LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 24-iyuldagi 325-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasining kadrlar potensialini mustahkamlash va faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori asosida o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonini yanada rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari to‘g‘risida” 1994-yil 15-martdagi Farmoniga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
O‘zbekiston Respublikasida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish Davlat dasturi 1-ilovaga muvofiq;
Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish to‘g‘risidagi Nizom 2-ilovaga muvofiq;
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi to‘g‘risidagi Nizom 3-ilovaga muvofiq.
1994-yil 1-oktabrgacha davlat budjeti mablag‘lari hisobiga tashkil etilgan nodavlat (kasaba uyushmalari, “Vatanparvar”, matlubot kooperatsiyasi tashkilotlari) tashkilotlarning ro‘yxatini hamda ularning mol-mulki qiymatini aniqlash bo‘yicha zarur ishlarni 1994-yil 1-oktabrgacha amalga oshirsin va ularni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tartibi to‘g‘risida respublika Hukumatiga takliflar kiritsin;
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majmuilari, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, tegishli vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, korporatsiyalar, konsernlar va uyushmalar bilan birgalikda bir oy muddatda yoqilg‘i-energetika, kon-qazib olish, paxtani qayta ishlash tarmoqlari korxonalarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tartibi va mexanizmi to‘g‘risida takliflar kiritsin, bunda xorijiy investorlarning sarmoyalarini faol jalb qilish va aksiyalarning nazorat paketini davlat ixtiyorida qoldirish nazarda tutilsin.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bilan birgalikda bir hafta muddatda Respublika fond birjasi va Respublika ko‘chmas mulk birjasining ta’sis hujjatlarini ishlab chiqsin va belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazsin;
Vazirlar Mahkamasining majmuilari, uyushmalar, korporatsiyalar, vazirliklar va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda bir oy muddatda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991-yil 19-noyabrdagi 426-XII-son qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi davlat mulkini respublika hamda ma’muriy-hududiy tuzilmalar mulki (kommunal mulk)ga bo‘lish tartibini ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun taqdim etsin.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasiga davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish qonun bilan taqiqlanmagan, 1994-yil 1-yanvardagi holatiga ko‘ra asosiy fondlarining balans qiymati 5 mlrd so‘m-kupondan kam bo‘lgan, qiymati 5 mlrd so‘m-kupondan ko‘p bo‘lganda esa Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda, davlat mulki obyektlarining mulkchilik shaklini o‘zgartirish to‘g‘risida qarorlar qabul qilish huquqi berilsin.
vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, konsernlar, uyushmalar, korporatsiyalar, hokimliklar bilan birgalikda qurilishi tugallanmagan obyektlarni keyinchalik xususiylashtirish uchun ularning ro‘yxatini tayyorlasin va Davlat mulki qo‘mitasiga taqdim etsin;
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi bilan birgalikda davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risidagi statistik hisobotlarni taqdim etish tartibi va shaklini tasdiqlasin, bunda mulkchilik shaklini o‘zgartirishni dastlabki hisobga olish O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi va uning hududiy organlari tomonidan amalga oshirilishi nazarda tutilsin.
10 kun muddatda xususiylashtirilgan korxonalar bo‘yicha amortizatsiyadan budjetga ajratmalar ajratish tartibini ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun respublika Hukumatiga kiritsin;
20 kun muddatda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan birgalikda chet ellardagi moliya bozorlarida O‘zbekiston Respublikasining qiymatli qog‘ozlarini joylashtirish usuli to‘g‘risida takliflar kiritsin;
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi va “O‘zistiqbolstat” davlat qo‘mitasi bilan birgalikda bir oy muddatda Vazirlar Mahkamasiga savdo va aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida tashkil topgan monopol tuzilmalarning ro‘yxatini hamda ularni maydalashtirish tartibini kiritsin.
5. Korxonalari 1994-yilda davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, uyushmalar, konsernlar, korporatsiyalar korxonalarni ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish jadvalini ishlab chiqsinlar va ularga amaliy yordam bersinlar, mulkchilik shakli o‘zgartirilayotgan korxonalarning aksiyalarini respublikada va xorijda fond birjalari orqali sotish maqsadida reklama prospektlarini tayyorlasinlar.
6. “O‘zdavteleradio” kompaniyasi, boshqa ommaviy axborot vositalari davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini belgilangan tartibda yoritishni, shuningdek, bozor iqtisodiyotiga kirish davrida uning O‘zbekiston uchun ahamiyatini tushuntirishni, aksiyalari erkin sotiladigan korxonalarni reklama qilishni, fuqarolarni ularning mulk egasi sifatidagi huquqlaridan xabardor qilishni ta’minlasinlar.
7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosarlari zimmasiga yuklansin.
VIII. Xususiylashtirish jarayonini tartibga soluvchi qonunlar va normativ hujjatlarni takomillashtirish
Davlat mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga va xo‘jalik yuritishning yangi shakllariga o‘tishning muhim yo‘nalishi hisoblanadi.
Xususiylashtirish iqtisodiyotni barqarorlashtirish va xo‘jalik hayotini erkinlashtirish bilan bir qatorda xo‘jalikni samarali yuritish uchun amaliy shart-sharoitlar yaratish va jamiyatning ijtimoiy-siyosiy barqarorligini ta’minlash imkonini beradi, Ammo qanchalik muhimligiga qaramay, bu jarayonni qisqa muddatlarda amalga oshirish mumkin emas va u bir necha bosqichdan iborat bo‘ladi.
Xususiylashtirishning 1992-1993-yillarda o‘tkazilgan birinchi bosqichida respublikada mahalliy sanoat, savdo, transport, maishiy xizmat, umumiy ovqatlanish, matlubot kooperatsiyasi, dehqonchilik sanoati majmuining qayta ishlovchi tarmog‘i korxonalari mulkchilikning turli shakllariga aylantirildi, shuningdek, davlat va idoralarga qarashli uy-joy fondi xususiylashtirildi.
Respublikada o‘tgan yillarda 49 mingdan ortiq obyekt o‘zining mulkchilik shaklini o‘zgartirdi, ularning 44,1 foizi aksionerlik, 17,6 foizi jamoa, 37,0 foizi xususiy mulkka aylantirildi, 1,3 foizi ijaraga berildi. Mahalliy sanoat, savdo, umumiy ovqatlanish va aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish tizimida xususiylashtirish jarayoni asosan tugallandi.
Tayyorlov va qayta ishlovchi tarmoqlarda davlat tasarrufidan chiqarish tugallanmoqda, ularda hozirgi kunga kelib korxonalar umumiy sonining qariyb 96,7 foizi xususiylashtirilgan.
Shunday qilib, respublikada kichik xususiylashtirishining birinchi bosqichi tugallandi va xalq xo‘jaligi turli tarmoqlarining o‘rtacha hamda yirik korxonalarini qayta o‘zgartirishni nazarda tutuvchi davlat mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning ikkinchi bosqichiga o‘tish uchun zamin yaratildi.
