз), функцияларнинг енгил даражада бузилиши. Гипофиз аденомаси бўлган беморларда жарроҳлик ва консерватив даволанишдан кейин.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Юқори даражада мия ички босимининг ошиши, бошдаги доимий кучли оғриқлар, қусиш, кўриш нервлари диски димланиши ҳолати. Атаксия, нистагм, координация бузилиши, мушак гипотонияси, бошнинг мажбурий ҳолати ва бошқа белгилар ўсимтанинг жойлашуви ва ҳажмига боғлиқ. Церебрал турғун прогрессив равишда ифодаланган бузилиш, ҳаётий фаолиятнинг сезиларли даражада чекланишига олиб келувчи. 1) ижобий сифатли ўсимта туфайли операция бўлган беморларда самарасиз реабилитация прогнози; 2) хавфли ва метастатик ўсмалар туфайли операция бўлмаган беморларда, ҳатто функцияларнинг қисман бузилганлиги билан бирга, ижобий бўлмаган яқин прогнозни ҳисобга олган ҳолда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Ёмон сифатли ўсмалар тўлиқ ёки қисман олиб ташлангандан кейин ифодаланган неврологик белгилар мавжудлиги ҳамда органлар ва тизимларни функцияларининг декомпенсацияланган бузилиши.

Доимий ўзгалар ёрдамига муҳтож бўлган, операция қилиб бўлмайдиган беморлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража;

I гуруҳ

2.13.Онкологик касалликларда ногиронликни белгилашда ҳаёт фаолиятичекланишини аниқлаш мезонлари

Онкологик касалликлар агрессив, клиник жиҳатдан тез кечувчи характерга эга бўлган, ўсимтанинг қайталаниши ва метастазалари, прогнози жиҳатдан ижобий бўлмаган касалликлар гуруҳида. Орган шикасланишидан келиб чиққан ҳолда онкологик жараёнларнинг бир неча турлари ажратилади.

2.13.1. Ошқозон саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини аниқлаш (С-16)

II даража

Юқори дифференциалланган шаклдаги ошқозон саратонининг радикал операциясини бошидан кечирган беморлар (субтотал ошқозон резекцияси) T1-3N0-3M0, асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин 2 йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастазларининг белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Резекциядан кейинги синдромлар енгил даражада ва бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ошқозон саратони ошқозон бир ёки икки соҳасида касалликнинг T2-4N0-3M0 босқичи ва юқори паст дифференцияланган (G1-G4) шаклидаги даражасига эга беморлар. Радикал даволанишдан (гастрэктомия, субтотал резекция, аралаш, кенгайтирилган операциялар) кейинги беморлар, қайталаниш ва метастазлар белгилари мавжуд, яққол резекциядан кейинги синдром, беморнинг 10 ва ундан ортиқ килограммга озиб кетиши. Овқатланиш режимига тўлиқ риоя этилиши. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Ошқозон саратонининг IV босқичи, бедаволиги, саратон интоксикацияси ва кахексиясининг яққол белгилари. Ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши, канцероматоз, асцит. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволи оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, наркотик оғриқ қолдирувчи воситаларнинг қўлланиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл..

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.2.Қизилўнгач саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-15)

II даража

Юқори дифференцияланган шаклдаги қизилўнгач саратонининг радикал операциясини бошидан кечирган беморлар T1-3N0-3M0, асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин 2 йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастазларининг белгилари бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Дисфагия белгилари йўқ. Овқат ўтиши бузилмаган. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Саратон қизилўнгачнинг ўрта ва пастки учлиги соҳасида касалликнинг T2-4N0-3M0 босқичи ва юқори, паст дифференцияланган (G1-G4) шаклидаги даражасига эга беморлар. Радикал даволанишдан (қизилўнгач экстирпацияси, субтотал резекция, аралаш, кенгайтирилган операциялар) кейинги беморлар, қайталаниш ва метастазлар белгилари мавжуд, яққол пострезекцион синдром, беморнинг 10 ва ундан ортиқ килограммга озиб кетиши. Анастомоз функциясининг яққол бузилиши. Овқатланиш режимига тўлиқ риоя этилиши. Беморлар вақти-вақти билан реабилитация чораларига (босқичли оператив даволанишга) муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Саратон қизилўнгачнинг барча бўлимларига тарқалиши билан бедаволиги, саратон интоксикацияси ва кахексияси, III-IV даражали дисфагиянинг яққол белгилари. Ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши, асцит, бронхо-эзофагал оқмаларнинг пайдо бўлиши, нафас олишнинг бузилиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.3. Жигар саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш. (С-22)

III даража

Жигар саратони жигарнинг бир ёки икки бўлагида касалликнинг T2-4N0-3M0 босқичи ва юқори, паст дифференцияланган (G1-G4) шаклида. Радикал даволанишдан (ўнг ёки чап томонлама гемигепатэктомия) кейинги беморлар, қайталаниш ва метастазлар белгилари мавжуд, паст ифодаланган жигар фаолияти етишмовчилиги, профилактик кимётерапия қабул қилган беморлар. Беморлар даврий реабилитацион тадбирларга му?тож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Жигар саратони жигарнинг бир бўлаги ёки тотал жароҳатланиши билан интоксикация ва кахексия, асцит ва сарғайиш яққол белгилари, касалликнинг T4 N0-1 M1 босқичи. Ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши, нафас олишнинг бузилиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичи пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража; мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.4. Йўғон ичак саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-18)

II даража

T1-3N0-1M0 босқичдаги юқори дифференцияланган шаклдаги йўғон ичак саратонининг операциядан кейинги, қорин ички резекцияси, сигмасимон, чамбар ва тўғри ичак резекцияси, кимётерапия қабул қилган беморлар даволанишдан кейин бир йилдан сўнг ўсимта рецедиви ёки метастаз бўлмаслиги, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Ичак тутилиш белгилари мавжуд бўлмайди. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи ва симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник ва биокимёвий тахлилларда ўзгариш кузатилмайди, вазн меъёрида. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Саратон ичакнинг бирор соҳасида жойлашган бўлиб, касалликнинг T2-4N0-3M0 босқичи ва юқори паст дифференцияланган (G1-G4) шаклидаги даражасига эга беморлар. Радикал гемиколэктомиядан (чап тарафлама ёки ўнг тарафлама), сигмасимон, чамбар ва тўғри ичак резекциясидан кейинги беморлар. Колостома шаклланган ҳолда оператив жарроҳлик: Гартман операцияси, тўғри ичак экстерпацияси ва ампутацияси, кимётерапиядан кейинги ҳолат. Касаллик қайталаниш ва метастазларсиз, беморнинг 10 ва ундан ортиқ килограммга озиб кетиши. Овқатланиш режимига қатъий риоя этилиши ва оғир жисмоний меҳнатнинг чекланиши, профилактик кимётерапия қабул қилган беморлар. Беморлар вақти-вақти билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Йўғон ичак саратонининг T1-4N1-3M0 ва/ёки T1-4N1-3M1 босқичли бедаволиги, саратон яққол ифодаланган интоксикацияси ва кахексия, асцит, сариқлик ва канцераматоз, ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши, нафас олишнинг бузилиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичи пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши. Беморнинг бедаво ҳолати ва наркотик аналгетиклар қабул қилиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.5.Ўпка саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С18)

II даража

T1-3N0-3M0 босқичда юқори дифференцияланган шаклдаги ўпка саратонининг лобэктомия, билобэктомия операцияси (ўнг ёки чап томонлама) бошидан кечирган ёки касалликнинг 0 ёки 1 босқичидаги беморлар. Асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин 2 йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Нафас етишмовчилигининг 1-даражаси белгилари. Даврий умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларда бузилиш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ўпка саратони тананинг бир ёки икки соҳасида касалликнингT2-4N0-3M0 босқичи ва юқори паст дифференцияланган (G1-G4) шаклидаги даражаси ёки касалликнинг 0 ва 1А босқичига эга беморлар. Пульмонэктомия (ўнг ёки чап томонлама) ёки кимётерапия ва нур терапиядан кейинги беморлар. Қайталаниш ва метастазлар белгилари мавжуд бўлмайди, профилактик кимётерапия, нуртерапияга ва доимий кузатувга муҳтож. Клиник-биокимёвий кўрсаткичлардан бузилиш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Ўпка саратонининг T1-4N1-2M0 ва/ёки T1-4N1-3M1 босқичида бедаволиги, саратон интоксикацияси, нафас етишмовчилиги, оғриқли синдром ва кахексиясининг яққол белгилари. Ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларинг аниқланиши, нафас бузилиши, қон қусиш. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичи пасайиши. Касалликнинг бедаволиги ва наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража; мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.6. Сут бези саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-50)

II даража

T1-3аN0-2M0 босқичдаги сут бези (кўкрак) саратони билан оғриган беморлар. Юқори дифференцияланган шаклдаги сут бези саратони ёки 0 ва 1А босқичдаги радикал операцияси: радикал мастэктомия, радикал резекция ёки квадарантэктомия, Кимётерапия ва нур терапия, гормонал даволанишни бошидан кечирган беморлар, асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин бир йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож, биокимё кўрсаткичларда бузилиш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

T1-4№0-2M0 босқичдаги сут бези саратони, юқори ва паст дифференцияланган (G1-G4) шаклидаги беморлар. Профилактик кимётерапия ва нуртерапиясидан кейин беморлар, доимий кузатувга муҳтож. 3Б босқичдаги сут бези саратони билан оғриган беморлар касби ва касаллик кечиши натижасидан қатъи назар яқин 2 йил давомида иккинчи гуруҳ ногирони деб тан олинади. Беморлар вақти-вақти билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Сут бези саратонининг T1-4N1-3M1 босқичида бедаволиги, саратон интоксикацияси, нафас етишмовчилиги, полиорган етишмовчилик, оғриқли синдром ва кахексиянинг яққол белгилари. Ўсимтанинг операция қилинмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимё кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, умумий оқсил кўрсаткичининг пасайиши, ички аъзолар фаолиятининг бузилиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.7. Қалқонсимон без саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш. (С-73)

II даража

T1-3аN0-2M0 босқичдаги юқори дифференцияланган қалқонсимон без саратони ёки 0 ва 1А босқичдаги саратон туфайли радикал операция: гемитиреоидэктомия, бўйин ёғ клечаткасини фасциал футляр олиб ташлаш, қалқонсимон безнинг субтотал резекцияси, тиреоидэктомия, гормонал даволанишни бошидан кечирган беморлар. Асоратсиз, даволанишдан кейин бир йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмаса, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрида. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи ва симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимё тахлилларда ўзгариш кузатилмайди. Операциядан кейинги енгил даражадаги гипотириоз. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

T1-4N0-2M0 босқичдаги юқори дифференцияланган қалқонсимон без саратони ёки 0 ва 1А босқичдаги саратон туфайли радикал операция: гемитиреоидэктомия, қалқонсимон безнингсубтотал резекцияси, тиреоидэктомия, бўйин ёғ клечаткасини фасциал футляр олиб ташлаш, гормонал даволанишни бошидан кечирган беморлар, ўсимта қайталаниши ва метастаз белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрида. Кимётерапия нур терапияси, йодатерапия ва гормонатерапия қабул қилган беморлар профилактик мақсадида доимий кузатувга муҳтождирлар. Бемор даврий реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимё таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

2.13.8. Сийдик қопи саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-67)

II даража

Сийдик қопи саратони T1-3N0-2M0 0 босқич ёки 1 А босқичдаги юқори дифференцияланган шаклдаги ўсмаси операциясини: сийдик қопи резекцияси, трансуретрал резекция, кимётерапия нур терапиясини бошидан кечирган беморлар, асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин 1 йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд эмаслигини, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи ва симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража; мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Сийдик қопи саратони T1-3N0-2M0 босқич ёки II Б, III А, III Б босқичидаги юқори дифференцияланган шаклдаги ўсмаси операцияси: сийдик қопи резекцияси, трансуретрал резекция, кимётерапия нур терапияни бошидан кечирган беморлар, ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд, профилактик кимётерапия ва нур терапиясидан кейин беморлар 2 йил давомида доимий кузатувга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража; мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Сийдик қопи саратонининг T1-4N1-3M1 босқичда бедаволиги, яққол ифодаланган саратон интоксикацияси, саратон ўсимтасининг яқин атрофдаги орган ва тўқималарга тарқалиши, оғриқли синдром, узоқ метастазларнинг аниқланиши, уремия. Ўсимта жараёни кенг тарқалганлиги сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларининг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.9. Тухумдонлар саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-56)

I даража

Тухумдонлар саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг асорат ва оқибатларсиз даволанишдан кейин икки йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичлари. Юқори дифференцияланган шаклдаги ўсимталари ёки 0-I босқичдаги беморлар, асосан қин усти бачадон ортиқлари билан экстерпацияси ва катта чарви резекцияси, қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Карновский шкаласи бўйича 80 дан 100% гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тухумдонлар саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг бир йил давомида асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан кейин бир йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1N0-1M0T2-3N0-1M0 босқичлари. Юқори дифференцияланган шаклдаги ўсимталари ёки I А босқичдаги беморлар, асосан қин усти бачадон ортиқлари билан экстерпацияси ва катта чарви резекцияси. Даволанишдан 1 йилдан сўнг ўсманинг қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Кастрациядан кейинги синдром мавжуд бўлганида умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Касалликнинг T1-3N0-2M0 босқичи. Юқори ёки паст дифференцияланган шаклдаги (G1-G4) ўсимталари ёки асосан қин усти бачадон ортиқлари билан экстерпацияси ва катта чарви резекцияси, кимётерапия, қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд. Кимётерапия ёки нур терапиясини профилактик мақсадларда қабул қилган беморлар бир йил давомида доимий кузатувга муҳтож. Беморлар вақти-вақти билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлиллар тарафидан ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Тухумдонлар саратонининг T1-4N1-3M1 босқичда бедаволиги, саратон интоксикацияси, саратон ўсимтасининг ёндош орган ва тўқималарга тарқалиши, канцероматоз, оғриқли синдром, кахексия, сийдик ажралишининг бузилиши. Ўсимтанинг қайталаниши ёки узоқ метастазлар аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, ички органлар функциясининг бузилиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.10. Бачадон бўйни саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-53)

I даража

Бачадон бўйни саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг бир йил давомида асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан икки йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичлари. Юқори дифференцияланган шаклдаги ўсимталари ёки 0-I А босқичдаги беморлар, асосан Вертгейм операциясидан кейин. Қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларида бузилиш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 80 дан 100% гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бачадон бўйни саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг бир йил давомида асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан бир йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1-3N0-2M0 босқичи. Юқори ёки дифференцияланган шаклдаги (G1-G4) ўсимталари ёки асосан Вертгейм операциясидан сўнгги ҳолати, кимётерапия ёки нур терапиясини профилактик мақсадларда қабул қилган беморлар бир йил давомида доимий кузатувга ва вақти-вақ?и билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлиллар тарафидан ўзгаришлар йўқ. Кастрациядан кейинги синдром енгил даражада. Касб йўқотилиши ёки пасайиши. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

Бачадон бўйни саратонига чалинган беморларнинг T1-3N0-2M0 юқори ёки паст дифференцияланган шаклдаги II Б, III А, II I Б босқичдаги беморлар, Вертгейм операциясидан (бачадон ортиқлари билан кенгайтирилган экстерпацияси) кейинги ҳолат, кимётерапия ёки бирлаштирилганланган нур терапияси, профилактик мақсадларда доимий кузатувга муҳтож. Беморлар вақти-вақти билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Ятроген асоратлар кузатилади. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Бачадон бўйни саратонинингT1-4N1-3M1 (IV босқич) бедаволиги, саратон интоксикацияси, саратон ўсимтасининг ёндош орган ва тўқималарга тарқалиши, канцероматоз, оғриқли синдром, кахексия, сийдик ажралишининг бузилиши, ичак тутилиши, кичик чаноқ аъзоларида оқмаларнинг пайдо бўлиши, оёқлардаги шишлар. Касалликнинг бедаволиги ва наркотик анальгетиклар қўллланилиши. Ўсманинг операция қилиб бўлмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастазлари аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.11. Бачадон танаси саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-54)

I даража

Бачадон танаси саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан икки йилдан сўнг ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичлари. Юқори дифференцияланган шаклдаги ўсимталари ёки 0-I босқичдаги беморлар, асосан бачадон ортиқлари билан кенгайтирилган экстерпацияси, лимфаденэктомия, кимётерапия, нур терапияси, гормонатерапиядан кейинги ҳолат. Касаллик қайталаниши ёки метастазларининг белгилари мавжуд бўлмайди. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 80 дан 100% гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бачадон танаси саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан сўнг асорат ва оқибатларсиз, даволанишдан бир йилдан сўнг ўсма қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Касалликнинг T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичлари. I-II босқичли саратонга чалинган беморлар. Юқори дифференцияланган шаклдаги ўсимталари ёки I-II босқичдаги беморлар, асосан бачадон ортиқлари билан экстерпацияси, лимфаденэктомия, кимётерапия, нур терапия, гормонатерапия?ан кейинги ҳолат. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи ва симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бачадон бўйни саратонинингT1-3N0-2M0 босқичи. Юқори ёки паст дифференцияланган шаклдаги II Б, III А, III Б босқичи ёки асосан Вертгейм операциясидан кейинги (бачадон ортиқлари билан кенгайтирилган экстерпацияси) бачадон ортиқлари билан экстерпацияси, лимфаденэктомия, кимётерапи?, нур терапияси, гормонатерапиядан кейинги ҳолат. Кимётерапия, гормонатерапия ва бирлаштирилган нур терапияни профилактик мақсадларда қабул қилган беморлар бир йил давомида доимий кузатувга муҳтож, вақти-вақти билан реабилитацион даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Бачадон танаси саратонинингT1-4N1-3M1 (IV) босқичида касалликнинг бедаволиги, саратон интоксикацияси, саратон ўсмасининг атрофдаги орган ва тўқималарга тарқалиши, асцит, канцероматоз, оғриқли синдром, кахексия, сийдик ажралишининг бузилиши, ичак тутилиши, кичик чаноқ аъзоларида оқмаларнинг пайдо бўлиши, оёқлардаги шишлар. Операция қилиб бўлмайдиган ўсма қайталаниши ёки узоқ метастазлар аниқланиши, уремия. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, касалликнинг бедаволиги ва наркотик анальгетиклар қўлланилиши. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.12. Тери саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-44)

I даража

Радикал даволанишни бошидан кечирган тери саратонига чалинган беморлар, асорат ва оғир оқибатларсиз, қайталаниш ва метастазлар даволанишдан сўнг икки йил ичида кузатилмайди. Касалликнинг T1-4N0-1M0 босқичи. Юқори дифференцияланган шаклдаги 0 ва IА босқичдаги беморлар, асосан ўсимтанинг лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан кейин, кимётерапия ва нур терапиясидан кейинги ҳолати. Қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 80 дан 100% гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Тери саратонининг T1-4N0-1M0 босқичидаги беморлар, асосан ўсимтанинг кенг тарзда лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан кейин, кимётерапия ва нур терапиясидан кейинги ҳолати. Қайталаниш ёки метастаз белгилари ва асоратлари махсус терапиядан кейинги 1 йил давомида кузатилмаса. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тери саратонининг T1-4N0-1M0 босқичидаги (III босқич) беморлар. Ўсимтанинг кенг тарзда лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан кейин, кимётерапия ва нур терапиядан кейинги ҳолат. Ўсимтанинг ён-атроф юмшоқ тўқималар ва суякларга тарқалишида мажруҳловчи операция (оёқ-қўллар ампутацияси ёки экзартикуляцияси) тавсия этилганда. Кимётерапия ёки бирлаштирилган нур терапияси олувчи, 1 йил давомида профилактик кузатувга реабилитацион давога муҳтож беморлар. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Тери саратонининг T1-4N1-3M1 (IV) босқичда бедаволиги, саратон интоксикацияси, оғриқли синдром, шикастланган жойнинг (қўл-оёқнинг) шишлари. Ўсимтанинг қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.13. Меланома (тери саратони) касаллигида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-43)

III даража

Меланома касаллигининг T1-4N0-1M0 босқичидаги ўсимтанинг кенг тарзда лимфаденэктомия ёрдамида олиб ташланганидан кейин, кимётерапия ва нур терапиясидан кейинги ҳолат. Фаол даволаниш вақтида ушбу ўсимтанинг хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда бирламчи кўрикда беморга иккинчи гуруҳ ногиронлиги белгиланиши мумкин. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Меланома касаллигининг T1-4N1-3M1 (IV) босқичидаги саратоннинг ифодаланган интоксикацияси, оғриқли синдром, шикастланган қўл-оёқларнинг шишлари. Ўсимтанинг операция қилиб бўлмайдиган қайталаниши ёки узоқ метастаз белгиларининг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, даволаш имкониятининг йўқлиги ва наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.14. Лимфогранулематоз ва Хожкин касаллигида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С81-96)

I даража

Лимфогранулематознинг I босқичидаги беморлар радикал дастур бўйича тўлиқ даволаниш курсидан ва узоқ муддатли ремиссияга эришилганидан кейин. Карновский шкаласи бўйича 80 дан 100 % гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Лимфогранулематознинг I-II босқичидаги беморлар радикал дастур бўйича тўлиқ даволаниш курсидан ва узоқ муддатли ремиссияга эришилганидан кейин агар меҳнат шарт-шароитларида қарши омиллар мавжуд бўлса меҳнат фаолияти билан шуғулланишида 1 даражали чекловлар бўлади. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Касалликнинг (III ва IV босқичларида) прогнози ноаниқлиги сабабли заҳарли дорилар ёрдамида узоқ вақт даволаниши зарур бўлган, организм функцияларининг яққол ва барқарор бузилиши кузатиладиган беморларда Ўзига ўзи хизмат қилиш, мустақил ҳаракат қилиш лаёқати II даражали ва меҳнат фаолияти билан шуғулланиш лаёқати II ёки III даражали чекланишга сабаб бўлган ҳолатларда белгиланади. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

2.13.15. Лаб саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С00)

I даража

Лаб саратонига чалиниб, радикал даволанишдан кейин асорат ва оғир оқибатларсиз, икки йил давомида қайталаниш ва метастазлар кузатилмаган беморлар. Касалликнинг T1-2N0M0 босқичи. Асосан ўсимтанинг лимфаденэктомия қилиб олиб ташланиб, кимё ва нур терапияси ўтказилгандан кейинги ҳолат. Қайталаниш ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмайди. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Лаб саратонининг T1-2N0-1M0 босқичидаги беморлар, асосан ўсимтанинг кенг тарзда олиб ташланганидан кейин, кимё ва нур терапиядан кейинги бир йил давомида қайталаниш ёки метастаз белгилари йўқлиги. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Лаб саратонининг T1-4N0-2M0 босқичидаги беморлар. Ўсимтанинг кенг тарзда лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан ва кимётерапия ҳамда нур терапиясидан кейинги ҳолат. Ўсимтанинг тегишли юмшоқ тўқималар ва суякларга тарқалишида мажруҳловчи операция (жағ резекцияси) тавсия этилади. Оғир жисмоний меҳнатдан чекланиш. Кимётерапия ёки бирлаштирилган нур терапияси олувчи, бир йил давомида профилактик кузатувга ва реабилитация чораларига муҳтож беморлар. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

2.13.16. Оғиз бўшлиғи саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С-04)

I даража

Оғиз бўшлиғи саратони туфайли радикал даволанишни бошидан кечирган беморлар, даволанишдан сўнг икки йил ичида асорат ва оғир оқибатларсиз, қайталаниш ва метастазлар кузатилмаганда. Касалликнинг T1N0M0 босқичи. Асосан ўсимтанинг тил резекцияси йўли билан олиб ташланганидан кейин, кимётерапиядан кейинги ҳолати. Касалликнинг қайталаниши ёки метастазларнинг бўлмаслиги. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 80дан 100% гача, ECOG-УССТ 0-1 балл.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Оғиз бўшлиғи саратони T1-4N0-1M0 босқичи туфайли радикал операцияни бошидан кечирган беморлар, асорат ва оғир оқибатларсиз, қайталаниш ва метастазлар даволанишдан сўнг бир йил ичида кузатилмаган. Беморлар вақти-вақти билан умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оғиз бўшлиғи саратонининг T1-4N0-1M0 босқичидаги ўсимтанинг кенг тарзда лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан ҳамда кимё ва нур терапиясидан кейинги беморлар. Ўсимтанинг ён атрофдаги юмшоқ тўқималар ва суякларга тарқалишида мажруҳловчи операция (жағ резекцияси) тавсия этилади. Оғир жисмоний меҳнатдан чекланиш. Кимётерапия ёки бирлаштирилган нур терапияси олувчи, бир йил давомида профилактик кузатувга ва реабилитация чораларига муҳтож беморлар. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Оғиз бўшлиғи саратонининг T1-4N0-2M1 (IV) босқичида бедаволиги, саратоннинг ифодал?нган ин?оксикацияси, кахекцияси, оғриқли синдроми, ўсимтанинг парчаланиши. Ўсимтанинг бедаво қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.17. Халқум (бурун-халқум, оғиз-халқум, хиқилдоқ-халқум ва хиқилдоқ) саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш

(С09-14)

II даража

Халқум саратони T1-4N0-1M0 босқичи туфайли радикал даволанишни бошидан кечирган беморлар, асорат ва оғир оқибатларсиз, даволанишдан сўнг бир йил ичида қайталаниш ва метастазлар кузатилмаган. Кимётерапиядан кейинги ҳолат. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оғиз бўшлиғи саратонининг T1-4N0-1M0 босқичидаги (III) беморлар. Ўсимтани кенг тарзда лимфаденэктомия билан олиб ташланганидан, кимётерапия ва нур терапиясидан кейинги ҳолат. Ўсимтанинг тегишли юмшоқ тўқималар ва суякларга тарқалишида мажруҳловчи операция (қизилўнгач бўйин қисмининг резекцияси, қалқонсимон без резекцияси) тавсия этилади. Оғир жисмоний меҳнатдан чекланиш. Кимётерапия ёки бирлаштирилган нур терапияси олувчи, бир йил давомида профилактик кузатувга ва реабилитация чораларига муҳтож беморлар. Клиник-биокимёвий таҳлилларда ўзгаришлар йўқ. Вақти-вақти билан беморлар умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Халқум саратонининг T1-4N0-2M1 (IV) босқичида бедаволиги, саратоннинг ифодаланган интоксикацияси, кахекцияси, оғриқли синдроми, ўсимтанинг парчаланиши. Ўсимтанинг бедаво қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг бемор умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.18.Суяклар саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (ТС40)

II даража

Найсимон суякларнинг ёмон сифатли саратони T1-3N0M0га чалинган беморлар, органни сақлаб қолиш ҳажмида бажарилган операциялар, радикал даволаниш ва ўсимтанинг ясси суякларда жойлашуви туфайли радикал операциялардан кейинги ҳолат, кимётерапия ва нур терапиясидан кейин икки йил ичида қайталаниш ёки метастаз белгиларининг бўлмаслиги. Клиник-биокимёвий тахлилларда ўзгариш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

ўз-ўзини бошқариш — I даража;

ўқиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Найсимон суякларнинг ёмон сифатли юқори дифференцияланган шаклдаги саратони T1-3N0M0га чалинган беморлар, органни сақлаб қолиш ҳажмида бажарилган операциялар, радикал даволаниш ва ўсимтанинг ясси суякларда жойлашуви туфайли радикал операциялардан кейинги ҳолат, кимётерапия ва нур терапиясидан кейинги асоратлар, ўсманинг қайталаниши ва метастаз белгилари мавжудлиги. Йирик суяк нуқсонлари, операциядан кейинги ауто ёки аллотрансплантантнинг ўрнига тушиши учун. Эндопротезлаш оқибатида узоқ муддатли иммобилизациянинг талаб қилиниши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

III даража

Скелет суяклари саратони бедаволиги, узоқ метастазларга эга, беморлар доимий ўзгалар қаровига муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

2.13.19. Буйрак саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (С 64-65)

II даража

T1-3N0-3M0 босқичида юқори дифференцияланган шаклдаги буйрак саратонининг радикал нефрэктомияси, кимётерапия, нур терапияси. Даволанишлардан икки йилдан кейин ўсимта қайталаниши ёки метастази бўлмаслиги, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Вақти-вақти билан бемор умум қувватловчи симптоматик даволанишга муҳтож. Клиник-биокимёвий тахлилларда ўзгариш кузатилмайди. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Буйракнинг инвазив саратонига чалинган, касалликнинг T1-3N0-2M0 ёки 0 ва I А босқичидаги, асосан буйракнинг бир қисмининг резекцияси, нефрэктомия, кимётерапия ва нур терапиясидан кейин ўсимта қайталаниши ёки метастаз белгилари мавжуд бўлмаган ҳамда бошқа орган резекцияси билан бир вақтда нефрэктомияни бошидан кечирган беморлар. Ёндошув индивидуал бўлиши лозим.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Буйрак саратонининг бедаволиги, беморлар доимий ўзгалар қаровига муҳтож. Карновский шкаласи бўйича 71дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл..

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.20. Простата бези саратонида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (Т61)

II даража

Простата бези саратони T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичлари туфайли простатэктомия, икки тарафлама орхэктомия, гормонтерапия, тизимли поликимётерапия, нур терапияси, брахитерапиядан кейин бир йил давомида қайталаниш ёки метастаз бўлмаслиги, қон таҳлили кўрсаткичлари меъёрда. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Простата безининг инвазив саратонига чалинган беморлар, радикал даволанишдан простатэктомия, икки тарафлама орхэктомия, гормонотерапия, тизимли поликимётерапия, нур терапияси, брахитерапиядан кейинги ҳолат. Профилактика мақсадида кимётерапия ва нур терапияси олувчи беморлар бир йил давомида доимий кузатувга ҳамда реабилитация чораларига муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлиллар тарафидан ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Простата бези саратонининг бедаволиги, саратон интоксикацияси, оғриқли синдром, ўсимтанинг ён атроф орган ва тўқималарга тарқалиши, кахексия, пешоб ажралишининг бузилиши. Ўсимтанинг бедаво қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши, уремия, сурункали буйрак етишмовчилиги. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.13.21. Мояк саратонида ҳаёт фаолиятин?нг чекланишини белгилаш (С 62)

II даража

Мояк саратонининг T1N0-1M0, T2-3N0-1M0 босқичларига чалинган беморларда асосан орхофуникулэктомия, Шевассю операцияси, профилактик поликимётерапия, нур терапиядан кейин бир йил давомида ўсимтанинг қайталаниши, метастаз белгилари ва асоратлар бўлмаслиги. Клиник-биокимёвий таҳлиллар тарафидан ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 71 дан 80% гача, ECOG-УССТ 1 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Мояк саратонининг юқори ёки паст дифференцияланган шаклига (G1-G4) чалинган беморларда орхофуникулэктомия, Шевассю операцияси, поликимётерапия, нур терапиясидан кейин ўсимтанинг қайталаниши ва метастаз кузатилганда. Беморлар бир йил давомида доимий кузатувга ва вақти-вақти билан реабилитация чораларига муҳтож. Клиник-биокимёвий таҳлиллар тарафидан ўзгаришлар йўқ. Карновский шкаласи бўйича 41 дан 70% гача, ECOG-УССТ 2-3 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Мояк саратонининг бедаволиги, саратоннинг ифодаланган интоксикацияси, оғриқли синдром, ўсимтанинг тегишли орган ва тўқималарга тарқалиши, асцит, кахексия, канцероматоз. Ўсимтанинг бедаво қайталаниши ёки узоқ метастазларнинг аниқланиши. Ўсимта жараёни кенг тарқалгани сабабли паллиатив даволанишдан сўнг беморнинг умумий аҳволининг оғирлиги. Клиник-биокимёвий кўрсаткичларнинг яққол бузилишлари, анемиянинг оғир даражаси, билирубинемия, умумий оқсил кўрсаткичларининг пасайиши, ички органлар функциясининг бузилиши, наркотик оғриқ қолдирувчи воситалардан фойдаланиш. Карновский шкаласи бўйича 10 дан 30% гача, ECOG-УССТ 4 балл.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.14. Таянч ҳаракат аппаратидаги шикастланишлар асоратларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш

Шикастланиш-инсон танасидаги тўқима ва органлар бутунлиги, уларда кечувчи физиологик жараёнлар ва таянч ҳаракат аппарати функциясининг бузилишига олиб келган ташқи муҳитдаги зарарловчи омилнинг таъсири натижаси.

Умуртқа шикастланиши (ТS00-S39)

2.14.1. Умуртқанинг бўйин қисмидаги шикастланиш асоратлари (S10-19)

I даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бўйин қисмида енгил оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: ҳаракат чекланмаган, паравертебрал нуқталарда босиб кўрилганда бироз оғриқ мавжуд. Неврологик бузилишлар бўлмайди. Рентгенограммада умуртқа танасининг 1 даражали компрессион синиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бўйин қисмида оғриқлар, бўйинни букиш, ён томонга қаратишда чекловлар, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: бўйинни букиш, ён томонга қаратишда чекловлар, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Енгил даражадаги неврологик бузилишлар, пара ёки тетрапарез, мушаклар кучи 3 баллдан ортиқ, оёқ ва қўлларда гиперрефлексия, нотурғун тўпиқ патологик рефлекслари. Рентгенограммада: МРТ ёки КТда умуртқа танасининг II даражали компрессион синиши, бўйин лордозининг текисланиши, умуртқа каналининг бироз торайиши белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I дараж а

III гуруҳ

III даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бўйин қисмидан қўлларга тарқалувчи доимий оғриқлар, қўллардаги ҳолсизлик ва увишиш, бўйиннинг барча тарафларга мустақил ҳаракат қилишда чекловлар. Объектив нуқтаи назардан: бўйин ҳаракати 30 даражагача чекланган, паравертебрал нуқталарда кескин оғриқ кузатилади. Невростатусда: қўлларнинг увишиши, ҳолсизлиги, ҳаракат қилишда ва сезувчанликдаги бузилишлар, ўрта даражадаги парез, мушаклар кучи 2-3 балл, мушаклар тонуси оёқларда спастик типда ошган, тўпиқда патологик рефлекслар. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда умуртқа танасининг III даражали компрессион битмаган ёки нотўғри битган синиғи, суяк чиқиши (ностабиллик), чандиқланиш жараёни сабабли умуртқа каналининг торайиши белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилишда — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш II — даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бўйин қисмида доимий кучли оғриқлар, оғриқ қўлларга тарқалади, қўлларда ҳолсизлик ва увишиш, сезувчанликнинг бузилиши, бўйиннинг барча тарафларга мустақил ҳаракат қилишда чекловлар. Объектив нуқтаи назардан: бўйин ҳаракати 10 — 15 даражагача чекланган, паравертебрал нуқталарда кескин оғриқ. Невростатусда: қўлларнинг увишиши, ҳолсизлик, ҳаракат қилишда ва сезувчанликдаги бузилишлар, ўрта даражадаги парез, мушаклар кучи 2-3 балл, мушаклар тонуси оёқларда спастик типда ошган, тўпиқда патологик рефлекслар. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда синиш ва чиқиш, умуртқа каналининг иккиламчи стенози, локал кифоз, орқа миянинг эзилиши, қўпол чандиқланиш жараёнлари ва орқа мия атрофияси белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш III — даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

2.14.2. Умуртқанинг кўкрак қисмидаги шикастланиш асоратлари (S20-29)

I даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг кўкрак қисмида енгил оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: ҳаракат чекланмаган, паравертебрал нуқталарда босиб кўрилганда бироз оғриқ мавжуд. Неврологик бузилишлар бўлмайди. Рентгенограммада умуртқа танасининг I-II даражали компрессион синиши белгилари.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг кўкрак қисмида оғриқлар, бўйинни букиш, ён томонга қаратишда чекловлар, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: танани букиш, ён томонга қаратишда чекловлар, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Енгил даражадаги неврологик бузилишлар, пара ёки тетрапарез, мушаклар кучи 3 баллдан ортиқ, оёқ ва қўлларда гиперрефлексия, нотурғун тўпиқ патологик рефлекслари. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда умуртқа танасининг II даражали компрессион синиши, умуртқа каналининг бироз торайиши ва чандиқланиш жараёни белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг кўкрак қисмида доимий оғриқлар, оғриқ қўлларга тарқалади, оёқларда ҳолсизлик ва увишиш, тез чарчаб қолиш, пешоб ва ахлат келишининг қийинлашиши. Объектив нуқтаи назардан: кўкрак ва бел соҳасидаги ҳаракатлар кескин чекланган, паравертебрал нуқталарда кескин оғриқ. Невростатусда: оёқлар увишиши, ҳолсизлиги, ҳаракат қилишдаги ва сезувчанликдаги бузилишлар, парез, мушаклар кучи 2-3 балл, мушаклар тонуси оёқларда спастик типда ошган, тўпиқда патологик рефлекслар. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда умуртқа танасининг эскирган III даражали компрессион синиши, чандиқланиш жараёни, орқа миянинг шикастланган сегмент соҳасида атрофияси, умуртқа каналининг торайиши, локал кифоз ёки синиш-чиқишлар белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг кўкрак қисмида доимий кучли оғриқлар, шикастланган сегмент соҳасида ҳаракатнинг йўқлиги, асосан кечаси кучаядиган оғриқлар, ҳар бир енгил ҳаракатда кучаяди. Объектив нуқтаи назардан: кўкрак бел соҳасида эгилиш, бурилишлар кескин чекланган, зарарланган сегментда қўпол деформация кузатилади. Невростатусда: оёқларда сезувчанлик ва ҳаракат мавжуд бўлмайди (пастки параплегия), тос аъзоларининг функцияси марказлашган типда бузилиши, мушаклар кучи 0-1 балл, мушаклар тонусининг спастик ошиши (қўлда ва оёқда), патологик тўпиқ рефлекслари, тўпиқ ва тизза кўзлари клонуси. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда синиш ва чиқиш, умуртқа каналининг иккиламчи стенози, локал кифоз, орқа миянинг эзилиши, қўпол чандиқланиш жараёнлари, суяк синиқлари белгилари мавжуд бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.14.3. Умуртқанинг бел қисмидаги шикастланиш асоратлари (S 30-39)

I даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бел қисмида енгил оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: ҳаракат чекланмаган, паравертебрал нуқталарда босиб кўрилганда бироз оғриқ мавжуд. Неврологик бузилишлар мавжуд бўлмайди. Рентгенограммада умуртқа танасининг 1 даражали компрессион синиши белгилари.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бел қисмида оғриқлар, бўйинни букиш, ён томонга қаратишда чекловлар, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Объектив нуқтаи назардан: эгилиш, букилиш 45 даражагача чекланган, паравертебрал нуқталарда оғриқлар. Енгил даражадаги неврологик бузилишлар, пара ёки тетрапарез, мушаклар кучи 3 баллдан ортиқ, оёқ ва қўлларда гиперрефлексия, нотурғун тўпиқ патологик рефлекслари. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда умуртқа танасининг II даражали компрессион синиши, бўйин лордозининг текисланиши, умуртқа каналининг бироз торайиши белгилари.

Мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бел қисмида доимий оғриқлар, оғриқ оёқларга тарқалади, оёқларда ҳолсизлик ва увишиш, барча тарафларга ҳаракат қилишида чекловлар, пешоб келишининг ушлаб қолиниши ёки ушлаб қола олмаслик. Объектив нуқтаи назардан: бўйин ҳаракати 30 даражагача чекланган, паравертебрал нуқталарда кескин оғриқ. Невростатусда: қўлларнинг увишиш?, ҳолсизлиги, ?аракат қилиш ва сезувчанликдаги бузилишлар, ўрта даражадаги парез, мушаклар кучи 2-3 балл, мушаклар тонуси оёқларда спастик типда ошган, тўпиқда патологик рефлекслар. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда умуртқа танасининг III даражали компрессион синиши, битмаган ёки нотўғри битган синиш, суяк чиқиши (ностабиллиги), шикастланган соҳада чандиқланиш жараёни ва умуртқа каналининг торайиши белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Субъектив нуқтаи назардан: умуртқанинг бел қисмидаги доимий оғриқлар, оёқларда ҳаракатнинг йўқлиги, пешоб ва ахлат келишининг ушлаб қолиниши. Объектив нуқтаи назардан: кўкрак бел соҳасида эгилиш, бурилишлар кескин чекланган, зарарланган сегментда қўпол деформация кузатилади. Невростатусда: оёқларда сезувчанлик ва ҳаракат бўлмайди (пастки параплегия), тос аъзоларининг функцияси марказлашган типда бузилиши, мушаклар кучи 0-1 балл, мушаклар тонусининг спастик ошиши (қўл ва оёқда), патологик тўпиқ рефлекслари, тўпиқ ва тизза кўзлари клонуси. Рентгенограммада, МРТ ёки КТда синиш ва чиқиш, умуртқа каналининг иккиламчи стенози, локал кифоз, орқа миянинг эзилиши, қўпол чандиқланиш жараёнлари, орқа мия атрофияси белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.15. Чаноқ-сон бўғимларининг дегенератив-дистрофик шикастланишида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (КХТ-10 М15-М19)

Бўғимларнинг дегенератив-дистрофик шикастланиши — бу бўғимнинг тезлашган, локал, тарқалган ёки умумлашган зарарланиши, вақтидан олдин эскириши бўлиб, у берилган жисмоний зўриқишнинг бўғим функционал имкониятларига номутаносиблигидан келиб чиқади.