O‘zbekiston Respublikasi davlat mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonini chuqurlashtirish davlat dasturi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulk manfaatlarini himoya qilish va tadbirkorlikni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi Farmoniga, oldingi yillarda o‘tkazilgan davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tajribasi hamda natijalarini nazarda tutib, ko‘p ukladli iqtisodiyotni barpo etish va rivojlantirishga oid qonunchilik hamda normativ hujjatlar talablariga muvofiq ishlab chiqilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasida davlat mulkini davlat tasarrufida bo‘lmagan turli mulkchilik shakllariga aylantirishning ikkinchi bosqichi maqsadlari, ustuvorliklari, izchilligini belgilab beradi.
xalq xo‘jaligi tarmoqlarida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni amalga oshirish ko‘lamlarini kengaytirish;
monopol ishlab chiqarish xo‘jalik tuzilmalarini maydalashtirish va raqobatli bozor muhitini yaratish;
davlat mulkini xususiylashtirish jarayonida respublika aholisi keng qatlamlarining, xorijiy jismoniy va yuridik shaxslarning ishtirok etishini ta’minlash;
oziq-ovqat va xalq iste’mol tovarlari taqchilligini kamaytirish orqali respublika aholisining ehtiyojlarini qondirish.
qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirgan va ayni vaqtda davlatga tegishli aksiyalar ulushini qisqartirgan holda ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini tashkil etish orqali iqtisodiy islohotlar jarayoniga aholini keng jalb qilish;
ko‘chmas mulk bozorini shakllantirish, shu jumladan, birinchi navbatda savdo, maishiy, kommunal xizmat ko‘rsatish, shuningdek, qurilish obyektlarini tanlov asosida sotish yo‘li bilan bunday bozorni shakllantirish;
xususiylashtirish jarayoniga ulgurji savdo korxonalarini jalb etish orqali ishlab chiqarish vositalari bozorini tashkil qilish, shuningdek, tovar-xomashyo birjalari tizimini rivojlantirish;
shakllangan ishlab chiqarish va boshqaruv tuzilmalarini monopoliyadan chiqarish, xususiylashtirishni cheklash tatbiq etiladigan korxonalar sonini qisqartirish;
tenderlar va kim oshdi savdolari, investitsiya savdolari o‘tkazish, shuningdek, mol-mulkni to‘g‘ridan to‘g‘risotish orqali xorijiy investitsiyalarni respublika iqtisodiyotiga jalb etish;
ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning, bajarilayotgan ishlar va xizmatlarning ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati;
O‘zbekiston Respublikasining mutlaq mulki bo‘lgan obyektlar yer (qonun hujjatlarida belgilangan hollar bundan mustasno), uning qazilma boyliklari, suv, havo bo‘shlig‘i, o‘simlik va hayvonot dunyosi, tarix va madaniyat yodgorliklari, respublikaning suverenitetini, uning ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishini ta’minlovchi davlat budjeti mablag‘lari, respublika sug‘urta jamg‘armalari, korxonalar va mulkiy fondlar, shuningdek, davlat budjetidan mablag‘ bilan to‘liq ta’minlanadigan muassasalar xususiylashtirilmaydi.
Davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan obyektlar reyestri har yili O‘zbekiston hukumati tomonidan tasdiqlanadi va aholiga ma’lum qilinadi.
Mazkur Dastur vazifalarining og‘ishmay bajarilishi 1994-1995-yillardagi iqtisodiy islohotning hal qiluvchi omili hisoblanadi, respublikada ko‘p ukladli iqtisodiyotni va haqiqiy bozorni shakllantirish uchun shart-sharoitlarni ta’minlaydi.
Mulkchilik munosabatlarini o‘zgartirish, xo‘jasizlikni bartaraf etish va aniq egalikni qaror toptirish O‘zbekistonda islohotni yanada rivojlantirishning bosh yo‘nalishi hisoblanadi.
Davlat tasarrufidan chiqarish jarayonida ko‘p ukladli iqtisodiyot shakllanadi. Unda mulkchilikning barcha turlari davlat, kommunal, jamoat (shu jumladan, diniy tashkilotlar) mulki va xorijiy mulklar uyg‘unlashadi.
Xususiylashtirish jarayonlarida iqtisodiy maqsadga muvofiqlik va samaradorlik qoidalari ustunlik qiladi, islohotni sun’iy ravishda amalga oshirishga yoki susaytirishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Davlat mulki bo‘lgan obyektlarni qayta o‘zgartirish iqtisodiy islohotning yangi bosqichidagi xususiylashtirishning asosiy yo‘nalishi hisoblanadi. Mayda obyektlar uchun ko‘proq mulkchilikning xususiy shakli va mas’uliyati cheklangan jamiyat, o‘rtachalari uchun mas’uliyati cheklangan va ochiq turdagi aksionerlik jamiyati, yiriklari uchun ochiq turdagi aksionerlik jamiyati tavsiya qilinadi. Ular uchun mulkchilikning tavsiya etilayotgan shaklini tanlash ishlab chiqarish ko‘lamlari, tarmoq xususiyatlari, ishlovchilar soni, asosiy fondlar qiymati, ishlab chiqarishni kooperatsiyalash va boshqa obyektlar bilan aloqalar hisobga olingan holda Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan amalga oshiriladi.
Shuningdek, respublika darajasidagi tarmoq boshqaruvining mavjud organlari va ularning mintaqaviy (viloyat) bo‘g‘inlari ham o‘zgartiriladi. Respublika tarmoq, davlat va nodavlat konsernlari, ularning mintaqaviy bo‘linmalari ma’muriy buyruqbozlik tuzilma sifatida ixtiyoriy asosda tuziladigan ittifoqlar va uyushmalarga (ittifoq yoki uyushma har bir a’zosining ulardan chiqish huquqi bilan) aylantirilishi kerak. Ittifoq yoki uyushma ochiq turdagi aksionerlik jamiyati tarzida yoki o‘z muassislarining ehtiyojlariga xizmat ko‘rsatuvchi ijro etuvchi organ, yoxud Xolding (agar uning tashkil etilishi yangi monopoliyaga olib kelmasa) tarzida tuzilishi mumkin.
Obyektlarni xususiylashtirish shartlari ham ular faoliyatining ko‘lami va xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Asosan savdo, umumiy ovqatlanish, kommunal va aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish sohalariga kiruvchi obyektlar, qoidaga ko‘ra, kimoshdi savdosida yoki tanlov asosida sotiladi. Bu boshqa tarmoqlarning mayda va ba’zi o‘rtacha obyektlariga, hajmidan qat’i nazar, tugallanmagan qurilish obyektlariga (agar balans egasida qurilishni tugallash uchun mablag‘ yo‘q yoki yetarli bo‘lmasa) ham taalluqlidir.
Obyektlarni tanlov bo‘yicha sotishda yangi mulkdor tomonidan tavsiya etiladigan eng foydali xarid shart-sharoitlari g‘olibni aniqlashning asosiy mezoni hisoblanadi. Bunday shart-sharoitlarga quyidagilar kiradi:
asosiy ishlab chiqarish hajmlarini saqlab qolish va ko‘paytirish, tovar (ish, xizmat)larning yangi turlarini o‘zlashtirish;
Ayrim tarmoqlarning o‘ziga xos xususiyatlarini, ularning respublika iqtisodiy imkoniyatlariga hamda davlat buyurtmasining bajarilishiga qo‘shgan hissalarini hisobga olib, quyidagilar nazarda tutiladi:
Ustav sarmoyalarini har bir holatda Davlat mulki qo‘mitasi taqsimlaydi, bunda ma’muriyatga ko‘pi bilan aksiyalarning 5 foizi beriladi, ma’muriyat deyilganda rahbar, uning o‘rinbosarlari, bosh mutaxassislar (shu jumladan, xo‘jalik hisobidagi bo‘linmalar darajasida) tushuniladi;
aksiyalarning davlatga tegishli qismini xarid qilish bo‘yicha shu korxonalar negizida oldin tashkil etilgan jamiyatlar aksionerlarga imtiyozlar bermaslik;
aksiyalarni turdosh va bevosita aloqada bo‘lgan korxonalar sirasiga kiruvchi davlat yuridik shaxslarga sotish.
Ayrim hollarda Davlat mulki qo‘mitasi xorijiy xaridorlarga ustav sarmoyasining 100 foizini sotishi mumkin.
Davlat ulushi hisoblangan aksiyalar va erkin savdoda sotib olinmagan aksiyalar maxsus (aksionerlik jamiyatlari tarzida) tashkil etilgan mulkiy fondlarga beriladi.
1994-yilda keng tarmoqli infrastrukturasi, vakolatli shirkatlari va boshqa nodavlat vositachilari bo‘lgan Xoldinglar, investitsiya fondlari va kompaniyalar faoliyat ko‘rsatishi uchun shart-sharoitlar yaratish nazarda tutiladi.
Xolding kompaniyalari aksionerlik jamiyatlarini, mulkchilikning jamoa shakllaridagi korxonalarni, mas’uliyati cheklangan xususiy oilaviy jamiyatlarni, tijorat, qo‘shma, kichik hamda idoraviy mansubligidan qat’i nazar, mulkchilikning turli shakllaridagi boshqa korxona va tashkilotlarni birlashtirish yo‘li bilan tashkil etiladi.
Xolding kompaniyalari tashkil etish to‘g‘risidagi takliflar O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan kiritiladi.
Xolding kompaniyalarining faoliyat ko‘rsatishi bilan bog‘liq masalalar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan Nizom bilan boshqarib boriladi.
Konsalting firmalarining tashkil etiladigan tarmoqlari korxonalarni xususiylashtirishga tayyorlashni, bo‘lg‘usi investorlarni korxonalar faoliyat ko‘rsatish shart-sharoitlari bilan tanishtirishni, xaridorlar bilan yuridik va moliyaviy bitimlar loyihalarini tayyorlashni amalga oshiradilar.
Ko‘rlar, nogironlar, xalq badiiy hunarmandchiligi jamiyatlarining iqtisodiy negizini mustahkamlash maqsadida ular tomonidan qayta o‘zgartirilgan korxonalar mulkidagi davlat ulushini aksionerlik kompaniyalarining ustav sarmoyasiga imtiyozli yoki tekinga berish nazarda tutiladi.
Keng ko‘lamli xususiylashtirishda xorijiy investorlarning ishtirok etishini rag‘batlantirish uchun ularga singan korxonalarning aksiyalarini, aktivlarini raqobatli savdolarda, ko‘chmas mulklarni kimoshdi savdosida sotish, tenderlarda, kimoshdi savdolarida qatnashishlari, davlat korxonalarini to‘g‘ridan to‘g‘riinvestitsiyalash, konsessiyalar berish, xorijiy sarmoyani 100 foiz jalb etgan holda korxonalar qurish va shu kabilar ko‘zda tutiladi.
Davlat korxonalari va tashkilotlarini mulkning boshqa shakllariga qayta o‘zgartirish Davlat mulki qo‘mitasi tasdiqlagan Ish tartibiga muvofiq amalga oshiriladi, unda, shuningdek, xususiylashtirilayotgan obyektlar mulkini baholash tartibi ham belgilab berilgan. Mulkni baholashni qayta o‘zgartirishga oid barcha hujjatlar turkumini tayyorlash javobgarligi zimmasiga yuklangan ishchi komissiya amalga oshiradi.
Korxona ishchi komissiyasi materiallari yuzasidan ekspert xulosasini shunday faoliyatni amalga oshirish uchun ruxsatnomaga ega bo‘lgan konsalting yoki auditor xizmatlari beradilar. Bu xizmatlar mulkni baholashda o‘zlari foydalangan materiallarning to‘g‘riligi va sifati uchun ishchi komissiya bilan bir qatorda javob beradilar.
O‘zbekiston Respublikasidagi xususiylashtirish jarayonida xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarning ishtirok etishi qayta o‘zgartirilayotgan korxonalarda texnik va texnologik jihozlanganlik darajasini oshirish, korxonaga menejmentning yangi shakllarini olib kirish, boshqaruv malakalarini takomillashtirish, “nou-xau” ayirboshlash, tashqi bozorga chiqish, shuningdek, bitimlar tuzish yo‘li bilan naqd valyuta olish, xalqaro aloqalarni kuchaytirish va rivojlantirish, ishlab chiqarish quvvatlarini dunyo miqyosida birlashtirish maqsadlarida nazarda tutiladi.
Xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlaridagi xususiylashtirilayotgan korxonalar aksiyalarining bir qismini sotish yo‘li bilan xorijiy valyutani xususiylashtirishni amalga oshirish nazarda tutiladi.
Xorijiy investitsiyalar jalb qilinganda yoqilg‘i-energetika kompleksi, rangli metallarni, qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlarni, radioaktiv va nodir yer elementlarini qazib olish va qayta ishlash korxonalarining aksiyalari nazorat paketlarini davlat o‘zida saqlab qoladi. Bu sohalarda, shuningdek konsession shartnomalar tuzilishi mumkin.
a) aksiyalarni xorijiy investorga raqobatli, shu jumladan, investitsion savdo (tenderlar) orqali, kimoshdi savdolarida, fond birjalarida, shuningdek, bevosita muzokaralar jarayonida sotish;
korxonalarning aksiyalarini to‘liq yoki ularning bir qismini xorijiy investorlarning bittasiga yoki bir guruhiga sotish, bu qo‘shma korxonalar yoki batamom xorijiy sarmoya negizidagi korxonalar tashkil etish imkonini beradi;
tugatilgan (kasodga uchragan) korxonalarning aktivlarini oldindan belgilangan mezonlari bilan kimoshdi savdosida ochiq raqobatli savdolarda sotish;
b) ustav sarmoyasini ko‘paytirgan va davlat korxonasini mulkchilikning davlat-aksionerlik shakliga aylantirgan va ko‘paytirilgan ustav sarmoyasi aksiyalarining bir qismini xorijiy investorga sotgan holda davlat korxonalariga yangi investitsiyalarni joriy etish usuli bilan;
ishlatish va foydalanish huquqi berilgan holda mulkni davlat ixtiyorida qoldirish imkonini beruvchi xorijiy investorlar bilan konsession shartnomalar tuzish usuli bilan (bu usul qazib oluvchi kompleks, elektr energetikasi, suv ta’minoti, kommunal xo‘jaligi korxonalariga nisbatan qo‘llanilganligi maqbul);
xususiylashtirilayotgan davlat korxonalari aksiyalarini xorijiy sarmoya ishtirokida tashkil etilgan investitsiya fondlari, sug‘urta kompaniyalari, investitsiya banklariga joylashtirish va almashtirish usuli bilan;
foydalanishga tayyor qilib xususiylashtirish yer davlat mulki ekanligini saqlab qolgan holda yangi korxonaning xorijiy investor tomonidan qurilishi yoki qurilishning bir qismi davlat mulki ekanligini saqlab qolgan holda tugallanmagan qurilishni foydalanishga tayyor qilib qurib bitkazish usuli bilan.
Xizmat ko‘rsatish sohalarining xususiylashtirilgan obyektlari bo‘lgan yer uchastkalari xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarga to‘liq xususiy mulk qilib sotiladi yoki uzoq muddatli ijaraga beriladi.
Xorijiy investorlarni davlat mulkini xususiylashtirish jarayoniga jalb qilish shakli to‘g‘risidagi qaror davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining taqdimnomalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan qabul qilinadi.
Xorijiy investorlarni davlat mulkini xususiylashtirish jarayoniga jalb qilishga oid tadbirlarni amalga oshirish maqsadida mustaqil konsalting, auditor tarmog‘i, firmalar tashkil etiladi, shuningdek, xuddi ana shunday xorijiy firmalar jalb qilinadi.
Respublika iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish maqsadida quyidagi vazifalarni amalga oshiruvchi xalqaro agentliklar tashkil etiladi:
O‘zbekistondagi iqtisodiy islohotlarning qonunchilik va normativ bazalari, davlat mulkini xususiylashtirishning maqsad va vazifalari, korxona mulkida mehnat jamoasi, davlat, ichki va xorijiy investorlarning taxmin qilinayotgan ulushlarini ko‘rsatgan holda xususiylashtirilgan va xususiylashtirish mo‘ljallangan korxonalar, bo‘lg‘usi investorning investitsiya loyihasiga qo‘yiladigan talablar, xususiylashtirilayotgan korxonalarning aksiyalarini kimoshdi savdosi (tanlov) asosida sotishning shart-sharoitlari va shu kabilar to‘g‘risidagi bukletlarni nashr qilish, tarqatish hamda reklama qilish;
bo‘lg‘usi xorijiy investorlarning so‘rovi bo‘yicha O‘zbekistonda xususiylashtirish qanday borayotganligi to‘g‘risidagi zarur axborotni berish;
tarmoq vazirliklari va idoralarining tashqi iqtisodiy aloqalar boshqarma va bo‘limlarining faoliyatini muvofiqlashtirish.
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishda savdo va xizmat ko‘rsatish sohalarining obyektlari joylashgan yer uchastkalarini sotish xususida Davlat mulki qo‘mitasi O‘zbekiston Respublikasining qonunchilik va normativ hujjatlariga qat’iy amal qiladi. Yerni baholashda Yer kadastri ma’lumotlari hisobga olinadi.