I даража

Субъектив нуқтаи назардан: шикастланган бўғимда оғриқлар, узоқ вақтли тинч ҳолатдан ҳаракатга ўтганда кучаяди. Объектив нуқтаи назардан: чаноқ-сон бўғимининг ташқари томон мустақил ҳаракат қилишида бироз чекланиши. Жараён йилига бир маротаба ўткир босқичга ўтади. Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғининг» бироз торайиши, қуймич косаси чуқурининг енгил склерози белгилари аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив нуқтаи назардан: шикастланган бўғимда тунги оғриқлар, узоқ вақтли тинч ҳолатдан ҳаракатга ўтганда кучаяди. Объектив нуқтаи назардан: Бўғим зўриқиш вақтида, букиб ёзилганда оғриқлар бўлиши, чаноқ-сон бўғими ташқари томон мустақил ҳаракат қилишда қисман чекланиш мавжудлиги. Жараён йилига икки маротаба ўткир босқичга ўтиб, икки ҳафта давом этади. Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғи» бироз торайиши, қуймич косаси чуқурининг енгил склерози аниқланади (бир тарафлама шикастланишда). Бир томонлама чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан кейин бир йил кузатувдан кейин. Икки томонлама чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан кейин икки йил кузатувдан кейин.

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III-IV даража-лар

Субъектив нуқтаи назардан: шикастланган бўғимда тунги оғриқлар, узоқ вақтли тинч ҳолатдан ҳаракатга ўтганда кучаяди. Объектив нуқтаи назардан: Бўғим букилиши ва зўриқиш вақтида оғриқ, чаноқ-сон бўғими ташқари томон мустақил ҳаракат қилишда ифодаланган чекланиш мавжудлиги, мушаклар гипотрофияси кузатилади. Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғининг» кескин торайганлиги кузатилади. Қуймич косаси чуқурининг кескин склерози аниқланади. Сон суяги бошининг асептик остеонекрози ва кистоз ўзгаришлари аниқланади. Ўзига ўзи хизмат қилишда қисман ёрдам бериш талаб қилинади, ёрдамчи техник воситалар ёрдамида мустақил ҳаракат қилиш мумкин.

Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғи» кўринмайди. Қуймич косаси чуқурчаси суяк тўқимаси билан тўлган, атрофида остеофитлар ўсганлиги. Сон суяги бошчаси деформациялашган, яссилашган, ташқарига ва ёнга силжиган, асептик остеонекрози белгилари аниқланади. Йилига 3 маротаба бир ойгача давом этувчи қайталаниши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.15.1. Тизза бўғимларининг дегенератив-дистрофик шикастланиши (М 17.1)

I даража

Субъектив нуқтаи назардан: шикастланган бўғимда оғриқлар, тинч ҳолатда ҳам жисмоний ҳаракатда ҳам намоён бўлади. Рентгенограммада тизза бўғимининг бўғим юзаларининг мўътадил склерози аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив нуқтаи назардан: шикастланган бўғимдаги доимий оғриқлар, бўғим ҳаракатида ва жисмоний зўриқишда кучаяди. Клиник жиҳатдан бўғимнинг асосан бир томонлама шикастланиши аниқланади. Объектив нуқтаи назардан: тизза бўғимидаги ҳаракатлар кескин чекланган, оғриқли. Тизза бўғими шаклан ўзгарган, ҳажм жиҳатидан катталашган, вульгус ёки варусли деформацияси аниқланади. Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғининг»торайганлиги, бўғим юзалари склерози, остеофитлар ўсганлиги, катта болдир суяги бошининг пасайиши, тизза қопқоғи пасайиши кузатилади. Бир томонлама тизза бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан сўнг бир йил кузатувдан кейин. Икки томонлама тизза бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан сўнг икки йил кузатувдан кейин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив нуқтаи назардан: иккала тизза бўғимида доимий кучли оғриқ, тинч ҳолатда ҳам жисмоний ҳаракатда ҳам намоён бўлади. Объектив нуқтаи назардан: иккала тизза бўғимида ҳаракат кескин чекланган. Юмшоқ тўқималар ифодаланган равишда гипотрофияга учраган. Рентгенограммада «рентген бўғим ёриғининг» кескин торайганлиги, остефитлар ўсганлиги кузатилади. Бир томонлама тизза бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан кейин бир йил давомида мослашув даврига. Икки томонлама тизза бўғимини тотал эндопротезлаш амалиётидан кейин икки йил давомида мослашув даврига.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.15.2. Сколиоз ва кифосколиозларда ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (М41)

Сколиоз — умуртқа поғонасининг ўқи атрофида айланиши ва ён томонга қийшайиши билан кечувчи касаллик бўлиб, одатда туғма ёхуд ҳаёт жараёнида орттирилади. Ҳаётда орттирилган сколиоз болаликдаги рахит, бел мушаклари параличи ва турли шикастлар натижасида пайдо бўлади. Сколиознинг оғир шаклида умуртқалар ёй шаклида бўлади. Умуртқаларнинг орқа-олд тарафга кучли ёйсимон шаклга келишида сколитотик шакл бузилиши билан бирга кифоз ва компенсация сифатида кучли белдаги лордоз юзага келади. Шу тариқа кифосколиоз юзага келади. Кифосколиозда қовурға букрилиги юзага келади. Умуртқа шаклининг ўзгариши кучайиб борганида умуртқа ораси дискларида дегенератив ўзгаришлар (остеохондроз) юзага келади.

I даража

Умуртқа поғонасининг ён томонга 25 даражагача эгилиши. Клиник жиҳатдан умуртқа торсияси сабабли мушак ёстиқчаси ва катта бўлмаган қовурға букрилиги аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Кифосколиознинг III даражалари кўкрак қафасининг турғун яққол шаклан ўзгаришига сабаб бўлади. Бирламчи қийшайиш ёй бурчаги 25 — 40 даражалар атрофида бўлади. Рентгенологик жиҳатдан қийшайиш чўққисида ва унга тегишли соҳаларда ёйсимон умуртқалар аниқланади.

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Кифосколиознинг III-IV даражаси тананинг мажруҳланиши, умуртқа ҳаракатларининг қийинлашиши, орқа ва олди қовурға букрилиги шаклланиши билан ифодаланади. Кифосколиоз III-IV даражасида яққол ифодаланган неврологик бузилишлар, нафас олиш ва юрак-қон томир фаолиятида етишмовчилигининг оғир даражаси юзага келади.

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.15.3. Йирик бўғимлар анкилозлари (М00-М25)

II даража

Субъектив жиҳатдан: шикастланган бўғимда ҳаракатларнинг йўқлиги. Объектив жиҳатдан: мустақил равишда ҳаракатланади. Тирсак бўғимининг анкилози функционал ноқулай ҳолатда — 60 даражадан кам ёки 150 даражадан ортиқ бурчак остида жойлашган. Болдир-ошиқ бўғимининг анкилози тўпиқнинг нотўғри ҳолати ва туриш ҳамда юришда қисман бузилиш билан кечади.Тизза ва чаноқ-сон бўғим анкилози функционал қулай ҳолатда. Йирик бўғимлардан бирининг (чаноқ-сон, тизза, елка, тирсак) тотал эндопротезлаш амалиётидан сўнг бир йил кузатувдан кейин асоратлар бўлмаганда. Икки томонлама йирик бўғимларни (чаноқ-сон, тизза, елка, тирсак) тотал эндопротезлаш амалиётидан сўнг икки йил кузатувдан кейин асоратлар бўлмаганда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

Субъектив жиҳатдан: шикастланган бўғимда ҳаракат йўқлиги. Объектив жиҳатдан: ёрдамчи техник воситалар ёрдамида ҳаракатланади. Тизза ва чаноқ-сон бўғимлари анкилози функционал ноқулай ҳолатда 160 даражадан ортиқ бурчак остида, қўшилган шикастланишда (2 бўғимдан ортиқ) оёқнинг 12 см ва ундан кўп калталиги. Бир томонлама йирик бўғимлардан бирининг (чаноқ-сон, тизза, елка, тирсак) тотал эндопротезлаш амалиётидан кейинги дастлабки бир йил мослашув даврига. Икки томонлама йирик бўғимларни (чаноқ-сон, тизза, елка, тирсак) тотал эндопротезлаш амалиётидан кейинги дастлабки икки йил мослашув даврига.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Субъектив жиҳатдан: икки ёки ундан ортиқ йирик бўғимда ҳаракатнинг йўқлиги. Объектив жиҳатдан: фақат ўзгалар ёрдами билан ҳаракатланади. Иккала тизза ёки иккала чаноқ-сон бўғимларининг анкилози функционал ноқулай ҳолатда 90 даражадан кам бурчак остида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.16. Остеомиелит (М86)

Остеомиелит — бу суяк тўқималари, суяк илиги, суяк усти пардаси ва атрофдаги юмшоқ тўқималарнинг ўзига хос бўлмаган йирингли-яллиғланиши, йирингли-некротик шикастланишидир.

I даража

Скелетнинг майда суяклари (кафт, тўпиқ) ва билак суякларининг шикастланиши. Субъектив жиҳатдан: оёқ-қўлнинг шикастланган қисмларида оғриқ, ҳаракатларнинг чекланиши. Рентгенологик текширувда шикастланган соҳада парчаланиш ўчоғи мавжуд бўлган склероз ҳудуди аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Чаноқ, сон, болдир ва елка суякларининг шикастланиши. Субъектив жиҳатдан: шикастланган қисмда оғриқлар, яқин турган бўғимларда ҳаракат фаолияти чекланиши. Скелет суякларининг сурункали остеомиелити йилига 2-3 марта зўрайиб, узоқ вақт давом этиши, вақти-вақти билан оқмаларнинг юзага келиши. Рентгенологик текширувда суяк тўқималарининг секвестрларсиз ва турғун ремиссиясиз парчаланиши аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив жиҳатдан: шикастланган сегмент ва яқин турувчи бўғимларда оғриқлар, катта миқдорда йиринг ажратувчи оқма яралар, зарарланган соҳада ва яқин бўғимдаги доимий йирингли ажралмали оқма яра борлиги. Скелет суякларининг сурункали остеомиелити йилига 5-6 марта зўрайиб, узоқ вақт давом этади. Суяк-мушак тизимида яққол бузилишларнинг мавжудлиги. Рентгенологик текширувда йирик парчаланиш майдонлари билан суяк тўқималари склерози ва секвестрлар аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

2.17. Қўл бўғимларининг ампутациясидан кейинги чўлтоқликда ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (Т92.6)

Ампутация — суяк (суяклар) оёқ ёки қўл бўғимларининг юмшоқ тўқималар билан биргаликда кесиб ташланиши.

II даража

Иккала кафтда биринчи бармоқларнинг йўқлиги. Бир кафтда биринчи бармоқдан ташқари барча бармоқларнинг йўқлиги. Бир кафтда уч бармоқнинг, шу жумладан, биринчи бармоқнинг йўқлиги. Бир кафтда 1 ва 2 бармоқнинг ёки учта бошқа бармоқнинг йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бир томонлама елка, билак чўлтоқлиги, кафт йўқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража; меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Иккала қўл кафтида барча бармоқларнинг йўқлиги, иккала билак, елка чўлтоқлиги, елка ёки билак чўлтоқлигининг сон чўлтоқлиги билан бирга келиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.17.1. Оёқ бўғимларининг ампутацион чўлтоқлиги (Т93.6)

II даража

Лисфранк, Шопар, бир оёқ Пирагов бўғими даражасидаги чўлтоқлик.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Қайси сегменти бўлишидан қатъи назар сон, болдир чўлтоқлиги. Иккала болдирда ўрта ва пастки учдан бир қисмидан биргаликда чўлтоқлиги. Иккала оёқ Пирагов чўлтоқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Иккала болдирнинг юқори учдан бир қисмидан чўлтоқлиги. Болдир чўлтоқлигининг соннинг юқори учдан бир қисми чўлтоқлиги билан бирга келиши. Иккал? соннинг қайси сегменти бўлишидан қатъи назар чўлтоқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.18. Сохта бўғим (М80-85)

Сохта бўғим — бу синган суяк ўрнида ушбу суяк битиши учун зарур бўлган вақтдан икки баробар вақт ўтганидан сўнг патологик ҳаракатлиликнинг, оғриқларнинг мавжудлигидир.

2.18.1. Сон суяги сохта бўғими (М84.6)

II даража

Сон суягининг фиброз сохта бўғими. Субъектив жиҳатдан: юрганда сон соҳасида оғриқлар. Объектив жиҳатдан: оёққа таяниш лаёқатининг ҳасса ёрдамида ушлаб турилиши, тизза ва чаноқ-сон бўғимларида ҳаракатлар чекланганлиги. Рентгенограммада — суякларнинг синган бўлакларининг фиброз битмаганлиги, металл мосламалар бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Сон суягининг суяк нуқсони билан сохта бўғими. Субъектив жиҳатдан: юрганда сон соҳасида қаттиқ оғриқлар, оёққа таянишнинг имконияти йўқлиги. Объектив жиҳатдан: оёққа таяниш қобилиятининг ҳасса ёрдамида ушлаб турилиши. Тизза ва чаноқ-сон бўғимларидаги ҳаракатнинг яққол чекланиши. Рентгенограммада — суяк синиқларининг битмаслиги, сохта бўғимнинг шаклланиши, металл мосламалар бор бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

2.18.2. Катта болдир суягининг сохта бўғими (М84.6)

II даража

Субъектив жиҳатдан: узоқ вақт давомида юргандан сўнг болдир соҳасида оғриқлар, оқсаш. Тизза ва болдир-панжа бўғимида ҳаракатларнинг чекланиши. Рентгенограмма — суяк синиқларининг битмаслиги, фиброз сохта бўғимнинг шаклланиши, металл мосламалар бор бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — 1 ст

III гуруҳ

2.18.3. Болдир суякларининг сохта бўғими М84.7

II даража

Субъектив жиҳатдан: узоқ вақт давомида юргандан сўнг иккала болдир суяги соҳасида оғриқлар, оқсаш. Тизза ва болдир-ошиқ бўғимларида ҳаракатларнинг чекланиши. Рентгенограммада — суяк синиқларининг битмаслиги, фиброз сохта бўғимнинг шаклланиши, катта болдир суягида металл мосламалар бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив жиҳатдан: юргандан сўнг болдир соҳасида оғриқлар, оқсаш. Оёқларга таяниш лаёқатининг тутор, ҳасса ёки қўлтиқ таёқ ёрдамида ушланиши. Тизза ва болдир-панжа бўғимларида ҳаракатларнинг ифодаланган даражада чекланиши. Рентгенограммада — суяк синиқларининг битмаслиги, фиброз сохта бўғимнинг шаклланиши, катта болдир суягида металл мосламалар бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.18.4. Елка суягининг сохта бўғими (М84.3)

II даража

Субъектив жиҳатдан: қўл билан тўлақонли ишлаш лаёқатининг бўлмаслиги. Елка ва тирсак бўғимларида ҳаракатланганда оғриқлар кузатилади. Рентгенограммада — синган суяк бўлакларининг битмаганлиги, фиброз сохта бўғимнинг шаклланиши, елка суягида металл мосламалар мавжуд бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.18.5. Билак суякларининг сохта бўғими (М84.1)

II даража

Субъектив жиҳатдан: тирсак ёки билак-кафт бўғимлардаги оғриқ, елка ва тирсак билан тўлақонли ишлаш лаёқатининг бўлмаслиги. Рентгенограммада — билак ёки тирсак суяги синиқларининг битмаслиги, фиброз сохта бўғимнинг шаклланиши, билак ёки тирсак суягида металл мосламалар бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Субъектив жиҳатдан: елка олди соҳасидаги оғриқлар. Елка ва тирсак бўғимларида ҳаракатларнинг тўлиқ чекланиши (ампутацияга тенглаштирилган ҳолат). Рентгенограммада — тирсак ва билак-кафт бўғимидаги суяклар синиқларининг битмаслиги, тирсак ва билак-кафт бўғимида металл мосламалар бўлиши мумкин.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.19. Шалвираган бўғимлар (М84.4)

II даража

Елка, тирсак, чаноқ-сон, тизза бўғимлари резекциясидан сўнг шалвираб қолган бўғим. Қўл-оёқнинг резекциядан сўнг 7 см дан ортиққа калталиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

2.20. Тизза қопқоғи суягинниг туғма одатий чиқиши (М22)

I даража

Субъектив жиҳатдан: букиш ҳаракатларида тизза қопқоғи суягининг чиқиши. Рентгенограммада — тизза бўғимининг аксиал проекциясида тизза усти қопқоғининг чиқиши кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

2.21. Қўлнинг туғма ампутацион чўлтоқлиги (Q 71)

III даража

Кафтнинг йўқлиги, елка ёки билак чўлтоқлиги.

Кафт ёки билак чўлтоқлигининг болдир чўлтоқлиги билан бирга келиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Иккала қўл чўлтоқлиги (ёки иккала қўл кафтида барча бармоқларнинг йўқлиги).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.21.1. Оёқнинг туғма ампутацион чўлтоқлиги (Q 72)

III даража

Сон ёки болдирнинг туғма чўлтоқлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Иккала сон туғма чўлтоқлиги. Иккала болдирнинг юқори учдан бир қисмидан туғма чўлтоқлиги

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.22. Сон суяги синишлари асоратларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш. (Т93.1) (Шикастланиш, заҳарланиш ва бошқа ташқи сабабларнинг асоратлари)

I даража

Клиник текширувда чаноқ-сон ва тизза бўғимларининг функциялари сақланиб қолган, сон ва болдир соҳаси мушакларининг атрофияси кузатилмайди. Рентгенологик текширувда — сон суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмида синган суяк бўлакларининг тўғри битганлиги кўринади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Клиник текширувда чаноқ-сон ва тизза бўғимларининг функциялари қисман чекланган, сон ва болдир соҳоси мушакларида гипотрофия белгилари мавжуд, оёқнинг 11 смгача калталиги. Рентгенологик текширувда сон суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмида синган суяк бўлакларининг нотўғри битганлиги кўринади. Юриш ва туриш функцияларининг бироз оғриқли синдром билан 1 — даражали бузилиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Клиник текширувда чаноқ-сон ва тизза бўғимларининг функциялари кескин чекланган, сон мушакларининг яққол атрофияси кузатилади. Юриш ва туриш функцияларининг 2 — даражали бузилиши ва яққол оғриқли синдром кузатилади. Оёқнинг 12 см ва ундан ортиққа калталиги ва мураккаб ортопедик оёқ кийим кийиш зарурияти. Рентгенологик текширувда сохта бўғим, синган суяк бўлакларининг битмаганлиги, сон суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмида синган суяк бўлакларининг нотўғри битганлиги кўринади. Чаноқ-сон ва тизза бўғимларининг артрози.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.23. Болдир суяги синишлари асоратларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (S80-S89)

(Шикастланиш, заҳарланиш ва бошқа ташқи сабабларнинг асоратлари)

I даража

Клиник текширувда тизза ва болдир-ошиқ бўғимларининг функциялари сақланиб қолган, болдир соҳаси мушакларининг атрофияси кузатилмайди. Рентгенологик текширувда — болдир суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмида синган суяк бўлакларининг битганлиги кўринади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Клиник текширувда тизза ва болдир-ошиқ бўғимларининг функциялари қисман чекланган, болдир мушакларида гипотрофия белгилари мавжуд. Рентгенологик текширувда болдир суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмидан синган суяк бўлакларининг нотўғри битганлиги кўринади.

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Клиник текширувда тизза ва болдир-ошиқ бўғимларининг функциялари кескин чекланган, сон мушакларининг яққол атрофияси кузатилади. 3 даражали юриш ва туриш функцияларининг оғриқли синдром билан бузилиши. Рентгенологик текширувда сохта бўғим, болдир суягининг юқори, ўрта ва пастки учдан бир қисмида суяк синиқларининг битмаганлиги кўринади. Тизза ва болдир-ошиқ бўғимларининг артрози.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.24. Чаноқ-сон суяги синишлари асоратларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш (S30-S39)

I даража

Клиник текширувда чаноқ-сон бўғимининг функцияси сақланган, сон мушакларининг атрофияси кузатилмайди. Оёқ кисқариши йўқ. Рентгенологик текширувда — чаноқ айланасини ҳосил қилмайдиган чаноқ суякларининг тўғри битган синиғи аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Клиник текширувда чаноқ-сон бўғим контрактураси ва оғриқли синдром кузатилади, мустақил ҳаракат қилишнинг чекланиши, сон мушакларининг гипотрофияси. Рентгенологик текширувда нотўғри битган суяк синиқлари кўринади.

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Клиник текшурувда чаноқ-сон бўғими функцияси яққол чекланган, таянч-ҳаракат функцияси бузилган, сон ва чаноқ мушакларининг атрофияси аниқланади. Ўрдак юриш белгилари бўлади. Рентгенологик текширувда битмаган суяк синиқлари кўринади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

2.25. Кўз касалликларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш

2.25.1. Миопия касаллиги (КХТ-10 Н00-Н59)

I даража

Енгил ёки ўрта даражадаги миопияда кўриш қобилияти ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда 0,3 — 1,0 гача коррекция билан пасайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Миопиянинг ривожланувчи, мураккаблашган босқичида, айниқса, диск олди ёки периферик дистрофиянинг экваториал шакллари билан фаол мураккаб миопия кузатилганда. Кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрадиган кўзда 0,09 — 0,2 гача пасаяди, коррекция билан (бунда касбига эътибор берилади). Агар бир кўзда касаллик мавжуд бўлса, кўриш ўткирлиги 0 — 0,02 гача ёки кўриш майдонининг 5-даражагача торайиши бўлганда.

Мўлжал олиш I — даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Зўрайиб борувчи ва асоратли юқори босқичли миопиянинг кўпроқ «а» ва «б» босқичларининг асосан орқа полюсли ёки тарқалган шакли кузатилади. Кенг тарқалган хориоретинал дистрофия. Фукс ўчоқлари, кўпинча макуляр соҳада намлик билан (шиш). Кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда 0,04 — 0,08 гача пасаяди, коррекция билан.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Кўзнинг бутун тўр қаватида дегенератив ўзгаришлар, склеранинг очилган соҳалари мавжудлиги клиник белгилари. Гемофтальм, тўр қавати кўчиши каби оғир асоратлар мавжуд бўлиши мумкин. Скотомалар, шу жумладан, марказий скотомалар мавжудлиги. Кўриш ўткирлигининг 0,00 — 0,03 гача тушиши, коррекция қилиб бўлмайдиган амалий кўрлик.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — , III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража.

I гуруҳ

2.25.2. Кўриш органининг травматик шикастланиши асоратларида ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш

I даража

Бир ёки иккала кўзга енгил шикаст етиши. Бир кўзга шикаст етганида кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида. Иккала кўзга шикаст етганида кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрадиган кўзда коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Кўз тўқималарининг оғир шикастланиши натижасида барқарор, қайтариб бўлмас равишда кўриш қобилиятининг сусайиши. Бир кўзда кўриш ўткирлигининг 0,02 гача пасайиши, коррекцияланмайди ёки кўриш майдонининг 5 даражагача қисқариши. Иккала кўзга шикаст етганида яхшироқ кўрадиган кўзда кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,09 — 0.2 атрофида. Бир кўзда тўлиқ кўрлик, коррекция имконияти бўлмаган равишда бир кўз кўриш ўткирлигининг 0,02 гача пасайиши ёки кўриш майдонининг 5 даражагача торайиши.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Кўзга оғир жароҳат етишининг асоратлари. Кўз тўқималарида барқарор ва қайтарилмас ўзгаришлар. Қон қуйилиш ҳолатларининг қайталаниш эҳтимоли мавжуд. Кўриш ўткирлиги яхши кўрувчи кўзда 0,04 — 0,08.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кўриш органининг оғир шикастланиши. Кўз тўқималарида барқарор ва қайтарилмас ўзгаришлар. Кўриш ўткирлиги 0,00 — 0,03 гача тушиб, коррекция қилинмайдиган даражага етиб келган.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.25.3. Глаукома (Н40-42)

I даража

Енгил ёки ўрта даражадаги глаукомада кўриш ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,3 — 1,0 гача пасайиши. Иккала кўзга шикаст етганида кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрадиган кўзда коррекция билан 0,05 — 1,0 атрофида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Глаукоманинг ривожланган босқичи кўриш нервининг диски экскавацияси белгилари билан бирга кечиши, кўриш майдони 45о дан торайган, бироқ 15о дан бурун тарафдан, бошқа тарафлардан 20о дан ортиқ. Кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,09 — 0,4 оралиғида пасайган (касбга қараб). Касаллик бир кўзда бўлса, кўриш ўткирлиги коррекция билан 0 — 0,02 атрофида ёки кўриш майдонининг концентрик торайиши.

Мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Глаукоманинг мураккаблашган босқичи, кўриш майдоининг 20огача торайиши, кўриш нервининг атрофияси ёки кўриш нервининг чекка экскавацияси. Скотомалар, шу жумладан, марказий скотомалар мавжудлиги. Кўриш ўткирлиги 0,04 — 0,08 гача тушган.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

Мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Глаукоманинг мураккаблашган терминал босқичи, кўриш нерви дискининг атрофияси ва кўриш ўткирлигининг кўрлик даражасигача тушиб кетиши. Иккала кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0 — 0,03 ёки иккала кўз кўриш майдонинг концентрик 5 — 10огача торайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.25.4. Хориоретинитлар, кўз пардаси дегенерация ва дистрофияси. (Н30)

I даража

Касалликнинг бошланғич босқичида кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,3 — 1,0. Бир кўзга шикаст етганида кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 — 1,0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Касалликнинг ривожланган босқичи, қоронғуликка мослашишнинг енгил ёки ўрта даражаси, шом пайтида кўз пардасининг абиотрофик дегенерациясида кўриш қобилиятининг тушиши. Кўриш нервининг диски экскавацияси белгилари билан бирга кечади, кўриш майдони 45о дан торайган, бироқ 15одан бурун тарафдан, бошқа тарафлардан 20о дан ортиқ. Кўриш ўткирлиги 0,09 дан 0,4 оралиғида пасайиб, яхшироқ кўрувчи кўзга қараб коррекция қилинади. Касаллик бир кўзда бўлса, кўриш ўткирлиги 0 — 0,02 атрофида коррекцияланади ёки кўриш майдонининг концентрик торайиши 5 даражагача бўлади.

Мўлжал олиш 1-даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Касалликнинг мураккаблашган босқичи. Кўз пардасининг абиотрофик дегенерациясида оғир даражадаги ёруғликка сезувчанликнинг тушиб кетиши. Кўз косасида сарғиш-оқиш ялтироқ доғли ёки нуқтали чўкмалар мавжуд, ретинал томирлар кескин торайган. Кўриш нерви дискининг атрофияси, кўз пардаси марказий рефлексларининг кескин пасайиши ёки мавжуд эмаслиги. Кўриш ўткирлигининг пасайиши коррекция билан 0,04 — 0,08 атрофида. Кўриш майдонининг концентрик торайиши 20о.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража; ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Касалликнинг мураккаблашган терминал босқичи, Ёруғликка сезувчанлик бузилишининг оғир даражаси. Кўз пардасида кўплаб дегенератив ўчоқларнинг мавжудлиги. Кўриш нерви атрофияси, катаракта, иккиламчи глаукома ва бошқалар кўринишидаги оғир асоратлар юзага келиши мумкин. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг 0 — 0,03 гача тушиши. Кўриш майдонининг концентрик торайиши, фиксация нуқтасидан 5 — 10о гача торайиши ёки 15огача марказий скотома.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража.

I гуруҳ

2.25.5. Кўз шохпардаси хиралашишига олиб келувчи касалликлар (кератитлар) (Н16)

I даража

Касалликнинг енгил даражаси. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг 0,3 — 1,0 атрофида бўлиши. Бир кўзга шикаст етганида кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 — 1,0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Шохпарданинг ҳар қандай яллиғланиш, дистрофик, нейротрофик ва жароҳатли касаллигида кўриш ўткирлиги 0,09 дан 0,2 гача, яхшироқ кўрувчи кўзга қараб коррекция қилинади. Касаллик бир кўзда бўлса, кўриш ўткирлиги коррекция билан 0.0 — 0,02 атрофида ёки кўриш майдонининг 5 даражагача концентрик торайиши.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Шохпарданинг ҳар қандай яллиғланиш, дистрофик, нейротрофик ва жароҳатли касаллиги ҳамда шохпарданинг даволаб бўлмайдиган сурункали касалликлари. Кўриш ўткирлигининг барқарор тарзда 0,04 — 0,08 гача пасайиши, коррекция қилиб бўлмайди.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Шохпарданинг қўпол ўзгаришлар билан бўлган ҳар қандай касаллиги. Кўриш ўткирлигининг барқарор пасайиб бориши, яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0 — 0,03 атрофида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.25.6. Кератопротезлаш ва кератопластикадан кейинги ҳолат (Н16)

I даража

Кератопластикадан сўнг енгил даражадаги бузилишлар. Яхши кўрувчи кўзда кўриш ўткирлиги 0,3 — 1,0 атрофида бўлиши ёки операция қилинган кўзда кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 — 1,0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Кератопластикадан кейинги ҳолат. Кератопластика натижасида кўриш органининг функционал ҳолати. Жарроҳликдан кейин пайдо бўладиган асоратлар меҳнат шароитларини ўзгартиришни талаб қилади. Кўриш ўткирлиги ўзининг касбига қайтишига имкон бермайди. Кўриш ўткирлиги яхши кўрадиган кўзда коррекция билан 0,09 — 0,2 оралиғида пасайган. Операция қилинган кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0 — 0,02 оралиғида пасайган.

Мўлжал олиш — I даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

Кератопластикадан кейин трансплантантнинг хиралашиши ёки оғриғи. Кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,04 — 0,08, агар иккинчи кўзнинг кўриш ўткирлиги 0,08 дан ошмаса.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Операция қилинган кўздаги трансплантатнинг хиралашиши. Кўриш ўткирлиги коррекция билан 0-0,03, агар иккинчи операция қилинмаган кўз ҳам деярли амалий кўр бўлганда (коррекция билан 0,03 ва ундан паст). Трансплантат шаффоф бўлсаю, лекин кўзнинг қўшимча касаллиги бўлиб, кўриш ўткирлиги коррекция билан — 0.03 гача пасайса.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

2.25.7. Кўз гавхари касалликлари. Катаракта (Н26)

I даража

Кўриш ўткирлигининг пасайишининг енгил даражаси, яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Иккала кўзда ёки яхшироқ кўрувчи кўзда катаракта мавжуд бўлган шахсларда кўз гавҳари хиралашиши ва кўриш функциясининг ёмонлашиши сабабли аниқ кўриш қобилияти зарур бўлган меҳнат шароитларида ишлаш мумкин бўлмаганда, ҳаракатланиб турувчи механизмлар орасида, баландликда ишлаш зарурлигида ва ҳоказоларда, агар иш фаолиятини ўзгартириш малака пасайиши билан боғлиқ бўлса. Катарактанинг кўриш органидаги бошқа касаллиги билан биргаликда келиши. Кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,09 — 0,2 атрофида бўлиши. Хайдовчилик касбидаги шахсларда кўриш ўткирлигининг бир кўзда 0,8 дан ва иккинчи кўзда 0,4 дан тушиб кетиши. Кўз гавҳарининг туғма ва бошқа турдаги патологиялари. Бир кўздаги катарактада: бир кўздаги кўрлик ёки бир кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,02 гача тушиши. Жарроҳлик амалиётига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Келиб чиқишидан қатъи назар, кўриш функцияларининг пасайишига олиб келадиган ҳар иккала кўзнинг катаракталари ёки яхши кўрадиган кўздаги катаракта. Катарактанинг кўриш органидаги бошқа касаллиги билан биргаликда келиши. Кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,04 — 0,08 гача пасайиши. Жарроҳлик амалиётига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда, яхши кўрадиган кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,04 — 0,08 гача пасайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Иккала кўзнинг етилган ёки деярли етилган катарактлари ёки уларнинг турларидан қатъи назар, икки томонлама кўрликка олиб борадиган бўлса. Жарроҳлик амалиётига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда, яхши кўрадиган кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03-0.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — IIIдаража.

I гуруҳ

Қўшимча маълумот: катарактада ногиронлик жарроҳлик амалиётига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганида белгиланади.

2.25.8. Афакия (Н43-45)

I даража

Функциялар бузилишининг енгил даражасида яхшироқ кўрувчи кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,4 — 1,0 атрофида. Монокуляр афакияда кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 ва ундан ортиқ.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Монокуляр ёки бинокуляр афакияда. Яхши кўрадиган кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,3 гача пасайиши, кўз шикастланиши хавфи билан боғлиқ касбда ишлашига қарши кўрсатмалар мавжуд бўлган шахслар. Бинокуляр афакияда коррекцияловчи линзалар билан, шунингдек, коррекция қилиб бўлмайдиган монокуляр афакияда, кечқурунги ва тунги вақтда ҳамда ёритилиши ўзгарувчан объект ва юзалар билан ишлашга қарши кўрсатмалар мавжуд бўлган шахсларда. Бинокуляр афакияда кўриш ўткирлигининг яхши кўрадиган кўзда 0,3 гача пасайиши, кўзлари ранг ажратишнинг юқори салоҳиятини талаб қилувчи касбдаги шахслар. Транспорт бошқариш, баландликда ишлаш, ҳаракатланувчи механизмлар ва бошқарув пульти билан боғлиқ касбдагилар кўриш ўткирлиги яхши кўрадиган кўзда 0,3 гача пасайиши. Операция қилинган кўзнинг функционал ҳолатидан қатъи назар — иши бинокуляр функцияларнинг юқори сифати, чуқур ва стереоскопик кўриш қобилиятини талаб қилувчи шахсларда. Кўзойнак билан коррекция қилинган монокуляр ёки бинокуляр афакияда, миопия ва гиперметропия 6,0 диоптрий, астигматизм 3,0 диоптрий. Бир кўзда кўриш ўткирлигининг 0,4 гача ёки бир кўзда 0,8дан иккинчи кўзда 0,4 бўлганида — хайдовчилик касбидаги шахслар учун. монокуляр мураккаблашган афакияда. Кўриш ўткирлигининг 0,02 гача (коррекция имкони бўлмаса) ёки кўриш майдонининг 5 даражагача торайиши.

Мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Иккала кўзда ёки яхшироқ кўрувчи кўздаги афакия бошқа кўз касалликлари билан биргаликда бўлганда. Кўриш ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,04 — 0,08 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзда афакиянинг кўриш органларининг бошқа оғир ўзгаришлари билан биргаликда кечиши. Кўриш ўткирлигининг 0,0 — 0,03 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қи?иш — III даража.

I гуруҳ

2.25.9. Артифакия (Н25-Н28)

I даража

Бир томонлама артифакияда. Кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида бўлиши. Икки томонлама артифакияда. Кўриш қобилияти ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида бўлиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Бир томонлама артифакияда кўриш органларининг бошқа оғир ўзгаришлари билан биргаликда кечиши ва кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,00 — 0,02 атрофида бўлиши. Икки томонлама артифакияда кўриш ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,09 — 0,2 атрофида бўлиши.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Артифакиянинг иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзнинг бошқа касалликлари билан бирлашиши. Кўриш ўткирлигининг яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,04 — 0,08 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Артифакиянинг иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзда бошқа кўриш қобилияти билан боғлиқ турли генездаги касалликлар билан биргаликда кечиши. Кўриш ўткирлигининг 0,0 — 0,03 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража

I гуруҳ

2.25.10. Тўрпарда кўчиши (Н25-Н28)

I даража

Бир кўзда тўрпарда кўчишининг оператив даволанишдан сўнг кўриш ўткирлигининг 0,03 — 1,0 ёки яхшироқ кўрувчи кўз коррекцияси билан кўриш ўткирлигининг 0,5 — 1,0 атрофида бўлиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Диатермокоагуляциядан кейин ягона кўрувчи кўзда тўрпарда кўчишини бошидан кечирган шахслар, оператив даволанишдан кейин кўзнинг қониқарли аҳволида ҳам. Бир кўз кўриш ўткирлигининг 0,02 гача тушиши ёки кўриш майдонининг концентрик равишда 5 даражагача торайиши. Яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан кўриш ўткирлигининг 0,1 — 0,4 атрофида бўлиши.

Мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Иккинчи операция қилинмаган кўз тўрпардасининг яққол дистрофик ўзгаришларида. Яхшироқ кўрувчи кўз кўриш ўткирлиги 0,04 — 0,09 атрофида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Тўрпарда кўчишининг иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзда бошқа кўриш қобилияти билан боғлиқ турли генездаги касалликлар билан биргаликда кечиши. Кўриш ўткирлигининг 0,0 — 0,03 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража.

I гуруҳ

2.25.11. Тўрпарда кўчиши (витрэктомиядан кейин ) (Н25-Н28)

I даража

Бир кўзда тўрпарда кўчишининг оператив даволанишидан сўнг кўриш ўткирлигининг 0,03 — 1,0 ёки яхшироқ кўрувчи кўзнинг коррекция билан кўриш ўткирлигининг 0,5 — 1,0 атрофида бўлиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Диатермокоагуляциядан кейин ягона кўрувчи кўзда тўрпарда кўчишини бошидан кечирган шахслар, оператив даволанишдан кейин кўзнинг қониқарли аҳволида ҳам. Бир кўз кўриш ўткирлигининг 0,02 гача тушиши ёки кўриш майдонининг концентрик равишда 5 даражагача торайиши.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Иккинчи, операция қилинмаган кўз тўрпардасининг яққол дистрофик ўзгаришларида. Яхшироқ кўрувчи кўз кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,04 — 0,09 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Тўр парда кўчишининг иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзда, бошқа кўриш қобилияти билан боғлиқ турли генездаги касалликлар билан бирлашиши. Кўриш қобилияти ўткирлигининг 0,0 — 0,03 атрофида бўлиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — IIIдаража;

мустақил ҳаракат қилиш — IIIдаража.

I гуруҳ

2.25.12. Кўриш нервлари атрофияси (Н46-48)

I даража

Барқарор, ривожланмайдиган шаклдаги атрофия, бир кўзга зарар етганида кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03 — 1,0 атрофида, иккала кўзда бўлса, яхшироқ кўрувчи кўзнинг кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,3 — 1,0 атрофида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Барқарор, ривожланмайдиган шакли, кўпроқ кўриш нерви дискининг оқиш рангга кириши кузатилади. Кўриш нервининг иккиламчи атрофиясида кўриш нервининг чегаралари хиралашиши кузатилади. Электрофизиологик текширувларда меъёрдаги кўрсаткичлардан чекланиш кузатилади. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг пасайиши коррекция билан 0,09 — 0,2 атрофида. Бир кўзда кўриш нерви атрофиясида кўриш ўткирлиги 0 — 0,02 атрофида, коррекцияланмайди ёки кўриш майдонининг концентрик торайши 5 даражагача бўлади.