Xizmat ko‘rsatish sohasi obyektlarini sotish tanlov asosida xususiy mulk qilib berish orqali amalga oshiriladi. Tanlov bo‘yicha sotiladigan savdo va xizmat ko‘rsatish sohasi obyektlarining dastlabki bahosini belgilashda bu bahoga yer uchastkasining bahosi ham kiritiladi, yer uchastkasi obyektni sotish bo‘yicha savdo (kimoshdi savdosi yoki tanlov) o‘tkaziladigan butun davrda uning tarkibiy qismi hisoblanadi.
Umumiy foydalanishdagi yerlar (maydonlar, ko‘chalar, o‘tish joylari, yo‘llar, istirohat bog‘lari, xiyobonlar, gulzorlar, cho‘milish joylari, suv havzalari, tabiiy yodgorliklar, milliy va dendrologiya bog‘lari, qo‘riqxonalar, botanika bog‘larining yerlari, shuningdek, sog‘lomlashtirish hamda tarixiy-madaniy maqsaddagi yerlar va shu kabilar sotilishi mumkin emas.
Yer uchastkalarini sotish, ular sotiladigan baho va sotish shartlari, egalik qilish, foydalanish va tasarruf qilish huquqi bilan sotilishi mumkin bo‘lmagan tegralarning ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydigan tartibda aniqlanadi.
Yer uchastkasini tasarruf qilish huquqi mulkka egalik qilish huquqi to‘g‘risidagi hujjatda qayd etiladi.
Berilgan yer uchastkalaridan foydalanishga kirishishga tegishli yer tuzish tashkilotlari tomonidan uchastkaning chegaralari naturada belgilanib, yerdan foydalanish huquqini tasdiqlovchi order asosida hujjatlar berilgandan keyin ruxsat etiladi.
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish usullari Davlat mulki qo‘mitasi va uning hududiy bo‘linmalari tomonidan belgilanadi.
birinchi guruh iqtisodiyot barcha tarmoqlarining ishlovchilar soni 150 kishigacha bo‘lgan, asosan kimoshdi savdolari, tanlovlar yoki birja savdolarida sotiladigan mayda korxonalarni o‘z ichiga oladi. Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan qabul qilingan xususiylashtirish usuli to‘g‘risidagi qaror Davlat mulki qo‘mitasiga qarashli tashkilotlar tomonidan bajarilishi shartdir;
ikkinchi guruh, Dasturning 3.2-bandida nazarda tutilgan istalgan usulda xususiylashtirilishi mumkin bo‘lgan qolgan barcha korxonalarni o‘z ichiga oladi.
Davlat mulki qo‘mitasi xususiylashtirish obyektini sotish to‘g‘risida axborot bildirishi e’lon qilingunga qadar xususiylashtirishning tarmoq va mahalliy dasturlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishga haqlidir.
xususiylashtirish jarayonida tashkil etilgan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlari aksiyalarini sotish;
–– davlat korxonalarini ochiq aksionerlik jamiyatlariga aylantirish va ularning aksiyalarini belgilangan tartibda sotish;
–– ishlab turgan, tugatilayotgan va tugatilgan korxonalar mol-mulki (aktivlarni, shuningdek, qurilishi tugallanmagan obyektlarni birja savdolarida, kimoshdi savdolarida va tanlov bo‘yicha sotish;
–– davlat mulki hisoblangan ulush (pay, aksiya)larni kimoshdi savdosida, tanlov bo‘yicha, shu jumladan, qatnashchilarning tarkibi cheklangan tanlov bo‘yicha sotish.
3.3. Xususiylashtirish jarayonida tashkil etilgan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlari aksiyalarini sotish.
Davlat o‘z ulushini saqlab qoladigan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlarining ustav sarmoyasini shakllantirishda asosan aksiyalarning quyidagi to‘rtta paketi nazarda tutiladi:
fond birjalarida va qimmatli qog‘ozlar bozorlarida, shu jumladan, chet ellarda erkin sotishga mo‘ljallangan aksiyalar.
Davlat va mehnat jamoalari aksiyalari paketining ulushi O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan belgilanadi.
Fuqarolar yoki yuridik shaxslar tomonidan sotib olingan yoki tekinga olingan har qanday aksiyalarni mulkdor qonunchilik doirasida cheklashlarsiz sotishi mumkin.
Qo‘shimcha (ikkilamchi) emissiya va aksiyalarni tarqatish aksionerlik jamiyatlari tomonidan amaldagi qonunchilikka muvofiq amalga oshiriladi.
Jismoniy yoki yuridik shaxslar tomonidan xususiylashtirish obyektlari xususiy mulk qilib sotib olinishi xaridorlardan xususiylashtirilayotgan obyektga nisbatan qandaydir shartlarni bajarish talab qilingan hollarda tanlov bo‘yicha sotish hisoblanadi. Tanlov shartlari O‘zbekiston Respublikasida davlat korxonalarini tanlov bo‘yicha davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tartibiga muvofiq belgilanadi.
3.4.1. Kimoshdi savdosida (tanlov bo‘yicha) xususiylashtirilgan davlat korxonalarining egalari bo‘lgan jismoniy va yuridik shaxslarga bu korxonalar egallab turgan hamda ular xarid qilgan mulk tarkibiga kirmagan odamlar yashamaydigan xonalar, binolar, imoratlarni ijaraga olish bo‘yicha uzoq muddatli (10 yilgacha bo‘lgan muddatga) shartnomalar tuzish huquqi beriladi. Yuqorida ko‘rsatilgan xonalar, binolar, imoratlarning ijara shartnomalarini ilgari tuzilganlarga nisbatan o‘zgartirishga faqat tomonlarning kelishuviga ko‘ra, agarda shartnoma shartlarida boshqacha hol nazarda tutilmagan bo‘lsa, yo‘l qo‘yiladi.
Savdo va xizmat ko‘rsatish sohasining xususiylashtirilgan obyektlari egalari shu korxonalar egallab turgan yer uchastkalarini mulk qilib sotib olish huquqiga egadirlar.
3.4.2. Korxonalar va tashkilotlarning, shu jumladan, tugatilayotgan va tugatilgan korxonalar va tashkilotlarning mol-mulki (aktivlari) kimoshdi savdosida va Respublika ko‘chmas mulk savdosi birjasida hamda uning filiallarida Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan tasdiqlanadigan Nizomga muvofiq sotiladi.
3.4.3. Ishlab turgan davlat korxonalarining mol-mulkini (aktivlarini) sotish faqat Davlat mulki qo‘mitasining ruxsati bilan u belgilagan tartibda sotiladi.
bu obyektlarning aktivlarini birja savdolarida, kimoshdi savdolarida, tanlov bo‘yicha sotish yo‘li bilan;
keyinchalik aksiyalar sotiladigan davlat sarmoyasi 100 foiz bo‘lgan ochiq aksionerlik jamiyati ta’sis etish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Tugallanmagan qurilish obyektlarining aktivlarini sotishdan olingan pul daromadlarini taqsimlash Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan tasdiqlangan Nizomga muvofiq amalga oshiriladi.
Xususiylashtirishdan keyingi davrda korxonalarning barqaror ishlashini ta’minlash uchun davlat quyidagi chora-tadbirlar majmuini ishlab chiqadi;
xususiylashtirishdan tushgan mablag‘larni jamlaydi va ulardan xususiylashtirilgan korxonalarni rivojlantirish dasturini qo‘llab-quvvatlashda foydalanadi;
davlatga tegishli aksiyalar bo‘yicha dividendlarni korxona ularni texnika bilan qayta jihozlashga va asosiy fondlarni yangilashga yo‘naltiradi;
xalq xo‘jaligining birmuncha qulay tartibda davlat tasarrufidan chiqariladigan ustuvor tarmoqlarini aniqlaydi;
barqaror xo‘jalik aloqalariga ega bo‘lgan millatlararo kompaniyalar, birlashmalar va tuzilmalarni tashkil etish uchun shart-sharoitlar yaratadi;
bojxona to‘lovlarini va soliqlarning ba’zi turlarini pasaytirish yoki bekor qilish, kvotalash hamda litsenziyalash hajmlarini kamaytirish tarzidagi turli imtiyozlarni aniqlaydi, belgilaydi va hokazo;
Oldingi tahrirga qarang.