Мўлжал олиш — I даража;

ўқиш лаёқати — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ривожланувчи шакли, кўриш нерви дискининг қисман ёки тўлиқ оқиш рангга кириши. Кўз косаси структурасида ўзгаришлар юзага келиши мумкин. Электрофизиологик текширувларда меъёрдаги кўрсаткичлардан кескин чекланиш кузатилади. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг пасайиши коррекция билан 0,04 — 0,08 атрофида. Кўриш майдонининг концентрик торайиши 20 даражагача бўлиши мумкин, кўриш майдони марказида кўплаб скотомалар кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Клиник ҳолати ўзгарувчан, кўриш нерви дискининг қисман ёки тўлиқ оқиш рангга кириши. Кўпинча кўз косаси структурасида ўзгаришлар юзага келиши. Электрофизиологик текширувларда меъёрдаги кўрсаткичлардан кескин чекланиш кузатилади. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг пасайиши коррекция билан 0,0 — 0,03 атрофида. Кўриш майдонининг периферик чегаралари 10º дан паст ёки унга тенг. Скатома борлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — IIIдаража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража.

I гуруҳ

3. Ногиронликка сабаб бўлувчи асосий неврологик касалликлар ёки тез-тез кузатиладиган неврологик синдромларда ҳаёт фаолиятининг чекланишини белгилаш мезонлари

3.1. Гипоталамик синдромининг нейроэндокрин шакли

Гипоталамик синдром — гипоталамуснинг органик шикастланиши ёки конституционал нуқсони билан ифодаланувчи симптоматик белгилар мажмуи бўлиб, асосан полиморф-нейроэндокрин-алмашинув ва нейротрофик бузилишларнинг гипофиз патологияси билан мужассамлашган кўринишида намоён бўлади (аралаш церебрал семизлик; Иценко-Кушинг хасталиги; адипозогенитал дистрофия; персистенланувчи галакторея-аменорея синдроми; акромегалия; қандсиз диабет; марказий олигоурия (Пархон синдроми); Морганьи-Стюарт-Морель синдроми; «бўш» турк эгари синдроми ва ҳоказо).

I даража

Юрак-қон томир тизими соҳасида енгил даражада ўзгаришлар (вақти-вақти билан систолик артериал қон босимининг 140 — 159 мм с.у., диастолик артериал қон босимининг 90 — 99 мм с.у. гача ошиши). Неврологик жиҳатдан белгилар бўлмайди. Семизлик 2 даража. Гипофизар гормонлар ва гомеостазнинг бошқа кўрсаткичлари меъёр чегарасида.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Соматик бузилишлар белгилари яққол бўлмайди. Юрак-қон томир тизими соҳасида ўзгаришлар, барқарор артериал гипертензия (вақти-вақти билан систолик артериал қон босимининг 160 — 179 мм с.у., диастолик артериал қон босимининг 100 — 109 мм с.у. гача ошиши), миокардиодистрофия, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича), ўпка вентиляциясининг ўрта даражада бузилиши. Семизлик 3 даража. Ойига 2 — 4 марта қайталанадиган вегетатив пароксизмлар кўринишидаги вегетатив бузилишлар, асаб тизимининг астенизацияси аффектив, истероформ реакциялар билан бирлашган ҳолда. Кўз тубида — тўрпарда томирлар ангиопатияси. Қандсиз диабет синдромида диурез суткасига 4-5 л, полиурия, ташналик (пешоб зичлиги 1003 дан 1007 гача).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Соматик бузилишлар белгилари яққол. Юрак-қон томир тизими соҳасида ўзгаришлар, барқарор артериал гипертензия (систолик артериал қон босимининг 182 мм с.у.дан, диастолик артериал қон босимининг 110 мм с.у.дан ортиқ бўлиши), миокардиодистрофия, СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича), ўпка вентиляциясининг ифодаланган бузилиши. Семизлик 4 даража. Ойига 5 мартадан ортиқ қайталанадиган вегетатив пароксизмлар кўринишидаги вегетатив бузилишлар, асаб тизимининг астенизацияси. Кўз тубида тўрпарда томирлар ангиопатияси. Қандсиз диабет синдромида диурез суткасига 10 — 15 л, полиурия, ташналик (пешоб зичлиги 1001 дан 1004 гача). Пархон синдромида (антидиуретик гормоннинг кўп миқдорда ишлаб чиқилиши) суюқликнинг олигоурия билан даврий ушлаб қолиниши кузатилади (пешобнинг нисбий зичлиги 1020 — 1030), тана вазнининг ошиши, шишлар, ташналикнинг йўқлиги, адинамия, аменорея, 4 даражали семизлик кузатилади

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

3.2. Менингит (менингоэнцефалит)нинг резидуал ўтишининг асосий белгилари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига кўрсатадиган таъсири ХКТ-10 (А.39; А.83, 84; 85; 86; 87; 88; 89; В.91.1; G.00; G.01; G.02; G.03; G.04; G.05; G.09)

Менингит — бош мия ва орқа мия юмшоқ тўқималари ва парда қобиқларига зарар етказувчи ўткир инфекцион касаллик. Жараёнга мия моддаси қўшилиши мумкин (менингоэнцефалит). Қўзғатувчининг туридан келиб чиққан ҳолда йирингли ва сероз менингит турлари ажратилади.

I даража

Енгил марказий монопарез ёки гемипарез. Ҳаракатлар кучининг бироз сусайиши (4 баллгача). Мушак тонуси бироз ошган. Гемитип турда анизорефлексия белгилари. Ликвородинамика бузилиши, гидроцефалия (Ликвородинамика бузилишини кўринг). Ойига бир марта ва ундан камроқ тутқаноқлар (катта хуружлар). Руҳий функцияларнинг бузилиши астеник ёки астено-невротик синдром кўринишида намоён бўлади. Вегето-қон томир дистонияси белгилари вегето-қон томир кризлари кўринишида намоён бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражада марказий гемипарез. Ҳаракатлар кучининг 5 — 15 % ҳажмида ўрта даражада сусайиши (3 баллгача). Тонусни ўрта даражада ошиши. Анизорефлексия, шикастланган тарафда патологик рефлекслар мавжудлиги. Ликвородинамика бузилиши билан, гидроцефалия (Ликвородинамика бузилишини кўринг). Руҳий функцияларнинг бузилиши психоорганик синдром белгиларида намоён бўлиши мумкин (Психиатрия бўлимини кўринг). Эпилептик тутқаноқлар ойига 2 — 4 марта (катта тутқаноқлар). Вегето-қон томир дистонияси белгилари вегето-қон томир кризлари кўринишида ойига 4 мартагача намоён бўлади. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар, ликвородинамика бузилиши белгиларига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган марказий гемипарез, куч сезиларли даражада камайган (2 баллгача), фаол ҳаракатлар ҳажми чекланган, қарши ҳаракатни енгиб ўтиш даражаси жуда заиф. Мушак гипертонуси, анизорефлексия, клонуслар, патологик рефлекслар. Ликвородинамика бузилиши, гидроцефалия (Ликвородинамика бузилишини кўринг). Руҳий функцияларнинг бузилиши психоор?аник синдром белгиларида намоён бўлиши мумкин (Психиатрия бўлимини кўринг). Эпилептик тутқаноқлар ойига 5 марта ва ундан ортиқ қайтарилади (катта тутқаноқлар). Вегето-қон томир дистонияси белгилари вегето-қон томир кризлари кўринишида ойига 5 мартагача ва ундан ортиқ намоён бўлади. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат, эндокрин функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар, ликвородинамика бузилиши белгиларига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

IV даража

Чуқур марказий гемипарез ёки гемиплегия (1 баллгача), фаол ҳаракатлар деярли йўқ ёки проксимал қисмда чекланган ҳажмда амалга оширилиши мумкин, қарши ҳаракатни енгиб ўтиш даражаси жуда заиф. Мушаклар кучли гипертонуси, анизорефлексия, клонуслар, қўпол патологик рефлекслар. Ликвородинамика бузилиши билан гидроцефалия (Ликвородинамика бузилишини кўринг). Руҳий функцияларнинг бузилиши психоорганик синдром белгиларида намоён бўлиши мумкин (Психиатрия бўлимини кўринг). Эпилептик тутқаноқлар ойига 15 марта ва ундан ортиқ қайтарилади (катта тутқаноқлар). Вегето-қон томир дистонияси белгилари вегето-қон томир кризлари кўринишида ойига 5 мартагача ва ундан ортиқ намоён бўлади. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат, эндокрин функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар, ликвородинамика бузилиши белгиларига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

ўз хулқ атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.3. Ўтказилган инсульт резидуал даврининг асосий белгилари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига кўрсатадиган таъсири

(G.46; I69; I70; I74; F01, F72, F73; F78; R47)

Церебрал инсульт — қон-томир тизимидаги турли сабабларга кўра юзага келган мияда қон айланишиниг ўткир бузилиши бўлиб, ўчоқли ва умуммия белгилари билан кузатилади ва 24 соатдан ортиқ давом этади. Инсульт доирасида кичик инсультни алоҳида ажратиш мақсадга мувофиқ бўлиб, унда неврологик танқислик касаллик бошлангандан сўнг уч хафта ичида бартараф этилади.

I даража

Енгил даражадаги марказий гемипарез. Ҳаракатларнинг тўлиқ хажмида қарши куч кўрсатиш билан бирга кучнинг бироз камайиши (4 баллгача). Мушак тонуси бироз ошган. Гемитип турда анизорефлексия белгилари. Енгил акинетик-ригид белгилар. Касаллик белгилари битта оёқ ёки қўлга таъсир ўтказади ёки гемитип турда таъсир қилади, ҳаракатларнинг бироз секинлашиши ва/ёки тремор, юрганда қардош синергиялар тушиб қолиши. Енгил атаксия. Фақат маълум бир ҳолларда юришда турғунсизлик (қоронғу жойларда, қайрилишларда). Ромберг сенсибиллашган ҳолатида бироз тебраниш, аниқ мувофиқлаштирилган ҳаракатларни бажаришда енгил турғунсизлик. Икки тарафлама кўз кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,16 дан 0,4 гача пасайиши, кўриш майдонининг икки тарафлама 25º дан 50º гача фиксация нуқтасидан торайиши. Олий мия функцияларининг бузилиши енгил мотор ва/ёки сенсор афазия кўринишида намоён бўлади (Мотор ва сенсор афазиялар бўлимини кўринг). Эпилептик тутқаноқлар тез-тез бўлмайди, ойига бир марта ёки ундан кам (катта тутқаноқлар). Руҳий функциялар бузилиши астеник ёки астено-невротик синдром билан намоён бўлиши мумкин.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги марказий гемипарез. Ҳаракатларнинг 5 — 15 % хажмида қарши куч кўрсатиш билан бирга кучнинг ўрта даражада камайиши (3 баллгача). Тонусни шикастланган тарафда ўрта даражада ошиши ва патологик рефлексларнинг мавжудлиги. Ўрта даражадаги акинетик-ригид синдром. Гемитип турда юриш, гипомимия, бироз ҳаракатлар қотиб қолиши. Ҳаракатлар камайиши, тинч ҳолатда майда тремор, бироз букилг?н тана ҳ?лати, мушаклар тонуси экстрапирамид турида ошган. Ўрта даражадаги атаксия. Юриш ўзгарган, таянч майдонининг кенгайиши билан компенсацияланади, тўлиқ ёритилишда ёмонлашади, мувофиқлаштирувчи синовларни бажаришда қийинчилик. Кўриш функцияларининг ўрта даражада бузилиши. Яхши кўрадиган кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,11 дан 0,2 гача пасайиши. Кўриш майдонининг концентрик торайиши 20 даражагача бўлиши мумкин. Бир кўзнинг қисман ёки амалий кўрлиги. Олий мия функцияларининг бузилиши мотор ва/ёки сенсор афазияда намоён бўлади (Мотор ва сенсор афазиялар бўлимини кўринг). Эпилептик тутқаноқлар ойига 2 — 4 маротаба қайтарилади (катта тутқаноқлар). Руҳий функциялар бузилиши астеник ёки астено-невротик синдром билан намоён бўлиши мумкин. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат, кўриш, юқори қобиқ функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар даврийлиги билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган марказий гемипарез, куч сезиларли даражада камайган (2 баллгача), фаол ҳаракатларнинг чекланган ҳажмдалиги, қарши ҳаракатни енгиб ўтиш даражаси заиф. Мушаклар гипертонуси, анизорефлексия, клонуслар, патологик рефлекслар. Ифодаланган акинетик-ригид синдром. Гемитип турда юриш, гипомимия, ҳаракатлар қотиб қолиши. Ҳаракатлар камайиши, тинч ҳолатда майда тремор, букилган тана ҳолати, мушаклар тонуси экстрапирамид турда ошган. Ифодаланган атаксия. Юриш ўзгарган, таянч майдонининг кенгайиши билан компенсацияланади, тўлиқ ёритилишда ёмонлашади, мувофиқлаштирувчи синовларни бажаришда қийинчилик. Кўриш функцияларининг ифодаланган даражада бузилиши. Яхши кўрадиган кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,05 дан 0,12 гача пасайиши. Кўриш майдонининг концентрик торайиши 10 — 15 даражагача бўлиши мумкин. Марказий скатома. Эпилептик тутқаноқлар ойига 5 ва ундан ортиқ маротаба қайтарилади (катта тутқаноқлар). Руҳий функциялар бузилиши астеник ёки астено-невротик синдром билан намоён бўлиши мумкин. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат, кўриш, юқори қобиқ функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар даврийлиги билан белгиланади. Тутқаноқ хуружлари ва бош чаноғи ичи гипертензияси белгилари билан кечувчи бош мия қон томирлари артерио-веноз мальформациясида жарроҳлик амалиётига қадар бўлган даврга ёки жарроҳлик амалиёти ўтказиш мумкин бўлмаган ҳолларда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

мўлж?л олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган гемипарез ёки гемиплегия (1 баллгача), фаол ҳаракатлар деярли йўқ ёки улар проксимал қисмда чекланган ҳажмда амалга оширилиши мумкин, қарши ҳаракатни енгиб ўтиш даражаси жуда заиф. Мушаклар яққол гипертонуси, анизорефлексия, клонуслар, қўпол патологик рефлекслар. Кучли акинетик-ригид синдром. Гемитип турда юриш, гипомимия, ҳаракатлар қотиб қолиши. Ҳаракатларни кескин камайиши, тинч ҳолатда майда тремор, букилган тана ҳолати, мушаклар тонуси экстрапирамид турда ошган. Яққол умумий қотиб қолиш, амимия, кўзни кам юмиш, руҳий жараёнларнинг секинлашиши, нутқ тушунарсизлиги. Кескин намоён бўлувчи атаксия. Юриш имконияти йўқ ёки уй чегарасида бошқа шахслар ёки ёрдамчи таянч воситалар ёрдамида юради, мувофиқлаштирувчи синовларни бажармаслик, оддий маиший кўникмаларни амалга оширишда қийинчилик. Кўриш функцияларининг кескин бузилиши. Олий мия функциялариниг бузилиши яққол ва кескин бўлган мотор ва/ёки сенсор афазияда намоён бўлади. Эпилептик тутқаноқлар жуда кўп, деярли ҳар куни қайтарилади (катта тутқаноқлар). Руҳий функциялар бузилиши астеник ёки астено-невротик синдром билан намоён бўлиши мумкин. Уч ва ундан ортиқ синдромларнинг мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат, кўриш, юқори қобиқ функцияларининг фаоллиги, эпилептик тутқаноқлар даврийлиги билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража

I гуруҳ

3.4. Миастениянинг асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G70)

Миастения — аутоиммун генезга эга бўлган оғир, ривожланиб борувчи касаллик бўлиб, оқсилларнинг аутоантителолар билан (ацетилхолин рецепторларнинг антигенлари) ўзаро таъсирининг бузилиши натижасижа нерв-мушак ўтказишнинг бузилиши сабабли патологик чарчоқ сифатида ифодаланади.

I даража

Ҳаракатларда енгил бузилишлар — мураккаб машқларни қийинчилик билан бажарадилар, 2-3 соат давомида жисмоний иш билан шуғулланганидан сўнг чарчоқ белгилари юзага келади, 2-3 соатлик хордиқ талаб этилади, майда мушакларда енгил атрофия кузатилади, мушакдаги куч 4 балл атрофида бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ҳаракатларда ўрта даражадаги бузилишлар — мураккаб машқларни қийинчилик билан бажарадилар, 1-2 соат давомида жисмоний иш билан шуғулланганидан сўнг чарчоқ белгилари юзага келади, хордиқ талаб этилади, мушакдаги куч 3 балл атрофида бўлади. Қўл ва оёқ мушакларида узоқ муддатли машқлар ва зўриқишларда чарчаб қолиш кузатилади (6 — 8 марта 1-2 кг оғирлик кўтариш, 6 — 10 марта ўтириб туриш). Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракатдаги бузилишларнинг ифодаланиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;.

III гуруҳ

III даража

Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишлар яққол намоён бўлганда — оддий ҳаракатли машқларни қийинчилик билан бажарадилар, юриш ва Ўзига ўзи хизмат қилиш минимал хажмда амалга оширилади, мушаклар кучи 2 балл атрофида. 1-2 минутлик жисмоний ҳаракатдан сўнг кескин чарчаб қолиш кузатилади. Суткасига антихолинэстераз воситаларнинг 6-8 стандарт миқдорини белгилаш зарур бўлади, йилига 1-2 миастеник криз кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракатдаги бузилишларнинг ифодаланиш даражасидан ва миастеник кризлар компенсация даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар;

II гуруҳ

IV даража

Яққол намоён бўлган бульбар бузилишлар, ютиш функциясининг бузилиши. Қўл, оёқ, тана мушаклари, нафас олишда иштирок этувчи мушаклар функцияларида бузилиш кузатилади, мушак кучи 1 балл атрофида. Ҳаёт фаолиятининг кескин даражада чекланиши сабабли бошқа шахс ёрдами ва кузатуви талаб этилади. Доимий чарчоқ, суткасига антихолинэстераз воситаларнинг 10 дан ортиқ стандарт миқдорини белгилаш зарур бўлади, йилига 2 дан ортиқ миастеник криз кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракатдаги бузилишларнинг ифодаланиш даражасидан ва миастеник кризлар компенсация даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

3.5. Ён амиотрофик склерозда асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G12.2; G32.0; G64)

Ён амиотрофик склероз (ЁАС, Шарко касаллиги) — асаб тизимининг сурункали, ривожланиб борувчи каса?лиги бўлиб, бош ва орқа мия мотонейронларининг тизимли шикастланиши, салбий прогноз ва бошланғич босқичидаёқ ҳаёт фаолиятининг ифодаланган чекланиши, меҳнат фаолияти билан шуғулланишга лаёқатнинг бузилиш билан ифодаланади.

I даража

Неврологик белгилар енгил парестезия, тез чарчаб қолиш, кафт, елка мушакларидаги енгил гипотрофия, қуюқ таомларнинг ютишда қийинчилик билан ифодаланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги функционал бузилишлар, қўллар парестезияси, тез чарчаб қолиш, кафт мушакларида ҳолсизлик, нозик ҳаракатларни бажаришда дағаллик ва ноқулайлик, тенарнинг ва гипотенарнинг, елка камарининг ўрта даражасидаги гипотрофияси, фасциякуляциялар, қуюқ озуқани ютишда қийинчилик, тиқилиб қолиш. Церебрал, бульбар, бўйин-кўкрак ва бел-думғаза турлари мавжуд. Церебрал (юқори) шакли аввал псевдобульбар синдром билан намоён бўлиб, спастик тетрапарезга (3 баллгача) олиб келади. Бульбар шаклида — асосий клиник белгиларга устун белгилари киради. Бўйин-кўкрак шаклида қўлларнинг дистал қисмида ўзгаришлар юзага келади. Бел-думғаза шаклида асосан перонеал мушаклар гуруҳи шикастланади. Олд шохнинг шикастланиш даражасидан келиб чиқиб, уч хил вариант аниқланади: мустақил ҳаракат қилиш тизимининг кенг тарқалган, амиотрофиялар ортиши билан белгиланган, полиомиелитик ва ўтказувчи турлардаги шикастланишлари. КТ ва МРТ синовларида шикастланиш соҳаси атрофияси, дегенерацияси (қобиқ соҳасида, орқа мия ўтказиш йўлларида, ички капсулада, мия устунида ва орқа мияда) аниқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишни мувофиқлаштириш, координатор синдромлари, устун бузилишлари билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилишда — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган функционал бузилишлар, қўллар парестезияси, тез чарчаб қолиш, нозик ҳаракатларни бажаришда дағаллик ва ноқулайлик, тенарнинг ва гипотенарнинг, елка камарининг ифодаланган гипотрофияси ва фасциякуляциялари, мушаклар ифодаланган гипотрофияси, қуюқ озуқани ютишда қийинчилик, тиқилиб қолиш. Тил мушакларининг атрофияси аниқланади. Церебрал, бульбар, бўйин-кўкрак ва бел-думғаза турлари мавжуд. Церебрал (юқори) шакли аввал псевдобульбар синдром билан намоён бўлиб, қўлларда спастик парезга (2 баллгача) олиб келади. Бульбар шаклида — асосий клиник белгиларга устун белгилари киради. Бўйин-кўкрак шаклида қўлларнинг дистал қисмида ўзгаришлар юзага келади. Бел-думғаза шаклида асосан перонеал мушаклар гуруҳи шикастланади. Қорин тери рефлекслари аниқланмайди, тос аъзолар фаолияти бузилади. Олд шохнинг шикастланиш даражасидан келиб чиқиб уч хил вариант аниқланади: мустақил ҳаракат қилиш тизимининг кенг тарқалган, амиотрофиялар ортиши билан белгиланган, полиомиелитик ва ўтказувчи турлардаги шикастланишлари. КТ ва МРТ синовларида шикастланиш соҳаси атрофияси, дегенерацияси (қобиқ соҳасида, орқа мия ўтказиш йўлларида, ички капсулада, мия устунида ва орқа мияда) аниқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишни мувофиқлаштириш, координатор синдромлари, устун бузилишлари синдроми билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли, чуқур даражадаги функционал бузилишлар, қўллар парестезияси, тез чарчаб қолиш, чуқур парезлар (асосан қўлларда кучи — 1 балл) тенарнинг ва гипотенарнинг, билак мушаклари ва елка камари мушаклари атрофияси, фасцикуляциялари, қуюқ озуқани ютишда кучли қийинчилик, тиқилиб қолиш, қўлларда кучли аралаш парезлар (периферик ва спастик), бульбар бузилишлар, тил мушаклар атрофияси ва фасцикуляциялари аниқланади. Церебрал, бульбар, бўйин-кўкрак ва бел-думғаза турлари мавжуд. Церебрал (юқори) шакли аввал псевдобульбар синдромлар билан намоён бўлиб, спастик тетрапарезга (1 баллгача) ва деменцияга (ақлдан озиш) олиб келади. Бульбар шаклида — асосий клиник белгиларга устун белгилари киради. Бўйин-кўкрак шаклида қўлларнинг дистал қисмида ўзгаришлар юзага келади. Бел-думғаза шаклида асосан перонеал мушаклар гуруҳи шикастланади. Қорин рефлекслари бўлмайди, чаноқ ва тос органлари функцияларининг бузилиши кузатилади. Олд шохнинг шикастланиш даражасидан келиб чиқиб уч хил вариант аниқланади: мустақил ҳаракат қилиш тизимининг кенг тарқалган, амиотрофиялар ортиши билан белгиланган, полиомиелитик ва ўтказувчи турлардаги шикастланишлар.

КТ ва МРТ синовларида шикастланиш соҳаси атрофияси, дегенерацияси (қобиқ соҳасида, орқа мия ўтказиш йўлларида, ички капсулада, мия устунида ва орқа мияда) аниқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишни мувофиқлаштириш координатор синдромлари, устун бузилишлари билан белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.6. Болалар церебрал фалажлигининг (икки томонлама гемиплегия) асосий синдромлари

ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G80.1)

Болалар церебрал фалажи (БЦФ) — оғир касалликлардан бири бўлиб, интранатал, перинатал ва постнатал даврларда бош миянинг турли шикастланишлари оқибатида келиб чиқади. БЦФда беморлар жисмоний ва руҳий ривожланишда кескин ортда қолишади.

Қуйидаги шакллари мавжуд (Бадалян Л.О. га кўра, 1984): 1) спастик диплегия (Литтл хасталиги); 2) спастик гемиплегия; 3) иккиламчи гемиплегия (спастик гемипарез); 4) гиперкинетик; 5) атоник-астатик.

I даража

Енгил тетрапарез (4 балл), нутқнинг енгил бузилиши, сийрак ҳолларда енгил атетоид, хореоатетоид гиперкинезлар кузатилади. Мушаклар тонуси спастик турда бироз юқори. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг тўлиқ компенсацияси кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўртача даражадаги функционал бузилишлар. Ўрта даражадаги гемипарез (3 балл), ўрта даражадаги атетоид, хореоатетоид гиперкинезлар кузатилади. Мушаклар тонуси спастик турда ўрта даражада ошган. Ойига 2 — 4 маротаба эпилептик хуружлар кузатилади. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг ўрта даражадаги компенсацияси кузатилади (одатда деформация, нотўғри статика мавжуд бўлганда). Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромлар яққоллиги ва эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилишда — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган функционал бузилишлар. Ифодаланган гемипарез (2 балл), Ойига 5 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Аддукторлар тонуси ошганлиги сабабли контрактуралар ривожланади. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг қисман компенсацияси кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, синдромлар яққоллиги ва эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Кескин даражадаги намоён бўлган функционал бузилишлар. Чуқур тетрапарез (1 балл), кучли атетоид ёки хореоатетоид гиперкинезлар кузатилади. Мушаклар тонуси спастик турда анча юқори. Ойига 15 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Декомпенсация белгилари мавжуд, мустақил ҳаракат қилишга тўлиқ лаёқатсизлик саба?ли дои?о ўзгалар парваришига муҳтожлик. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, синдромлар яққоллиги ва эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража; мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.7. Болалар церебрал фалажлигининг (спастик гемиплегия) асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (КХТ-10 G80.2)

I даража

Енгил гемипарез (4 балл), нутқнинг енгил бузилиши, сийрак ҳолларда енгил атетоид, хореоатетоид гиперкинезлар кузатилади. Мушаклар тонуси спастик турда бироз ошган. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг тўлиқ компенсацияси кузатилади. Функционал бузилишлар алалия ёки псевдоалалия кўринишида намоён бўлади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги функционал бузилишлар. Ўрта даражадаги гемипарез (3 балл), қўлларда кучлироқ, парезланган қўл-оёқлар ривожланишда орқада қолади (қўл-оёқ калталиги). Нутқ бузилиши алалия ва псевдоалалия кўринишида. Ойига 2-4 маротаба эпилептик хуружлар кузатилади. Ўз вақтида ўтказилган реабилитация чоралари бузилган функцияларнинг субкомпенсациясини таъминлайди. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, синдромлар яққоллиги ва эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган даражадаги функционал бузилишлар. Ифодаланган гемипарез (2 балл), абдукторлар тонуси ошганлиги сабабли контрактуралар ривожланади. Ойига 5 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг қисман компенсацияси кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, синдромлар яққоллиги ва эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган даражада намоён бўлган функционал бузилишлар. Чуқур гемипарез ёки гемиплегия (1 балл). Мушаклар тонуси спастик турда анча юқори. Нутқнинг яққол бузилиши. Қўл-оёқларнинг контрактураси ривожланади. Ойига 15 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Декомпенсация белгилари мавжуд, мустақил ҳаракат қилишга тўлиқ лаёқатсизлик сабабли доимо ўзгалар парваришига муҳтожлик. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва мувофиқлаштиришдаги синдромлар яққоллиги, эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

3.8. Болалар церебрал фалажлигининг (спастик диплегия, Литтл касаллиги) асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G80)

I даража

Енгил марказий тетрапарез (4 балл) (қўлда деярли сезилмайди, асосан оёқларда намоён бўлади). Мушаклар тонуси спастик турда бироз ошган. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг тўлиқ компенсацияси кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги тетрапарез (3 балл) (қўлда деярли сезилмайди, асосан оёқларда ўрта даражада намоён бўлади). Интеллектуал қолоқлик белгилари, ўрта даражадаги дебиллик, ойига 2 — 4 маротаба катта тутқаноқ тутиши. Реабилитацион чораларнинг ўз вақтида кўрилиши бузилган функциялар субкомпенсациясини таъминлайди. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва тутқаноқ белгиларидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган тетрапарез (қўлда ўрта даражада 3 баллгача, асосан оёқларда намоён бўлади 2 баллгача). Ойига 5 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Оёқ-қўллар контрактураси. Мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишларнинг қисман компенсацияси кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, синдромлар яққоллиги ва эпилептик хуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража;

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган даражада намоён бўлган функционал бузилишлар. Чуқур тетрапарез (қўлларда 2 баллгача, оёқларда 1 баллгача ёки плегия). Мушаклар тонуси спастик турда ошган. Ойига 15 маротаба ва ундан ортиқ эпилептик хуружлар кузатилади. Декомпенсация белгилари мавжуд, мустақил ҳаракат қилишга тўлиқ лаёқатсизлик сабабли доимо ўзгалар парваришига муҳтожлик. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва мувофиқлаштиришдаги синдромлар яққоллиги, эпилептик ҳуружларнинг даврийлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

I гуруҳ

3.9. Болалар церебрал фалажлигининг (гиперкинетик шакли) асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G 80.3)

I даража

Енгил гиперкинезлар, атетоз, хорея, хореоатетоз, торсион дистония. Мустақил ҳаракат қилиш ва координатор бузилишларининг тўлиқ компенсацияси кузатилади.

Ҳаёт фаолияти ?еклани?и йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги гиперкинезлар, атетоз, хорея, хореоатетоз, торсион дистония. Нутқ бузилиши камдан-кам кузатилади ва енгил алалия кўринишида бўлади. Камдан-кам ҳолларда гиперкинезлар парезлар билан мужассамлашади. Гиперкинезлар касб орттиришга тўсқинлик қилади, бироқ, реабилитацион чораларнинг ўз вақтида ўтказилиши натижасида мустақил ҳаракат қилиш ва координатор бузилишлар қисман компенсация қилинади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган гиперкинезлар, атетоз, хорея, хореоатетоз, торсион дистония. Нутқ бузилиши кузатилади, қисман алалия ёки псевдоалалия кўринишида бўлади. Кўп ҳолатларда гиперкинезлар парезлар билан мужассамлашади. Реабилитация чораларининг ўз вақтида ўтказилиши натижасида мустақил ҳаракат қилиш ва мувофиқлаштиришдаги бузилишлар қисман компенсация қилинади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган гиперкинезлар, атетоз, хорея, хореоатетоз, торсион дистония. Нутқ бузилиши кузатилади, тўлиқ алалия ёки псевдоалалия кўринишида бўлади. Кўп ҳолатда гиперкинезлар парезлар билан мужассамлашади. Мустақил ҳаракат қилишга тўлиқ лаёқатсизлик сабабли доимо ўзгалар парваришига муҳтожлик. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.10. Болалар церебрал фалажлигининг (атоник-астатик шакли) асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G80.4)

I даража

Мушаклар тонусининг енгил даражада пасайиши ва координация бузилиши билан намоён бўлади. Интенцион тремор, дисметрия, атаксия кузатилади. Болалар ўтиришида, туришида, юришида кечикиш кузатилади, ихтиёрий ҳаракатлар ривожланиши секинлашади.

Ҳаёт фаолиятида чеклов мавжуд эмас

(оғир жисмоний меҳнат билан шуғулланадиган шахсларга — III гуруҳ)

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Мушаклар тонусининг ўрта даражада пасайиши ва координация бузилиши билан намоён бўлади. Интенцион тремор, дисметрия, атаксия кузатилади. Гиперкинезлар касб орттиришга тўсқинлик қилади, бироқ реабилитация чораларининг ўз вақтида ўтказилиши натижасида ?устақил ҳаракат қилиш ва координатор бузилишлар ўрта даражада компенсация қилинади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Мушаклар тонусининг ифодаланган даражада пасайиши ва координация бузилиши билан намоён бўлади. Интенцион тремор, дисметрия, атаксия кузатилади. Реабилитация чораларининг ўз вақтида ўтказилиши натижасида мустақил ҳаракат қилиш ва координатор бузилишлар кам даражада компенсация қилинади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Мушаклар тонусининг кучли ифодаланган даражада пасайиши ва координация бузилиши билан намоён бўлади. Кучли интенцион тремор, дисметрия, атаксия кузатилади. Нутқдаги бузилишлар мияча дизартрияси кўринишида намоён бўлади. Координация ва мустақил ҳаракат қилишга тўлиқ лаёқатсизлик сабабли доимо ўзгалар парваришига муҳтожлик. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координатор синдромларнинг намоён бўлиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади..

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража..

I гуруҳ

3.11. Миелопатиянинг (бўйин қисми шикастланиши) дисциркулятор ва бошқа турларида асосий синдромлар

ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G95.1; G95. 2; V50. 0; V51.0; S12, 14, 24; T08)

Дисциркулятор миелопатия деганда, орқа мия функцияларининг секинлик билан ривожланиб борувчи (асосан, мустақил ҳаракат қилиш ҳамда кичик чаноқ аъзолари функциялари) спондилоген, атеросклеротик ёки аралаш табиатга эга бўлган бузилиши тушунилади. Клиник жиҳатдан бўйин ишемик миелопатиясини ва анча кам учрайдиган кўкрак ости ва бел соҳасидаги сурункали ишемиясини ажратиш мақсадга мувофиқдир.

I даража

Енгил парез (4 балл) асосан аралаш турида, мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг бироз ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида бузилади. Тос-чаноқ органларида енгил функционал бузилиш кузатилади. Намоён бўлиши: енгил «амиотрофик синдром» — қўлларда енгил парез, оёқларда енгил марказлашган парез (4 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида енгил атрофия, асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки енгил парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида тўлиқ компенсация кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қўлларда ўрта даражадаги парез (3 балл) асосан аралаш турида, мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг бироз ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчан?ик ўтка?иш усулида бузилади. Тос органларида функционал бузилиш кузатилади, оёқларда марказлашган парезлар (3 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ўрта даражада атрофия, асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ўрта даражада парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида субкомпенсация кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос-чаноқ органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Қўлларда ифодаланган парез (2 балл) асосан аралаш турида мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг салмоқли ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида салмоқли даражада бузилади. Тос-чаноқ органларида функционал бузилиш кузатилади, оёқларда ифодаланган марказлашган парезлар (2 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ифодаланган атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ифодаланган парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида қисман компенсация кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос-чаноқ органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Қўлларда кучли ифодаланган даражада парез ёки плегия (1 балл ёки плегия) асосан аралаш турида, мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг кескин ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида салмоқли даражада бузилади. Тос органларида функционал бузилиш кескин намёон бўлган тарзда кузатилади, оёқларда ифодаланган марказлашган парезлар (1 балл ёки плегия); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ифодаланган атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ифодаланган парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида тўлиқ декомпенсация кузатилади, бемор ўзига ўзи хизмат қила олмайди. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.12. Миелопатиянинг (кўкрак ва бел қисми шикастланиши) дисциркулятор ва бошқа турларида асосий синдромлар

ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G95.1; G95. 2; V50. 0; V51.0; S12, 14, 24; T08)

I даража

Енгил парез (4 балл) асосан аралаш турида мушаклар дисталатрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг бироз ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида бузилади. Тос-чаноқ органларида енгил функционал бузилиш кузатилади. Намоён бўлиши: оёқларда енгил марказлашган парез (4 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида енгил атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки енгил парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида тўлиқ компенсация кузатилади.

Ҳаёт фаолиятида чеклов мавжуд эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Қўлларда ўрта даражада парез (3 балл) асосан аралаш турида мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг бироз о?иши. Юза?и ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида бузилади. Тос органларида функционал бузилиш кузатилади, оёқларда марказлашган парезлар (3 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ўрта даражада атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ўрта даражада парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида субкомпенсация кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Қўлларда ифодаланган парез (2 балл) асосан аралаш турида мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг салмоқли ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида салмоқли даражада бузилади. Тос органларида функционал бузилиш кузатилади, оёқларда ифодаланган марказлашган парезлар (2 балл); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ифодаланган атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ифодаланган парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида қисман компенсация кузатилади. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос-чаноқ органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Қўлларда кучли ифодаланган парез ёки плегия (1 балл ёки плегия) асосан аралаш турида мушаклар дистал атрофияси, фасцикуляциялар, паретик мушакларда тонуснинг кескин ошиши. Юзаки ва чуқур сезувчанлик ўтказиш усулида салмоқли даражада бузилади. Тос органларида функционал бузилиш кучли ифодаланган тарзда кузатилади, оёқларда ифодаланган марказлашган парезлар (1 балл ёки плегия); «полиомиелитик» синдром — қўл мушакларида ифодаланган атрофия асосан проксимал бўлимларида; спастик синдром — асосан пастки ифодаланган парапарез ёки тетрапарез. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишларида тўлиқ декомпенсация кузатилади, бемор ўзига ўзи хизмат қила олмайди. Ҳаёт фаолиятидаги чекланиш мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва тос органларининг функционал бузилишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.13. Энцефалопатиянинг дисциркулятор ва бошқа турларида асосий синдромлар

ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G.45; G.46; I67; 69; I.70; S.06)

Дисциркулятор энцефалопатия — Бош мия қон айланишининг секинлик билан ривожланиб борувчи етишмовчилиги бўлиб, мия фаолиятининг диффуз бузилиши оқибатида тузилмавий ўзгаришларга олиб келади.

I даража

Субъектив шикоятлар: бош оғриқлари, бош айланиши, қулоқларда шовқин, тез чарчаб қолиш. Ушбу белгилар ҳаво ўзгарганида кучаяди. Хордиқ чиқарилгандан сўнг шикоятлар бартараф бўлади. Артериал қон босими 150/90 мм см уст.гача ошади. Объектив жиҳатдан намоён бўладиган белгилар: анизорефлексия, юз мушаклари ассиметрияси, орал автоматизм рефлекслари (енгил). Кўз тубида — тўрпарда артерияларининг торайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субъектив шикоятлар объектив белгилардан юқори бўлади. Бош оғриқлари, бош айланиши, уйқу бузилиши, тез чарчаб қолиш, хотира пасайиши (нокасбий характерда) кузатилади. Шикоятлар ақлан ёки жисмонан зўриқишдан кейин кучаяди. Дам олгандан сўнг шикоятлар ўтиб кетади. Артериал қон босими 160/90 мм см уст.гача ошади. Объектив жиҳатдан юз мушакларининг енгил ассиметрияси, анизорефлексия, орал автоматизм рефлекслари намоён бўлади. Кўз тубида — тўрпарда ангиопатияси. Асосий неврологик белгилари — енгил даражадаги пирамидал, дискоординатор, амиостатик белгилари. Брахиоцефал артерия ва қон-томирларининг ультратовушли допплерографиясида — ички уйқу артерияси, ташқи уйқу артерияси ва умуртқа артерияси бўйлаб қон оқими ассиметрияси кузатилади (30 — 35% га пасайиш). КТда патология аниқланмайди ёки бош мия қобиғида енгил атрофик жараёнлар юзага келади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, координация бузилиши ва амиостатик синдромларнинг бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

Объектив белгилар шикоятлардан устун туради. Артериал қон босими 200/100 мм. см уст.гача ошади. Объектив жиҳатдан қуйидаги белгилар намоён бўлади: юз мушакларининг ассиметрияси, анизорефлексия, орал автоматизм рефлекслари, оёқ-қўллардаги парезлар (гемипарезлар — 2 балл). Транзитор ишемик хуружлар юзага келади (йилига 3-4 мартагача). Кўз тубида — тўрпарда ангиопатияси. Асосий неврологик синдромлар — ифодаланган пирамидал, дискоординатор, амиостатик. Брахиоцефал артерия ва қон-томирларининг ультратовушли допплерографиясида — ички уйқу артерияси, ташқи уйқу артерияси ва умуртқа артерияси бўйлаб қон оқими ассиметрияси кузатилади (45 — 65% га пасайиши). КТда бўлиниш ўчоқлари ёки бош мия қобиғида атрофик жараёнлар кўринади, қоринчалар тизимининг кенгайиши, гиподенсив соҳалар пайдо бўлиши. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, координация бузилиши ва амиостатик синдромларнинг бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Объектив белгилар шикоятлардан устун туради. Енгил даражадаги жисмоний ёки ақлий зўриқишда шикоятлар янада кучаяди. Артериал қон босими 200/100 мм см уст.гача ошади. Гипертоник кризлар юзага келади. Объектив жиҳатдан қуйидаги белгилар намоён бўлади: юз мушакларининг ассиметрияси, анизорефлексия, орал автоматизм рефлекслари. Транзитор ишемик хуружлар юзага келади (йилига 5-6 мартагача). Кўз тубида — тўр парда ангиосклерози кузатилади. Асосий неврологик синдромлари — кучли ифодаланган пирамидал, дискоординатор, амиостатик белгилар (Паркинсонизм синдроми), кучли ифодаланган конгнитив бузилишлар, тотал деменция. Брахиоцефал артерия ва қон томирларининг ультратовушли допплерографиясида — ички уйқу артерияси, ташқи уйқу артерияси ва умуртқа артерияси бўйлаб қон оқими ассиметрияси (50 — 70 % га пасайган тарзда) кузатилади, артериялар стенози юзага келади. КТда кўп миқдорли бўлиниш ўчоқлари ёки бош мия қобиғида салмоқли атрофик жараёнлар кўринади, қоринчалар тизимининг кенгайиши, кўп сонли гиподенсив соҳалар пайдо бўлиши. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши координация бузилиши, амиостатик, пирамид синдромларнинг бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.14. Оилавий атаксиянинг (Фридарейх хасталиги) асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири (G.11; 12; 13; 22; 25; 26)

Фридарейх хасталиги, оилавий атаксия — ирсий аутосом-рецессив касаллик бўлиб, орқа мия орқа устунлари ва илдизларининг дегенерацияси асосан атаксиясидан иборат бўлади.

I даража

Енгил мияча атаксияси, пирамидал етишмовчилик (парезларсиз) ва доимий бўлмаган қўшимча белгилар (кўз нерви диски атрофияси кўз олмаларининг ҳаракатининг бузилиши ва бошқалар). МРТда орқа миянинг енгил атрофияси аниқланади. Координатор бузилишлар фақат махсус топшириқларни, тестларни бажараётганда аниқланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Дискоординация оддий ҳаракатларни бажарганда намоён бўлади.

Ўрта даражада ифодаланган мияча атаксияси белгилари; ўрта даражада ифодаланган пирамидал етишмовчилик (парезларсиз); доимий бўлмаган қўшимча белгилар (кўрув нерви диски атрофияси, дизартрия, нистагм ва бошқалар); МРТда орқа миянинг атрофияси аниқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши дискоординатор, мустақил ҳаракат қилиш синдромлари бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Оддий ҳаракатларнинг қийинчилик билан бажарилиши.

Ифодаланган мияча атаксияси белгилари; ифодаланган пирамидал етишмовчилик (парезларсиз); доимий бўлмаган қўшимча белгилар (кўрув нерви диски атрофияси, дизартрия, нистагм ва бошқалар); МРТда орқа миянинг атрофияси аниқланади.

Ҳаёт фаолиятининг чекланиши дискоординатор, мустақил ҳаракат қилиш синдромлари бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган функционал бузилишлар, оддий ҳаракатларни бажара олмаслик. кучли ифодаланган мияча атаксияси белгилари; кучли ифодаланган пирамидал етишмовчилик (парезларсиз); доимий бўлмаган қўшимча белгилар (кўрув нерви диски атрофияси, дизартрия, нистагм ва бошқалар); МРТда орқа миянинг атрофияси аниқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши дискоординатор ва мустақил ҳаракат қилиш синдромлари бузилиши даражасига қараб белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.15. Ликвородинамик бузилишларда асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолиятига таъсири

(G.09; 91; 92; 93; S.06; T.90; T.90.5)

Ликвородинамик бузилишлар гипертензион синдромига олиб келади — бош суяги ичидаги босимнинг барқарор ёки ривожланиб борувчи белгилар мажмуи бўлмиш гипертензион синдромлардан иборат.

I даража

Хуружлар давомийлиги 10 — 15 минут, узоқ давом этмайдиган бош оғриғи, енгил бош айланиши, кўнгил айниши; хуружлар даврийлиги ойига 1-2 маротаба. ЭхоЭГда учинчи қоринчанинг енгил кенгайиши кузатилади, рентгенографияда ўзгаришлар аниқланмайди, кўз тубида патологияларсиз.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК орқади чеклаш

II даража

Хуружлар давомийлиги 10 — 15 минутдан 1 соатгача. Хуружлар ўрта-оғирликда даврийлиги ойига 3-4 марта. Мия ичи босимини ўрта даражадаги ошиш белгилари, кўз тубида димланиш белгилари, бош суягининг (турк эгари) енгил ўзгаришлари аниқланади. ЭхоЭГда учинчи қоринчанинг ўрта даражада кенгайиши кузатилади ва қўшимча сигналлар пайдо бўлади. КТ ёки МРТда бош мия қобиғининиг енгил атрофияси, ён қоринчаларнинг кенгайиши ва ассиметрияси, бош мия пардаларида ёпишқоқ жараёнлар, кисталар. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши хуружлар даврийлиги, дискоординатор, мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва кўриш бузилишлари даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Хуружлар давомийлиги 1 соатдан 1 суткагача, ойига 5 ва ундан ортиқ маротаба қайтарилади. Хуружлар вақтида кучли бош оғриғи, бош айланиши, кўнгил айнаши, қайд қилиш, турғун хиқичоқ тутиши, диплопия, кўриш ўткирлигининг вақтинча пасайиши, юрак тез уришининг ва брадикардиянинг хуружи кузатилади. Мия ичи босимининг узоқ вақт давомийлигида кўрув нерви дискининг димланиши, рентгенограммада турк эгари хажмини ўзгаришлари кузатилади. КТ ёки МРТда учинчи қоринча эни кенгайиши, бош мия қобиғининиг атрофияси, бош мия пардасининг конвекцитал юзасида ва орқа мия чуқурчасида ёпишқоқ жараёнлар, қоринчалар ассиметрияси, бош мия қоринчалар тизимида ёпишқоқ жараёнлар, гидроцефалия белгилари. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши хуружлар даврийлиги, ифодаланган дискоординатор, мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва кўриш бузилишлари даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-IIIдаража

II гуруҳ

IV даража

Тез-тез қайталанувчи (ойига 10 ва ундан ортиқ) оғир хуружлар. Хуружлар давомийлиги 2 суткагача, хуружлар вақтида кучли бош оғриғи, бош айланиши, кўнгил айнаши, қайд қилиш, турғун хиқичоқ тутиши, кўз кўриш ўткирлигининг вақтинча пасайиши, юрак тез уриши ва брадикардиянинг хуружи кузатилади. Мия ичи босимининг узоқ вақт давомийлигида кўрув нерви дискининг димланиши, рентгенограммада турк эгари хажмини ўзгаришлари кузатилади. КТ ёки МРТда учинчи қоринча эни кескин кенгайиши, бош мия қобиғининиг атрофияси, бош мия пардасининг конвекцитал юзасида ва орқа мия чуқурчасида ёпишқоқ жараёнлар, қоринчалар ассиметрияси, бош мия қоринчалар тизимида ёпишқоқ жараёнлар, гидроцефалия белгилари. Тез-тез қайталанувчи хуружлар сабабли бировнинг парваришига муҳтож. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши хуружлар даврийлиги, ифодаланган дискоординатор, мустақ?л ҳаракат қилиш синдромлари ва кўриш бузилишлари даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

3.16. Тарқоқ склерозда асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсири (G35)

Тарқоқ склероз — асаб тизимини шикастловчи кўп сонли демиелинизация ўчоқлари мавжуд бўлган проградиент ривожланувчи касаллик бўлиб, асосан ёшларда юзага келади. Унинг 3 шакли ажратилади: 1) цереброспинал; 2) церебрал; 3) спинал.

I даража

Ҳаракат бузилишлари: енгил марказий гемипарез (4 балл). Мушак кучининг қарши кучланишни енгиш билан кечувчи тўлиқ ҳажмли ҳаракатлар билан бироз пасайиши. Мушак тонуси спастик тури бўйича бироз ошган. Гемитипдаги анизорефлексия. Сезувчанлиги: вибрацион сезувчанликнинг енгил даражадаги пасайиши, енгил даражада гемигипестезия. Координатор бузилишлар: енгил асинергия, атаксия, дисметрия, юриши бузилмаган, енгил интенцион титроқ, енгил ифодаланган скандирланган нутқ. Кўриш бузилишлари аниқланмайди. Вестибуляр ва эшитиш бузилишлари: енгил бош айланаши, горизонтал нистагм. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш синдромлари ва координатор бузилиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК соҳаси бўйича чекланиш

II даража

Ҳаракат бузилишлари: ўрта ифодаланган марказий гемипарез (3 балл). Мушаклар тонуси спастик типда ўрта даражада ошган. Гемитипдаги анизорефлексия. Сезувчанлиги: вибрацион сезувчанликнинг ўрта даражадаги пасайиши, гемигипестезия. Оёқларда мушак-буғим сезувчанлиги пасайиши. Координатор бузилишлар: ўрта даражада асинергия, атаксия, дисметрия, юриши бироз ўзгарган, ўрта даражадаги интенцион титроқ, ўрта даражадаги скандирланган нутқ. Кўриш бузилишлари: яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг 0,1 гача пасайиши, якка марказий ёки периферик скотомалар, баъзан кўрув нерви дискининг энса қисмида оқиш рангга кириши. Вестибуляр ва эшитиш бузилишлари: бош айланаши, горизонтал нистагм. Тос органларининг фаолияти бузилиши: баъзан императив чақирувлар кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш синдромлари, координатор ва кўрув бузилиш даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ҳаракат бузилишлари: ифодаланган марказий гемипарез (2 балл), мушак кучининг камайиши, ҳаракат бузилишларининг қисман компенсацияси кузатилади. Мушак тонуси спастик тури бўйича ошган. Қорин рефлекслари йўқ, гемитипдаги анизорефлексия. Сезувчанлик: вибрацион сезувчанликнинг ифодаланган даражадаги пасайиши. Оёқларда мушак-бўғим сезувчанлиги пасайиши. Координатор бузилишлар: ифодаланган асинергия, атаксия, дисметрия, юриши атактик, ифодаланган интенцион титроқ, яққол бўлинган нутқ. Кўриш бузилишлари: яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш қобилияти ўткирлигининг 0,08 гача пасайиши, марказий ёки периферик скотомалар, баъзан кўриш нерви дискининг энса қисми ярмида оқиш рангга кириши. Ифодаланган вестибуляр ва эшитишнинг бузилишлари: бош айланиши, горизонтал нистагм. Тос аъзолари фаолияти бузилишлари: пешоб тутилиши, императив чақирувлар, қабзият. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши, мустақил ҳаракат қилиш синдромлари, координатор, кўрув бузилиши ва сфинкторлар фаолияти бузилишлари даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Ҳаракат бузилишлари: кучли ифодаланган марказлашган гемипарез (1 балл) ёки гемиплегия. Мушаклар тонуси спатик типда кескин. Қорин рефлекслари мавжуд эмас. Гемитипдаги ифодаланган анизорефлексия. Патологик товон рефлекслари, товон клонуси аниқланади. Тўлиқ ҳаракатлана олмаслиги. Сезувчанлик: ви?рацион сезувчанликнинг кескин пасайиши, гемигипестезия, оёқларда мушак-бўғим сезувчанлигининг камайиши. Координатор бузилишлар: кучли ифодаланган асинергия, атаксия, дисметрия, ифодаланган скандирланган нутқ, мегалография. Кўриш бузилишлари: яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш қобилияти ўткирлигининг 0,03 гача тушиши, марказий ёки периферик скотомалар, баъзан кўриш нерви дискининг энса қисми ярмида оқиш рангга кириши. Вестибуляр ва эшитишнинг бузилишлари: кучли ифодаланган бош айланиши, горизонтал нистагм. Тос аъзолари бузилишлари: пешоб тутилиши, императив чақирувлар, қабзият. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш синдромлари, координатор, кўрув бузилиш ва сфинкторлар фаолияти бузилишлари даражасидан келиб чиққан ҳолда белгиланади. .

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

3.17. Штрюмпелнинг спастик параплегиясида асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G82.1)

Спастик параплегия (Штрюмпел хасталиги) — ирсий спастик параплегиялар гуруҳига кирувчи касаллик бўлиб, генетик жиҳатдан гетероген ва клиник жиҳатдан полиморф дегенерациялардан иборат ва асосан орқа мия ён эгатларига шикаст етказади. Етакчи белги — спастик пастки парапарез бўлиб, ён эгатлардаги кортикоспинал йўллар икки томондан, айниқса кўкрак сегментларида демиелинизация ва ўқ цилиндрларининг парчаланиши, Голль тутамининг кўкрак сегментларида қисман дегенерацияси, кўпинча спиноцеребал тутамларининг дегенерацияси, олд марказий пушталарда Бец ҳужайраларининг камайиши.

I даража

Енгил даражадаги спастик парапарез, мушак кучининг 4 баллгача тушиши. Мушак тонуси спастик тури бўйича бироз ошган. Юриши ўзгармаган. Ётган ҳолда мушак тонуси бироз ошган. Оёқларда енгил гиперрефлекция, вибрацион сезувчанликнинг енгил даражада пасайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражада пастки спастик парапарез, мушак кучининг 3 баллгача камайиши. Мушак тонуси ошган, ётган ҳолда кучли ошган. Сезувчанлик соҳаси: оёқларда вибрацион сезувчанликнинг пасайиши. Координатор бузилишлар: тизза-товон синамасида ўрта даражада атаксия, юриш ўрта спастик. Тос аъзоларида функционал бузилиш кузатилмайди. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши ҳаракат фаолияти бузилишига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган пастки парапарез, мушак кучининг 2 баллгача камайиши, мушак тонусининг ифодаланган спастик типда ошиши, асосан сон ва болдир мушакларида. Патологик товон рефлекслари чақирилади (Бабинский, Оппенгейм, Россолимо, Бехтерев рефлекслари), қорин рефлекслари мавжуд эмас. Сезувчанлик: оёқларда вибрацион сезувчанликнинг пасайиши. Координатор бузилишлар: тизза-товон синамасида ифодаланган атаксия, юриши спастик. Тос аъзоларининг фаолияти бузилиши: императив чақирувлар, пешоб тута олмаслик. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, координатор бузилишлари ва тос аъзоларининг фаолияти бузилишига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган спастик пастки парапарез ёки параплегия (1 баллгача ёки плегия). Координатор бузилишлар: тизза-товон синамасида кучли ифодаланган атаксия, мақсадга йўналтирилган ҳаракатга уринишда оёқларда интенцион тремор, мустақил ҳаракат қилиш ва меҳнатга уринишда катта қийинчиликларга олиб келади. Тос аъзоларининг функционал бузилиши: императив чақирувлар, пешоб тутилиши қабзият. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, координатор бузилишлар ва тос аъзоларининг фаолияти бузилишига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.18. Бош мия жароҳати асоратларида асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G40; G41; S06; T90; T90.5)

Бош мия жароҳати — мия қутиси ва унинг ичи (мия моддаси, томирлар, бош мия нервлари) шикастланиши, ўчоқли, умумий мия ва аралаш белгиларда намоён бўлиб, бирламчи тузилмавий-функционал, кейинчалик билвосита патофизиологик ва патоморфологик жараёнларда ифодаланади.

Етакчи неврологик шикастланишдан кейинги синдромлар: 1) неврологик танқислик асосан ҳаракат бузилишлари; 2) руҳий дисфункция; 3) вегетатив дисрегуляциялар; 4) эпилептик; 5) вестибуляр; 6) ликвородинамик.

I даража

Вегетив дистония синдроми (ВДС) 60% ҳолларда енгил бош мия жароҳатидан кейин кузатилади. Бу жисмоний ва ҳиссий зўриқиш, соматик касалликлар, интоксикация таъсирида кучаяди. Енгил вегетатив-қон томир пароксизмлари билан намоён бўлади. Психопатологик касалликлар: астеник синдром (40 — 50% гача), астено-невротик, ипохондрик, психопатик синдроми. Вестибуляр синдром: енгил бош айланиши, мувозанат бузилиши, кўнгил айниши. Ликвородинамик бузилишлар кузатилмайди. Церебрал-ўчоқли синдромлар: анизорефлексия.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК орқали чекланиш

II даража

ВДС: ўртача оғирликда вегето-қон-томир пароксизмлари (ойига 2 — 4 марта). Психопатологик бузилишлар: ўрта даражада астеник, астено-невротик, ипохондрик, психопатсимон синдромлар. Вестибуляр бузилишлар: ўрта даражада бош айланиши, мувозанат бузилиши, эшитиш қобилиятининг пасайиши, кўнгил айниши ва қусиш. Церебрал-ўчоқли синдромлар: қўл-оёқларда ўрта даражада парезлар, мушак кучининг 3 баллгача пасайиши, анизорефлексия, мушаклар тонусининг спастик ошиши, эпилептик тутқаноқ хуружлари (даврийлиги ойига 2 — 4 марта кузатиладиган катта хуружлар), гаранглик III-IV даража, ўрта даражада намоён бўлувчи экстрапирамид белгилар. Ликвородинамик бузилишлар (ликвородинамик бузилишлари бўлимига қаранг). Очиқ бош мия жароҳати асоратларида суяк декомпрессияси амалиётидан сўнг, мия қутисининг 3 см дан 39 см2 майдонгача бўлган нуқсонида ҳамда мия моддасида ёт жисм мавжудлиги аниқланганда. Кўпинча 2 ёки 3 синдромларнинг мужассамлиги кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш, вестибуляр ва ликвородинамик бузилишлар ҳамда мия қутисининг қопланмаган суяк нуқсони майдонига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

ВДС: тез-тез қайталанувчи, ифодаланган вегето-қон-томир кризлари (ойига 5 мартадан кўп). Психопатологик бузилишлар: ифодаланган астения, астено-невротик, ипохондрик, психоорганик синдромлар, ўчоқли деменция. Вестибуляр белгилар: қаттиқ бош айланиши, мувозанат бузилиши, эшитиш қобилиятининг пасайиши, кўнгил айниши ва қусиш. Ликвородинамик бузилишлар (Ликвородинамик бузилишлари бўлимига каранг). Церебрал-ўчоқли белгилар: ифодаланган геми, пара, тетрапарезлар (мушак кучининг 2 баллгача пасайиши), анизорефлексия, мушак тонусининг спастик кўринишда ошиши, товон ва тизза қапқоғи клонуслари, эпилептик тутқаноқ хуружлари (тез-тез, ойига беш мартадан ортиқ қайталанувчи катта хуружлар), экстрапирамид белгилар яққол намоён бўлади, афазия. 4-5та синдромнинг бирга мужассамлашуви кузатилади. Очиқ бош мия жароҳати асоратларида суяк декомпрессияси амалиётидан сўнг, мия қутисининг 40 см2 майдон ва ундан ортиқ нуқсонида ҳамда мия моддасида ёт жисм мавжудлиги аниқланганда. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши асосан мустақил ҳаракат қилиш, вестибуляр ва ликвородинамик бузилишлар ҳамда мия қутисининг қопланмаган суяк нуқсони майдонига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража;

II гуруҳ

IV даража

Психопатологик бузилишлар: кучли ифодаланган психоорганик синдромлар, ўчоқли деменция. Кучли ифодаланган вестибуляр белгилар. Ликвородинамик бузилишлар (Ликвородинамик бузилишлари бўлимига қаранг). Церебрал ўчоқли белгилар: кучли ифодаланган геми, пара, тетрапарезлар (мушак кучининг 1 — баллгача тушиши) ёки плегия, кескин анизорефлексия, мушак тонусининг спастик кўринишда ошиши, тизза қапқоғи ва товон клонуслари, эпилептик тутқаноқ хуружлари (тез-тез, ойига 15 мартадан ортиқ қайтарилувчи катта хуружлар), экстрапирамид белгилар яққол намоён бўлади, мияча симптоматикаси, афазия (тотал), 4-5 та синдромнинг бирга мужассамлашуви кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши кучли ифодаланган функционал бузилишига кўра белгиланади. КТда — бош мия пўстлогида атрофик жараёнлар, бош мия моддасида чандиқли ўзгаришлар. Кўриш қобилиятидаги бузилишлар: яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг 0,03 гача пасайиши, кўриш нерви дискининг атрофияси, кўз тубида димланиш ҳолати ва бошқалар. Ҳаёт фаолиятининг чекловланиши мустақил ҳаракат қилиш, вестибуляр ва ликвородинамик бузилишларга ҳамда интеллектуал нуқсон ва эпилептик хуружларга кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

3.19. Мустақил ҳаракат қилиш бузилишида асосий синдромлар ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири

(G12.24; G32. 0; G64)

Асосий синдром марказий парез ёки фалажлик бўлиб пўстлоқ-орқа мия (пирамидал) йўлининг ҳар қандай қисмида марказий нейронининг патологик жараёнлари натижасида мушак кучининг йўқолиши ёки камайиши билан мотор функцияларининг заифлашиши ёки йўқолиши.

I даража

Енгил марказий гемипарез. Енгил спастик парапарез, мушак кучининг 4 баллгача пасайиши, ҳаракатлар ҳажми тўлиқ ва қарши кучни енга олади. Мушак тонуси бироз ошган. Анизорефлексия гемитипга кўра.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада марказий гемипарез, ҳаракатлар ҳажми камайиши ва қарши кучни енга олиш қобилияти сусайиши билан мушак кучининг пасайиши (3 баллгача). Мушак тонусининг ўрта даражада ошиши. Анизорефлексия, патологик рефлексларнинг мавжудлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган марказий гемирапез. Мушаклар кучи салмоқли равишда пасайган (2 баллгача), фаол ҳаракатлар чекланган, ҳажмда бажарилиши мумкин бўлган қарши ҳаракатни енгиш даражаси жуда паст. Ифодаланган мушак гипертонияси, анизорефлексия, клонуслар, қўпол патологик рефлекслар. Моноплегия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган гемипарез (1 балл), гемиплегия. Кўринарли ҳаракат йўқ ва/ёки кўпинча проксимал соҳаларда чекланган даражада мавжуд. Мушакларнинг зўриқиши кузатилади. Кескин анизорефлексия, патологик рефлекслар, клонуслар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.20. Атаксия ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G21; G22)

Атаксия (греч. «ataxia» — тартиб йўқлиги, тартибсизлик) — ҳаракатлар координацияси бузилиши билан намоён бўлувчи моториканинг бузилиши.

I даража

Енгил атаксия. Фақат маълум бир шароитларда мустақил ҳаракат қилиш беқарорлик кам ёритилган жойларда, бурилишларда. Мураккаблашган Ромберг ҳолатида бироз мувозанат чайқалиши, аниқ координацияланган ҳаракатларни бажаришда беқарорлик.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада атаксия. Юриш услуби ўзгарган, ҳаракат тўлиқ ёритилган жойларда ҳам ёмонлашади, таянч майдонининг кенгайиши билан компенсацияланади, маиший ҳаётда ва ишлаб чиқаришда аниқ координация ҳаракатларини бажаришда қийинчилик, координатор синамаларни бажаришда қийинчилик.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган атаксия. Юриш услуби салмоқли равишда ўзгарган, мустақил ҳаракат қилиш тезлиги ва масофаси чекланган, координатор синамаларни бажаришда қўпол бузилишлар, оддий маиший ҳаракатларни бажаришда қийинчилик, координацияда иштирок этувчи тизимлардан бирида шикастланиш мавжудлигининг яққол белгилари (орқа мия, вестибуляр, проприоцептив).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган атаксия. Юришнинг иложи йўқлиги ёки бошқа шахсларнинг ёрдамида ва ёрдамчи воситалардан фойдаланиб хона шароитида мустақил ҳаракат қилиш, координатор синамаларни бажара олмаслик, оддий маиший ҳаракатларни бажара олмаслик (атаксия туфайли).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.21. Акинетик-ригид синдром ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G21; G22)

Акинетик-ригид синдром фаол ҳаракатлар йўқлиги ва мушаклар ригидлиги (пластик гипертония) билан намоён бўлади.

I даража

Енгил акинетик-ригид синдром. Белгилар бир қўл ёки оёқда, ёки гемитипда намоён бўлади, ҳаракатларнинг бироз секинлашиши, тремор, юрганда ёндош синергияларни тушиб қолиши. Мушак тонусининг бироз ошиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражали акинетик-ригид синдром. Гипомимия, енгил карахтлик. Ҳаракатларнинг камайиши, тинч ҳолатда майда тарқалган титроқ, бироз букилган ҳолат, юриш услубининг ўрта даражада ўзгариши, мушаклар тонуси экстрапирамид тур бўйича ўрта даражада ошиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган акинетик-ригид синдром. Амимия, мушаклар ригидлиги, ҳаракатларнинг кескин секинлашиши, пилюляларни «бураш» туридаги тремор, тананинг букчайган ҳолати, майда қадамлар билан юриш, бузилган нутқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган акинетик-ригид синдром. Яққол умумий мушаклар карахтлиги, тўшакка михланиб қолиш, амимия, кўзни камроқ ёпиб очиш, руҳий жараёнларнинг секинлашиши, тушунарсиз нутқ.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.22. Мотор афазия ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (F80; F82)

Афазия нутқ, ҳис-туйғулар ва (ёки) овозли нутқни тушуниш учун нутқни фаол ишлатиш имкони қисман ёки тўлиқ йўқотилганда етарли эшитиш ва оғзаки нутқ билан юзага келадиган нутқнинг орттирилган бузилиши. Мотор афазия (Брок афазияси) бош мия олдинги марказий эгатидан чап пешона пастки олдинги бўлаги зарарланишида пайдо бўлади. Кўпинча ўнг томонлама гемипарез билан қўшилади.

I даража

Енгил мотор афазия. Оғзаки нутқ секинлашган, луғат бойлиги бироз чекланган; беморнинг фаол фойдаланишида нафақат маиший нутқ, балки кўчма маънога эга бошқа сўзлар ҳам мавжуд. Иборалар маиший ҳолатдан ташқарига чиқади. Бемор бирон-бир вазиятга оғзаки таъриф бера олади. Нутқий фаоллик қониқарли.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада афазия. Оғзаки нутқ чекланган, оддий иборалардан иборат. Луғат бойлиги қисқарган, оҳанг тузилишига кўра оддий, маиший мавзудаги сўзларни ўз ичига олади. Равишларни қўллашда қийинчиликлар мавжуд. Нутқий фаоллик пасайган. Ҳаёт фаолияти чекланиши нутқий ва ҳаракат функциялари бузилиши мужассамлигида намоён бўлади.

Мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган афазия. Оғзаки нутқ кескин бузилган, фақат нутқий «эмбол» мавжуд бўлиб, у беморларга атрофдагилар билан мулоқот қилишда вербал нутқнинг ўрнини босади. Беморлар қўл ҳаракатлари ва мимикадан фойдаланадилар. Иборали нутқнинг имкони мавжуд, бироқ улар мантиқий тузилишга кўра оддий. Аграмматизм, нутқий фаоллик салмоқли равишда пасайган.

Мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Тўлиқ сенсор-мотор (тотал) афазия. Бемор унга қаратилган нутқни тушуна олмайди ҳам гапира олмайди ҳам. Нутқнинг бузилиши одатда қўпол гемипарез, гемигипестезия, гемианопсия билан қўшилади.

Мулоқот қилиш — III даража

I гуруҳ

3.23. Сенсор афазия ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (F80)

Сенсор афазия (Вернике) бош мия юқори чакка бўлаги эгати орқа учлигининг зарарланишида пайдо бўлади. Кўпинча ўнг томонлама гемипарез билан қўшилади.

I даража

Енгил сенсор афазия. Беморлар эркин нутқни тушунишади, лекин матнларни қабул қилишда, мантиқий операцияларни бажаришда баъзи қийинчиликлар мавжуд. Баъзан, мураккаб шароитда, сўз маъносини бегоналаштириш элементлари мавжуд. Оғзаки кўрсатмалар қабул қилинади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада сенсор афазияси. Беморлар вазиятли нутқнинг аҳволини тушунишади, аммо мураккаброқ сўзларни тушуниши қийин. Тушунишда хатолар бор: парагнозия, сўзнинг маъносини алоҳида объектлар ёки сўз қисмларига номлаш. Баъзан беморлар сўзларни мухолиф фонемалар билан фарқлашлари мумкин, лекин тегишли ўринларда хато қиладилар. Нутқни тушуниш қобилияти суҳбатдошнинг нутқи тезлигига боғлиқ. Бемор қоида тариқасида фақат ялпи семантик бузилишларни сезиши мумкин. Оғзаки кўрсатмалар тез-тез хатолар билан амалга оширилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши нутқ ва ҳаракат фаолияти бузилишларининг комбинацияси билан белгиланади.

Мулоқот қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган сенсор афазия. Нутқни тушуниш қобилияти жуда чекланган. Беморлар мавзу бўйича фақат яқин маънодаги вазиятли нутқни тушунишади. Сўзнинг маъносини қўпол адаштириш ҳоллари, тана қисмлари ва объектларни кўрсатганда намоён бўлади. Нутқни англашда беморлар имо-ишораларга, суҳбатдошларнинг интонациясига катта аҳамият берадилар. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши нутқ ва ҳаракат бузилишларининг комбинацияси билан белгиланади.

Мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Тўлиқ сенсор-моторик (тотал) афазия. Бемор унга қаратилган нутқни тушуна олмайди ҳам гапира олмайди ҳам. Нутқнинг бузилиши одатда қўпол гемипарез, гемигипестезия, гемианопсия билан қўшилади.

Мулоқот қилиш — III даража;

I гуруҳ

3.24. Умуртқа поғонасининг остеохондрозида неврологик бузилишлар ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (M50.1; M51;)

Умуртқа поғонасининг остеохондрози умуртқалараро дискнинг дегенератив зарарланиши, умуртқалар танасининг реактив ўзгариши туфайли пайдо бўлади. Сезги, ҳаракат функциялари бузилиши ҳамда вегетатив-трофик, қон-томир бузилишлари ва оғриқли синдром билан намоён бўлади.

I даража

Енгил оғриқ синдроми. Оғриқ статодинамик юкларнинг таъсири остида юзага келади, горизонтал ҳолатда дам олишдан кейин бутунлай ўтиб кетади. Умуртқадаги ҳаракат эркин ёки озгина чекланган, юриш ўзгармаган. Вертебрал синдромининг айрим белгиларини аниқланиши мумкин: лордознинг саёзланиши, паравертебрал мушакларнинг енгил таранглиги. Нерв толаларининг карахтлик белгилари намоён бўлмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада турғун оғриқли синдром. Ҳаракатларда, узоқ вақт мажбурий тана ҳолатида оғриқлар умуртқага статодинамик юкланишлар билан кучаяди. Умуртқада ҳаракатлар ҳажми, айниқса эгилиш чекланган. Юриш эҳтиёткорлик билан. Вертебрал синдром ўз ичига лордознинг саёзланиши ёки йўқ бўлишини, енгил сколиозни, паравертебрал мушакларнинг ўрта даражали таранглигини олади. Нерв толаларининг карахтлик белгилари мўътадил намоён бўлади: Ласега белгиси 40 — 60º бурчак остида, ўтириш белгиси 50 — 70º бурчак остида. Вестибуляр функцияларнинг мўътадил бузилиши. Касалликнинг ҳуружлари йилига 3 мартагача қайталаниб, 1-1,5 ой давом этади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган турғун оғриқли синдром. Хуружлар вақтида оғриқлар доимий, енгил статодинамик ҳаракатларда (тана ҳолатини ўзгартириш, ўриндан туриш ва ҳоказо) кучаяди. Ортопедик ётишда оғриқлар камаяди. Мустақил ҳаракат қилиш хона чегарасида, юриш эҳтиёткорона, соғлом тарафда қадам қисқарган, умуртқага енгиллик бериш учун беморлар турли ҳаракатларни бажарадилар (Минар белгиси, «тренога» ёки «аспорка»). Вертебрал синдром белгилари яққол намоён бўлади: лордоз йўқ бўлиши, сколиоз, кифоз, паравертебрал мушакларнинг яққол таранглиги (мушаклар «тошдай» қаттиқ), кўп қисмли мушакларнинг ипсилатерал зўриқиши белгиси ижобий; паравертебрал мушакларнинг локал оғриқлилиги яққол намоён бўлади. Умуртқа поғонаси ҳаракатларининг яққол тарзда чекланиши: Ласега белгиси 20 — 30º бурчак остид?, Нери, Дежерин белгилари. Тортишиш белгиларини чақиришда эмоционал, ҳаракат ва вегетатив реакциялар (гипергидроз, тери қатламларининг қизариши, тахикардия ва бошқалар) намоён бўлади. Йилига 4 мартадан касаллик хуруж қилиб, узоқ вақт давом этади. Ламинэктомия оператив амалиёти ҳажмига қараб ва операциядан кейинги салбий асоратлар бўлганда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Камдан кам аниқланади. Чуқур пастки парапарез, параплегия ёки ўткир радикуломиелоишемия, чурранинг от думига компрессиясида.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.25. Эпилептиформ синдром ва унинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири (G40; G41)

Эпилепсия — бош миянинг сурункали касаллиги бўлиб, қайталанувчи тутқаноқ хуружлари билан ифодаланади, улар эса ўз навбатида нейронлар гиперсинхронизацияси натижасида юзага келувчи турли клиник белгилар билан кечади.

I даража

Катта хуружлар ойига бир марта ёки кичик хуружлар кунига бир марта.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўртача даврийликда ойига 2 — 4 марта катта хуружлар ёки кунига 2 — 4 марта кичик хуружлар.

мўлжал олиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Тез-тез даврийликда ойига 5 марта катта хуружлар ёки кунига 5 мартадан ортиқ кичик хуружлар.

мўлжал олиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Жуда қисқа даврийликда ойига 15 марта катта хуружлар ёки кунига 10 марта кичик хуружлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража;

I гуруҳ

Қўшимча изоҳ: I даражали функционал бузилишлар касбий лаёқатни йўқотиш ва ишга жойлашиш имконияти мавжуд бўлмаса белгиланади.

3.26. Неврологик касалликларда кўриш қобилиятидаги бузилишлар ва уларнинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири

(H46; 47; H48.0; H48.1)

Кўриш қобилияти кўриш органи ва визуал анализаторнинг ёруғлик энергиясини фарқлаш ва ўзгартирувчи, турли объектлар томонидан акс эттирилган объектларни қабул қилиш ва улар атрофидаги дунё ҳақида маълумотга эга бўлиш воситасидир.

I даража

Визуал вазифаларнинг енгил бузилиши. Кўзни кескинлигида икки томонлама 0,16 дан 0,4 гача коррекция билан пасайиши; фиксация нуқтасидан 25 дан 50º гача икки томонлама торайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Кўриш қобилиятининг ўрта даражада бузилиши. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,1 дан 0,2 гача тушиши, кўриш майдонининг концентрик икки тарафлама фиксация нуқтасидан 20º гача торайиши. Бир кўзнинг деярли ёки тўлиқ кўрлиги.

мўлжал олиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Кўриш қобилиятининг ифодаланган бузилиши. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,04 дан 0,09 гача тушиши, кўриш майдонининг концентрик икки тарафлама фиксация нуқтасидан 10 — 15º гача торайиши, абсолют марказий скотома 10º.

мўлжал олиш — II даража;

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража

II гуруҳ

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

IV даража

Кўриш қобилиятининг кучли ифодаланган бузилиши. Яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлигининг коррекция билан 0,03 дан 0,0 гача тушиши, кўриш майдонининг концентрик икки тарафлама фиксация нуқтасидан 5º гача торайиши (найсимон кўриш).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

I гуруҳ

3.27. Сурункали церебрал лептоменингит, шунингдек, хориоэпендиматитда асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолияти чекланишига таъсири. (G40; G41; S6; T90; T90.5)

Сурункали церебрал лептоменингит (арахноидит) бош мия ўргимчаксимон ва юмшоқпарда қобиғининг сурункали диффуз аутоиммун пролифератив чандиқли жараёни. 2 та патогенетик вариантларга ажратилади.

1) Чин аутоиммун лептоменингит мия қобиғида антитанача пайдо бўлиши арахноэндотелий гиперплазияси туфайли субарахноидал бўшлиқ ликвор каналлари ячейкаси нобуд бўлиши ва облитерациясига олиб келади. Мия қобиқлари зарарланиши диффуз хусусиятга эга бўлиб, мия қобиғи молекуляр қавати, қоринчалар эпендимаси, хореоид чигаллар ҳам зарарланади. Сурункали прогредиент ва интермиттирловчи кечиши бўлади.

2) БМЖ ёки нейроинфекциядан кейинги резидуал ҳолат мия қобиғи фибрози, облитерациясига олиб келади, некроз жойларда кисталар пайдо бўлади. Зарарланиш зонасига қараб, конвекситал, базал (оптико-хиазмал соҳа), орқа краниал чуқурчаси, шунингдек, хориоэпендиматит (қоринчалар системаси зарарланиши), ликвор гипо ва гипертензия клиник белгиларда намоён бўлади.

I даража

Енгил бузилишлар. Кўриш функцияларининг бузилиши (қаранг: «Кўриш функцияларининг бузилиши»). Ликородинамиканинг бузилишлари (қаранг: Ликородинамиканинг бузилишлари). Эпилептик тутқаноқлар (Эпилептиформ синдромга қаранг). Ушбу синдромларни мияча, вестибуляр бузилишлар (орқа краниал чуқурчанинг лептоменингити) биргаликда келиши ҳаёт фаолиятининг чекланиши даражасини кучайтиради.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражадаги бузилишлар. Кўриш функцияларининг бузилиши (қаранг: «Кўриш функцияларининг бузилиши»). Ликородинамиканинг бузилишлари (қаранг: Ликородинамиканинг бузилишлари). Эпилептик тутқаноқлар ойига 2-4 марта катта хуружлар (Эпилептиформ синдромга қаранг). Астено-невротик синдром: вегето-қон томир дистонияси билан биргаликда дезаптацияга олиб келади (иқлим омилларига, шовқинга, ёруғликка, стрессга чидамлилик пасаяди), бу ҳаёт фаолиятини чеклайди. Ушбу синдромларнинг ўрта даражада мияча, вестибуляр бузилишлари (орқа краниал чуқурчанинг лептоменингити) биргаликда келиши ҳаёт фаолиятининг чекланиши даражасини кучайтиради. Ҳаёт фаолиятнинг чекланиши кўриш фаолияти ва ликвородинамик бузилишлар, шунингдек, эпилептик тутқаноқ хуружларнинг даврийлигига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган бузилишлар. Кўриш функцияларининг бузилиши (қаранг: «Кўриш функцияларининг бузилиши»). Ликвородинамиканинг бузилишлари (қаранг: Ликородинамиканинг бузилишлари). Эпилептик тутқаноқлар ойига 5 мартадан ортиқ катта хуружлар (Эпилептиформ синдромга қаранг). Кўрсатилган синдромларнинг ифодаланган мияча, вестибуляр бузилишлари (орқа мия краниал чуқурчаси лептоменингити) биргаликда келиши ҳаёт фаолиятининг иккинчи даражали чекланиши даражасини кучайтиради. Ҳаёт фаолиятнинг чекланиши кўриш фаолияти ва ликвородинамик бузилишлар, шунингдек, эпилептик тутқаноқ хуружларнинг даврийлигига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II-даража,

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража;

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган бузилишлар. Кўриш функцияларининг бузилиши (қаранг: «Кўриш функцияларининг бузилиши»). Эпилептик тутқаноқлар ойига 15 мартадан ортиқ катта хуружлар (Эпилептиформ синдромга қаранг). Кўрсатилган синдромларнинг кучли ифодаланган мияча, вестибуляр бузилишлари (орқа мия краниал чуқурчаси лептоменингити) биргаликда келиши ҳаёт фаолиятининг учинчи даражали чекланишига сабаб бўлади. Ҳаёт фаолиятнинг чекланиши кўриш фаолияти ва ликвородинамик бузилишлар, шунингдек, эпилептик тутқаноқ хуружларнинг даврийлигига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III-даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — II даража

I гуруҳ

3.28. Паркинсон касаллиги, паркинсонизмдаги асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсири

(G20; G21; G22)

Паркинсон касаллиги — сурункали полиэтиологик экстрапирамид касаллик бўлиб, дофаминергик система функциясининг бузилиши туфайли гипокинез, тремор, мушаклар ригидлиги билан намоён бўлади. Паркинсонизм синдроми бош мия қон томирлари ва атеросклеротик патологияларда ривожланади.