(4.1. band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995-yil 26-dekabr 475-sonli qarori asosida o‘z kuchini yo‘qotgan)
Davlatga tegishli aksiyalar bo‘yicha olingan dividendlar 1994-yilda Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan, shartnoma asosida, tashkil etilgan aksionerlik jamiyatlarini ta’minlashga yo‘naltiriladi.
Ushbu mablag‘lardan belgilangan maqsadda foydalanilmagan taqdirda ular belgilangan tartibda korxonalardan olib qo‘yiladi.
Turli xil moliya-sanoat guruhlari, birlashmalari va korporatsiyalarini tashkil etish davlat tomonidan har tomonlama qo‘llab-quvvatlanadi. Bunday tuzilmalar MDH mamlakatlari va jahon hamjamiyati integratsiyasi jarayonlarini kuchaytirish, xo‘jalik aloqalari uchun zarur bo‘lgan barcha amaliy xizmatlar majmuini ko‘rsatishi, ularning barqaror va uzoq muddatli bo‘lishini ta’minlashi, kliring asosidagi o‘zaro hisob-kitoblar masalalarini hal etishi kerak.
Yoqilg‘i-energetika, kimyo, kon qidirib topish, paxtani qayta ishlash majmuilari tarmoqlari bo‘yicha, ko‘plab investitsiya, shu jumladan, valyuta mablag‘larini jalb etgan holda, davlat tasarrufidan chiqarishning maxsus dasturlari tasdiqlanmoqda. Ushbu tarmoqlarning xorijiy investitsiyalari uchun imtiyozli tartib belgilanadi, investorlarni jalb etishda davlat kafolatchi bo‘ladi.
Mintaqaviy va tarmoq (viloyat, shahar, tuman) dasturlariga qo‘yiladigan umumiy talablar Davlat dasturidan kelib chiqadi va quyidagilardan iborat bo‘ladi:
5.1. Xususiylashtirishning mintaqaviy va tarmoq dasturlari respublika xususiylashtirish dasturining ustuvor yo‘nalishlarini hisobga olgan holda tuzilishi kerak.
5.2. Xususiylashtirishning mintaqaviy va tarmoq dasturlariga atrof muhitni muhofaza qilish tadbirlari albatta kiritilishi kerak, ya’ni hududga ekologik zarar yetkazadigan korxonalar himoya inshootlarini yaratib, ularni ishga tushirgandan keyingina xususiylashtirilishi yoki bu korxona tugatilib, uning mulki qismlab kimoshdi savdolari orqali yoki ekologiya talablarini nazarda tutgan holda tanlov asosida sotilishi mumkin.
5.3. Xususiylashtirishning hududiy va tarmoq dasturlari asosiy qoidalarining ro‘yobga chiqarilishi qonun bo‘yicha hudud yoki tarmoqdagi davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayoni uchun mas’ul bo‘lgan bo‘linmalar hamda mansabdor shaxslarning javobgarlik tartibi asosida jadal va sifatli amalga oshirilishi lozim.
Xususiylashtirishning mintaqaviy dasturlari hokimliklar tomonidan har yili Davlat mulki qo‘mitasining hududiy boshqarmalari bilan birgalikda ishlab chiqilishi va quyidagilarga qaratilgan bo‘lishi kerak:
bozor infrastrukturasining yangi subyektlarini yaratish va yangi turdagi tadbirkorlarni tarbiyalash;
Xususiylashtirishning mahalliy dasturlari mazkur mintaqaning respublika xalq xo‘jaligidagi ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatini hisobga olishi va davlat tasarrufidan chiqarish hamda xususiylashtirish jarayonining o‘zini amalga oshirishda shu mintaqada yashovchi aholining barcha qatlamlarini ijtimoiy himoya qilishni ta’minlashi kerak.
Xususiylashtirishning mahalliy dasturi muhokamasi ommaviy bo‘lishi, uning loyihasi mahalliy matbuot organlarida e’lon qilinishi, mahalliy radio va televideniye orqali eshittirilishi, ko‘rsatilishi lozim.
Xususiylashtirishning mintaqaviy va tarmoq dasturlari qayta o‘zgartirilishi lozim bo‘lgan aniq obyektlar ro‘yxatini, ularni xususiylashtirishdan kutilayotgan mablag‘lar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olishi kerak.
mavjud ahvolni sifat va miqdoriy jihatdan tahlil qilish, bozor munosabatlariga o‘tish sharoitlaridagi strategiya hamda taktikani belgilash;
ishlab turgan yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
boshqaruvning iqtisodiy va shartnomaviy usullariga o‘tish masalalarini nazarda tutgan holda aksionerlik jamiyatlarining namunaviy ustavidan foydalanish;
mintaqaning va umuman respublikaning manfaatlarini hisobga olgan holda davlat mulkini xorijiy sheriklar va investorlarga sotish imkoniyatlariga alohida e’tibor berish.
Xususiylashtirish jarayonida korxonalarni birlashmalar tarkibidan, tarkibiy bo‘linmalarning korxonalar tarkibidan chiqishi to‘g‘risidagi qaror respublika Vazirlar Mahkamasi tasdiqlagan nizomga muvofiq qabul qilinadi.
Tarkibiy bo‘linmalarning korxonalar tarkibidan ajralib chiqishi to‘g‘risidagi qaror texnologik majmua birligini buzmasligi kerak.
O‘rta va mayda korxonalar xususiy mulk, javobogarligi cheklangan jamiyat tarzida xususiylashtirilib, xorijiy investorlarga qo‘shma korxonalar tashkil qilish uchun tavsiya etiladi, aksiyalashtiriladi.
Respublika mintaqalari uchun hayotiy muhim mahsulotlarni ishlab chiqarishda ustuvorlikka ega bo‘lgan kimyo sanoati korxonalari ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantiriladi yoki tanlov asosida mazkur ishlab chiqarishni rivojlantirish yoki uning samaradorligini oshirishning eng maqbul variantini taklif etgan yuridik va jismoniy shaxslarga tanlov asosida sotiladi.
Energetika vazirligi, “O‘rtaosiyoko‘mir”, Davlat geologiya va mineral resurslar qo‘mitasi korxonalarining xalq xo‘jaligini yoqilg‘i-energetika va mineral resurslar bilan barqaror hamda uzluksiz ta’minlash bo‘yicha ularga bo‘lgan talablar, ularni qazib olish va qayta ishlash ustidan nazoratning zarurligi kabi xususiyatlaridan kelib chiqib, ushbu bosqichda ularning yordamchi ishlab chiqarish bo‘linmalarini davlat tasarrufidan chiqarib, ular uchun maxsus dasturlar ishlab chiqish, aksiyalarning nazorat paketini davlatda qoldirish maqsadga muvofiqdir.
Qurilish majmui, transport va aloqa davlat korxonalarini qayta o‘zgartirish asosan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish tarzida amalga oshirilib, aksiyalar mehnat jamoalari a’zolariga, davlat tasarrufida bo‘lmagan jismoniy va yuridik shaxslarga, xorijiy firma va kompaniyalarga tarqatiladi. Aksiyalarni aksionerlar o‘rtasida taqsimlashni, aksiyalarning nazorat paketini belgilashni O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi amalga oshiradi.
Tugallanmagan qurilish obyektlari, qaysi idoraga qarashliligidan qat’i nazar, boshqa mol-mulk bilan bir qatorda kimoshdi savdosiga yoki tanlov bo‘yicha sotishga qo‘yiladi.
Monopoliyaga qarshi siyosatning maqsadga muvofiqligi va unga rioya qilish zarurligini hisobga olib, aksiyalardagi davlat ulushini kamaytirish va uni fond birjalari orqali erkin sotish nazarda tutiladi.
Ijtimoiy va xizmat ko‘rsatish sohasi obyektlarini qayta o‘zgartirishning asosiy shakllari javobgarligi cheklangan jamiyat xususiy mulki va ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlaridir.
Savdo va maishiy xizmat obyektlarini xususiylashtirishda yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish, shuningdek, tanlov asosida shu obyektlar joylashgan yer uchastkalarini xususiy mulk qilib sotish nazarda tutiladi.
Dehqonchilik sanoati majmuidagi qayta o‘zgartirishlar shakli davlatda qoladigan yerga egalik huquqi bilan belgilanadi. Yer ijaradagi jamoalarga, uyushmalarga, dehqon (fermer) xo‘jaliklariga, fuqarolarga bog‘-uzumchilik xo‘jaliklari a’zolariga, amaldagi qonunga muvofiq yetishtirilgan mahsulotga egalik qilish huquqi bilan vaqtincha yoki doimiy foydalanish uchun shartnoma bo‘yicha ajratiladi.
Iqtisodiyotning dehqonchilik jabhasidagi davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha davom ettiriladi:
jamoa xo‘jaliklarida kooperatsiyaning boshlang‘ich xususiyatini tiklash. Jamoa a’zolari ishlab chiqarish vositalari va yetishtiriladigan mahsulotlarning egalari bo‘ladilar. Jamoa har bir a’zosining mulkdagi ulushini aniqlash (pay, aksiyalarni qayta taqsimlash) bo‘yicha nizom ishlab chiqiladi;
davlat xo‘jaliklarini jamoa xo‘jaliklariga, aksionerlik jamiyatlariga va boshqa tashkiliy-huquqiy shakllarga (mol-mulkni sotib olish yoki jamoaga tekin berish asosida) aylantirish;
dehqon (fermer) xo‘jaliklarini yirik xo‘jaliklar (jamoa xo‘jaliklari, davlat xo‘jaliklari) bilan integratsiyada rivojlantirish va ular negizida dehqonlarning ijaradagi, kooperativ va xo‘jalikni yuritishning boshqa shakllaridagi uyushmalari tarzidagi ko‘p ukladli xo‘jaliklarni tashkil etish;
qishloq xo‘jaligi xomashyosi bilan ishlovchi davlatning qayta ishlovchi korxonalarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish.
Madaniyatli bozor iqtisodiyotiga xos bo‘lgan dinamizm, harakatchilik, yuqori samaradorlik bozor infrastrukturasi muassasalari tarmog‘i tomonidan ta’minlanadi. Bozorning hamma qatnashchilari: sotuvchilar, xaridorlar va vositachilar uchun zarur bo‘lgan ommaviy xizmatlar bilan tez, ishonchli, qulay va arzon tarzda ta’minlash ularning vazifasi hisoblanadi. Bunga tovarlar, aksiyalar va ko‘chmas mulklar oldi-sotdisi, obyektlarni investitsiyalash, ularga kredit xizmati ko‘rsatish, qimmatli qog‘ozlarni muomalaga chiqarishni va ularning harakatini tashkil etish kiradi. Yuqorida qayd etilgan ishlarga bo‘lgan ehtiyojlarni qondirish uchun fond, ko‘chmas mulk birjalari, investitsiya fondlari, ishlab chiqarish vositalari sotiladigan ulgurji savdo korxonalari, xususiylashtirish banki, universal axborot-telekommunikatsiya tizimi jadal sur’atda tashkil qilinadi.
Bozor iqtisodiyotini barpo qilishda moliya bozori eng muhim ahamiyatlardan birini kasb etadi. Iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish, bu jarayonda fuqarolarning shaxsan ishtirok etishlarini ta’minlash uchun aholi hamda korxonalarning band bo‘lmagan mablag‘larini safarbar qilishning yangi mexanizmi zarur bo‘ladi.
Qimmatli qog‘ozlarning mahalliy mintaqaviy bozorlarini yagona tizimga uyushtirish, ularning tuzilmalarini bu tizim doirasida uyg‘unlashtirish, ro‘yxatga olish, qimmatli qog‘ozlar bilan savdo qilish, hisobga olish va hisobotning yagona qoidalarini qaror toptirish har bir investorga respublikadagi istalgan emitentning o‘ziga zarur bo‘lgan qimmatli qog‘ozlarini xarid qilishini ta’minlaydigan yagona axborot makonining yaratilishini talab qiladi.
Bularning barchasi oqibat natijada qimmatli qog‘ozlar bozoridagi narxlarning barqarorlashuvini, talab va takliflar muvozanatini nazarda tutadi.
Qimmatli qog‘ozlar bozorida fondlarning umumrespublika integratsiyalashgan tizimi va ko‘chmas mulk birjasining tarmoqlangan mintaqaviy infrastrukturasi, davlat nazorati ostida qimmatli qog‘ozlarni chiqarish jarayonlari bilan qatnashishi zarurdir.
Qimmatli qog‘ozlar bozorida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan salbiy hodisalarni bartaraf etishning ijobiy imkoniyatlarini amalga oshirish maqsadida Davlat mulki qo‘mitasi huzurida O‘zbekiston umumdavlat axborot-telekomunikatsiya fondi tizimi (UUTFT)ni shakllantirish nazarda tutilgan. Tizim qimmatli qog‘ozlarning likvid (naqd pulga aylantiriladigan) bozorini ta’minlashi, emitentlarga samarali ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun zarur bo‘ladigan mablag‘larni qisqa muddatlarda jalb qilishlariga, investorlarga esa o‘z mablag‘larini foydali tarzda joylashtirishlariga imkoniyat yaratishi kerak. Fond bozorining qatnashchilari emitent va investorlarning manfaatlarini uyg‘unlashtirishdan tegishli daromadlarni oladilar.
Bu ulkan axborot tizimi elektron aloqa yordamida respublikaning viloyatlari, yirik shaharlarini bir-birlari bilan bog‘lashi, bitimlar tuzish vaqtida emitentlar, moliyaviy aktivlar oldi-sotdisining narxlari va hajmlari to‘g‘risida to‘liq axborot berishi kerak.
Birinchi bosqichda qimmatli qog‘ozlarni dastlabki tarqatish mexanizmining yaratilishi ta’minlanishi, qimmatli qog‘ozlarning respublika va mintaqaviy darajalarda elektron-hisoblash tarmoqlari va depozitariylar yordamida qimmatli qog‘ozlarning harakatini ta’minlovchi elektron komplekslar bilan talab darajasida jihozlash amalga oshirilishi kerak.
Ikkinchi bosqichda qimmatli qog‘ozlarning ikkilamchi bozori mexanizmining shakllanishi ta’minlanadi, buning uchun quyidagilar zarur bo‘ladi:
tegishli qonun yoki normativ hujjatlar bilan qimmatli qog‘ozlar fond muomalasining yagona mexanizmini yaratish maqsadida fond operatsiyalarining unifikatsiyalangan qoidalarini tasdiqlash;
barcha darajalarni mahalliy hisoblash tarmoqlari va telekommunikatsiya asbob-uskunalari tizimlari bilan to‘liq jihozlash;
mintaqaviy depozitariylarning markaziy respublika depozitariysi bilan o‘zaro aloqa tizimini ishlab chiqish;
investitsiya fondlarining buxgalteriya hisobi yuritilishini nazorat qilish mexanizmini ishlab chiqish;
depozitariy ma’lumotlarini hisobga olish asosida axborot-ma’lumotnoma analitik tizimini ishlab chiqish.
aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarning naqd pulsiz emissiyasini ta’minlash. Bu aksiyalashtirilayotgan korxonalar mablag‘larini ancha tejaydi;
qimmatli qog‘ozlar emissiyasi hajmlari, ularning muomalada bo‘lishi to‘g‘risida yagona axborot bazasini yaratish, fond bozorining ahvoli va rivojlanish tendensiyalarini nazorat qilish uchun davlat organlarini axborot-ma’lumotnoma materiallar bilan ta’minlash;
aksiyalarni dastlabki joylashtirishni ta’minlash va ikkilamchi bozorning tezkor faoliyat ko‘rsatishi uchun shart-sharoitlar yaratish;
fond birjasida va birjadan tashqari operatsiyalarda aksiyalarni xarid qilish sotishda solishtirish operatsiyalarini bitishuv tuzilgandan keyingi ish kunidan kechikmay bajarilishini ta’minlash;
qimmatli qog‘ozlar emissiyalarini naqd pulsiz shaklda joylashtirishda qalbakilik va yo‘qolishdan yuz foiz kafolatlash, fond birjasida ta’minlanmagan va ro‘yxatdan o‘tkazilmagan aksiyalarning paydo bo‘lishidan to‘liq himoya qilishni nazorat etish;
mavjud texnologiyalar hisobiga qimmatli qog‘ozlarga egalik qilishdan kelib chiqadigan huquqlarni (sotish, in’om qilish, garovga berish, meros qilib qoldirish kabilarni) amalga oshirish bo‘yicha topshiriqlarni bajarishning oddiy va ishonchli mexanizmini yaratish.