I даража

Асосий белгилар енгил кўринишда ифодаланади, уй ишлари ва профессионал фаолиятни бажаришда қийинчиликлар йўқ. Вақти-вақти билан тремор (титроқ), ригидлик кузатилади; ҳаракат бузилишлари: ҳаракатнинг тезлиги ва амплитудаси пасаймайди, лекин секинроқ бўлади, нутқ бузилмайди; вегетатив бузилишлар енгил ифодаланган; ақлий фаолият бузилмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК оркали чеклаш

II даража

Ўрта даражада бузилишлар кузатилади: тремор (титроқ) ҳаяжонланганда намоён бўлади, ригидлик, аниқ ҳаракатларни талаб қилувчи иш бажарганда бироз қийинчилик кузатилади, нутқ бузилиши мулоқотни бироз қийинлаштиради; ҳаракат бузилишлари мустақил ҳаракат қилиш ўрта ифодаланган про-, ретро-, латеропульсия кузатилади, тананинг типик ҳолати намоён бўлади (бош эгилган, қўллар букилган, қадамлар майда, гипомимия, мушаклар ригидлиги); бир ёки икки қўлда титроқ, бошнинг минутига 4 — 6 мартагача қалтираши, тинч ҳолатда кучаяди, мустақил ҳаракат қилиш вақтида камаяди. Вегетатив функция бузилади; руҳий бузилишлар енгил кечади. Профессионал фаолиятда ва Ўзига ўзи хизмат қилишда қийинчиликлар кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координациядаги бузилишларга кўра аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш лаёқати — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган титроқ ва ригидлик ҳисобидан мустақил ҳаракат қилиш ва Ўзига ўзи хизмат қилишда қийинчиликлар кузатилади. Нутқ фаолияти бузилган. Тремор (титроқ) мақсадга йўналтирилган ҳаракатларда камаяди, бироқ яққол қийинчиликлар туғдиради; ҳаракат бузилишлари ҳатто осон меҳнат фаолияти билан шуғулланишда ҳам қийинчилик туғилади, олигокинезия, про-, ретро-, латеропульсия кузатилади; ифодаланган вегетатив функциясининг бузилиши; руҳий бузилишлар — когнитив фаолият бузилишида намоён бўлади. Ўзига ўзи хизмат қилишда, эркин мустақил ҳаракат қилишда, профессионал фаолият билан шуғулланишда яққол қийинчиликлар кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координациядаги ҳамда руҳий бузилишларга кўра аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган функционал бузилишлар. Титроқ ва ригидликнинг кучайиши ҳисобидан мустақил ҳаракат қилиш ва Ўзига ўзи хизмат қилишда қийинчиликлар кескин равишда кузатилади, нутқ бузилган. Асосий белгилар яққол намоён бўлади: тремор (титроқ) мақсадга йўналтирилган ҳаракатларда камаймайди; ҳаракат бузилишлари: кучли ифодаланган олиго ёки акинезия кузатилиб, Ўзига ўзи хизмат қилишнинг имкони йўқ; вегетатив бузилишлар хисобига сўлак оқиши, юзнинг гиперсаливацияси, периферик вегетатив етишмовчилик кўринишида намоён бўлади; руҳий бузилишлар — когнитив фаолиятнинг кескин бузилиши, яққол деменция. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилиш ва координациядаги ҳамда руҳий бузилишларга кўра аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.29. Полиомиелит асоратларининг асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсири (G20; G21; G22)

Полиомиелит — ўткир вирусли касаллик бўлиб, орқа мия олд шохлари нейронларига шикаст етиши, суст парез ва паралич юзага келиши билан ифодаланади.

I даража

Енгил функционал бузилишлар. Асосан мустақил ҳаракат қилиш сферасида шикастланиш кузатилади. Кўпинча енгил монопарез (юқори ёки пастки) кузатилади. Қўл ёки оёк ўсишидан кечикади, 4 см.гача қисқариши, мушак кучининг 4 баллгача пасайиши, енгил атрофия кузатилади.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражада функционал бузилишлар. Ўрта даражали монопарез (юқори ёки пастки) кузатилади. Қўл ёки оёқ ўсишидан кечикади, 7 см.гача қисқариши, мушак кучининг 3 баллгача пасайиши, ўрта даражада атрофия кузатилади. Бўғим ва суяклар конфигурациясининг ўзгаришлари намоён бўлади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишлардан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган функционал бузилишлар. Мустақил ҳаракат қилиш тизимининг шикастланиши: ифодаланган парапарез, монопарез (кўпинча пастки), мушаклар атрофияси, оёқ-қўллар конфигурацияси ўзгаради. Мушак кучи 2 баллгача пасаяди. Умуртқа поғонасининг 3-4 даражали сколиози кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишлардан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган функционал бузилишлар. Чуқур парапарез (мушаклар кучи 1 балл); параплегия, (кўпинча пастки), оёқ-қўллар конфигурацияси салмоқли равишда ўзгаради, сколиоз, кўкрак қафасининг шаклан ўзгариши (3-4 даража), нафас етишмовчилиги 2-даража ва ундан ортиқ. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишдаги бузилишлардан келиб чиққан ҳолда белгиланади..

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

Қўшимча маълумот: кучли ифодаланган юқори парапарез ёки параплегияда ҳаёт фаолиятининг чекланиши ўзига ўзи хизмат кўрсатишда III даража, кучли ифодаланган пастки парапарез ёки параплегияда ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишда III даража этиб белгиланади.

3.30. Сирингомиелиядаги асосий синдромлар ва уларнинг ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсири (G95)

Сирингомиелия — секин ривожланувчи касаллик, орқа мия ва баъзан узунчоқ мияда бўшлиқлар пайдо бўлиши билан тавсифланиб, сезувчанликнинг, трофика ва ҳаракатларнинг диссоцирланган бузилишларида намоён бўлади.

I даража

Енгил даражада функционал бузилишлар. Дизрафик статус — тана скелетининг ўзгариши: кифоз, сколиоз; юзаки сезувчанликнинг бузилиши гипестезия (камзул ёки ярим камзул шаклида оғриқни сезишнинг пасайиши) натижада терида куйиш аломатлари, кафт мушакларининг атрофияси, қўллар, юз, бўйинда куйдирувчи оғриқлар кузатилади. Қўлларда енгил парезлар (4 баллгача).

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражада функционал бузилишлар. Тана скелетининг ўзгариши: кифоз, сколиоз; юзаки сезувчанликнинг бузилиши — гипестезия (камзул ёки ярим камзул шаклида оғриқни сезишнинг пасайиши), натижада терида куйиш аломатлари, кафт мушакларининг атрофияси, қўллар, юз, бўйинда қиздирувчи оғриқлар кузатилади. Қўлларда ўрта даражада ифодаланган парезлар (3 баллгача). Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишнинг бузилиши даражасига кўра аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган функционал бузилишлар. Тана скелетининг ўзгариши: кифоз, сколиоз; юзаки сезувчанликнинг бузилиши — гипестезия (камзул ёки ярим камзул шаклида оғриқни сезишнинг пасайиши) натижада терида куйиш аломатлари, кафт мушакларининг атрофияси (кўпинча икки тарафлама, носимметрик). Қўлларда ёки оёқларда ифодаланган парапарезлар (2 баллгача), қўлларда, юзда, бўйинда қиздирувчи оғриқлар. Остеоартропатия (елка, тирсак, кам ҳолларда тизза бўғимида) кузатилади. Вегетатив-трофик ўзгаришлар: қўлларда акроцианоз, суякларнинг йўғонлашиши, гипергидроз. Орқа мия КТ ва МРТ текширувларида кисталар, камдан-кам ҳолларда гидроцефалия аниқланади, нейрохирурглар кўриги ва маслаҳати талаб этилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишнинг бузилиши даражасига кўра аниқланади.

?зига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Кучли ифодаланган функционал бузилишлар. Тана скелетининг ўзгариши: кифоз, сколиоз; юзаки сезувчанликнинг бузилиши — гипестезия (камзул ёки ярим камзул шаклида оғриқни сезишнинг пасайиши), натижада терида куйиш аломатлари, кафт мушакларининг атрофияси (кўпинча икки тарафлама, носимметрик). Қўлларда ёки оёқларда чуқур парапарезлар (1 баллгача), параплегиялар, қўлларда, юзда, бўйинда қиздирувчи оғриқлар. Остеоартропатия (елка, тирсак, кам ҳолларда тизза бўғимида) кузатилади. Вегетатив-трофик ўзгаришлар: қўлларда акроцианоз, суякларнинг йўғонлашиши, гипергидроз. Касалликнинг охирги босқичида тос аъзоларининг фаолияти бузилиши кузатилади. Орқа мия КТ ва МРТ текширувларида кисталар, камдан-кам ҳолларда гидроцефалия аниқланади, нейрохирурглар кўриги ва маслаҳати талаб этилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мустақил ҳаракат қилишнинг бузилиши даражасига кўра аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража

I гуруҳ

3.31. ОИТС-инфекцияси, ОИТСнинг асосий синдромлари ва уларнинг ҳаёт фаолиятининг чекланишига таъсири ХКТ-10 (В20; В24; Z21)

ОИТС инфекцияси — организмда узоқ вақт ушлаб қолинишга қодир ретровирус юқтирилиши, макрофаг, лимфоцит, асаб тизимининг тузилмавий элементларига, тропизмга эга, иммунитетни пасайтиради. ОИТС — орттирилган иммунитет танқислиги синдроми.

I даража

Енгил бузилишлар. I-II клиник босқичлар. Мушаклар шикастланиши: полимиозит. Периферик асаб толаларининг оғриқли синдроми билан шикастланиши, секин ривожланади, икки ойгача вақт талаб этади. Енгил парезлар (4 балл). Эпилептик хуружлар: катта хуружлар (икки ойда ёки бир ойда бир марта). Камдан-кам ҳолларда психастения кузатилади. Ҳаёт фаолиятининг чекланишлари кузатилмайди.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Ўрта даражада бузилишлар. III клиник босқич. Ошқозон-ичак тракти томонидан клиник белгилари ич кетиши ва тана вазнинг 10% га камайиши билан ифодаланади. Ўрта даражада марказий ёки периферик парезлар (3 балл). Асаб тизими соҳасидаги ўзгаришлар: периферик асаб тизимининг шикастланиши — полиневропатиялар, полимиозитлар (йирингли). Юзага келиши эҳтимоли бўлган инфекциялардан цитомегаловирус инфекцияси ташхис қилинади — ўткир даврида энцефалит, ўсувчи полирадикуло-неврит (пастки парапарез, тос аъзоларининг функционал бузилиши) билан бирлашади. Қонда СД4+ лимфоцитлар 0,5 х 103/л.дан паст миқдорда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража;

III гуруҳ

III даража

III-IV клиник босқич. Асаб тизими тарафидан ифодаланган ўзгаришлар кузатилади: периферик асаб тизимининг зарарланиши — полиневропатиялар (баъзан кўп сонли), полимиозиты (йирингли). Ривожланувчи мультифокал лейкоэнцефалопатия, сохта бульбар синдром, атаксия, кўзи ожизлик, деменция, Эпилептик тутқаноқлар, токсоплазмозэнцефалит (қаранг: умуммия белгилари титроқ синдроми) (марказий асаб тизимидаги бузилишларнинг мувофиқ бўлимларини кўринг) намоён бўлади. КТда миянинг оқ моддаси шикастланиши соҳалари аниқланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

II гуруҳ

Юзага келиши эҳтимоли бор инфекциялардан цитомегаловирус инфекцияси ташхис қилинади (беморларнинг 20-30% да) ўткир даврида энцефалит, ўсувчи полирадикулоневрит (пастки парапарез, тос аъзоларининг функционал бузилиши) билан бирлашади. Қонда СД4+ лимфоцитлар 0,2 х 103/л кўрсаткичдан паст, шунингдек, асосан, токсоплазмозэнцефалит (умуммия белгилари титроқ синдроми). Цереброваскуляр салбий асоратлар ташхисланади: транзитор ишемик хуружлар, ишемик ва геморрагик инсультлар. Онкологик касаллардан лимфома аниқланиб, у КТ ва МРТ билан тасдиқланади.

Ҳаёт фаолиятининг чекланишлари қуйидагилар асосида белгиланади: ифодаланган марказий ва периферик парапарезлар (2 балл), кўз ожизлиги (яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлиги 0,08), яққол атаксия, тос аъзолари функциясида мўътадил бузилишлар кузатилиши; руҳий бузилишлар: яққол психоорганик синдром (деменция). Эпилептик синдром: тез-тез катта хуружлар (ойига 5 тадан ортиқ катта хуружлар). Ички аъзолардаги шикастланиш (сил касаллиги — турли шакллари). Ҳаёт фаолиятининг чекланишлари органларнинг функционал бузилишлари билан белгиланади. Тана вазнининг 20%гача тушиши.

IV даража

Кучли ифодаланган бузилишлар. IV клиник босқич, марказий асаб тизими соҳасида кучли ифодаланган бузилишлар кузатилади: периферик асаб тизимининг шикастланиши — полиневропатия (баъзан кўп миқдорли), полимиозитлар (йирингли). Ривожланувчи мультифокал лейкоэнцефалопатия сохта бульбар синдром, атаксия, кўзи ожизлик, деменция, эпилептик тутқаноқлар, токсоплазмозэнцефалит (қаранг: умуммия белгилари титроқ синдроми) (Марказий асаб тизимидаги бузилишларнинг мувофиқ бўлимларини кўринг) намоён бўлади. КТда миянинг оқ моддаси шикастланиши соҳалари аниқланади. Юзага келиши эҳтимоли бор инфекциялардан цитомегаловирус инфекцияси ташхис қилинади (беморларнинг 20 — 30% да) ўткир даврида энцефалит, ўсувчи полирадикулоневрит (пастки парапарез, тос аъзоларининг функционал бузилиши) билан бирлашади. Қонда СД4+ лимфоцитлар 0,2 х 103/л кўрсаткичлардан паст, шунингдек, токсоплазмозэнцефалит (умуммия белгилари титроқ синдроми). Цереброваскуляр салбий асоратлар ташхисланади: транзитор ишемик хуружлар, ишемик ва геморрагик инсультлар. Онкологик касаллардан лимфома аниқланиб, у КТ ва МРТ билан тасдиқланади. Ҳаёт фаолиятининг чекланишлари қуйидагилар асосида белгиланади: ифодаланган марказий ва периферик парапарезлар (2 балл), кўзи ожизлиги (яхшироқ кўрувчи кўзда кўриш ўткирлиги 0,08), яққол атаксия, тос аъзолари функциясида ўрта даражада бузилишлар кузатилиши; руҳий бузилишлар: ифодаланган психоорганик синдром (деменция). Эпилептик синдром: тез-тез катта хуружлар (ойига 15 тадан ортиқ катта хуружлар). Ички органлардаги шикастланишлар (сил касаллиги — турли шакллари), шунингдек, иммунитет кескин даражада пасайиб кетишида қуйидагилар аниқланади: ВИЧ-кахексия, пневмоцистпневмонию, криптоспоридоз, криптококкоз, оддий герпес, гистоплазмоз, кокцидоз, кандидоз, атипик микобактериал инфекциялар, салмонеллез септицемияси, лимфома, Капоши саркомаси ва кўплаб бошқа касалликлар.

Ҳаёт фаолиятининг чекланиши мувофиқ органларнинг функционал бузилишлари даражасига кўра белгиланади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II, III даража

I гуруҳ

4. Асосий руҳий касалликларда ҳаёт фаолиятининг чекланиш даражасини аниқлаш мезонлари

4.1. Шизотипик бузилиш, шизофрения ХКТ-10 (F20-29)

Шизотипик бузилиш — шизофренияда мавжуд бўлган, аномал фикрлаш ва эмоционал реакция билан ифодаланувчи эксцентрик хулқ-атвор бузилиши, бироқ шизофрения учун хос бўлган ва аниқ бузилишлар касалликнинг ҳеч бир босқичида аниқланмайди.

Шизофрения — сурункали эндоген руҳий касаллик бўлиб, ижтимоий алоқалар узилишига олиб келувчи тобора ривожланувчи (васваса, галлюцинация, катотония, аффектив бузилишлар) ва салбий (энергетик фаолиятнинг, махсус дезинтегратив ҳиссий ирода-майлининг, фикрлаш қобилиятининг пасайиши) симтоматикаси билан намоён бўлади.

I даража

Яширин шизофрения реакцияси. Касалликнинг шизотипик бузилиши шахснинг сенестопатик ҳиссий туйғуларида, нотурғун астеник бузилишларида, ўз саломатлиги учун хавфсирашларида намоён бўлиб, ўз касаллигига ва меҳнат фаолиятига муносиб танқид билан қарайди.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжду эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Шизофрения: чегарадош, яширин, психоз олди, продромал, псевдоневротик, псевдо-психопатик (неврозсимон, секин ривожланувчи) ривожланган касаллик босқичидаги шакл (бошланганидан 3 йилдан ортиқ вақт ўтганидан сўнг) барқарор неврозсимон симптоматика, ўзидаги ўзгаришларга нисбатан танқиднинг пасайиши ва тез чарчаб қолиш кўринишидаги барқарор астеник бузилишлар. Касалликнинг аффектив, ўткир параноидал, депрессив параноидал хуружларидан кейин беқарор астеник ва неврозсимон турдаги ремиссия. Шахс ўзгариши, ўз саломатлигига ортиқ эътибор, атрофдагилар билан мулоқот қилишга қизиқиши йўқлиги, меҳнатга интилиши пасайиши билан ифодаланади.

мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Параноид, кататоник, гебефреник, ажратилмаган ва оддий шаклларни ўз ичига олган эпизодик ва узлуксиз оқим тури. Шизофрениянинг ҳар қандай турида шахсда намоён бўлган нуқсон аввало ҳиссий-иродадаги майил бузилиши билан кечади. Клиника галлюцинатор-параноид, турғун кататоник, параноид ва ифодаланган аффектив бузилишлар кўринишида намоён бўлади. Кўрсатилган ўткир руҳий бузилишлардан ташқари, беморлар ҳолатида салбий симптоматика, ташаббус етишмаслиги, хулқ-атвор ўзгариши, яқинларидан узоқлашиши, атрофдагилар билан суҳбатлашиш истагининг йўқолиши, бирон-бир ижтимоий ҳаракатга киришмаслик, шунингдек, меҳнат қилиш истагининг йўқолиши намоён бўлади. Шизофрениянинг ҳар қандай турида шахсдаги намоён бўлган нуқсон аввало ҳиссий-иродадаги майил бузилиши билан кечади. Беморларнинг аҳволига секинлик, эмоция етишмаслиги, ташаббуснинг етишмаслиги, хулқ-атворнинг ўзгариши, нутқнинг ғайратлилиги билан намоён бўлади. Беморларда аввалроқ кузатилган жавоб бериш одоби йўқолиб, ўрнига совуққонлик, туйғулар жўшқинлиги, ҳаддан ташқари асабийлашиш, қўполлик, муросасизлик, тажовузкорлик, шубҳа юзага келади. Ўзига ўзи хизмат қилиш кўникмаларини сақлаб қолган ҳолда апато-абулик, гебефреник, галлюцинатор-параноидал ва кататоник бузилишларда ифодаланувчи бошланғич ҳолатли белгилар ривожланади.

ўз-ўзига хизмат қилиш — I, II даража;

мўлжалга олиш — I, II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш-III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

II гуруҳ

IV даража

Шизофрениянинг якуний қолган чегаравий ҳолати. Беморларда фикрлашни тўлиқ йўқотиш, аввалги иш қобилиятини ва кўникмаларини йўқотиш, Ўзига ўзи хизмат қилиш қобилиятини йўқотиш, турғун кататоник қўзғалган ҳолат, узлуксиз аҳмоқлик, аутоагрессияга мойиллик, бошқаларга қарши тажовузни ва атрофдаги объектларни бузиш ва йўқ қилиш истаги бўлиши билан тавсифланади.

ўз-ўзига хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжалга олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўқиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража.

I гуруҳ

4.2. Органик, шу жумладан, симптоматик руҳий бузилишлар (F00-09)

Умумий этиологияси (церебрал касалликлар, бош мия шикастланиши, интоксикациялар, нейроинфекциялар ва бошқа шикастланишлар, Альцгеймер ва Пик касалликлари) билан бирлашган, церебрал дисфункцияга олиб келувчи руҳий бузилишлар гуруҳи. Когнитив функцияларига зарар етиши синдроми (хотира, интеллект, ўқишга лаёқат, диққат ва эътибор) ёки қабул қилиш бузилиши синдромлари билан (галлюцинация, иллюзиялар), фикрлар, кайфият, ҳиссиётлар бузилиши (депрессия, хавфсираш, маниялар) ёки шахс ва хулқнинг умумий талвасали ва талвасасиз пароксизм тузилишидаги бузилишлар билан намоён бўлади.

I даража

Органик хавфсираш билан кечувчи руҳият бузилиши, органик диссоциатив бузилиш, органик эмоционал лабил (астенк) бузилиш, юқори жисмоний зўриқиш кўринишида намоён бўлади, давомийлиги 6 ойдан ошмайди ва сенестопатик шикоятлар билан кузатилади. Мўътадил намоён бўлувчи вегетатив бузилишлар, бироқ меҳнатга интилиш ва ўзидаги ўзгаришларга нисбатан танқидий фикрлаш қобилияти сақланиб қолган. Электроэнцефалограммада (ЭЭГ) меъёрий ёки енгил ўзгарган кўрсаткич. Компьютер томограммаси, эхоэнцефалограмма — меъёр ёки енгил шаклда намоён бўлувчи бош суяги ичи гипертензияси.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Енгил когнитив бузилиш, неврозсимон постэнцефалитик синдром, ифодаланган астеник, ўрта даражада психопатсимон бузилишлар, кам такрорланувчи (ойига 3 маротабадан кўп бўлмаган) катта талваса тутқаноқлари ёки тутқаноқсимон ҳолатлар, руҳий ҳолатнинг зўриқиши, сенестопатик шикоятлар, ўрта даражада депрессив ва фобияли бузилишлар ҳамда хулқ-атворнинг патологик жиҳатларида туриб қолиши билан намоён бўлади. ЭЭГда мўътадил намоён бўлувчи миядаги умумий ўзгаришлар, талвасали тайёрликнинг чегараси эпифаоллик билан акс этиши мумкин. КТ, Эхо-ЭГда — ўрта даражада намоён бўлувчи бош суяги ичи гипертензияси.

Мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Алкогол ичимликлар ёки бошқа психофаол моддалар келтириб чиқармаган, амнестик, талвасали, беқарор психотик ёки турғун психопатсимон бузилишли органик амнестик синдром. Ифодаланган эксплозивлик, хотира пасайиши, ўтиб кетувчи амнезия, эпизодик галлюцинатор-параноид бузилишлар, талвасали ёки бошқа пароксизмал хуружлар, барқарор астения, жиззакилик кўринишидаги шахсиятнинг яққол ўзгаришлари, жахлдорликка мойиллик, ташаббус ва меҳнатга интилишнинг йўқолиши. ЭЭГда — талвасага мойиллик белгилари ифодаланган умумий мия ўзгаришлари. КТ, Эхо-ЭГда — ифодаланган шаклда намоён бўлувчи бош суяги ичи гипертензияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV даража

Деменция (эс пастлиги) — бош мия шикастланиши сабабли юзага келган синдром бўлиб (одатда сурункали ёки ривожланувчи кўринишда), унда юқори мия қобиғи функцияларининг кўпи бузилади, шу жумладан, хотира, фикрлаш, ориентация, тушуниш қобилияти, ҳисоб, ўзлаштириш қобилияти, нутқ ва фикр юритиш. Ушбу синдром Альцгеймер касаллиги, цереброваскуляр касалликлар ва бошқа мияга бирламчи ёки иккиламчи шикаст етказиши мумкин бўлган ҳолатларда юзага келади. Хотира барқарор тарзда, ортга қайтмайдиган равишда ҳозирги ва ўтмишдаги ҳодисаларга нисбатан сусайиб боради, жойда, вақтда ва атроф муҳитда дезориентация, ўз ҳаракатларини назорат қила олмаслик, Ўзига ўзи хизмат қилиш лаёқатини йўқотиш. Доимий равишда ўзгалар парвариши, ёрдами ва назоратига муҳтожлик. ЭЭГда — мия биоэлектрик фаоллигининг пасайиши. Эхо-ЭГда — бош мия суяги ичи гипертонияси. КТда — бош мия пўстлоғи атрофияси белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I гуруҳ

4.3. Кайфият бузилишлари (Аффектив бузилишлар) (Маниакал-депрессивпсихоз) ХКТ-10 (F30-39)

Ушбу қисм кайфият ва ҳиссиётларнинг депрессия томон ўзгариши (хавфсираш билан ёки хавфсирашсиз) ёки аксинча кайфият кўтарилиши билан (биополяр аффектив бузилиш, рекуррент депрессив бузилиш) билан ифодаланувчи асосий бузилишларни ўз ичига олади. Кайфият бузилишлари одатда умумий фаоллик даражаси ўзгариши билан кузатилади. Кўпгина бошқа белгилар иккиламчи бўлиб ёки кайфият ва фаоллик ўзгариши фонида кечади.

I даража

Турғун узоқ вақтли интермиссия ҳолати, яъни аффектив фазалар билан адекват хулқ-атвор ва меҳнат фаолияти билан шуғулланишга интилишнинг олдинги даражада тикланиши.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Чўзилган (6 ойдан ортиқ) хуружлар субдепресссив ва гипоманиакал бузилишлар билан кечади. Нотурғун интермиссия ҳолати билан намоён бўлади

Мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Касалликнинг чўзилган (6 ойдан ортиқ) депрессив ёки маниакал фазалар билан узоқ муддатли ҳеч қандай интермияссия мавжуд бўлмаган ёки жуда қисқа вақт оралиғида ўтганлиги. Беморнинг аҳволи кайфият тушкунлиги, ўз жонига қасд қилиш тенденциялари, ташаббуснинг етишмаслиги, нимадир қилиш истаги йўқлиги, ҳаракат функцияларининг секинлашиши билан ифодаланади. Чўзилган маниакал фазалар узлуксиз аҳмоқлик, норационал жисмоний фаолият, бемаъни нутқ ва бирон-бир ишни бажаришга эътибор қобилиятининг етишмаслиги билан намоён бўлади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

4.4. Балоғат ёшида шахсият ва хулқ-атвор бузилишлари (Психопатиялар) (F60-69).

Бу қисм турли шахсларни ва клиник аҳамиятга эга моделларни ўз ичига олади, улар барқарор бўлиб, шахснинг характерли турмуш тарзи ва унинг бошқалар билан бўлган муносабатларини ифодалаш билан кечади. Бундай бузилиш?ар маълум б?р маданият даражасида одатдагидек одамнинг ҳис этадиган, ўйлайдиган, қабул қиладиган айниқса, бошқалар билан мулоқот қиладиган услубидан кескин ёки ўта фарқланиши билан намоён бўлади.

I даража

Субкомпенсация босқичидаги психопатияларнинг барча турлари касбий фаолиятидан келиб чиққан холда меҳнатга фаол.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Субдепрессив, фобик, параноид ва истерик бузилишли жамиятга мослашиш ва касбий фаолиятига кўра меҳнатни амалга оширишда мунтазам равишда параноид ғоялар асосида судлашиш, ихтиролар қилиш, жамиятга мослашиш ва меҳнат фаолияти билан шуғулланишга халақит қилиш билан кечувчи психопатиянинг барча чўзилган (4 ойдан ортиқ) декомпенсация ҳолатларида.

Мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

4.5. Стресс ва соматоформ бузилишларга боғлик бўлган невротик бузилишлар Неврозлар ХКТ-10 (F40-48))

Ушбу қисмга асаб тизими жараёнларининг (қўзғалиш ва сустлашиш) узоқ муддат давомида руҳий зўриқиш омиллари таъсири остида кучайиш натижасида асаб тизимининг вақтинчалик бузилишидаги бир қатор касалликлар мансуб. Неврозларнинг турлари: астеник, обсессив-фобик, депрессив, истерик, ипохондрик.

I даража

Невротик бузилишлар (6 ойдан кўп бўлмаган), тез толиқиш, жиззакилик ва вегетатив бузилишлар билан меҳнатга ва ўз ҳолатига танқидий муносабатининг сақлаб қолиниши билан намоён бўлади.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Чўзилган невротик бузилишлар (6 ойдан ортиқ), руҳий-жисмоний зўриқишнинг ошиши, субдепрессив, фобияли, ипохондрик бузилишлар, ўз касаллигининг жуда оғирлиги ҳақида ўта қимматли ғоялар ҳамда субкомпенсация босқичидаги қўшимча соматик касалликлар билан намоён бўлади.

Мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Бир йилдан ортиқ давом этувчи барқарор невротик бузилишлар (шахснинг невротик ривожланиши, даволанишга резистент), чуқур руҳий тушкунлик, фобик бузилишлар билан кечувчи шилқим ҳаракатлар, васваса ғоялар, истерик тризмлар (мутизм, парез, фалажланиш ва талваса хуружлари) билан намоён бўлади. Бундай ҳолларда ҳолатни мураккаблаштирувчи сабаб декомпенсация босқичидаги соматик касалликларнинг мавжудлиги хисобланади.

Мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

4.6. Альцгеймер, Пик касалликлари ва бош миянинг бошқа атрофик касалликлари ХКТ-10 (G-30), Деменция (F03)

Касаллик келиб чиқишида қарилик ва қарилик олди ёшида бош мия қисмларининг атрофик ўзгаришларининг зўрайиши, клиник кўриниш жиҳатидан руҳий фаолиятнинг босқичма-босқич бузилиши натижасида амнезия ва ақлий заифлашувга олиб келиши ётади.

III даража

Беморлар хулқ-атворининг бузилиши, вақт ва атроф муҳитга мослаша олмаслиги, ҳозирги ва ўтган воқеалар учун хотиранинг заифлашиши билан тавсифланади. Шу билан бирга беморлар ўзлари кийиниб, овқатланадилар, шахсий гигиенага риоя қилишади ва бошқалар билан мулоқот қилишади. КТда бош мия пўстлоғининг ўрта даражада аниқланган атрофия белгилари акс этади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II-III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IV даража

Беморларнинг ҳаддан ташқари ноўрин ҳаракатлари, жойларда, вақт ва атроф мухитни аниқлай олмаслиги, тотал амнезия, апраксия, афазия, аграфия, ўзига ўзи хизмат кўрсата олмаслик, ўзи кийиниши, овқатланиши ва бошқалар билан мулоқот қилиши каби қобилиятларни йўқолиши билан намоён бўлади. Компьютер томографиясида (КТ) — бош мия пўстлоғининг асосан, фронтал ва чекка қисмларида ифодаланган атрофия белгилар акс этади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I грух

4.7. Эпилепсия касаллиги ХКТ-10 (G40) Органик этиологияли шахсиятнинг бузилиши (F07)

Эпилепсия — сурункали кечувчи касаллик бўлиб, эпизодик равишда юзага келувчи талваса тутқаноқлари, хушнинг, кайфиятнинг бузилиши, шахснинг ўзига хос ақл-идрок қобилиятнинг пасайиши ва ўзгаришлари билан ифодаланади.

I даража

Тутқаноқлар камдан-кам юзага келади, бир йилда бир неча марта, шахсда ўзгаришлар мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас .

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Талваса тутқаноқлари умумийлашган, ойига бир-тўрт маротаба, асосан тунги вақтда, кўпинча пароксизмлар кузатилмайди, турли даврийликдаги кичик талвасасиз тутқаноқлар билан бирга келиши мумкин, шахсда ўзгаришлар мавжуд эмас ёки шахсда мўътадил ўзгаришлар бўлиши мумкин, дисфориялар камдан-кам содир бўлади, қисқа вақтли (бир неча минут), психоорганик симптоматика яққол намоён бўлмайди, шахснинг психопатсимон хулқ-атвор хусусиятлари намоён бўлмайди ёки суст ифодаланган бўлади. Хуружларнинг хусусияти ва даврийлиги ҳужжатлар билан тасдиқланган бўлиши, шахсият ўзгаришлари эса патопсихологик текширув билан тасдиқланиши лозим. ЭЭГда — талвасали тайёргарлик чегарасининг пасайиши, эпифаоллик функционал синовларда намоён бўлиши мумкин. Кичик тез-тез (кундалик) такрорланувчи тутқаноқлар, енгил шахс ўзгаришлари.

Мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Талваса тутқаноқлари умумийлашган бўлиб, ойига беш ва ундан кўп маротаба, турли даврийликдаги кичик талвасасиз тутқаноқлар билан бирга келиши мумкин. Тутқаноқлар кетма-кетлашиш тусини олиши, эпистатус билан оғирлашиши, ҳушнинг номозшомсимон бузилиши, галлюцинатор ва васваса бузилишлари билан намоён бўлиши мумкин. Шахсдаги ўзгаришлари яққол намоён бўлиб, тез-тез такрорланувчи ва давомий дисфориялар, аффектив бузилишлар, руҳий автоматизм, шунингдек, психоорганик синдромнинг белгилари ҳамда ақл заифлашиш белгилари билан кечиши мумкин ва хуружларнинг даврийлиги ҳужжатлар билан тасдиқланган бўлиши, шахсият ўзгаришлари эса патопсихологик текширув билан тасдиқланиши лозим. ЭЭГда — кўпинча эпиўчоқ, талвасага тайёргарлик чегараси ва эпифаоллик белгилари акс этади.

Мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

II гуруҳ

IV степень

Талваса тутқаноқлари умумийлашган бўлиб, ойига 15 ва ундан кўп маротаба, кўпинча пароксизмлар кузатилади, руҳиятнинг яққол ўзгаришлари доирасида турли даврийликдаги кичик талвасасиз тутқаноқлар билан бирга келиши мумкин. Тутқаноқлар кетма-кетлашиш тусини олиши, эпистатус билан оғирлашиши, ҳушнинг номозшомсимон бузилиши, галлюцинатор ва васваса бузилишлари билан намоён бўлиши мумкин. Шахсдаги ўзгаришлари ифодаланган бўлиб, тез-тез такрорланувчи ва давомий дисфориялар, аффектив бузилишлар, руҳий автоматизм билан кечади. Психоорганик синдром ифодаланган ақлий заифлашиши билан кечиб, беморлар Ўзига ўзи хизмат қилишга қодир эмас. Хуружларнинг хусусияти ҳужжатлар билан шахсият ўзгаришлари эса патопсихологик текширув билан тасдиқланиши лозим. ЭЭГда — талвасага тайёргарлик ошиши ва диффуз эпифаоллик белгилари акс этади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I-II даража;

мўлжал олиш — II-III даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — III даража

I груҳ

4.8. Олигофрения ақлий заифлик XКТ-10 (F70-79)

Олигофрения (ақлий заифлик) — этиология ва патогенезга кўра туғма ёки эрта болаликда (3 ёшгача) орттирилган, ақл-идрокда нуқсон ривожланишининг ошиши кузатилмаслиги билан тавсифланувчи руҳиятнинг ривожланмай қолишидир.

I даража

Енгил даражадаги ақлий заифлик феъл-атвор бузилишининг йўқлиги ёки кучсиз ифодаланганлиги, IQ (акл идрок коэффициенти) 50-69. Расмий тарзда умумтаълим мактабларида ўқий олишлари, синфдан ортда қолиб қайта ўқишлари мумкин, ёрдамчи мактаб дастурини ўзлаштира олишади. Фикр юритиши конкрет-таърифли, оддий меҳнатни бажариш учун билим кўникмалари етарли. Ижтимоий жиҳатдан мослашган. Аутизм.

Ҳаёт фаолиятида чекловлар мавжуд эмас

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Енгил даражадаги ақлий заифликнинг мураккаблашган тури ликвородинамик бузилишлар, яққол резидуал-органик бузилишлар кузатилади. Ёрдамчи мактабнинг 6 — 8 синфларини тугатадилар, оддий меҳнат кўникмаларини ўзлаштирадилар, оддий маиший шароитларга мослашадилар, ижтимоий кўникмадан (стереотип) бироз четлашиши саросимага тушишга олиб келади. Аутизм.

мўлжал олиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ атворини назорат қилиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

III гуруҳ

III даража

Енгил даражадаги ақлий заифликнинг даволаш ва парваришни талаб этадиган хулқ-атворнинг аҳамиятли бузилиши, хулқ-атворнинг бошқа бузилишлари билан қўшимча равишда эпилептик тутқаноқлар мавжуд. Ақл-идрокнинг яққол ифодаланган ривожланмаганлиги, ёрдамчи мактабнинг бир неча синфини ўзлаштиришлари мумкин, сўз бойлиги кам, кўпинча нутқда нуқсон мавжуд, фикр юритиши тўғридан-тўғри, ҳис-туйғу соҳаси етарсиз суст, уй юмушларида оддий ишларни назорат остида қила оладилар, ижтимоий жиҳатдан мослашмаган.

Ўрта даражада ақлий заифлик хулқ-атвор бузилишининг йўқлиги ёки кучсиз ифодаланганлиги, IQ (ақл-идрок коэффициенти) 35-49. Дебилликдан кўра яққолроқ ифодаланиш билан намоён бўлувчи ақл-идрок етишмовчилиги. Фикр юритиши конкрет, астрактлаштира олмайди. Ҳатто оддий маиший вазифаларни бажара олишмайди, фақатгина одатий шароитларга мослашган, доимий кўрсатмага муҳтож. Ёрдамчи мактабда ўқий олмайди. Ўзига ўзи хизмат қилишнинг элементар кўникмаларини ўзлаштирадилар. Шахсий гигиенага қисман риоя қиладилар. Сўз бойлиги жуда суст, 30-40 та сўз билан чекланади, нутқи тушунарсиз. Имбециллик (оғир даражадаги ақлий заифлик ХКТ-10).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I-II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

ўқиш — II-III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даража

II гуруҳ

IVдаража

Идиотия. (Чуқур ақлий заифлик ХКТ-10). Интеллектнинг тўлиқ йўқлиги, нутқнинг яққол ривожланмаслиги ёки умуман йўқлиги, моториканинг етарли даражада ривожланмаганлиги, тананинг диспластиклиги, энг содда туйғулар, фарқланмайдиган ҳиссиётлар, Ўзига ўзи хизмат қилиш, жойда мўлжалга олиш кўникмалари мавжуд эмас, пешоб ва ахлатнинг чиқишини назорат қилаолмайдилар, ўзгаларнинг доимий назорати ва парваришига муҳтож.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — I II даража;

мулоқот қилиш — III даража;

ўз хулқ атворини назорат қилиш — III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

I гуруҳ

5. Ногиронликка олиб келувчи касб касалликларида ҳаёт фаолиятининг чекланишлари даражасини аниқлаш мезонлари

Организм функцияларининг бузилиши даражаси

Бузилишларнинг клиник-функционал тавсифи

Ҳаёт фаолияти-нинг чекланиши даражаси

Профессионал меҳнатга лаёқатнинг йўқотилиш фоизи

Ногирон-лик гуруҳи

5.1. Сурункали профессионал бронхит (чангли, токсик-кимёвий, Астматик ва аралаш этиологияли) (КХТ-10 J40-47)

Сурункали профессионал бронхит бу бронхиал танадаги яллиғланишнинг алоҳида тури бўлиб, турли таркибли саноат аэрозолларининг диффуз икки тарафлама бирламчи дистрофик ва склеротик жараёнлар билан ва бронхларнинг бронхоспастик турдаги моторикасининг бузилиши, ривожланиб борувчи нафас бузилиши ва кейинчалик сурункали ўпка-юрак етишмовчилигига ўтиши.