Depozitariy to‘g‘risidagi Nizom O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan Moliya vazirligi bilan birgalikda tasdiqlanadi.
Respublika fond birjasi bozor munosabatlarini shakllantirish chora-tadbirlarini amalda ro‘yobga chiqarish, iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulkni himoya qilishni ta’minlash, tadbirkorlikni rag‘batlantirish, yuridik va jismoniy shaxslarga, shuningdek, xorijiy investorlarga davlat mulkini hususiylashtirish jarayonida bevosita qatnashish uchun imkoniyat yaratish maqsadida tashkil etiladi.
qimmatli qog‘ozlarning muomalada bo‘lishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, ularning bozor narxlarini aniqlash va ular to‘g‘risidagi axborotlarni tegishli ravishda tarqatish, qimmatli qog‘ozlar bozori qatnashchilarining malakasini yuqori darajada tutish;
yuridik va jismoniy shaxslarga qimmatli qog‘ozlar yordamida zarur pul mablag‘larini jalb qilish va ularning aylanuvchanligini tartibga solish imkoniyatlarini yaratish.
Birja o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga, ustavga va boshqa normativ hujjatlarga amal qiladi.
Respublika ko‘chmas mulk savdosi birjasi ko‘chmas mulkning ochiq bozorini barpo qilish, tadbirkorlikni va raqobatni rag‘batlantirish, xususiylashtirish jarayonini takomillashtirish va jadallashtirish, yuridik va jismoniy shaxslarga, shuningdek, xorijiy fuqarolarga mulkni xususiylashtirish jarayonida bevosita ishtirok etish uchun imkoniyat yaratish maqsadida tashkil etiladi.
ko‘chmas mulk savdosini tashkil qilish, bozor narxlarini belgilash va ular to‘g‘risidagi axborotni tegishli ravishda tarqatish orqali respublikaning barcha mintaqalaridagi va uning tashqarisidagi jismoniy hamda yuridik shaxslar bilan foydali tijorat bitimlarini tuzish uchun shart-sharoitlar tashkil qilish.
Birja o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga, ustavga va boshqa normativ hujjatlarga amal qiladi.
Tadbirkorlarni, qayta o‘zgartirilgan va xususiylashtirilgan korxonalarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash maqsadida Davlat mulki qo‘mitasi xususiylashtirish tushumlaridan to‘plangan mablag‘larning bir qismidan, shuningdek, xalqaro xorijiy va respublikadagi yuridik va jismoniy shaxslar mablag‘laridan foydalanib, xalqaro xususiylashtirish banki (“O‘zxususiylashtirishbankni tashkil qiladi).
xususiylashtirilgan mulk subyektlari, shu jumladan, xorijiy investorlarga qismi yoki to‘liq tegishli bo‘lgan subyektlarga nisbatan investitsiya kredit faoliyati bilan shug‘ullanishi;
sarmoyani (davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olingan mablag‘lar, aksiyalarni erkin sotishdan olingan daromadlar, davlatga tegishli aksiyalardan olingan dividendlar, davlat mulkini ijaraga berishdan olingan ijara to‘lovlarining bir qismini) xalq xo‘jaligini tarkibiy qurish dasturi (topshiriqda belgilangan tartibda tasdiqlangan yo‘nalish va obyektlar bo‘yicha qo‘yishni tartibga solishi;
xususiylashtirilgan korxonalarni sug‘urta qilingan mol-mulkni garovga qo‘yish yoki boshqa kafolatlar orqali kredit bilan ta’minlashni amalga oshirishi;
ularning xalqaro fondlar va xorijiy investorlardan tushadigan maqsadli mablag‘larini to‘plashi hamda ulardan xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashda foydalanishi;
tezda samara beradigan, O‘zbekistonning eksport imkoniyati o‘sishiga, importning o‘rnini bosadigan ishlab chiqarishlarni barpo etishi;
korxonalarni sotib olish hisobiga hosil bo‘ladigan va korxonalarni qo‘llab-quvvatlashga mo‘ljallangan mablag‘lar ulushini to‘plashi hamda ulardan belgilangan maqsadda foydalanishi;
Jahon banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, xalqaro valyuta fondi va boshqa tashkilotlar bilan xususiylashtirish hamda tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash masalalari bo‘yicha hamkorlik qilishi nazarda tutilsin.
Ommaviy xususiylashtirish O‘zbekiston Respublikasining barcha fuqarolariga korxonalar aksiyalarini xarid qilish yo‘li bilan mulkka egalik huquqini ta’minlash imkonini yaratadi.
Xususiylashtirish qatnashchilariga tanlov erkinligini ta’minlash va o‘z mablag‘larini aksiyalarga muvaffaqiyatsiz qo‘yishdan qutulishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar tavakkalini kamaytirish maqsadida tijorat asosida o‘z aksiyalarini erkin sotish uchun tavsiya qiladigan aksionerlik jamiyatlari bilan muayyan investorlar o‘rtasidagi vositachilar sifatida ishlovchi investitsiya fondlarining tizimi shakllantiriladi.
Investitsiya fondlarini ta’sis qilish va ularning faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan tasdiqlanadigan investitsiya fondlari to‘g‘risidagi maxsus nizom bilan tartibga solib boriladi.
Davlat tuzilmalari va davlat tasarrufida bo‘lmagan yuridik hamda jismoniy shaxslar investitsiya fondlarining ta’sischilari bo‘lishlari mumkin.
Investitsiya fondlarining aksiyalari va xususiylashtirilayotgan korxonalar aksiyalari bilan amalga oshiriladigan oldi-sotdi operatsiyalariga soliq solinmaydi.
Barcha turdagi investitsiya fondlari o‘zlari chiqargan aksiyalarini Davlat mulki qo‘mitasi aksioner hisoblanuvchi davlat aksiyalari ulushiga almashtirish huquqiga ega emaslar. Davlat tasarrufida bo‘lmagan investitsiya fondlari milliy va erkin almashtiriladigan valyutada davlat aksiyalarini xarid qilishlari mumkin.
Iqtisodiy islohotlar jarayonida aholining turli qatlamlarini muayyan tarzda ijtimoiy himoya qilishning xususiyatlari quyidagilardan iboratdir:
1. Ijtimoiy adolatni ta’minlashga taqsimot jarayoni yordamida erishiladi. Budjet mablag‘lari hisobiga yordam ko‘rsatib turiladigan aholining eng muhtoj va kamxarj qatlamlarini qo‘llab-quvvatlashning turli dasturlarini ishlab chiqish.
Eng muhim oziq-ovqat mollari, bolalar va keksalar uchun mo‘ljallangan mollar uchun davlat tomonidan dotatsiya beriladi.
2. Xususiylashtirishning boshlang‘ich bosqichida homiladorlarni, nogironlarni ishdan bo‘shatish bo‘yicha cheklashlar, xalq iste’mol mollari ishlab chiqaradigan korxonaning yo‘nalishini saqlab qolish, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni bilan belgilanadigan eng kam ish haqidan past bo‘lmagan darajada ish haqi to‘lanishini ta’minlash va shu kabilarni nazarda tutuvchi aholini ijtimoiy himoya qilish choralari majmui.
Qo‘shimcha ishchi o‘rinlari tashkil etish, shuningdek, kadrlarni qayta tayyorlash bo‘yicha maxsus dasturlarni ishlab chiqish.