I даража

Узоқ муддат (2-3 йилдан кам бўлмаган) давом этувчи доимий йўтал, қуруқ ёки бироз балғам кўчиши мумкин (қатор ҳолларда балғам фақат касаллик зўрайганда кузатилади), оғир жисмоний зўриқишда нафас қисилиши мумкин. Аускультатив: дағал нафас, доимий бўлмаган қуруқ хириллаш, форсланган нафасда ижобий синов. Зўрайишлар камдан-кам (йилида кўпи билан 2 марта) ва узоқ давом этмайди. Тез-тез қайталанувчи ўткир респиратор касаллик (ЎРК). Интоксикация белгилари кузатилмайди. Нафас функциясининг бузилиши нафас функцияси сақланган ёки форсланган нафас ҳажмининг пасайиши кузатилади. ФНҲ1>80%. Рентгенологик текширув маълумотлари ўпка суратининг кучайиши. Юрак етишмовчилиги юрак етишмовчилиги белгилари мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда йўқотиш фоизи 30% гача

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Узоқ муддатли, доимий, кўп ҳолларда хуружсимон йўтал, деярли доимо балғам кўчиши билан бирга (одатда оз ёки мўътадил миқдорда). Одатий меҳнат фаолияти билан шуғулланишда нафас қисилиши, баъзан қийинлашган нафас, буғилиб қолиш хуружлари. Аускультатив: дағал ёки сустлашган нафас. Тарқоқ, қуруқ, хуштаксимон хириллаш, камдан-кам ҳолларда ўпканинг пастки қисмларида нам хириллаш. Устувор синдром ажратилиши мумкин: инфекцион-яллиғланиш, астмоид, ўпка эмфиземаси. Тез-тез (йилига 3-4 марта) ва узоқ вақт хуружлар, балғамнинг миқдори ва йирингни кўпайиши юзага келади, йўтал кучайиши, нафас қайтиши, буғилиш, қондаги ўзгаришлар, носпецифик интоксикация белгилари (айниқса зўрайиш даврида). Нафас олиш функциясининг бузилиш даражаси нафас функцияси ўзгарган, ўпка етишмовчилиги-II даражали, ФНҲ 150 — 80%, ЎТС II даража 50 — 60% кўрсаткичлари салмоқли равишда камайган. Рентгенологик текширув маълумотлари ўрта даражада ўпка суратининг ўзгариши, асосан ўпканинг пастки қисмларида, баъзан бронхоэктатик ўзгаришлар. Ўпкалар эмфиземаси (бошланғич белгилари ёки мўътадил даражаси). Юрак етишмовчилиги қатор ҳолларда юракнинг ўнг тарафининг катталашиб кетиши кузатилади (компенсация босқичи).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Оқилона ишга жойлашишдан келиб чиққан ҳолда 40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Доимий балғамли йўтал, тинч ҳолатда ва енгил жисмоний ҳаракатда нафас қисилиши, буғилиш. Одатда, бир неча ўпка синдромларининг қўшилиб келиши кузатилади: астматик (баъзан бронхиал астмага ўтиши билан), инфекцион-яллиғланиш (баъзан сурункали пневмония кўринишида), диффуз обструктив ўпка эмфиземаси. Узоқ муддатли ва тез-тез қайталанадиган хуружлар. Ремиссия турғун эмас. Носпецифик интоксикациянинг доимий белгилари. Нафас олиш функциясининг бузилиш даражаси — нафас олиш функцияси салмоқли даражада ўзгарган. III даражали ўпка етишмовчилиги. ФНҲ1салмоқли тарзда пасайган 30 — 50%. Рентгенологик текширув маълумотлар ўпка суратининг янада яққол ўзгариши. Ифодаланган пневмосклерознинг ривожланиши, баъзан бронхоэктазлар ривожланиши билан. Зўрайиш вақтида перифокал пневмоник инфильтрация белгилари. Ифодаланган ўпка эмфиземаси. Юрак етишмовчилиги — ўпка юраги (декомпенсация босқичи).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

60 — 80%

II гуруҳ

5.2. Силикоз (J60-64)

Силикоз — бронх-ўпка аппаратининг касбий касаллиги бўлиб, ўз таркибида эркин кремний қўшоксиди мавжуд бўлган аэрозоллардан узоқ муддат нафас олиш сабабли юзага келади ва ўпкада диффуз тарқалган сурункали асептик яллиғланиш ва пневмофиброз ривожланиши билан ифодаланади.

I даража

Жисмоний зўриқишда нафас қисилиши, қуруқ йўтал, кўкрак қафасида санчиқ кўринишидаги оғриқлар пайдо бўлади. Ташқи нафас функциялари (ТНФ) кўрсаткичларининг ўзгариши: ЎМВ — I даража, 65 — 75%, НЕ — I даража. Рентгенологик жиҳатдан: биринчи босқичда икки тарафлама интерстициал фиброз ўпканинг ўрта-пастки қисмларида, сийрак тугунли соялар кузатилади, унинг фонида ўпка суратининг кучайиши ва деформацияси кузатилади. Ўпка илдизининг ўрта даражада зичлашиши ва тузилмасининг ўзгариши (жараён ортга қайтмайди).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

II даража

Кучли бўлмаган жисмоний зўриқишда ифодаланган нафас қисилиши билан тавсифланади. Кўкрак қафасидаги оғриқлар кучаяди, йўтал қуруқ ёки оз миқдордаги шиллиқ балғам билан кечади. Базал ўпка эмфизема белгилари. ТНФ кўрсаткичлари ёмонлашади: ЎҲС — II даража 50 — 60% ва ЎМВ II даража 50 — 60%, НЕ — II даража. Рентгенологик жиҳатдан: Ўпка суратининг янада яққол кучайиши ва деформацияланиши. Тугунли сояларнинг миқдори ҳам кўпайган. Тугунли сояларнинг қўшилиш аломатлари кузатилади. Ўпка илдизлари кенгайган, қаттиқлашган ва «чопилган» кўринишга эга бўлади. Плевра йўғонлашган, шаклан ўзгарган бўлиши мумкин, плевродиафрагмал ва плевроперикардиал битишмалар. Ўпка эмфиземаси. ЭКГ: сурункали юракнинг ўнг тарафининг катталашиб кенгайиш белгилари: ЭКГ тишларининг паст вольтажлиги, юракнинг вертикал ҳолати, қоринчалар электрик ўқининг ўнгга сурилиши, Р-pulmonale пайдо бўлиши, тахикардия, гипоксемия сабабли миокард дистрофияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Тинч ҳолатда нафас қисиши, кўкрак қафасида интенсив оғриқлар, йўтал кучайиши ва балғам кўчиши ортади; баъзан бўғилиш хуружлари юзага келади. Кўпинча сил кўринишидаги асорат юзага келади. ТНФ кўрсаткичлари пасайган: ЎҲС III даража 40 — 50% ва ЎМВ — III даража 40 — 50%, НЕ — III даража. Рентгенологик жиҳатдан: II босқичдаги ўзгаришлар фонида катта соялар, доғлар хосил бўлади. Кўпинча ифодаланган плевродиафрагмал ва плевроперикардиал битишмалар, ўпкада йирик буллёз эмфизема кузатилади. ЭКГ: сурункали юракнинг ўнг тарафининг катталашиб кенгайиш белгилари кичик қон айланиш айланасидаги гипертония сабабли юзага келган, ўнг бўлмача ва қоринчанинг зўриқиши. Миокардда яққол дистрофик ўзгаришлар, юракнинг ўнг қисми гипертрофияси белгилари, юрак ўтказувчанлиги ва автоматизми бузилишлари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

60 — 80%

II гуруҳ

5.3. Аралашган чангдан юзага келувчи пневмокониозлар (силикатозлар, кабокониозлар, металлокониозлар, электрочилангар пневмокониози) (J60-64)

Аралашган чангдан юзага келувчи пневмокониозлар чангнинг турли кўринишлари таъсирида таркибида эркин кремний қўшоксиди бор бўлган ёки деярли ундан озод бўлган чанглардан юзага келади. Клиник оқими ва рентгенологик текширувдаги ўзгаришларга кўра пневмокониозлар силикозга яқин.

I даража

Касаллик клиникаси хавфсизроқ кечиши билан ифодаланади, шикояти: йўтал, камдан кам ҳолларда бироз балғам кўчиши, ифодаланган жисмоний зўриқишда кўкракдаги оғриқлар ва нафас сиқиши. Ташқи нафас функциялари (ТНФ) кўрсаткиларининг ўзгариши: ЎМВ — I даража, 65 — 75%, НЕ — I даража. Рентгенологик жиҳатдан: биринчи босқичда ўпканинг ўрта-пастки қисмларида икки тарафлама интерстициал фиброз тўрлилик, сояли тугунсимон 1-2 мм моддалар билан кузатилади, унинг фонида ўпка суратининг шаклан ўзгариши ва кучайиши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

II даража

Енгил жисмоний зўриқишда яққолроқ намоён бўлувчи нафас сиқиши билан ифодаланади. Кўкрак қафасидаги оғриқлар кучаяди, йўтал қуруқ ёки оз миқдордаги шиллиқ балғам кўчиши билан кечади. Ўпка эмфиземаси белгилари. ТНФ кўрсаткичлари ёмонлашади: ЎҲС — II даража 50 — 60% ва ЎМВ — II даража 50 — 60%, НЕ — II даража. Рентгенологик жиҳатдан: Ўпка суратининг диффуз кучайиши, деформациялашган, фиброз ўзгаришлар. Фиброзли, майда тугунли соялар. Тугунли сояларнинг бирлашиши аломатлари кузатилади. Ўпка илдизлари кенгайган, зичлашган ва «чопилган» кўринишга эга бўлади. Плевра йўғонлашган, шаклан ўзгарган бўлиши мумкин, плевродиафрагмал ва плевроперикардиал битишмалар. Ўпка эмфиземаси. ЭКГ: юракнинг ўнг тарафининг катталашиб, кенгайиш белгилари: ЭКГ тишларининг паст вольтажлиги, юракнинг вертикал ҳолати, қоринчалар электрик ўқининг ўнгга сурилиши, Р-pulmonale пайдо бўлиши, тахикардия, гипоксемия сабабли миокард дистрофияси.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Тинч ҳолатда нафас сиқиши, кўкрак қафасида интенсив оғриқлар, йўтал кучайиши ва балғам кўчиши ортади; баъзан бўғилиш хуружлари юзага келади. Кўпинча сил кўринишидаги асорат юзага келади. ТНФ кўрсаткичлари пасайган: ЎТС — III даража 40 — 50% ва ЎМВ — III даража 40 — 50%, НЕ — III даража. Рентгенологик жиҳатдан: II — босқичда кузатилган ўзгаришлар фонида катта соялар, доғлар хосил бўлади. Кўпинча ифодаланган плевродиафрагмал ва плевроперикардиал битишмалар, ўпканинг йирик буллёз эмфиземаси кузатилади. ЭКГ: кичик қон айланасидаги гипертония сабабли сурункали юракнинг ўнг тарафининг катталашиб кенгайиш белгилари юзага келган, ўнг бўлмача ва қоринчанинг зўриқиши. Миокардда ифодаланган дистрофик ўзгаришлар, юракнинг ўнг қисми гипертрофияси белгилари, юрак ўтказувчанлиги ва автоматизми бузилишлари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

60 — 80%

II гуруҳ

5.4. Касбий бронхиал астма (J 45)

Касбий бронхиал астма — бу нафас йўллари сурункали касаллиги бўлиб, ҳар хил кўринишдаги иммунокомпетент ҳужайралар иштирок этиб, ҳар доим ҳам ортга қайтмайдиган обструкция ва бронх дарахтларининг ифодаланган гиперреактивлиги билан кузатилади. Касалликнинг касббий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

Моновалент аллергия даври, аллерген организмга етган вақтида бўғилиш хуружлари енгил ва қисқа муддатли. Экспозиция белгисининг мавжудлиги — иш бошлаганда бўғилиш хуружларининг ривожланиши, элеминация-бўғилиш хуружининг аллерген билан контакт тугаганда ўтиб кетиши. Рационал ишга жойлашишдан кейин ҳолатнинг сезиларли даражада яхшиланиши ёки тўлиқ соғайиб кетиши. Кўпинча тери ва юқори нафас йўлларининг аллергик касалликлари бир вақтнинг ўзида ривожланиб боради. Хуружлар мустақил равишда ёки ингаляторлардан фойдаланган ҳолда тўхтатилади. НЕ — I даража. Умумий функция пасайиши — 1 даража. СЮЕ мавжуд эмас.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Касбий бронхиал астманинг биринчи босқичида (кўпинча атопик шаклдаги) бошқа ишга ўтказилиши шарт (жараённи ортга қайтариш мумкин. Оқилона ишга жойлаштириш ва малака пасайиши ҳолларида йўқотиш фоизи мажбурий қайта малакалаш-тириш билан 30 %гача.

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Кимёвий, биологик ва бактериал аллергия билан мужассамлашуви билан тавсифланади. Элиминация белгилари мавжуд эмас, ҳафтасига 1-3 марта бўғилиш хуружлари ёки кундалик тунги хуружлар ҳафтасига 1 мартадан ортиқ бўлиши мумкин. Уйқу ва тетикликда бузилишлар, деярли кундалик равишда бронхолитикларни қабул қилиш. Гормонга боғликлик келиб чиқиши мумкин. НЕ — II даража, ЎМВ пасайиши; ЎТС; ФНҲ1, СЮЕ — I, ФС II (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

?устақил ?аракат қили? — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Кун давомида доимий белгилар, бўғилиш хуружлари билан тез-тез қайталанувчи зўрайишлар, астматик мақомининг ривожланиши билан оғир бўғилиш хуружлари бўлиши мумкин. Сурункали ўпка-юрак белгилари, гормонларга боғланиб қолиш, стероид яралар ва диабет юзага келиши мумкин. НЕ — III; СЮЕ — II, ФС III (NYHA бўйича).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — III даража

60 — 80%

II гуруҳ

5.5. Пестицидлар билан сурункали заҳарланиш (Т-60 Т-60,4)

Пестицидлар билан сурункали заҳарланиш — инсон организмига пестицидларнинг муттасил равишда узоқ муддат давомида таъсири натижасида ривожланувчи касаллик бўлиб, асаб тизимидаги, айниқса марказий асаб тизимидаги, жигар ҳамда бошқа орган ва тизимлардаги функционал ва органик бузилишлар билан тавсифланади. Касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

Асосий синдромлари: сурункали гастрит: қорин пальпациясида эпигастрал соҳасида оғриқ. Сурункали колит: ич келишининг бузилиши, қабзият, қорин шиши, ноқулайлик. Гепатопатия: кўз склераларининг бироз сарғайиши, жигарнинг мўътадил (0,5 см.) катталашиши, пальпацияда оғриқ. Астено-вегетатив синдром: қизил ва оқ дермографизм, умумий гипергидроз, пай рефлексларининг жонлашиши ёки сусайиши, дистал турдаги гипестезия. Клинико-лаборатория текширувлари: енгил лейкоцитоз, гемоглобин ва эритроцитларнинг пасайиши (енгил даражадаги анемия), гипер-бета-липопротеинемия. ЭКГ — синусли аритмия, миокарднинг дистрофик ўзгаришлари. УТТ — жигар паренхимасининг зичлашиши, ўт пуфагининг дискинезияси, сурункали холецистит, жигарнинг катталашиши. Эндоскопик текширув: тарқалган юзаки, атрофик ва кам ҳолларда гипертрофик гастрит белгилари. ОИТ ректоромоноскопия ёки ирригоскопия, рентгеноскопияси — колит белгилари.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Пестицидлар билан сурункали заҳарланишнинг 1 даражасида енгил босқичида намоён бўлувчи касалликлар мавжуд бўлса, токсик моддалар билан алоқа қилмайдиган ишга жойлаш-тириш, агар малаканинг туширилиши зарур бўлса, йўқотиш фоизи 30% ни ташкил қилади

III гуруҳ

II даража

Сурункали гепатит: склералар сарғайиши, камроқ ҳолларда тери қатламларининг сарғайиши, жигарнинг катталалашиши ва ундаги оғриқлар (+). Сурункали гастрит: қорин пальпацияси эпигастрия соҳасида оғриқ. Сурункали колит: ич келиши бузилиши, қорин шишиши, дискамфорт. Ифодаланган астения: умумий ҳолсизлик, тез чарчаб қолиш, кайфият тушиши. Ифодаланган астено-вегетатив белги: Маринеску-Родовичнинг синдром белгилари, тилнинг интенцион қалтираши, кўз қорачиғининг торайиши, парестезиялар, горизонтал нистагм, интеллект пасайиши. Ипохондрик синдром: руҳиятнинг енгил бузилиши. Клиник-лаборатория текширувлари: гемоглобин, эритроцитлар камайиши (ўрта даражали анемия), билирубин, Вельтман синови кўрсаткичларининг 8-9 бирликкача ошиши (меъёр 7 бирлик.) ЭКГ — синусли аритмия, миокарднинг диффуз алмашинув бузилиши, миокард гипоксияси. УТТ — сурункали гепатит белгиси, жигарнинг зичлашиши ва катталашиши. Эндоскопик текширув: ошқозон шиллиқ қаватининг яллиғланиш-деструктив ўзгариши, тарқалган юзаки, атрофик ва кам ҳолларда гипертрофик гастрит белгилари. ОИТ ректоромоноскопия ёки ирригоскопия, рентгеноскопияси — колит белгилари.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Ифодаланган энцефалопатия II даража. Асаб тизимининг органик бузилишлари (миелорадикулополиневрит): қўл бармоқларида турғун тремор, пай рефлексларининг ассиметрияси, анизокория, кўз ёриқларининг нотекислиги, бурун-лаб қатламларининг текисланиши, хотира сусайиши, депрессия, меҳнат қобилиятининг кескин равишда пасайиши, уйқунинг барқарор бузилишлари, галлюцинациялар, оёқ-қўллар терисида сезувчанлик йўқолиши ва музлаши, сезувчанликнинг дистал турга кўра пасайиши, мушаклар кучи ва тонусининг 2 баллгача тушиши. Ифодаланган сурункали гепатит: склералар сарғайиши, камроқ ҳолларда тери қатламларининг сарғайиши, жигарнинг катталалашиши ва ундаги оғриқлар, жигар зичлашган, чеккалари ўткир, ўт пуфагининг зарарланиши белгиси (+). Клиник-лаборатория текширувлари: Лейкоцитоз, ЭЧТ ошиши, гемоглобин ва эритроцитларнинг пасайиши, (ўрта даражали анемия), билирубин барча кўрсаткичларининг ошиши, Вельтмана синовлари (9 бирликдан ортиқ) ошиши. ЭКГ — аритмия, миокардда диффуз ўзгаришлари, миокард гипоксияси. УТТ — сурункали гепатит сурати, жигарнинг зичлашиши ва катталашиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

60 — 80%

II гуруҳ

5.6. Нефть маҳсулотлари билан сурункали заҳарланиш (Т-65)

Нефть маҳсулотлари билан сурункали заҳарланиш — нефть маҳсулотларини қазиб чиқариш ва қайта ишлашда (эритувчилар, парафин, мойлаш материаллари, нефть кокси ва бошқалар) инсон организмига токсик-кимёвий воситаларнинг муттасил равишда узоқ муддат давомида таъсири натижасида ривожланувчи касаллик бўлиб, асаб тизимидаги, айниқса марказий асаб тизимидаги, жигар ҳамда бошқа орган ва тизимлардаги функционал ва органик бузилишлар билан ифодаланади.

Нефть маҳсулотлари билан сурункали заҳарланишни касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

Ι даража

Вегетатив асаб тизимининг ифодаланган қўзғалувчанлиги: гипергидроз, акроцианоз, ёрқин пушти дермографизм, пульс ва артериал қон босимининг доимий эмаслиги, ифодаланган даражадаги мушак қўзғалувчанлиги, қўл бармоқлари тремори; жигар функциясининг бузилиши, гипербилирубинемия, қоннинг холинэстероз фаоллигининг тушиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 30% гача

ВМК бўйича чеклаш

ΙΙ даража

Энцефалопаятиянинг бирламчи белгилари, шу билан бирга токсик гепатит белгилари. Невростатусда: анизокория, нистагм, юз иннервацияси ассиметрияси, Енгил пирамидал бузилишлар; жигар катталашиши, тахикардия, юрак тонлари сусайиши, систолик шовқин, асосий тишчалар вольтажининг пасайиши кузатилади. Лаборатория текширувларида билирубинемия, β-липопротеидемея ва гамма глобуленемия, аминотрансфераз фаоллиги ошиши кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

ΙΙΙ даража

Марказий асаб тизимида органик бузилилишлар, экстрапирамидал ва пирамидал бузилишлар, руҳий-эмоционал соҳада ўзгаришлар (хавотир, қўрқув, галлюцинациялар) гипоталамик синдром белгилари, марказий асаб тизими патологияси периферик асаб тизими шикастланиши билан полиневропатия кўринишида бирлашади. Ички аъзоларнинг диффуз шикастланиши мавжуд: астмоид бронхитлар, бронхиал астма, гепатомегалия, кардиопатия, дерматитлар. Пигмент, антитоксик, оқсил шакллантирувчи, ферментатив функцияларнинг бузилиши, ёғ алмашинувининг бузилиши гепатит мавжудлиги ҳақида далолат беради, оғир токсик анемия ривожланади, буйракларнинг фильтрацион функцияси пасаяди.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш билан шуғулланиш — II, III даража

60 — 80%

II гуруҳ

5.7. Касбий кохлеар неврит (нейросенсор карлик) (Z-57)

Касбий кохлеар неврит — эшитиш қобилиятининг касбий пасайиши бўлиб, нейро-сенсор (перцептив) карликка киради. Ушбу атама асосида товуш қабул қилиш аппаратининг кохлеар неврит шакли кўринишидаги ўзгаришлари тушунилади. Узоқ муддат давомида таъсир этувчи интенсив шовқинлар таъсирида эшитиш қобилиятининг пасайиши кортиев аъзонинг толали ҳужайраларида ҳамда эшитиш йўлининг биринчи нейрони — спирал ганглийда ҳамда кохлеар нервнинг толаларида дегенератив ўзгаришлар билан боғлиқлиги аниқланган.

I даража

Объектив мезонлар: овоз ўтказиш анализаторида бузилишлар йўқлиги; қулоқ пардасида ўзгаришлар йўқлиги; шивирлаб гапиришнинг қабул қилиш кўрсаткичлари — 4 + 1 метр; аудиограммада эшитишнинг йўқолиши: 500 — 2000 Гц га — 11 — 20 дБ; 4000 Гц га ва ажрата билиш чегараси — 60 + 20 дБ.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Динамик кузатув остида бажарила-ётган ишни давом эттириши мумкин

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Объектив мезонлар:овоз ўтказиш анализаторида бузилишлар йўқлиги; қулоқ пардасида ўзгаришлар йўқлиги; шивирлаб гапириш нутқининг пасайиши 2 +1 метр; аудиограммада эшитишнинг йўқолиши: 500 — 2000 Гц га — 21 — 30 дБ; 4000 Гц га ва ажрата билиш чегараси 65 + 20 дБ.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришга боғлиқ ҳолда 15 — 25%

III гуруҳ

III даража

Объектив мезонлар: овоз ўтказиш аппаратида бузилишлар йўқлиги; қулоқ пардасида ўзгаришлар йўқлиги; шивирлаб гапириш нутқининг пасайиши 0 дан 1 метргача; аудиограммада эшитишнинг йўқолиши: 500 — 2000 Гц га — 31 + 45 дБ; 4000 Гц ва ажрата билиш чегараси 70 + 20 дБ. Икки тарафлама тўлиқ гаранглик

мулоқот қилиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

5.8. Касбий генезга эга сурункали ларингит

Сурункали ларингит — овоз аппаратининг касбий касаллиги бўлиб, овоз тўқималарининг узоқ муддатли ва тизимли равишда зўриқиши сабабли овоз функциясининг бузилиши — дисфония билан кўпинча эса фонастения билан ифодаланади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

Касбий сурункали ларингит: Ларингоскопик маълумотлар: томоқ шиллиқ қаватининг турғун гиперемияси, овоз қатламларининг икки қисмида янада ифодаланган бўлади, кўпинча ушбу фонда қон томирлари кенгайган кўринади; овоз қатламларининг йўғонлашиши; томоқ тешигида шилимшиқ модда мавжуд; қатламларнинг айниқса овоз қатламларининг чекка қисмида йўғонлашиши, кириш қатламларининг шиллиқ қавати шишган, баъзан қисман овоз қатламларини ёпиб қўяди ва фонацияни қийинлаштиради; овоз йўқолиши — фоностения, баъзан шиллиқ қаватининг кичик йўғонлашуви юзага келади (гиперплазия), бир-бирига қарши жойлашган (хонандалар тугунчалари), улар фонацияга халақит қилиб, хириллашга сабаб бўлади. Кўп ҳолларда овоз қатламлари соҳасида чегараланган бурмаланган эпителий дағаллашуви — паходермия ривожланади.

Қўшимча касалликлар ва оқилона ишга жойлаш-тиришдан келиб чиққан ҳолда 40 — 60%

III гуруҳ

5.9. Вибрацион касаллик (КХТ-10 Z-57.7)

Маҳаллий вибрация таъсиридаги вибрацион касаллик

Маҳаллий вибрация таъсиридаги вибрацион касаллик — қўл машиналари ёки механизмлашган қўл анжомлари ва ускуналари, механизмлашмаган қўл анжомлари ва мосламалар (ҳар хил болғалар) ҳамда ишлов берувчи қисмлар, яъни ишловчи қўлида турадиган манбалар, урувчи ва айланувчи ҳаракатга эга мосламалар билан ишлашда кафтларда қон айланиши ва трофик ўзгаришлар, марказий асаб тизимида ҳамда унинг вегетатив бўлимларида функционал бузилишлар билан ифодаланади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

Оғриқ сезувчанлигининг дистал турига кўра бузилиши. Бармоқлар оқариши хуружлари камдан-кам учрайди, фақат кескин музлаб кетади. Тери ҳароратининг пасайиб кетиши, «+» совуқлик синови, кескин бўлмаган капиллярлар тонусининг ошиши, оғриқ сезиш чегарасининг ва вибрацион сезувчанлик чегарасининг ошиши, қўшимча қон-томир патология мавжуд бўлса (гипертония касаллиги, юракнинг ишемик касаллиги) рационал ишга жойлашиш қийинлашади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 35 — 40%

III гуруҳ

45 — 40%

40 — 60%

II даража

Кафтлар акроспазмлари тез-тез қайтарилади ва узоқ давом этади. Сезувчанликнинг сегментар тури бўйича бузилиши. Оғриқ сезиш чегарасининг ва вибрацион сезувчанлик чегарасининг ошиши. Нафақат капиллярлар, балки йирик томирларда ҳам тонуснинг бузилиши. Қўлларда енгил ифодаланган вегетосенсор полиневропатия синдроми кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Кам учрайди. Аралаш полиневропатия яққол ҳаракат компоненти билан акроангиоспазм хуружлари, дисциркулятор энцефалопатия, нейроэндокрин дисфункция. Кучли ифодаланган қон-томир ва трофик бузилишлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даражалар

60 — 70%

II гуруҳ

Умумий вибрация таъсиридаги вибрацион касаллик

Умумий вибрация таъсиридаги вибрацион касаллик — ўтириб ёки туриб ишлаётган одамнинг танасида таянч юзалари орқали тарқалувчи иш жойларининг вибрацияси таъсирида ривожланувчи касаллик бўлиб, вегетатив-сенсор полиневропатия, радикулополиневропатия ва церебрал-переферик синдромлар ривожланиши билан ифодаланади.

I даража

Оёқ-қўллар музлаши, кафт ва товонлар цианоз ва гипергидарози, Паля белгиси «+», товон устидаги артериялар пульсациясининг пасайиши. Болдир ва товон мушаклар кучи пасайиши ва гипертрофияси. Полиневрит турдаги сезувчанликнинг бузилиши. Марказий асаб тизимидаги ўзгаришлар — церебрал ангиодистоник синдром. Вегетосенсор полиневропатия оёқларда кузатилади. Вестибуляр анализаторнинг «+» лабиринт синовларидаги кўрсаткичлари билан юқори қўзувчанлиги.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 40 — 60%

III гуруҳ

II даража

1 даражада кўрсатилган ўзгаришларга бел остеохондрозининг полирадикуляр бузилишлар билан ва марказий асаб тизимидаги функционал бузилишлар қўшилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

5.10. Бел-думғаза радикулопатияси (М-54-1)

Бел-думғаза радикулопатияси — умуртқалараро диск ва бўғимлар, умуртқалар ҳаракатланувчи сегментининг бойловчи, нерв-мушак аппаратининг шикастланиши, пировардида компрессион ишемик (радикуляр) жараён шаклланиб, уларнинг бел-думғаза сатҳида мушакли тоник синдром шаклланишига олиб келадиган, умуртқа восита сегментларининг лигаментли, мушак аппаратига, интервертебрал дискларга ва бўғимларга зарар етказадиган касаллик. Касаллик табиати кўп омилли хусусиятга эга бўлиб, ундаги етакчи рол меҳнатдаги омилларга бориб тақалади (динамик ва статик ишларга ва бошқаларга).

I даража

Таранглик белгилари — Лассег, Нери, Дежерин, Керниг-Лассег «+». Илдизли тур бўйича сезувчанлик бузилиши. Ахилл рефлекснинг пасайиши ёки йўқолиши. Катта бармоқ букилиши ва товон букилиши парези. Оёқ мушакларининг диффуз атрофияси, тонус ва мушаклар кучининг пасайиши. Бел лордозининг текисланиши, сколиоз юзага келиши, кифоз ва кифосколиоз камроқ учрайди. Шикастланган диск соҳаси босилганда паравертебрал оғриқ мавжудлиги. Вегетатив-томир дисфункциялари — товонлар музлаши, цианоз, болдир, тўпиқ шишлари, оёқ томирлари спазмлари, товон артерияларида пульсация йўқолиши, тери қатламининг терлаши ёки қуриши, эпидермис қуриши. ЭМГда болдир спонтан фаоллигининг пасайиши, биопотенциалларнинг ўртача амплитудаси кескин пасайиши ва ҳаракат биопотенциалларининг салмоқли камайиши.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 40 — 60%

III гуруҳ

5.11. Органик эритувчилардан (ароматик углеводородлар, бензол ва унинг гомологларининг амино- ва нитробирлашмалари) сурункали заҳарланиш (Т-60-64)

Органик эритувчилардан сурункали заҳарланиш — органик эритувчи моддалар (бензол ва унинг гомологлари) узоқ муддатли таъсир қилиши билан ривожланадиган касаллик, асаб тизимининг, суяк илиги, жигар ва бошқа органлар ва тизимларнинг функционал ва органик функциясининг бузилиши билан тавсифланади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

Астено-невротик синдром: бармоқлар титроғи, уларда томир тортишиши, қизил дермографизм, бармоқ ва кафтларнинг гипергидарози. Лаборатория кўрсаткичлари: беқарор лейкопения (лейкоциты 4,0 х 109/л), мўътадил ретикулоцитоз, тромбоцитопения.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 30% гача

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Токсик энцефалопатия микроорганик хусусиятлар, экстрапирамидал гиперкинезия билан намоён бўл?ди. Руҳий ўзгаришлар, диққатни жамлаш, хотира, мия қобиғининг вазифаси сусайиши кузатилади. Полиневротик синдроми қўллардаги оғриққа сезувчанликнинг пасайиши билан ўтади. Кўзга кўринган шиллиқ пардалар ва терининг ранги оқаради, жигар катталашади. Лейкопения (лейкоцитлар 3,5 — 3,0 х 109/л), ретикулоцитоз, анемия, тромбоцитопения (тромбоцитлар 120,0 — 100,0 х 109/л).

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

мўлжал олиш — I даража;

мулоқот қилиш — I даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Фуникуляр миелоз, токсик энцефалопатия, полиневропатия синдромлари юзага келади. Фуникуляр миелоз орқа мия шикастланишида намоён бўлади. Ҳолсизлик, оёқ оғриғи, ҳаракатлар координацияси бузилиши, мушак кучи пасайиши, ахилл рефлексларининг сусайиши кузатилади. Жигар катталашган, функциялари бузилган. Ошқозон шираси — кислоталилиги пасаяди, ошқозон ости бези функциялари бузилади. Юрак — тахикардия 100 мартагача 1 минутда, артериал қон босими пасаяди. Лейкопения (лейкоцитлар 2,0 х 109/л), нейтропения, тромбоцитопения (50,0 — 10,0 х 109/л), эритроцитлар пасаяди. Гипохроманемия. ЭЧТ баланд. Сурункали миелолейкоз кузатилади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

ўз хулқ-атворини назорат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II-III даражалар

70 — 80%

II гуруҳ

5.12. Касбий аллергик дерматит (L-23.0)

Касбий аллергик дерматит — бу терининг аллергик касаллигидир. Унинг этиологияси ва патогенезида асосий ўрин ишлаб чиқариш омилининг таъсиридан иборат бўлиб, терининг аллергик шикастланиши, асосан қўлда намоён бўлиши билан тавсифланади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

Эритема-тоз босқич

Қизариш, енгил шишлар, маҳаллий тана ҳарорати ошиши ва бироз оғриқлилик.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Касалликка сабаб бўлган омиллар таъсиридан ташқарида оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 30% гача

ВМК бўйича чеклаш

Папулез босқич

Шиш кўпаяди, дерма қатламида яллиғланиш кўпаяди, зарарланган жойида қизариш кучаяди, яллиғланиш характерига эга тугунчалар юзага келади.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

Пустулез босқич

Йиринглаш белгилари қўшилади, пуффакчалар йирингли ярага айланади.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

Намланувчи босқич

Шиш ва йиринглаш белгилари шу қадар кучаядики, юза қатламлари синиб, кўча бошлайди ва юза намланади.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

Қобиқли босқич

Эритема, қобиқлар.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

до 30%

ВМК бўйича чеклаш

Сквамоз босқич

Белгилар тинчий бошлайди, яралар ўрнида қобиқлар пайдо бўлади

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

до 30%

ВМК бўйича чеклаш

Қўшимча маълумот: касбий мехнат қобилиятини йўқотиш фоизини белгилашда терининг зарарланган майдонини ҳисобга олиш лозим.

5.13. Касбий экзема (L-12)

Касбий экзема — терининг аллергик касаллиги бўлиб, унинг юзага келишида ишлаб чиқариш омили (ишлаб чиқариш аллергени) муҳим аҳамиятга эга бўлади ва асаб, қон-томир ва бошқа тизимлардаги функционал бузилишларда намоён бўлиб, сурункали, қайталанадиган оқимга эга бўлади.

Ўткир босқич

Терида кескин шишлар, гиперемия, тугунчалар, везикулалар, сероз-қонли намлик кузатилади.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Саноат аллергени билан алоқа қилмасликни таъминловчи оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 40 — 60% гача

III гуруҳ

Ўткир олди босқич

Яллиғланиш реакцияси мўътадил, шишлар, енгил гиперемия, эрозияларнинг эпителизациясига мойиллик мавжуд.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

Сурункали босқич

Шикастланиш ўчоғида тери кўкимтир рангга эга, тери кўчиши, ёриқлар кузатилади. Бошқа турдаги келиб чиқиш экземалари каби касбий экзема ҳам тошмаларнинг кўплиги, қаттиқ қичима, қайталаниш ва баъзан (камдан кам бўлса ҳам) ишлаб чиқариш аллергени билан алоқа қилиш бартараф этилган бўлса ҳам хуружларда намоён бўлади.

40 — 60%

III гуруҳ

Қўшимча маълумот: касбий меҳнат қобилиятини йўқотиш фоизини белгилашда терининг зарарланган майдонини ҳисобга олиш лозим.

5.14. Катаракта (H-26)

Кўз гавҳари касаллиги — шаффофлик (хиралашиш) ўзгаришлари ёки ҳолатининг сўрилиши, кўриш функцияси ва ҳаёт фаолиятидаги бузилишларга сабаб бўлади. Бунда кўз гавҳари тиниқлигининг ҳар қандай бузилиши турли сабаб ва намоён бўлишнинг турли даражасига эга бўлиб, катаракта деб номланади. Касбий катарактанинг ривожланиши меҳнатнинг санитария-гигиеник шароитлари, организмнинг индивидуал сезувчанлиги ва меҳнат стажига боғлиқ.

I даража

Касбий фаолият натижасида юзага келган бошланғич катаракта. Иккала кўзда кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,03-1.0. Катаракта бир кўзда мавжуд бўлса, кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,04 — 1,0.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Динамик кузатув, оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 25%

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Иккала кўзда кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,09 — 0,2. Катаракта бир кўзда мавжуд бўлса, кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03. Оператив даволаниш учун қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда.

мўлжал олиш — I даража;

ўқиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Иккала кўзда катаракта бўлса, кўриш ўткирлигидан келиб чиқиб — 30 — 55%; Бир кўзда катаракта бўлса — 30 — 35% агар иккинчи кўзнинг кўриш ўткирлиги даражаси 0,9-1,0 бўлса (кўриш бўйича фоизли жадвални кўринг)

III гуруҳ

III даража

Иккала кўзда кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,04 — 0,08. бўлиб, катаракта мавжуд бўлса ёки катарактанинг оғир асоратлари билан мужассамлашган бўлса. Оператив даволаниш учун қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мўлжал олиш — II даража;

ўқиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

60 — 80%

II гуруҳ

IV даража

Иккала ёки яхшироқ кўрувчи кўзда турғун, етилган катарактанинг мавжудлигида. Катарактанинг кўзнинг бошқа тузилмавий ўзгаришлари билан мужассамлашувида кўриш ўткирлиги яхшироқ кўрувчи кўзда коррекция билан 0,03. Оператив даволаниш учун қарши кўрсатмалар мавжуд бўлганда.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — III даража;

мустақил ҳаракат қилиш — III даража;

мўлжал олиш — III даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

90 — 100%

I гуруҳ

5.15. Симоб ва унинг ноорганик бирикмалари билан сурункали заҳарланиш (T-56-1)

Симоб ва унинг ноорганик бирикмалари билан сурункали заҳарланиш — инсон организмига оз миқдорда ноорганик бирикмалар (метал симоб)нинг узоқ вақт таъсиридан келиб чиқади ва марказий асаб тизимининг функционал ва органик функцияси бузилиши, айниқса унинг юқори бўлинмалари ҳамда пўстлоқ ва пўстлоқости соҳаларида бир қатор рефлектор бузилишлари билан тавсифланади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

I даража

«Симоб неврастенияси» босқичи. Беморларда умумий ҳолсизлик, бош оғриғи, кўз ёши, хотиранинг йўқолиши, уйқу бузилиши, оғизда металл таъми ҳисси, гиперсаливация ва баъзан диспептик бузилишлар қайд этилган. Руҳий беқарорлик, вегетатив касалликларининг яққол эканлиги (доимий, қизил дермография, умумий гипергидроз), Ромберг ҳолатида чайқалиш. Кейинчалик жиззакилик, қўрқув, гиперсаливация кучайиши ва милкдан қон кетиши, гингивит ва стоматит пайдо бўлиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 30%

ВМК бўйича чеклаш

II даража

Токсик энцефалопатия 1 даража, астеник-вегетатив синдроми: кучли ҳолсизлик, доимий бош оғриғи, уйқусизлик, серзарда, жиззаки, йиғлоқи, депрессияга мойиллик, баъзан руҳий бузилиш аломатлари, ноўрин уятчанлик, ўзига ишонмаслик, юрак уриши, юз қизариши, терлаш. Ошқозон-ичак тракти бўйича аломатлари: гастрит, колит, оғзида металл таъми, сўлак оқишининг кучайиши, пародонтоз: Қонда: лимфоцитоз, моноцитоз, камроқ анемия учрайди, лейкопения. Пешобда оқсил излари, пешобда симоб таркиби 0,02 — 0,9 мг / л атрофида.

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

Токсик энцефалопатия 2 — даража беморлар доимий бош оғриқ, уйқусизлик, бузилган юриш, оёқлардаги ҳолсизлик, ташвишланиш, руҳий тушкунлик, хотира ва тафаккур бузилишидан шикоят қилади. Эҳтимолли галлюцинациялар бўлиши мумкин. Текширувда микроорганик аломатлари юзага келади: анизокория, бурун-лаб қатламининг текисланиши, қорин рефлексларнинг йўқлиги, адиадохокинез, бузилган мушак тонуси, гипомимия, дизартрия. Руҳий аломатлар (шизофрениясимон синдроми) галлюцинатор-васваса белгилари пайдо бўлади: қаттиқ безовталик, руҳий тушкунлик ва «ҳиссий аҳмоқлик».

мустақил ҳаракат қилиш — II даража;

мулоқот қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II даража

60 — 70%

II гуруҳ

5.16. Елка-курак периартрити (M-75)

Елка-курак периартрити — елка камари мушакларининг узоқ вақт зўриқиш ҳолатида бўлиши сабабли ва елка бўғими ёрдамида кучли мустақил ҳаракат қилиш, бўғим ва синовиал халта соҳасида узоқ давом этувчи жароҳатидан юзага келувчи, реактив ассептик яллиғланиш дегенерация билан номоён бўлади. Ушбу касалликнинг касбий этиология билан боғлаш мезони деб унинг ривожланиши бажарилаётган ишга сабаб ва оқибат жиҳатидан боғлиқлиги ҳисобланади.

Шишлар, елка бўғими пальпациясида ўрта даражадаги оғриқлар. Ҳатто кучли ифодаланган оғриқларда елка бўғимининг орқа олдига ҳаракатлари, маятниксимон ҳаракатлари қисман чекланишига қарамай, тўлиқ сақланиб қолади. Қўлнинг бел орқасига ўтиши қийинчилик туғдиради, елка бўғимидаги ҳаракатларда қисирлаш эшитилади, елка бўғимининг салмоқли функционал бузилишида дельтасимон мушак гипотрофияси ва атрофияси, елка айланаси бошчасининг остеопорози кузатилади. Рентгенологик текширувда елка суяги учининг юзасида склеротик ўзгаришлар ҳамда турли ҳажм, шакл ва зичликдаги оҳакли чўкмаларнинг соялари кўринади.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

мустақил ҳаракат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — I даража

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда

III гуруҳ

40 — 60%

5.17. Қўрғошин ва унинг бирикмаларидан сурункали заҳарланиш (T-56-0)

Қўрғошин ва унинг бирикмаларидан сурункали заҳарланиш — инсон организмига узоқ вақт давомида қўрғошин ва унинг ноорганик бирикмаларининг таъсири натижасида юзага келиб, порфирин ва гем синтезининг бузилиши, қонга, асаб тизимига, ошқозон-ичак тракти ва жигарга клиник шикаст етиши билан тавсифланади.

I даража

Астено-невротик синдром — турғун қизил дермографизм, пай рефлексларининг ошиши, қўл бармоқларининг титроғи, брадикардия. Анемик синдром — қўрғошин интоксикацияси учун периферик қонда ретикулоцитларнинг пайдо бўлиши, эритроцитларнинг базофил донсимонлиги, гемоглобин бироз пасайиши.

Ҳаёт фаолияти чекланиши йўқ

Оқилона ишга жойлаш-тиришнинг имконияти бўлмаганда 30%

ВМК бўйича чеклаш

Ошқозон-ичак синдроми — эпигастрал соҳадаги оғирлик, ич кетишнинг қабзият билан навбатланиши, ичак перистальтикаси кучайиши каби белгилар. Объектив жиҳатдан: тил кулранг қоплама билан қопланган, қорин эпигастрал соҳада ва ичак йўли бўйлаб пальпация қилинганда бироз оғриқли, ич келиши турғун эмас. Жигар қовурға ёйи остида жойлашган, пальпацияда бироз оғриқли. Пешобдаги қўрғошин миқдори 0,02 мг/л, копропорфирин миқдори 450 нмоль/суткагача ошади (меъёр 80 — 380 нмоль/суткасига). Қонда ретикулоцитлар 25 промилле миқдорида аниқланади (меъёр 12 промилле).

II даража

Асосий синдромлар: астено-невротик синдром — пай рефлекслари икки тарафлама жонланган, қўл бармоқларининг ифодаланган титраши, ифодаланган қизил дермографизм, брадикардия, ортиқча терлаш. Тери қатламлари «қўрғошин рангига» киради — тери қатламлари оқиш-ер рангида. Суткалик пешобда қўрғошин миқдори 0,02 дан 0,04 мг/л гача бўлиши мумкин, копропорфирин миқдори — 770 нмоль/суткагача ошади. Ошқозон ичак синдроми — тилда қалин кулранг қоплама, милкларда қўрғошинли чизиқ, қорин эпигастрал соҳада ва ичак йўли бўйлаб пальпация қилинганда оғриқли. Жигар қовурға ёйи остида жойлашган, пальпацияда оғриқли, катталашган. «Қўрғошин хуружида» пульс тезлашади, артериал қон босими ошади, бош оғриғи кучаяди, тана ҳарорати субфебрил кўрсаткичларгача ошади. Сийдик миқдори ошади, оқсил излари аниқланади. Қонда ретикулоцитлар 40 промилле миқдорида аниқланади. Юрак-қон томир синдроми — оғриқлар, юрак уриши, баъзан юрак қисқаришининг секинлашиши билан намоён бўлади. ЭКГда — тишчалар вольтажининг пасайиши, шаклан ўзгариши, юрак тонлари пасайган, брадикардия, тахикардия.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — I даража;

меҳнат фаолияти билан шуғул-ланиш — I даража

40 — 60%

III гуруҳ

III даража

II даража токсик энцефалопатия белгилари. Беморларнинг асаби қўзғалган, қўл бармоқлари тремори яққол намоён бўлади, уйқу бузилиши, доимий бош оғриқлари, бош айланиши. Пай рефлекслари икки томонлама жонланган, рефлекслар асимметрияси, яққол қизил турғун дермографизм, умумий гипергидроз. Парез ва фалаж кўринишида ҳаракат бузилишлари. Қонда ретикулоцитлар 40 промилле миқдорида аниқланади, эритроцитларнинг базофил донсимонлиги, гемоглобин пасайган. Ошқозон-ичак синдроми — оғир «қўрғошин хуружи» — тилда қалин қоплама, қорин пальпацияда эпигастрал соҳа ва ўнг қовурға остида кескин оғриқли. Жигар 2-3 см га катталашган, кескин оғриқли. Турғун қабзиятлар.

Ўзига ўзи хизмат қилиш — II даража;

меҳнат фаолияти билан шуғулланиш — II, III даража

70 — 80%

II гуруҳ

Қўшимча маълумот: ногиронлик гуруҳи асосий касалликнинг клиник кечиши, унинг асоратлари ва клиник-эксперт прогнозлари асосида ҳамда фуқаронинг меҳнат фаолияти билан шуғулланишидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Изоҳ: 1, 3 ва 4.2, 6-бандларда кўрсатилган касалликлар ҳолатида ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда, ногиронликнинг биринчи гуруҳи муддатсиз белгиланади.
4.1-банддаги касалликлар ҳолатида ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда, ногиронликнинг иккинчи гуруҳи муддатсиз белгиланади.
Изоҳ: 1, 4, 6, 7 ва 9-бандларда кўрсатилган касалликлар ҳолатида ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда, ногиронликнинг учинчи гуруҳи муддатсиз белгиланади.
Изоҳ: 1-бандда кўрсатилган касалликда ногиронлиги бўлган шахс деб топилганда, ногиронликнинг иккинчи гуруҳи, 2-бандда кўрсатилган касалликда эса ногиронликнинг учинчи гуруҳи муддатсиз белгиланади.
3. Касб касалликлари ушбу Низомга 1-иловада келтирилган касалликлар рўйхати асосида белгиланади.
д) III даража нафас етишмаслиги, III даража қон айланиши бузилиши (тинч ҳолатда нафас қисиши, 1 минутда нафас олиш тезлиги 30 ва ундан ортиқ, дастлабки даража тикланмаган ҳолда унча кўп бўлмаган жисмоний зўриқишдан кейин нафас олиш 1 минутда 10 — 15 марта кучайиши, кучли ифодаланган бузилишлари бўлган цианоз, тинч ҳолатда ёрдамчи нафас олиш мускуллари қатнашиши, аниқ намоён бўлган тахикардия — минутига 130 марта ва ундан ортиқ уриш, эпигастрал пульсация, жигарнинг катталашиши, периферик шиш, ўпка ҳаётий сиғимининг зарур эканлигидан 50 фоизгача пасайиши, ўпканинг максимал вентиляцияси — 50 фоизгача, нафас олишнинг 1 минутдаги ҳажми 180 фоизгача кўпайиши, Тиффно индексининг 40 фоиздан камга пасайиши ва кислороддан фойдаланиш коэффициенти 20 фоизгача камайиши, ўпка гемодинамикаси бузилган ҳолда ўнг қоринчалар миокардининг қисқартириш лаёқати пасайиши);
з) I-II А даража нафас етишмаслиги (ўртача жисмоний зўриқишда нафас қисиши, ўртача жисмоний юкламадан кейин цианознинг кучайиши, тинч ҳолатда нафас олиш тезлиги 1 минутда 20 мартагача, 5 минут мобайнида бирламчи даражагача тикланган ҳолда жисмоний юкламадан кейин нафас олиш тезлиги 1 минутда 12 — 16 мартага тезлашиши, ўпканинг ҳаётий сиғими зарур бўлганидан 56 — 69 фоизгача ўртача пасайиши, ўпканинг максимал вентиляцияси — 55 — 58 фоизгача, нафас олишнинг 1 дақиқадаги ҳажми 142 — 148 фоизгача кўпайиши, Тиффно индексининг 74 — 55 фоизгача, кислороддан фойдаланиш коэффициенти 36 — 44 фоизгача пасайиши, 1 дақиқада кислород ютилиши 277 — 287 мл.), I-II А босқич қон айланиши бузилиши (унча кучли бўлмаган тахикардия (1 дақиқада 90 — 99 марта уриш), ўпка гемодинамикаси бузилган ҳолда ўнг қоринчалар миокарди қисқартириш лаёқатининг ўртача пасайиши белгилари);

Т/р

Клиник-функционал мезонлар

Меҳнат лаёқати йўқотилиши фонди

I. Марказий ва периферик асаб тизими

1.

Бош суяги (бош мия) жароҳатининг оғир турғун асоратлари — пастки параплегия, кучли ифодаланган тетрапарез, трипарез, мушаклар тонусининг спастик типда ошиши ёки гипотония билан кечувчи парапарез, оёқлардаги барча бўғимларда фаол ҳаракатлар ҳажмининг минимал даражада бўлиши билан мушаклар кучининг кескин ифодаланган пасайиши (1 баллгача), мустақил ҳаракат қила олмаслик, иккала қўлнинг кучли ифодаланган парези барча бўғимларда фаол ҳаракатлар ҳажмининг минимал даражада бўлиши билан, вестибуляр-мияча бузилишлари, барча бармоқлар йўқлигидан бошлаб қўл чўлтоқликлари билан биргаликдаги иккала оёқ ампутацион чўлтоқликлари, нафас етишмовчилигининг III даражаси, қон айланиш етишмовчилигининг III даражаси, кучли ифодаланган сенсор бузилишлар (ягона ёки яхши кўрувчи кўзнинг амалий ёки абсолют кўрмаслиги: кўриш ўткирлиги коррекция билан 0,03-0, кўриш майдони 0 — 10 градусга тенг);

90 — 100

2.

Бош суяги (бош мия) жароҳатининг турғун ифодаланган, даражадаги асоратлари — қўл ва оёқлар кучи ва ҳаракат ҳажмининг бузилиши, координация бузилиши, гиперкинезлар, ифодаланган тонус бузилиши, эпилептик хуружлар, хотира, интеллектнинг ифодаланган пасайиши, кўнгилчанлик;

70 — 90

3.

Бош мия чайқалиши (контузияси)дан кейинги қолдиқ асоратлар — бош мия нервларининг органик зарарланиши, даволанишдан кейинги турғун ўрта ифодаланган резидуал ҳолатдаги посткоммоцион невроз, гормонал дисфункция, моддалар алмашинувининг бузилиши, сийрак пароксизмал синдромлар, вестибуляр кризлар, сийрак эпилептик хуружлар, сезги аъзолари фаолиятининг бузилишлари — ҳид, таъм билиш

40 — 60

4.

Мия чайқалишидан кейинги енгил даражадаги асоратлар (мия қутиси суяклари бутунлигининг бузилмаганлиги билан), енгил объектив белгилар билан кечувчи: бурун-лаб бурмасининг силлиқланиши, кўз ёриқларининг ҳар хиллиги ва бошқалар

5 — 30

5.

Қўл-оёқлар функциясининг бузилиши билан кечувчи орқа мия, ёки унинг пардалари жароҳати асоратлари ва тос аъзолари функциясининг бузилиши:

енгил даражада

5 — 30

ўртача даражада

40 — 60

ифодаланган даражаси

70 — 90

кучли ифодаланган даражаси

90 — 100

6.

Ҳаракат фаолиятининг бузилиши, тери сезувчанлигининг ўзгариши, мушаклар атрофияси билан кечувчи периферик нервлар жароҳати асоратлари:

енгил даражада

5 — 30

ўртача даражада

40 — 60

ифодаланган даражаси

70 — 90

кучли ифодаланган даражаси

90 — 100

II. Кўриш аъзолари

7. Кўриш ўткирлиги пасайганда меҳнат лаёқатининг йўқотилиш даражаси қуйидаги жадвал асосида аниқланади:

Ўнг кўзда

Чап кўзда

1,0

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0,09дан паст

0,03-0,0

Меҳнат лаёқатининг йўқотилиш даражаси

1,0

0

5

5

5

5

10

10

15

20

25

30

40

0,9

5

5

5

5

10

10

15

15

20

30

30

40

0,8

5

5

5

10

10

15

15

20

25

30

35

40

0,7

5

5

10

10

15

15

20

20

25

35

35

45

0,6

5

10

10

15

15

20

20

25

30

35

40

45

0,5

10

10

15

15

20

20

25

30

35

35

40

45

0,4

10

15

15

20

20

25

30

30

35

35

40

50

0,3

15

15

20

20

25

30

30

35

35

35

40

55

0,2

20

20

25

25

30

35

35

35

40

45

50

60

0,1

25

30

30

35

35

35

35

35

45

50

55

60

0,09 дан паст

30

30

35

35

40

40

40

40

50

55

55

70 — 90

0,03-0,0

40

40

40

45

45

45

50

55

60

60

70 — 90

100

Изоҳ: Кўриш ўткирлигининг 0 дан 0,03 пасайганлиги тўлиқ кўрлик билан тенглаштирилади.


8.

Аккомодация фалажлиги:

битта кўзда

15

иккала кўзда

35

9.

Бир номли гемианопсия (ўнг ва чап ёки юқори ва пастки)

35

10.

Кўрув майдонининг концентрик торайиши:

битта кўзда

кўриш майдонининг 60 градусгача торайиши

10

кўриш майдонининг 30 градусгача торайиши

20

кўриш майдонининг тўлиқ ёки 5 градусгача торайиши

40

иккала кўзда

кўриш майдонининг 60 градусгача торайиши

20

кўриш майдонининг 30 градусгача торайиши

45

кўриш майдонининг тўлиқ ёки 10 градусгача торайиши

100

11.

Птоз (қовоқ тушиши) ва бошқа фалажликлар:

Битта кўзда

ифодаланган даражаси (қорачиқнинг ярмигача бекилиши)

10

кучли ифодаланган даражаси (қорачиқнинг тўлиқ бекилиши)

20

Иккала кўзда

ифодаланган даражаси

25

кучли ифодаланган даражаси

50

12.

Кўз ёриғининг юмилишига тўсқинлик қилувчи қовоқлар дефекти:

Битта кўзда

ифодаланган даражаси

10

кучли ифодаланган даражаси

20

Иккала кўзда

ифодаланган даражаси

30

кучли ифодаланган даражаси

60

13.

Кўз ҳаракатига тўсқинлик қилувчи қовоқларнинг тўлиқсиз битиши:

бит?а кўзда

15

иккала кўзда

35

14.

Пульсация қилаётган экзофтальм:

Битта кўзда

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

30

кучли ифодаланган даражаси

40

Иккала кўзда

ўрта даражаси

30 — 40

ифодаланган даражаси

60 — 70

кучли ифодаланган даражаси

80 — 90

15.

Жароҳатдан сўнгги сурункали конъюктивит:

иккала кўзда

10

III. Эшитиш аъзолари

16. Эшитиш пасайганда меҳнат лаёқатининг йўқотилиш даражаси қуйидаги жадвал асосида аниқланади:

Ўнг қулоқ эшитиш ҳолати

Чап қулоқ эшитиш ҳолати

Эшитиш меъёрда

Эшитишнинг ўртача даражадан пасайиши (1 метрдан кўп бўлмаган масофадан пичирлаб гапириш)

Эшитишнинг кучли даражада пасайиши (пичирлаб гапириш 0)

Тўлиқ карлик

Эшитиш меъёрда

0

5

10

15

Эшитишнинг ўртача даражадан пасайиши (1 метрдан кўп бўлмаган масофадан пичирлаб гапириш)

10

15

20

25

Эшитишнинг кучли даражада пасайиши (пичирлаб гапириш 0)

10

20

30

35

Тўлиқ карлик

15

25

35

55

17.

Ўрта қулоқнинг мезотимпанит типида сурункали йирингли яллиғланиши

15

18.

Шу турдаги эпитимпанит ёки грануляцияли, холестеатомли асоратланган эпитимпанит

25

19.

Вестибуляр фаолиятнинг объектив бузилиши:

енгил даражаси

5 — 30

ўртача даражаси

40 — 60

ифодаланган даражаси

70 — 90

кучли ифодаланган даражаси

90 — 100

20.

Битта қулоқ супрасининг йўқлиги

10

Иккала қулоқ супрасининг йўқлиги

20

IV. Юқори нафас йўллари, нафас аъзолари

21.

Буруннинг тўлиқ ёки қисман йўқотилиши

20

22.

Бурун орқали нафас олишнинг бузилиши (бурун суяклари синиши, суяклар битиши ва бошқалар оқибатида):

енгил даражада

10

ўртача даражада

20

ифодаланган даражаси

25

кучли ифодаланган даражаси

30

23.

Бурун ёндош бўшлиқларининг йирингли касаллиги

25

24.

Афония (овознинг йўқолиши)

25

25.

Хиқилдоқ фаолиятининг бузилишига олиб келувчи жароҳати:

енгил даражаси

10 — 20

ўрта даражаси

30 — 40

ифодаланган даражаси

50 — 60

кучли ифодаланган даражаси

60 — 70

26.

Нутқ аъзолари ва товуш бойламлари жароҳати оқибатида нутқ йўқолиши

40

27.

Нутқ қийинлашуви

15

28.

Кўкрак қафасининг жароҳати оқибатида унинг ҳаракати чекланиши (қовурға синиши, чандиқлар) :

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

15

ифодаланган даражаси

30

кучли ифодаланган даражаси

40

29.

Кўкрак қафасининг кучли ифодаланган деформацияси.

40

30.

Жароҳатдан кейинги плевритнинг турғун қолдиқ асоратлари, ўпканинг нафас ҳаракати камайиши, ўпканинг соғ қисмига ўтиши оқибатида ўпка юзасининг камайиши, ўпканинг осилиб қолиши ва бошқалар

енгил даражада

20

ўртача даражада

30

ифодаланган даражаси

60

кучли ифодаланган даражаси

70

31.

Ўпка тўқимаси ва плевранинг сурункали касалликлари, зарарланиш даражасига қараб

25 — 100

V. Қон айланиш аъзолари

32.

Юрак, унинг пардаларининг ва қон томирлари органик касалликлари — функциясининг бузилиш даражасига қараб

25 — 100

VI. Овқат ҳазм қилиш аъзолари

33.

Оғиз торайиши, юқори ва пастки жағнинг жароҳати, сўлак фистуласи ҳосил бўлиши оқибатида функционал бузилишлар:

енгил даражада

10

ўртача даражада

30

ифодаланган даражаси

50

кучли ифодаланган даражаси

60 — 70

34.

Тиш тушиши (бахтсиз ҳодиса рўй берган вақтда ёки бевосита жароҳатдан кейин зудлик билан тишларни суғуриб ташлаш зарур бўлганда):

2 тадан 3 та тишгача ёки битта курак тиш

5

4 тадан 8 та тишгача

10

8 та тишдан ортиқ

15 — 20

35.

Овқат ҳазм қилиш аъзолари жароҳати ва касаллиги оқибатида овқат ўтказишнинг бузилиши ва озғинлик (қизилўнгач торайиши, сурункали перитонитлар, жигар касалликлари, ўт қопи олиб ташланганлиги ва ҳ.к.)

25 — 100

36.

Бахтсиз ҳодиса оқибатидаги лапаротомиядан кейинги ҳолат (ички аъзолар жароҳатланмаганда)

15

37.

Бахтсиз ҳодиса оқибатида шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишни талаб қиладиган чурра сиқилиши асоратлари

25 — 50

VII. Қон яратиш аъзолари

38.

Талоқ олиб ташланиши

40

VIII. Сийдик-таносил тизими

39.

Буйракларнинг сурункали касаллиги — буйраклар фунциясининг бузилишига қараб

25 — 100

40.

Буйрак жоми ва сийдик йўллари сурункали касалликлари

15 — 40

41.

Битта буйрак олиб ташланганлиги

50

42.

Буйракнинг патологик ҳаракатчанлиги

15

43.

Сийдик-таносил аъзолари соҳасидаги жароҳат оқибатида сийдик ажралишининг бузилиши:

енгил даражада

15

ўртача даражада

30

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

50

44.

Сийдик оқмалари

50

IX. Тери қопламаси ва мушаклар

45.

Юзни хунук қилувчи чандиқлар

10

46.

Куйиш асоратлари ва ҳар хил жароҳатлар оқибатида кенг тарқалган чандиқлар пайдо бўлиши, мушаклар йиртилиши ва мушаклар четларининг тортилиб кетиши ва бошқалар

10 — 50

X. Таянч ва ҳаракатлар тизими

Умуртқа поғонаси

47.

Умуртқа поғонасининг жароҳати оқибатида умуртқа поғонаси ҳаракатининг чекланиши

енгил даражаси

30

ўрта даражаси

40

ифодаланган даражаси

60

кучли ифодаланган даражаси

70

Тос

48.

Тос суяклари жароҳати (тос суяклари синиши, қов, думғаза-ёнбош бирлашмаси ёрилиши ва б.) оқибатида функциясининг бузилиши:

енгил даражаси

15

ўрта даражаси

30

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60

Қўл

Меҳнат лаёқатининг йўқотилиш фоизи

ўнг қўл

чап* қўл

Бош бармоқ

49.

Тирноқ фалангаси юмшоқ тўқималар дефекти

10

5

50.

Тирноқ фалангаси йўқлиги

15

10

51.

Тирноқ фалангаси ва асосий фаланганинг ярми йўқлиги

20

15

52.

Иккала фаланганинг йўқлиги

25

20

53.

Иккала фаланга ва кафт суягининг йўқлиги

30

25

54.

Кафт-бармоқ ёки кафт усти-кафт бўғими ҳаракатсизлиги

15

10

55.

Фалангалараро бўғим ҳаракатсизлиги

10

5

56.

Қайсидир иккита бўғимнинг ҳаракатсизлиги

20

15

57.

Учта бўғимнинг ҳаракатсизлиги

30

25

58.

Бош бармоқда ҳаракат чекланганлиги

10

5

59.

Бош бармоқ контрактураси:

ифодаланган даражаси

20

15

кучли ифодаланган даражаси

30

25

Кўрсаткич бармоқ

60.

Тирноқ фалангаси юмшоқ тўқималар дефекти

5

5

61.

Тирноқ фалангаси йўқлиги

10

5

62.

Тирноқ ва ўрта фаланганинг йўқлиги

15

10

63.

Барча учта фаланганинг йўқлиги

20

15

64.

Барча учта фаланга ва кафт суягининг йўқлиги

25

20

65.

Кафт-бармоқ бўғими ҳаракатсизлиги

15

10

66.

Биринчи фалангалараро бўғим ҳаракатсизлиги

10

5

67.

Иккинчи фалангалараро бўғим ҳаракатсизлиги

10

5

68.

Кафт-бармоқ ва биринчи фалангалараро бўғимлар ҳаракатсизлиги

20

15

69.

Кафт-бармоқ ва иккинчи фалангалараро ёки биринчи ва иккинчи фалангалараро бўғимлар ҳаракатсизлиги

15

10

70.

Барча бўғимлар ҳаракатсизлиги

25

20

71.

Кўрсаткич бармоқда ҳаракат чекланганлиги

10

5

72.

Кўрсаткич бармоқ контрактураси:

ифодаланган даражаси

15

10

кучли ифодаланган даражаси

25

20

Ўрта, тўртинчи ёки бешинчи бармоқ

73.

Тирноқ фалангасининг йўқлиги

5

5

74.

Тирноқ ва ўрта фаланганинг йўқлиги

10

5

75.

Ушбу бармоқлардан биттасининг йўқлиги

10

10

76.

Ушбу бармоқлардан биттасининг кафт суяги билан биргаликда йўқлиги

15

10

77.

Кафт-бармоқ ёки биринчи фалангалараро бўғим ҳаракатсизлиги

10

5

78.

Иккинчи фалангалараро бўғим ҳаракатсизлиги

5

5

79.

Кафт-бармоқ ва иккинчи фалангалараро ёки биринчи ва иккинчи фалангалараро бўғимлар ҳаракатсизлиги

10

5

80.

Барча бўғимлар ёки кафт-бармоқ ва биринчи фалангалараро бўғимлар ҳаракатсизлиги

15

10

81.

Ушбу бармоқлардан биттасида ҳаракат чекланганлиги

5

5

82.

Ушбу бармоқлардан биттасининг контрактураси:

ифодаланган даражаси

10

5

кучли ифодаланган даражаси

15

10

Изоҳ: Ягона чап қўлнинг жароҳатланиши ўнг қўлнинг жароҳатланишига тенглаштирилади.

Битта қўлдаги бир нечта бармоқлар

83.

Битта қўлда иккита бармоқ йўқлиги:

а) бош ва кўрсаткич бармоқ

50

40

б) бош бармоқни ўрта бармоқ, ёки тўртинчи, ёки бешинчи бармоқ билан

40

35

в) кўрсаткич бармоқни ўрта бармоқ, ёки тўртинчи, ёки бешинчи бармоқ билан

35

25

г) ўрта бармоқни тўртинчи бармоқ, ёки бешинчи бармоқ билан, ёки тўртинчи бармоқни бешинчи бармоқ билан

20

15

Изоҳ: икки ва ундан ортиқ бармоқларда тирноқ ва ўрта фалангаларнинг йўқлиги шу бармоқларнинг тўлиқ йўқлигига тенглаштирилади

84.

Битта қўлда учта бармоқ йўқлиги:

а) бош ва кўрсаткич бармоқни ўрта бармоқ билан, ёки тўртинчи, ёки бешинчи бармоқ билан

60

50

б) бош ва ўрта бармоқни тўртинчи ёки бешинчи бармоқ билан, ёки бош бармоқни тўртинчи ва бешинчи бармоқлар билан

50

40

в) кўрсаткич ва ўрта бармоқни тўртинчи ёки бешинчи бармоқ билан, ёки кўрсаткич бармоқни тўртинчи ва бешинчи бармоқлар билан

45

35

г) ўрта бармоқ, тўртинчи ва бешинчи бармоқлар

30

25

85.

Битта қўлда тўртта бармоқлар йўқлиги:

а) бош ва кўрсаткич бармоқни бошқа иккита бармоқлар билан

65

55

б) бош, ўрта, тўртинчи ва бешинчи бармоқлар

60

50

в) кўрсаткич, ўрта, тўртинчи ва бешинчи бармоқлар

55

45

86.

Битта қўлда барча бармоқлар йўқлиги

75

60

87.

Битта қўлда барча бармоқлар ҳаракатсизлиги

65

55

88.

Битта қўлда барча бармоқларда ҳаракат чекланганлиги

35

20

89.

Битта қўлда барча бармоқлар контрактураси:

ифодаланган даражаси

50

40

кучли ифодаланган даражаси

60

50

Кафт

90.

Кафт йўқлиги

75

70

91.

Билак-кафт бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражаси

15

10

ўрта даражаси

20

15

ифодаланган даражаси

25

20

92.

Билак-кафт бўғими ҳаракатсизлиги

35

30

93.

Кафт суякларининг синиши оқибатида панжа ва бармоқлар функциясининг бузилиши:

енгил даражаси

10

5

ўрта даражаси

20

15

ифодаланган даражаси

25

20

кучли ифодаланган даражаси

30

25

Билак

94.

Билак йўқлиги

80

70

95

Тирсак бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражаси

15

10

ўрта даражаси

20

15

96.

Тирсак бўғимининг тўғри бурчак о?тида букилган ҳолдаги ҳаракатсизлиги

45

40

97.

Тирсак бўғимининг ўткир бурчак остида букилган ёки ўтмас бурчак остида ёзилган ҳолатдаги ҳаракатсизлиги

50

45

98.

Тирсак ва билак-кафт бўғимлари ҳаракатсизлиги

55

45

99.

Тирсак бўғими ўйноқилиги

60

50

100.

Тирсак ва билак-кафт бўғимларида ҳаракат чекланганлиги

30

25

101.

Билакнинг пронацион ёки супинацион ҳаракатининг чекланганлиги:

ифодаланган даражаси

15

10

кучли ифодаланган даражаси

25

20

102.

Билак ва тирсак суякларининг сохта бўғими

50

40

103.

Билак суякларидан биттасининг сохта бўғими

35

30

Елка

104.

Елка йўқлиги

80

70

105.

Елка бўғими ҳаракатсизлиги

60

50

106.

Елка бўғими ўйноқилиги

65

50

107.

Елка суягининг сохта бўғими

65

50

108.

Елка бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражаси

15

10

ўрта даражаси

25

20

ифодаланган даражаси

35

30

кучли ифодаланган даражаси

60

50

109.

Ўмров ёки курак суягининг синиши оқибатида функциянинг бузилиши:

енгил даражаси

10

5

ўрта даражаси

20

15

ифодаланган даражаси

30

25

кучли ифодаланган даражаси

35

30

110.

Елка суягининг одатланган чиқиши

25

20

Изоҳ: елка суяги бошчасининг одатланган чиқишида меҳнат лаёқатининг йўқотилиш даражаси бахтсиз ҳодиса суғурталанган ходим билан тузилган суғурта вақти тугамаган даврда кузатилганда аниқланади. Одатланган чиқиш қайталанишида меҳнат лаёқатининг йўқотилиш даражаси аниқланмайди.

111.

Иккала қўл ёки панжа йўқлиги

100

Оёқ

Бармоқлар

112.

Бош бармоқ тирноқ фалангасининг йўқлиги

5

113.

Бош бармоқ йўқлиги

10

113.

Бош бармоқнинг кафт суяги ёки унинг бир қисми билан биргаликда йўқлиги

15

115.

Бошқа бармоқлардан биттасининг йўқлиги

5

Изоҳ: битта ёки иккита бармоқда тирноқ фалангасининг йўқлиги (бош бармоқдан ташқари), шунингдек, кўрсатилган бармоқлар функциясининг бузилиши ушбу бармоқлардан бирининг йўқлигига тенглаштирилади.

116.

Битта оёқда барча бармоқлар йўқлиги

25

117.

Битта оёқда барча бармоқлар билан кафт суякларининг дистал бошчасининг йўқлиги

50

Оёқ панжаси

118.

Оёқ панжасининг ҳар хил қисмидан йўқлиги — болдир-ошиқ бўғимидан кафт-кафтолди бўғимигача

60

119.

Оёқ панжасининг кафт-кафтолди бўғими соҳасидан йўқлиги

40

120.

Болдир-ошиқ бўғимининг функционал қулай ҳолатдаги (тўғри бурчак остида) ҳаракатсизлиги

30

121.

Болдир-ошиқ бўғимининг бошқа ҳолатдаги ҳаракатсизлиги

45

122.

Болдир-ошиқ бўғимининг ўйноқилиги

45

123.

Болдир-ошиқ бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражаси

15

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

25

кучли ифодаланган даражаси

30

124.

Кафтолди суяклари ҳамда товон суяги синиши асоратлари:

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60

125.

Кафт суяклари синиши оқибатида статиканинг бузилиши ёки доимий оғриқли синдром билан

5 — 15

Болдир

126.

Болдир йўқлиги

70

127.

Тизза бўғимининг ёзилган ҳолатдаги (180 градус бурчак остида) ҳаракатсизлиги

45

128.

Тизза бўғимининг букилган ҳолатдаги ҳаракатсизлиги

50

129.

Тизза бўғими ўйноқилиги

60

130.

Тизза бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60

131.

Болдир суяклари синиши оқибатида оёқ функциясининг турғун бузилиши

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60 — 70

132.

Болдирнинг сурункали йирингли жараёни оқибатида битмаётган оқма ёки яралар борлиги:

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

20

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60 — 70

133.

Болдир суякларининг битмаётган синиғи (сохта бўғими)

60

134.

Катта болдир суягининг битмаётган синиғи (сохта бўғими)

50

Сон суяги

135.

Сон юқори учлигидан йўқлиги

90

136.

Сон ўрта ёки пастки учлигидан йўқлиги

80

137.

Чаноқ-сон бўғимининг ёзилган ҳолатдаги (180 градус бурчак остида) ҳаракатсизлиги

50

138.

Чаноқ-сон бўғимининг букилган ҳолатдаги ҳаракатсизлиги

60

139.

Чаноқ-сон бўғимида ҳаракат чекланганлиги:

енгил даражада

30

ўртача даражада

40

140.

Сон суяги синиши оқибатида оёқ функциясининг бузилиши

енгил даражаси

20

ўрта даражаси

30

ифодаланган даражаси

40

кучли ифодаланган даражаси

60 — 70

141.

Сон суягининг битмаётган синиғи (сохта бўғими)

60 — 70

142.

Оёқ жароҳатидан кейинги тромбофлебит, лимфа айланишининг бузилиши ва бошқалар

енгил даражаси

10

ўрта даражаси

30

ифодаланган даражаси

50

кучли ифодаланган даражаси

60

Изоҳ: оёқ-қўлларнинг тўлиқ фалажлиги уларнинг йўқлигига тенглаштирилади. Шунингдек, оёқ-қўллардаги бўғимларда кўплаб жароҳатлар (анкилозлар, кескин ифодаланган контрактуралар), сурункали яралар оқибатида жароҳатланган оёқ-қўлни ишлата олмаслик, ампутациядан кейин суякнинг тўлиқ ёпилмаганлиги унинг тўлиқ йўқлигига тенглаштирилади.

1. Ушбу Низом «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ ишлаб чиқилган бўлиб, ногиронлиги бўлган шахс (бола)ларни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастурини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш тартибини белгилайди.

НОГИРОНЛИГИ БЎЛГАН ШАХС (БОЛА)НИ РЕАБИЛИТАЦИЯ
ҚИЛИШНИНГ ЯККА ТАРТИБДАГИ
ДАСТУРИ

20 ___йил «____» _________даги _________-сон кўрик далолатнома _______-сон РЯТД
Тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси __________________________ №______________
Фамилияси, исми, отасининг исми ________________________________________________________________
Жинси: эркак, аёл. Туғилган санаси _______________________________________________________________
Доимий (вақтинчалик) яшаш манзили _____________________________________________________________
_________________________________________ телефони __________________________________________

Ногиронлик гуруҳи (ёзилади)

Ногиронлик сабаби (ёзилади)

______________________________________________ _____________________________________________
Ҳаёт фаолиятининг чекланганлиги:
ўзига ўзи хизмат кўрсатиш лаёқати (1, 2, 3-даража)
мустақил ҳаракатланиш лаёқати (1, 2, 3-даража)
ТИЭК ташхиси: асосий касаллик ___________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
қўшимча касалликлар
мўлжал олиш лаёқати (1, 2, 3-даража)
муомала қилиш лаёқати (1, 2, 3-даража)
ўз хулқ-атворини назорат қилиш лаёқати (1, 2, 3-даража)
Ўқиш лаёқати (1-2-3-даража)
меҳнат фаолияти билан шуғулланиш лаёқати (1, 2, 3-даража) (керагини остига чизилади)
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
асоратлари
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
Ногиронлик белгиланган муддат20 ___ йил «___» ________________гача
Такроран кўрикдан ўтказиш20 ___ йил «___» ________________.
Тиббиёт муассасасининг номи __________________________________________________________________
№ _________
Тиббий реабилитация қилиш:
Тиклаш терапияси (Медикаментоз терапия, физиотерапия, рефлексотерапия, фитотерапия, массаж)
____________________________________________________________________________________________
Реконструктив жарроҳлик
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________

(тури)

Тавсия қилинган протез-ортопедик мосламалар
____________________________________________________________________________________________

(тури)

Тавсия қилинган реабилитация қилишнинг техник воситалари
____________________________________________________________________________________________

(тури)

Санаторий-курортда даволаш
____________________________________________________________________________________________

(соҳаси, тури)

Касбий реабилитация қилиш:
Касбий (меҳнатга) йўналтириш (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Касбга ўқитиш, қайта ўқитиш, даражаси (остига чизилади) (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Ишга жойлашишга кўмаклашиш (остига чизилади) (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
Касб-ишлаб чиқариш бўйича мослаштириш (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Ўқиш ёки меҳнат учун махсус мосламалар (реабилитация қилишнинг техник воситалари) (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
Ижтимоий реабилитация қилиш:
Ногиронлиги бўлган шахс (бола)га ва унинг оила аъзоларига реабилитация қилиш бўйича маълумот ва маслаҳатлар бериш (ёзилади): ____________________________________________________________________
Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ва унинг оила аъзоларини мослашишга ўргатиш (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Ўқитиш (ёзилади): _____________________________________________________________________________
Психологик реабилитация қилиш (ёзилади): _________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Ижтимоий-маданий реабилитация қилиш (ёзилади): __________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Жисмоний тарбия ва спорт ҳамда параспорт воситалари билан реабилитация қилиш (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ва унинг оила аъзоларига юридик маслаҳатлар бериш (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
Жисмоний реабилитация:
Даволовчи жисмоний тарбия (ёзилади): (Даволовчи гимнастика, сайёр, терренкур юриш ва бошқа) ____________________________________________________________________________________________
Механотерапия тури:
Умумий (велотренажер, тремидил, мотомопед) ёки махсус (локомат, армео, артромот) тренажер билан машғулотлар) ёзилади: ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Мануал терапия тури (локал ёки умумий) ёзилади:____________________________________________________
Эрготерапия тури (когнитив функция ва майда моторика бузилишида эрготерапевт (ёки реабилитиолог ) ёзилади: _____________________________________________________________________________________
Адаптив спорт, параспорт турлари (сузиш, турли параспорт ўйинлари, скандинав юриш ва бошқалар)
____________________________________________________________________________________________
Жисмоний реабилитациянинг техник воситалари (ёзилади):
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Абилитация қилиш:
Косметик пластик операция _____________________________________________________________________
Туғма танглай нуқсонини бартараф этиш __________________________________________________________
Протез-ортопедик мосламалар билан таъминлаш ____________________________________________________
Имплантант қўйиш ____________________________________________________________________________
Ақлий дефектни тўлдириш _____________________________________________________________________
Интелектуал ривожланишни шакллантириш _______________________________________________________
Руҳий ҳолатдаги ривожланишни пайдо қилиш ______________________________________________________
ТИЭК раиси: ______________________________________________________

М.Ў.

Комиссия аъзолари:
1. _______________________________________________________
2. _______________________________________________________
3. _______________________________________________________


Реабилитация тавсиялари билан танишдим ва РЯТДнинг аслини олдим тегишли ижрочиларга етказаман, шунингдек, навбатдаги кўрикка олиб келаман:

Имзо ____________ Ф.И.О. _____________________________________ олган санаси 20___ йил «__» ________

(ногиронлиги бўлган шахс (бола)нинг (ёки унинг қонуний вакили)

РЯТДнинг тиббий реабилитация дастури бажарилиши тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР

1. Даволаш-профилактика муассасасининг, ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш марказининг номи (Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш маркази, стационар реабилитация бўлими, оилавий поликлиника) __________________________________________________________________

2. РЯТД доирасида ногиронлиги бўлган шахс (бола)га кўрсатилган тиббий реабилитация қилиш бўйича тадбирлар ва хизматлар: (стандарт бўйича медикаментоз терапия, физиотерапия (электр даволаш, фототерапия, ультратовуш терапия ва ҳ.к.), рефлексотерапия (нина билан даволаш, электропунктура ва ҳ.к.), фитотерапия, массаж)
____________________________________________________________________________________________

3. РЯТД доирасида ногиронлиги бўлган шахс (бола)га берилган тиббий реабилитация қилиш техник воситалари: физиотерапевтик аппаратлар ____________________________________________________________________

4. Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ни тиббий реабилитация қилиш бўйича бажарилмаган чоралар ва хизматлар рўйхати ҳамда бажарилмаганлигининг сабаби _______________________________________________________
____________________________________________________________________________________________

5. Ногиронлиги бўлган шахс (бола)ни тиббий реабилитация қилиш дастурини бажаришнинг натижалари ва самарадорлиги _______________________________________________________________________________

Даволовчи врач:_____________________________________________________________________
М.Ў.ВМК раиси _______________ _________________________________________________________
Тиббий реабилитация натижаларининг баҳоси:
Компенсация қилишга эришилди: қисман, тўлиқ компенсация;
бузилган функцияларни тиклаш (тўлиқ, қисман, ижобий натижалар йўқ)
(керагининг остига чизилсин)._________________________________
ВМК раиси ________________________________________________________________________
М.Ў.
ТИЭК раиси________________________________________________________________________

Касбий реабилитация қилиш
ДАСТУРИ
(ишлайдиган ногиронлиги бўлган шахс (бола)лар учун — иш берувчи томонидан, меҳнат фаолияти билан шуғулланиши учун тавсия берилган ҳамда иш қидираётган ногиронлиги бўлган шахслар учун — аҳоли бандлигига кўмаклашиш ҳудудий маркази (АБКМ) томонидан тўлдирилади)

Тадбирлар, хизматлар, техник воситалар

Бажарувчи

Реабилитация қилиш шакли

Бажариш муддати ва ҳажми

Касбий (меҳнатга) йўналтириш (остига чизилсин):

касбий фаолият тўғрисида ахборот бериш;
касбий фаолият масалалари юзасидан маслаҳат бериш;
касбий фаолият билан шуғулланишга лаёқат юзасидан танлаб олиш;
бўш (қулай) касб учун танлаш.
Касбга ўқитиш, қайта ўқитиш, даражаси (остига чизилсин):
умумий ўрта;
ўрта махсус, касб-ҳунар таълими;
олий;
олий таълим муассасасидан кейинги ўқиш;
кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш.
Ишга жойлашишга кўмаклашиш (остига чизилсин):

ногиронлиги бўлган шахс (бола) ларни оқилона ишга жойлаштириш учун умумий ёки ихтисослашган турдаги корхонада (муассасада) иш ўрнини қидириш ва танлаш;

ногиронлиги бўлган шахс (бола) учун махсус иш ўрни яратиш;

ногиронлиги бўлган шахс (бола) махсус дастурлар бўйича ишга жойлаштиришни ташкил қилиш;
тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишда кўмаклашиши.
Касб-ишлаб чиқариш бўйича мослаштириш.

Ўқиш ёки меҳнат учун махсус мосламалар (реабилитация қилишнинг техник воситалари) (ёзилади):

Касбий реабилитация дастурига розиман___________________________________________________________

(ногиронлиги бўлган шахс (бола)нинг ёки унинг қонуний вакилининг ФИО ва имзоси)

М.Ў.

_____________________________

______________

(БКМ раҳбарининг ФИО

имзоси)

Ногиронлиги бўлган шахс (бола)ни касбий реабилитация қилиш дастурининг
бажарилиши тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР
(иш берувчи томонидан тўлдирилади)

1. Корхона (муассаса, ташкилот)нинг номи _________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
2. Ишга жойлаштирилган, ишга қабул қилинган санаси:
20____ йил «___» ____________дан, қандай касб (мутахассислик) бўйича________________________________
____________________________________________________________________________________________
иш ўрни (остига чизилсин): умумий, махсус, уйда;
Реабилитация қилишнинг техник воситалари берилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин), нималар
____________________________________________________________________________________________
3. Иш жойида ўқитилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин), қандай касб (мутахассислик) бўйича
____________________________________________________________________________________________

4. Ногиронлиги бўлган шахс (бола)ни касб бўйича реабилитация қилишда бажарилмаган тадбирлар ва хизматлар рўйхати ҳамда уларнинг бажарилмаганлигининг сабаби
____________________________________________________________________________________________

5. Ногиронлиги бўлган шахс (бола)ни касбий реабилитация қилиш дастурининг бажарилиши натижалари ва самарадорлиги _______________________________________________________________________________
Корхона (ташкилот) раҳбари

_________________

(_______________________________)

М.Ў

(имзо)

(Ф.И.О.)

РЯТДнинг касбий реабилитацияси бажарилиши тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР
(иш қидираётган ногиронлиги бўлган шахс (бола)нинг бандлик ҳолати)

(Аҳолини бандликка кўмаклашиш ҳудудий марказ (АБКМ)лари томонидан тўлдирилади)

1. Аҳоли бандлигига кўмаклашиш марказнинг номи __________________________________________________

2. Ишсиз деб эътироф этилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин), агар «ҳа» бўлса, қандай муддатгача: 20___ йил «___» _______________дан 20__ йил «___» _______________гача

3. Касбга йўналтириш ўтказилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин); ўқитиш, ишга жойлаштириш учун танланган касб (мутахассислик), (остига чизилсин)
4. АБКМ ишга жойлаштирилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин).
Агар «ҳа» бўлса ишга жойлаштирилган санаси: 20___ йил «____» ___________________
иш жойи_____________________________________________________________________________________
касб (лавозим) номи _____________________________ ишга ўзи жойлашган_____________________________
5. АБКМ томонидан курс бўйича ўқитилмоқда (ўқитилган): ____________________________________________
Санаси: 20__ йил «___» ______дан 20____ йил «__»___________гача касб (мутахассислик) бўйича ____________________________________________________________________________________________
6. Янги мутахассислик бўйича ишга жойлаштирилган: ҳа, йўқ (остига чизилсин)
Ишга жойлашган санаси: 20___ йил «___»______________
7. Касбий реабилитация дастури доирасида бажарилмаган тадбирлар ва хизматлар ҳамда уларнинг бажарилмаганлиги сабаби ______________________________________________________________________
8. Касбий реабилитация қилиш дастурини бажариш натижалари ва самарадорлиги ____________________________________________________________________________________________
М.Ў.АБКМ мутахассиси

_____________

________________________

АБКМ раҳбари

_____________

________________________

Ижтимоий реабилитация қилиш
ДАСТУРИ
(реабилитация маркази ёки тегишли муассаса томонидан тўлдирилади)

Тадбирлар, хизматлар, техник воситалар

Бажарувчи

Реабилитация қилиш шакли

Бажариш муддати ва ҳажми

Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ни ва унинг оиласини реабилитация қилиш масалалари бўйича хабардор қилиш ва уларга маслаҳат бериш

Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ни ва унинг оиласини мослашишга ўқитиш

Ўзига ўзи хизмат кўрсатишга, ҳаракатланишга, мўлжал олишга, муомала қилишга ўз хулқ-атворини назорат қилишга ўқитиш (остига чизилсин)

Психологик реабилитация (остига чизилсин): психологик диагностика, психологик коррекция, психотерапия, психоанализ, психопрофилактика

Психологик реабилитация (остига чизилсин): психологик диагностика, психологик коррекция, психотерапия, психоанализ, психопрофилактика, оилага психологик ёрдам кўрсатиш

Ижтимоий-маданий реабилитация (ёзилади):

Жисмоний тарбия ва спорт ҳамда параспорт воситалари билан реабилитация қилиш (ёзилади):

Ногиронлиги бўлган шахс (бола) га ва унинг оиласига юридик маслаҳатлар бериш
Ижтимоий реабилитация дастурига розиман
______________________________________________

(____________________________________)

(ногиронлиги бўлган шахс (бола) (ёки унинг қонуний вакили)нинг имзоси)

(Ф.И.О.)

______________________________________________

(____________________________________)

(реабилитация маркази (тегишли муассаса) раҳбарининг имзоси)

(Ф.И.О.)

РЯТДнинг ижтимоий реабилитация қилиш дастури бажарилиши тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР
(реабилитация маркази ёки тегишли муассаса томонидан тўлдирилади)

1. Корхона (муассаса, ташкилот)нинг номи _________________________________________________________

2. РЯТД доирасида ижтимоий реабилитация чоралари ва хизматлари
____________________________________________________________________________________________

3. Ижтимоий реабилитация бўйича бажарилмаган чоралар ва хизматлар рўйхати ҳамда уларнинг бажарилмаганлиги сабаби
____________________________________________________________________________________________

4. Ногиронлиги бўлган шахс (бола) ни ижтимоий реабилитация қилиш дастурини бажаришнинг натижалари ва самарадорлиги
____________________________________________________________________________________________

Ижтимоий реабилитация натижаларининг баҳоси: ўзига ўзи хизмат кўрсатишни таъминлаш (тўлиқ, қисман), мустақил равишда яшаш, оилага ва жамиятга интеграциялаш, ижобий натижалар йўқ (керагининг остига чизилсин).
Реабилитация бўйича мутахассис

____________ _______________________________________

М.Ў.
РМ раҳбари

____________ _________________________________________

Жисмоний реабилитация қилиш
ДАСТУРИ

Тадбирлар, хизматлар, техник воситалар

Бажарувчи

Реабилитация қилиш шакли

Бажариш муддати ва ҳажми

Даволовчи жисмоний тарбия (ёзилади): (Даволовчи гимнастика, сайёр, терренкур юриш ва бошқа)
Механотерапия тури: умумий (велотренажер, тремидил, мотомопед) ёки махсус (локомат, армео, артромот) тренажер билан машғулотлар) ёзилади:
Мануал терапия тури (локал ёки умумий) ёзилади
Эрготерапия тури (когнитив функция ва майда моторика бузилишида эрготерапет ёки (реабилитиолог) ёзилади
Адаптив спорт, параспорт турлари (сузиш, турли параспорт ўйинлари, скандинав юриш ва бошқа)
Жисмоний реабилитациянинг техник воситалари (ёзилади):
Жисмоний реабилитация дастурига розиман

__________________

(____________________________________)

ногиронлиги бўлган шахс (бола) (ёки унинг қонуний вакилининг имзоси

(Ф.И.О.)

М.Ў.

__________________

(____________________________________)

(ВМК раисининг имзоси)

(ФИО)

РЯТДнинг ижтимоий реабилитация қилиш дастури бажарилиши тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР

1. Бажарувчи ташкилотнинг номи _________________________________________________________________

2. РЯТД доирасида ногиронлиги бўлган шахс (бола)га кўрсатилган жисмоний реабилитация қилиш бўйича чоралар ва хизматлар
____________________________________________________________________________________________

3. РЯТД доирасида ногиронлиги бўлган шахс (бола)га берилган жисмоний реабилитация қилиш техник воситалари ____________________________________________________________________________________________

4. Жисмоний реабилитация қилиш бўйича бажарилмаган чоралар ва хизматлар рўйхати ҳамда бажарилмаганлигининг сабаби
____________________________________________________________________________________________

5. Жисмоний реабилитация қилиш дастурини бажаришнинг натижалари ва самарадорлиги
____________________________________________________________________________________________
М.Ў.
Бажарувчи ташкилот раҳбари

___________

(_________________________________)

(имзо)

(Ф.И.О.)

РЯТДда белгиланган реабилитация (абилитация ) чоралари бажарилиши
тўғрисида ТИЭКнинг
ХУЛОСАСИ

РЯТДни амалга ошириш тўғрисидаги баҳолар бажариш муддати тугагандан кейин ТИЭК томонидан кўрик вақтида тўлдирилади

РЯТДнинг белгиланган чоралари турлари бўйича бажарилиши тўғрисида хулоса:
Тиббий реабилитация дастури тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

Касбий реабилитация дастури тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

Ижтимоий реабилитация дастури тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

Жисмоний реабилитация дастури тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

Абилитация дастури тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

РЯТДда белгиланган чораларнинг барча турларини бажарилиши тўғрисида хулоса:

Тўлиқ, қисман бажарилган, бажарилмаган

(керагининг остига чизилсин).

«Тасдиқлаймиз»ТИЭК раиси____________ __________________________________________
Аъзолари1. __________ __________________________________________
М.Ў2. __________ __________________________________________
3. __________ __________________________________________

ЭСЛАТМА

Ушбу РЯТД Ўзбекистон Республикасининг «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги Қонунига асосан ишлаб чиқилган.

Ногиронлиги бўлган шахс (бола)ни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастури тиббий-ижтимоий экспертиза асосида ишлаб чиқилган, ногиронлиги бўлган шахс (бола) учун мақбул реабилитация чоралари мажмуи бўлиб, ушбу чоралар организмнинг бузилган ёки йўқолган функцияларини, шунингдек, ногиронлиги бўлган шахс меҳнат фаолиятининг айрим турларини бажариш лаёқатини тиклашга, компенсация қилишга қаратилган тиббий, ижтимоий, касбий ва жисмоний реабилитация чораларини амалга оширишнинг айрим турлари, шакллари, ҳажмлари, муддатлари ҳамда тартибини ўз ичига олади.

Тиббий-ижтимоий экспертиза ўтказилганидан кейин ўн кун ичида ногиронлиги бўлган шахс учун реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастури ишлаб чиқилади.

Ногиронлиги бўлган шахсни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастури тегишли давлат органлари ва ташкилотлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, шунингдек, ташкилий-ҳуқуқий шаклларидан қатъи назар, бошқа ташкилотлар томонидан бажарилиши шарт.

Ногиронлиги бўлган шахсни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастурини тузишда тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси врачлари ногиронлиги бўлган шахсни ушбу Қонун билан белгиланган ҳуқуқлари тўғрисида хабардор қилиши шарт.

Ногиронлиги бўлган шахсни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастурида кўрсатилган тадбирларни ўтказиш чо?ида ногиронлиги бўлган шахс қуйидаги ҳуқуқларга эга:

реабилитацияни ўтказишда иштирок этувчи шахслар томонидан ўзига нисбатан тенг, ҳурмат билан ва камситилмасдан муносабатда бўлиш;

ўз ҳуқуқлари ва имкониятлари, шунингдек, реабилитациядан ўтиш хусусияти, сифати, шарт-шароитлари ҳақида тўлиқ ҳамда ишончли ахборот олиш;

нодавлат нотижорат ташкилотлар, шу жумладан, ногиронлиги бўлган шахсларнинг жамоат бирлашмалари вакилларини реабилитация ўтказишнинг ҳар қандай босқичида жалб этиш.

Ногиронлиги бўлган шахсни реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастури ногиронлиги бўлган шахс учун тавсия хусусиятига эга бўлиб, ушбу шахс реабилитация чора-тадбирларининг у ёки бу туридан, шакли ва ҳажмидан, шунингдек, дастурни амалга оширишдан бутунлай воз кечишга ҳақли.

Ногиронлиги бўлган шахс реабилитация қилишнинг якка тартибдаги дастуридан бутунлай воз кечган ёки дастурнинг айрим қисмлари амалга оширилишидан воз кечган тақдирда, тегишли ташкилотлар дастурнинг бажарилмаганлиги учун жавобгар бўлмайди.

а) I бўлимнинг 1-кичик бандидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
номидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
4-кичик бандидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
9-кичик банднинг тўртинчи — олтинчи хатбошиларидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
10-кичик банднинг биринчи хатбошидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
биринчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи хатбошидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
номидаги «ногиронларнинг» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларнинг» сўзлари билан алмаштирилсин;
биринчи хатбошидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 1-кичик банднинг иккинчи хатбошидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 2-кичик банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин.
7. Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 20 мартдаги 153-сон қарори билан тасдиқланган Ижтимоий аҳамиятли касалликларга дучор бўлган беморлар учун имтиёзларда иккинчи хатбошидаги «тиббий-меҳнат эксперт комиссияси (ТМЭК)га» сўзлари «тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси (ТИЭК)га» сўзлари билан алмаштирилсин.
қарор номидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган болалар» сўзлари билан алмаштирилсин;
1-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган болалар» сўзлари билан алмаштирилсин.
2.3.8.6-банддаги «ўн олти ёшгача ногирон боласи бўлган» сўзлари «ўн саккиз ёшгача ногиронлиги бўлган боласи бор» сўзлари билан алмаштирилсин;
2.3.10-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
10. Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги 414-сон қарори билан тасдиқланган Бюджет ташкилотларини харажатларини молиялаштириш (тўлаш) тартибининг 29-банди иккинчи ва учинчи хатбошилари «соғлиқни сақлаш» сўзларидан олдин «Ўзбекистон Республикаси Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан тўлдирилсин.
а) 1-илова 3-бандининг биринчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 2-илова 2-бандидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(13-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 15 декабрдаги 665-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 18.12.2023 й., 09/23/665/0942-сон)
биринчи хатбошидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи ва учинчи хатбошилардаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин.
91-банднинг биринчи хатбошисидаги «тиббий-меҳнат экспертиза комиссияси (ТМЭК)» сўзлари «тиббий-ижтимоий эксперт комиссияси (ТИЭК)» сўзлари билан алмаштирилсин;
92-банднинг биринчи хатбошисидаги «ТМЭК» ва «ногирон» сўзлари «ТИЭК» ва «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 3-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 1-илованинг 1-бандида «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
6-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
11-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
14-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногирон», «ногирони» ва «16 ёшгача бўлган ногирон» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахс» ва «18 ёшгача ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
20-банднинг иккинчи хатбошиси ва 21-бандининг биринчи хатбошисидаги «ТМЭК» сўзи «ТИЭК» сўзи билан алмаштирилсин;
биринчи хатбошидаги «ТМЭК» сўзи «ТИЭК» сўзи билан алмаштирилсин;
учинчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
24-банднинг биринчи хатбошисидаги «ТМЭК» сўзи «ТИЭК» сўзи билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
олтинчи хатбошидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
57-банднинг биринчи ва иккинчи хатбошиларидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 14-бандида «Тиббий-меҳнат эксперт комиссиялари (ТМЭК)» ва «ногиронлар» сўзлари «Тиббий-ижтимоий эксперт комиссиялари (ТИЭК)» ва «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 17-банддаги «ТМЭКларининг» сўзи «ТИЭКларининг» сўзи билан алмаштирилсин;
1.11-банднинг биринчи хатбошидаги «ногиронлар» ва «ногиронларни» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» ва «ногиронлиги бўлган шахсларни» сўзлари билан алмаштирилсин;
3.1, 3.19, 3.21-бандларнинг биринчи хатбошиларидаги «ногиронлар» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
3.22-банднинг биринчи ва иккинчи хатбошилардаги «тиббий-меҳнат» сўзлари «тиббий-ижтимоий» сўзлари билан алмаштирилсин;
9.5-банднинг биринчи ва иккинчи хатбошилардаги «тиббий-меҳнат» сўзлари «тиббий-ижтимоий» сўзлари билан алмаштирилсин;
8-банднинг биринчи хатбошисидаги «ногиронларга» ва «ТМЭК» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахсларга» ва «ТИЭК» сўзлари билан алмаштирилсин;
34-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) қарор номидаги «Ногиронларни соғломлаштириш» сўзлари «Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) муқаддима қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
иккинчи, учинчи, тўртинчи ва еттинчи хатбошиларидаги «ногиронларни» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларни» сўзлари билан алмаштирилсин;
бешинчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
саккизинчи хатбошидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўққизинчи хатбоши чиқариб ташлансин;
г) 3-банднинг иккинчи хатбошисидаги «Соғлиқни сақлаш вазирига» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги директорига» сўзлари билан алмаштирилсин;
илованинг номидаги «ногиронларни соғломлаштириш» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш» сўзлари билан алмаштирилсин;
а) қарор номидаги «ихтисослаштирилган касб-ҳунар коллежлари» сўзлари «ихтисослаштирилган касб-ҳунар мактаблари» сўзлари билан алмаштирилсин:
б) муқаддимадаги «Ўзбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий ҳимоя қилиш тўғрисида«ги» сўзлари «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги» сўзлари билан алмаштирилсин;
1-банддаги «Ўзбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий ҳимоя қилиш тўғрисида«ги» сўзлари «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги» сўзлари билан алмаштирилсин;
10-банднинг иккинчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
5-банднинг иккинчи ва учинчи хатбошиларидаги «ва тиббий-ижтимоий» сўзлари чиқариб ташлансин;
учинчи ва олтинчи хатбошиларидаги «ва тиббий-ижтимоий» сўзлари чиқариб ташлансин;
ўнинчи хатбоши чиқариб ташлансин;
8-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ва тиббий-ижтимоий» сўзлари чиқариб ташлансин;
10-банднинг иккинчи ва учинчи хатбошилари қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
12-банддаги «ногиронларга, кексаларга ва аҳолининг бошқа ночор тоифаларига тиббий-ижтимоий ёрдам бериш бўлими бошлиғи — ўринбосарга» сўзлари чиқариб ташлансин;
14-банддаги «ўринбосарлардан бири» сўзлари «ўринбосар» сўзи билан алмаштирилсин;
18-банддаги «тиббий-ижтимоий» сўзлари чиқариб ташлансин;
в) Туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмасининг тузилмасидан қуйидаги блоклар чиқариб ташлансин:
3 — 5 ва 8-бандлар қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
3 — 5 ва 8-бандлар қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
а) муқаддимадаги «Ўзбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий ҳимоя қилиш тўғрисида«ги» сўзлари «Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги» сўзлари билан алмаштирилсин;
1 ва 2-бандлар қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
4-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
5-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
6-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
7-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
8-банд чиқариб ташлансин;
9-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
12-банддаги «ишчи орган» сўзлари «ҳудудий бошқарма» сўзлари билан алмаштирилсин;
15-банддаги «Реабилитация» сўзидан кейин «қилишнинг» сўзи билан тўлдирилсин;
18-19-бандлар қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
в) 2-илова қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
а) 5-илова қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
34. Вазирлар Маҳкамасининг 2010 йил 5 августдаги 169-сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикасининг халқаро аҳамиятга молик автомобиль йўллари рўйхатининг «Хоразм вилояти» бўлимининг 79-позицияси «Автомобиль йўлларининг номи» устуни «а» кичик бандидаги «Ногиронлар» сўзи «Ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(36-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 23 мартдаги 119-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 23.03.2023 й., 09/23/119/0160-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(39-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 13 октябрдаги 592-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 14.10.2022 й., 09/22/592/0919-сон)
16-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
25-банднинг «б» кичик бандидаги «уруш ногиронлари ва қатнашчилари» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар ва уруш қатнашчилари» сўзлари билан алмаштирилсин;
26-банднинг биринчи хатбошисидаги «Ногиронлар» сўзи «Ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
51-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
59-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбошидаги «уруш ногиронлари» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
бешинчи хатбошидаги «-ногиронларига» сўзи «-ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
еттинчи хатбошидаги «уруш ногиронларига» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўққизинчи хатбошидаги «уруш ногиронлари» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўнинчи хатбошидаги «уруш ногиронларини» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахсларни» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн биринчи хатбошидаги «Уруш ногирони гувоҳномаси» сўзлари «Уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахс гувоҳномаси» сўзлари билан алмаштирилсин;
159-банддаги «Ногиронлар» сўзи «Ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
165-банд иккинчи хатбошисидаги «уруш ногиронлари ва қатнашчилари ва» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар ва уруш қатнашчилари ҳамда» сўзлари билан алмаштирилсин;
168-банднинг «а» кичик бандидаги «уруш ногиронлари» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
177-банддаги «Уруш ногиронлари» сўзлари «Уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
224-банднинг иккинчи хатбошисидаги «Уруш ногиронлари» сўзлари «Уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 7-банднинг «б» кичик банди олтинчи хатбошиси ва 8-банднинг еттинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 1-илованинг 2.5-бандидаги «Ногиронлар» сўзи «Ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 9-банддаги «уруш ногиронлари ва қатнашчилари» сўзлари «уруш оқибатида ногиронлиги бўлган шахслар ва уруш қатнашчилари» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 11-банддаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(51-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 14 декабрдаги 661-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 15.12.2023 й., 09/23/661/0937-сон)
а) 1-банднинг иккинчи ва учинчи хатбошиларидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигига» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 5-банд чиқариб ташлансин;
илованинг номидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигига» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банднинг биринчи ва иккинчи хатбошиларидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
11-банддаги «тиббиёт бирлашмаларига» сўзлари «тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимларига» сўзлари билан алмаштирилсин;
13-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
14-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
15-банддаги «тиббиёт бирлашмаси» сўзлари «тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлими» сўзлари билан алмаштирилсин;
16-банднинг биринчи ва иккинчи хатбошиларидаги, 39 ва 40-бандлардаги «тиббиёт бирлашмалари» сўзлари «тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимлари» сўзлари билан алмаштирилсин;
17-банднинг иккинчи хатбошисидаги «тиббиёт бирлашмасига» сўзлари «тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимига» сўзлари билан алмаштирилсин;
20 ва 38-бандлардаги «Ногиронларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
21-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
22-банднинг биринчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
биринчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
учинчи хатбошидаги «тиббиёт бирлашмасига» сўзлари «тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимига» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбошидаги «Ногиронларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
25-банднинг иккинчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
26-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
27-банддаги «Ногиронларни соғломлаштириш ва протезлаш миллий маркази» ва «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
29-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
30-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
32-банддаги «паспорти» сўзи чиқариб ташлансин;
35-банддаги ва 37-банднинг иккинчи хатбошисидаги «Ногиронларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий марказига» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига» сўзлари билан алмаштирилсин;
36-банддаги «Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига» сўзлари «Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига ҳамда Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига» сўзлари билан алмаштирилсин;
41-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
г) 2-илова матни қуйидаги таҳрирда баён этилсин:

1-босқич

Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси,

Соғлиқни сақлаш вазирлиги

1. Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари пенсия жамғармасининг туман (шаҳар) бўлимлари уруш ва меҳнат фронти фахрийлари рўйхатларини туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмаларига тақдим этадилар.

ҳар йили 1 сентябргача

2. Туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмалари уруш ва меҳнат фронти фахрийлари рўйхатларини фахрийларнинг турар жойларидаги тиббиёт муассасаларига етказадилар.

ҳар йили 10 сентябргача

3. Тиббиёт муассасалари уруш ва меҳнат фронти фахрийларини мажбурий диспансеризациядан ўтказадилар ва санаторийда соғломлаштиришнинг талаб қилинган йўналишини белгилайдилар.

ҳар йили 15 октябргача

4. Тиббиёт муассасалари кўрсатмалар бўйича санаторий-курорт картасини берадилар.

ҳар йили белгиланган муддатларда

2-босқич

Уруш ва меҳнат фронти фахрийлари

Уруш ва меҳнат фронти фахрийларининг истакларини ҳисобга олган ҳолда, ҳар чоракда ариза берган шахслар рўйхатини шакллантирадилар, рўйхатда санаторийнинг зарур йўналиши, номи ва соғломлаштиришнинг исталган муддати кўрастилади, у туман (шаҳар) маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш бўлимларида келишилади ҳамда Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига юборадилар.

ҳар чоракда, чорак охирги ойининг 15-кунигача бўлган муддатда

3-босқич

Туман (шаҳар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимлари

1. Уруш ва меҳнат фронти фахрийлари санаторий-соғломлаштириш муассасасига йўлланма олиш учун белгиланган шаклдаги ариза билан туман (шахар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимига мурожаат қиладилар.

2. Аризада санаторий-соғломлаштириш муассасасига боришнинг исталган санаси (даври) кўрсатилади.

йилда 1 марта

4-босқич

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги

Соғлиқни сақлаш вазирлигининг ва Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгашининг тегишли бошқармалари билан биргаликда йўлланмаларни тақсимлаш режасини ишлаб чиқади ва кейинчалик Вазирлар Маҳкамасига тасдиқлаш учун киритади.

25 ноябргача

5-босқич

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги

1. Ўзбекистон Республикаси Бош вазири тасдиқлаши учун белгиланган тартибда келишилган йўлланмаларни тақсимлаш режасини Вазирлар Маҳкамасига киритади.

1 декабргача

2. Кейинги календаръ йил учун йўлланмаларни тақсимлаш режасини Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгашининг, давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг санаторийларига етказади.

Тасдиқлангандан кейин

6-босқич

М?лия вазирлиги

1. 12 кунлик соғломлаштириш учун харажатларнинг чекланган миқдорини белгилайди.

10 ноябргача

2. Санаторий-соғломлаштириш муассасаларига йўлланмалар учун тўлашга маблағларни назарда тутади ва Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги харажатлари сметасини тасдиқлайди.

10 январгача

3. Йўлланмаларни тақсимлаш режасига мувофиқ Ғазначиликдаги Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги ҳисоб рақамига зарур маблағларни ўтказади.

ҳар чоракда

7-босқич

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги

1. Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгашининг, давлат ва хўжалик бошқаруви органлари санаторийлари билан шартномалар тузади ва шартномалар суммасининг 15 фоизи миқдорида олдиндан тўловни амалга оширади.

2. Туман (шаҳар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимлари буюртманомаларига мувофиқ йўлланмаларни ажратади.

ҳар йили белгиланган муддатларда

8-босқич

Туман (шаҳар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимлари

1. Йўлланмалар тушган тақдирда, бу ҳақида уруш ва меҳнат фронти фахрийларига хабар беради ва соғломлаштиришга йўлланмаларни расмийлаштирадилар.

3 кун муддатда

2. Расмийлаштирилгандан кейин йўлланмаларни уруш ва меҳнат фронти фахрийси яшаш жойига етказиб берадилар.

Соғломлаштириш муддати бошланишидан 20 кун олдин

9-босқич

Санаторий-соғломлаштириш муассасалари

1. Шартномага мувофиқ, уруш ва меҳнат фронти фахрийларини соғломлаштириш учун ўринларнинг зарур миқдорда ажратилишини таъминлайдилар.

ҳар ойда

2. Уруш ва меҳнат фронти фахрийларини, санаторий-соғломлаштириш муассасаси шифокори тайинланган барча зарур тиббий муолажалар билан биринчи ўринда таъминлайдилар (улар учун қулай пайтда).

йўлланмани амал қилиш даврида.

3. Йўлланма муддати тугагач, санаторий-соғломлаштириш муассасалари Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига йўлланманинг қайтарма (йиртма) талонини юборадилар.

муассасадан кетгандан кейин

10-босқич

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги

Таққослов ўтказади ва санаторийга йўлланмалар қийматининг тўлиқ тўловини, олдиндан тўловни ҳисобга олган ҳолда амалга оширади (йўлланмадан фойдаланганлик ҳолати тасдиқланганда).

ҳар чоракда

»;

д) 3-илова ўз кучини йўқотган деб ҳисоблансин.
а) 2-банддаги «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпанияси» сўзлари «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамияти» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 3-банддаги «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпаниясининг» сўзлари «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигига» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига» сўзлари билан алмаштирилсин;
5-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
6-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
7-банднинг биринчи хатбошисидаги «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпаниясининг» сўзлари «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
10-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
11-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
12-банддаги «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпанияси» сўзлари «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамияти» сўзлари билан алмаштирилсин;
илова қуйидаги таҳрирда баён этилсин:

1-босқич

Туман (шаҳар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлимлари

«Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик компанияси ва «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг уруш ва меҳнат фронти фахрийларига бепул ва имтиёзли юришга чипталарни берувчи (сотувчи) ваколатли бўлинмалари тўғрисидаги батафсил ахборотни жойлаштиради.

Доимо

2-босқич

Уруш ва меҳнат фронти фахрийлари

1. Бепул ёки имтиёзли юришга чиптани олиш (сотиб олиш) учун «Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик компанияси ва «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг ваколатли бўлинмасига (кассага) мурожаат қиладилар.

Туман (шаҳар) тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш бўлими томонидан берилган республиканинг санаторий-соғломлаштириш муассасаларига йўлланмаларни, уруш фахрийси гувоҳномасини ёки 1941 — 1945 йилларда меҳнат фронтидаги иштирок тўғрисидаги ҳужжатни тақдим этадилар.

Ўзгаларнинг ҳамроҳлик қилишига эҳтиёж сезувчи ногиронликнинг I гуруҳига кирувчи уруш ва меҳнат фронти фахрийлари уларга ҳамроҳлик қилувчи шахс тўғрисидаги маълумотларни (шахсини тасдиқловчи ҳужжатнинг асл нусхаси ва нусхасини, ҳамроҳлик қилувчи шахс номига берилган йўлланмани) ҳам тақдим этадилар.

Бир йилда бир марта

3-босқич

«Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик компанияси ва «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг ваколатли бўлинмалари

1. Тақдим этилган ҳужжатларни рўйхатдан ўтказади.

2. Уруш ва меҳнат фронти фахрийларига темир йўл транспортида бепул юриш (купели вагон тарифи бўйича), ҳаво транспортида имтиёзли юриш (эконом (режали) класс тарифи бўйича) учун чипталар берилишини (сотилишини) таъминлайди.

3. Берилган (сотилган) чипталар ҳисобини юритади.

4. Чипталарнинг нусхаларини ёки йўналиш қайдномасини (электрон йўлкира ҳужжатлари учун) илова қилган ҳолда ташишнинг имтиёзли ва амалдаги қийматини кўрсатган ҳолда расмийлаштирилган ҳужжатларнинг алоҳида реестрини шакллантиради.

Уруш ва меҳнат фронти фахрийлари мурожаат қилишига кўра

5. Уруш ва меҳнат фронти фахрийлари томонидан тақдим этилган ҳужжатларнинг нусхалари ҳисобот ҳужжатлари билан биргаликда белгиланган тартибда сақланишини таъминлайди.

Доимо

4-босқич

«Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик компанияси ва «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамияти

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига ташишнинг имтиёзли ва ҳақиқий қийматини кўрсатган, чипталарнинг нусхаларини ёки йўналиш қайдномасини (электрон йўлкира ҳужжатлари учун), шунингдек зарур маблағларга бўлган эҳтиёжнинг ҳисоб-китобини илова қилган ҳолда расмийлаштирилган ҳужжатлар реестрларини тақдим этади.

Ҳисобот давридан кейинги ойнинг 20-кунигача бўлган муддатда ҳар чоракда

5-босқич

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги

1. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига расмийлаштирилган ҳужжатлар реестрларини ва Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигига бюджет маблағлари ажратиш учун зарур маблағларга бўлган эҳтиёжнинг ҳисоб-китобларини тақдим этади.

Ҳисобот давридан кейинги ойнинг 25-кунигача бўлган муддатда ҳар чоракда

2. Молия вазирлиги томонидан бюджет маблағлари ажратилишига қараб бюджет маблағларини «Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик компанияси ва «Uzbekistan Airways» акциядорлик жамиятининг ҳисоб-китоб рақамларига ўтказади.

5 иш куни

6-босқич

Молия вазирлиги

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги томонидан тақдим этилган ҳужжатлар (реестрлар ва зарур маблағларга бўлган эҳтиёж ҳисоб-китоблари) асосида зарур бюджет маблағлари ажратади.

Ҳар чоракда

».

Олдинги таҳрирга қаранг.
(55-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 11 мартдаги 123-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 12.03.2024 й., 09/24/123/0201-сон)
15-банддаги «ногиронларнинг» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларнинг» сўзлари билан алмаштирилсин;
1-илованинг олтинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) қарорнинг номи ва муқаддимадаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 1-2-бандлардаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(60-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 14 октябрдаги 601-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 15.10.2022 й., 09/22/601/0931-сон)
1-банддаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
7-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
8-бандининг иккинчи хатбошидаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
3-илованинг 1-банди қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
а) қарор номидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
муқаддимасидаги «ногиронлар» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзи билан алмаштирилсин;
иккинчи, учинчи, бешинчи, еттинчи, саккизинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн биринчи хатбошидаги «ногиронларда» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларда» сўзлари билан алмаштирилсин;
5-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
6-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
7-банднинг бешинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигининг» ва «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» ва «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи, учинчи, бешинчи, еттинчи, саккизинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн биринчи хатбошидаги «ногиронларда» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларда» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигидан» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигидан» сўзлари билан алмаштирилсин;
учинчи хатбошидаги «ногиронлар» ва «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» ва «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи, тўққизинчи, ўнинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн биринчи хатбошидаги «ногиронлар» ва «ногирон» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» ва «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн иккинчи, ўн учинчи ва ўн олтинчи хатбошилардаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн бешинчи ва ўн саккизинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи, учинчи, бешинчи, олтинчи, еттинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўнинчи хатбошидаги «ногиронларда» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларда» сўзларига алмаштирилсин;
учинчи, тўртинчи, саккизинчи, тўққизинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўнинчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
ўн иккинчи ва ўн тўртинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
ўн учинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
илованинг номида ва 1-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигининг» ва «ногиронлар» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» ва «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
3-банд учинчи, тўртинчи хатбошилардаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
учинчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
тўртинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлигининг» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
5, 12-банднинг учинчи хатбоши ва 13-бандлардаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги» сўзлари билан алмаштирилсин.
29-банднинг биринчи хатбошисидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги» сўзи билан алмаштирилсин;
30-банддаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 1-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
учинчи хатбоши қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
олтинчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
6-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
9-банднинг учинчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
иккинчи хатбошидаги «ногирон болалари бўлган» сўзлари «ногиронлиги бўлган болалари бор» сўзлари билан алмаштирилсин;
бешинчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
15-банднинг биринчи хатбошисидаги «ногиронларнинг» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларнинг» сўзлари билан алмаштирилсин;
25-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
в) 3-иловадаги «ногиронларга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
г) 4-иловадаги «ногирон» ва «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» ва «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
3-банднинг ўн еттинчи хатбошисидаги «ногиронларидан» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслардан» сўзлари билан алмаштирилсин;
6-банддаги «ногиронлари» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) қарорнинг номи ва 1-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
илованинг номи ва 1-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
3-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
5-бандининг иккинчи хатбошисидаги «ногиронларни ижтимоий ҳимоя қилиш» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари» сўзлари билан алмаштирилсин;
биринчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазирининг тегишли ўринбосари» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги директори» сўзлари билан алмаштирилсин;
иккинчи хатбошидаги «Соғлиқни сақлаш вазири» сўзлари «Агентлик директори» сўзлари билан алмаштирилсин;
10-банд қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
12-банддаги «Вазирликнинг» сўзи «Агентликнинг» сўзи билан алмаштирилсин;
14-банддаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳайъати» сўзлари «Агентлик» сўзи билан алмаштирилсин;
илованинг ва схема номидаги «Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги» сўзлари «Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлигининг» сўзлари билан алмаштирилсин;
Олдинги таҳрирга қаранг.
(71-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2024 йил 11 мартдаги 123-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 12.03.2024 й., 09/24/123/0201-сон)
10-банднинг «ж» кичик банди биринчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-илованинг 10-позицияси чиқариб ташлансин;
3-илованинг тўққизинчи позицияси 1-бандидаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
10-банднинг «в» кичик банди еттинчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
44-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(74-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 4 октябрдаги 563-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 05.10.2022 й., 09/22/563/0889-сон)
а) 2-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-банднинг учинчи хатбошисидаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
7-банднинг «в» кичик банди учинчи хатбошисидаги «тиббий-меҳнат» сўзлари «тиббий-ижтимоий» сўзлари билан алмаштирилсин;
а) 2- ва 3-бандлардаги ҳамда 4-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногиронлар» ва «ногирон» сўзлари «ногиронлиги бўлган шахслар» ва «ногиронлиги бўлган» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) илованинг 6-банди қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
13-банднинг олтинчи хатбошисидаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
2-иловадаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин.
2-банднинг иккинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
22-банддаги «ногиронининг» сўзи «ногиронлиги бўлган шахснинг» сўзлари билан алмаштирилсин;
32-банддаги «ногирон» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
53-банднинг «а» кичик банди биринчи хатбошисидаги «ногиронларига» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларга» сўзлари билан алмаштирилсин;
54-банднинг «а» — «д» кичик бандлари қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
90-банднинг биринчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
118-банддаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
12-банднинг тўққизинчи хатбошисидаги «ногиронларнинг» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларнинг» сўзлари билан алмаштирилсин;
24-банднинг саккизинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
б) 2-илованинг 1-банди учинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
а) 9-банднинг «а» кичик банди қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
б) илованинг 2-босқич позицияси 4-банднинг иккинчи хатбошиси қуйидаги таҳрирда баён этилсин:
2-банднинг бешинчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
а) 10-банднинг «ж» кичик бандидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
б) 2-илованинг «Ҳужжат тури» устунидаги 10-позицияси чиқариб ташлансин;
в) 3-илованинг 9-позицияси 1-бандидаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин;
г) 5-иловадаги 4-позиция «Ижтимоий мезонлар» устунидаги «ногирони» сўзи «ногиронлиги бўлган шахс» сўзлари билан алмаштирилсин.
5-банднинг «а» кичик бандидаги «ногиронларни» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсларни» сўзлари билан алмаштирилсин;
8-банднинг иккинчи хатбошидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин.
333-банднинг биринчи хатбошисидаги «ногиронлар» сўзи «ногиронлиги бўлган шахслар» сўзлари билан алмаштирилсин;
436-банддаги «ногиронга» сўзи «ногиронлиги бўлган шахсга» сўзлари билан алмаштирилсин.