3. Ijtimoiy himoya qilishning uy-joylarni xususiylashtirishda ifodalangan muayyan yo‘nalishlari. Uy-joylarni ish haqi maoshlarining yagona tarif setkasi bilan limitlangan o‘qituvchilar, fan, madaniyat, sog‘liqni saqlash va boshqa budjet tashkilotlari xodimlarining bepul olishi.
korxonadagi ijtimoiy infrastruktura obyektlaridan (ishxonalar, dushxonalar, kiyimxonalar, tibbiy joylar, profilaktoriylar va shu kabilardan) bepul (sotib olmasdan) foydalanish imkoniyatiga;
mol-mulkning sotib olish qiymatidan asosiy sotib olishga korxonaning ishlab chiqarish fondidan qilingan xarajatlari hajmida chegirishga;
qishloq xo‘jaligida davlat xo‘jaliklari, fermalar, bog‘lar, uzumzorlar va shu kabilar mol-mulkini imtiyozli xususiylashtirish imkoniyatiga.
Mulkdorlar o‘rtasidagi mulkiy nizolar O‘zbekiston Respublikasi qonunchilik va normativ hujjatlari bilan belgilangan tartibda va shartlarda hal etiladi.
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini tartibga soluvchi qator qonun va normativ hujjatlarga mazkur Dasturning I-VII bo‘limlariga muvofiq belgilangan tartibda o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritiladi.
“Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida”, “Ijara to‘g‘risida”, “Mulkchilik to‘g‘risida”, “Korxonalar to‘g‘risida”, “Chet el investitsiyalari to‘g‘risida”, “Monopolistik faoliyatni cheklash to‘g‘risida”, “Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlar to‘g‘risida”, “Garov to‘g‘risida”, “Qimmatli qog‘ozlar va fond birjasi to‘g‘risida” yangi qonunlar joriy qilinishi zarur. Ular orasida “Xo‘jalik subyektlarining sinishi to‘g‘risida” va boshqalar bor.
Respublikamizdagi davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish bo‘yicha nizomlar, normativ hujjatlar tadrijiy asosda, yo‘nalishlar bo‘yicha ishlab chiqilmoqda va tasdiqlanmoqda.
8.1. Davlat korxonalarini xususiylashtirishda tarkibiy siyosatni amalga oshirish uchun normativ bazalar tayyorlash.
xususiylashtirilishi kerak bo‘lgan korxonalarning davlat reyestri, boshqaruvning respublika va mintaqaviy tuzilmalarini uyushmalarga va xo‘jalik birlashmalarining boshqa shakllariga aylantirish, uyushmalar va ittifoqlarning ustavlarini O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiqlashtirish, O‘zbekiston Respublikasi budjetidan mablag‘ bilan ta’minlanadigan davlat korxonalari va tashkilotlari ro‘yxati, xalq xo‘jaligi tarmoqlarida va narx belgilash sohasida monopolistik faoliyatni cheklash tartibi tartibga solib boriladi.
Xususiylashtirishning mintaqaviy dasturlari, ulgurji savdo tizimi, davlat kadastrlarining yagona tizimi, Xolding kompaniyalari to‘g‘risidagi nizom, pay va aksiyalarni qayta taqsimlash, haqiqiy mulkdorlarni aniqlash tartibi tasdiqlanadi.
8.2. Davlat korxonalarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirishga doir chora-tadbirlar davlat mulki bo‘lgan obyektlarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, korxonalar aksiyalarini chiqarish va sotish, asosiy fondlarni hisobdan chiqarish, yopiq aksionerlik jamiyatlarini ularning ochiq turlariga aylantirish, alohida obyektlar va korxonalarni xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlari tarkibidan chiqarish tartibini, ochiq turdagi aksionerlik jamiyatining namunaviy Ustavini belgilaydi.
8.3. Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish va ko‘chmas mulklar hamda ishlab chiqarish vositalari bozorlarini tashkil etish bo‘yicha chora-tadbirlar:
(fond, tovar-xomashyo, ko‘chmas mulk) birjalari, investitsiya fondlari, qurilishi tugallanmagan obyektlarni sotish bo‘yicha tanlovlar to‘g‘risidagi nizomlarni;
8.4. Xorijiy investitsiyalarni xususiylashtirish jarayoniga jalb etish. Bu ishda yutuqqa erishish uchun xorijiy fuqarolarning kelishi va O‘zbekiston hududida yurishining, xorijiy investitsiya jalb etilgan korxonalarni ro‘yxatdan o‘tkazishning soddalashtirilgan tartibi joriy qilinadi, xorijiy yuridik va jismoniy shaxslardan soliq olish tartibga solinadi, ularning xususiylashtirishda qatnashishi uchun keng imkoniyatlar ochiladi, “Xorijiy investitsiyalar to‘g‘risida”gi Qonun takomillashtiriladi.
8.5. Tarmoq xususiyatiga ega bo‘lgan korxonalarni xususiylashtirishning o‘ziga xos jihatlari Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan mustahkamlangan tegishli dasturlar va uslubnomalarda hisobga olinadi.
8.6. Aholini ijtimoiy himoya qilish choralari aksionerlarning huquqlarini va xususiy jamg‘armalarni himoya qilish tartibini, korxonalarni xususiylashtirilgandan keyin qo‘llab-quvvatlash choralari tizimini belgilaydi.
8.7. Islohot g‘oyalarini targ‘ib qilish axborot vositalari orqali mahalliy aholiga hamda xorijiy investorlarga yetkaziladigan islohotlar va keng ko‘lamda xususiylashtirish to‘g‘risidagi maxsus ishlab chiqilgan dasturlar orqali amalga oshiriladi.
Barcha axborot vositalari va organlari Davlat mulki qo‘mitasi hamda uning hududiy boshqarmalari bilan birgalikda kuyidagi vazifalarni hal eta borib, ommaviy xususiylashtirish dasturining har tomonlama yoritilishini ta’minlaydilar:
1. O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining xususiylashtirish va umuman iqtisodiy islohotlar dasturi bo‘yicha qarorlarining keng ijtimoiy qo‘llab-quvvatlanishini ta’minlash.
2. O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga ularning aksioner sifatidagi huquqlari hamda bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonida O‘zbekiston uchun xususiylashtirishning umumiy ahamiyati to‘g‘risida ma’lumotlar berish.
3. Joylarda Davlatning xususiylashtirish dasturini qo‘llab-quvvatlayotgan tuzilmalar va tashkilotlar faoliyati to‘g‘risidagi axborotlar.
4. Xususiylashtirish dasturida qatnashish shakllarini, bu jarayonni o‘tkazish mexanizmlarini, unda qatnashishda fuqarolar oldiga qo‘yiladigan talablarni, ijtimoiy himoya qilish choralarini aholiga tushuntirish.
5. Xususiylashtirilgan obyektlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan jamoatchilik bilan mintaqa darajasidagi aloqalarni tashkil etishga oid tashabbuslarga yordam berish.
6. Qayta o‘zgartirishlarning borishi, markazdagi va joylardagi xususiylashtirishning roli, xususiylashtirilayotgan korxonalarning aksiyalarini xarid qilish tartibi, investitsiya fondlari, ko‘chmas mulk bilan savdo qiluvchi birjalar, fond birjalari, tanlov va kimoshdi savdolari o‘tkaziladigan vaqt va joy hamda ularda sotishga qo‘yiladigan korxonalar to‘g‘risida mahalliy va xorijiy matbuotda muntazam ravishda axborotlar berib borish:
hamma darajadagi budjetlardan dotatsiya oluvchi barcha ommaviy axborot vositalari o‘zlariga berilayotgan dotatsiyaning 20 foizigacha summada mulkchilikning barcha darajalarida xususiylashtirilayotgan obyektlar to‘g‘risidagi axborotlarni tekin e’lon qilishga majburdirlar.
1. Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ularning ochiq turdagilariga aylantirishning asosiy maqsadi keng aholi qatlamlarini, O‘zbekiston Respublikasi, MDK mamlakatlari va boshqa xorijiy davlatlarning nodavlat yuridik va jismoniy shaxslarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish (aksionerlashtirish) jarayoniga jalb etish yo‘li bilan iqtisodiy islohotni chuqurlashtirish hisoblanadi,
2. Mazkur Nizom davlat o‘ziga tegishli aksiyalar paketi bilan uning a’zolaridan biri hisoblangan yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini o‘zgartirish tartibini belgilaydi.
3. Mehnat jamoalari o‘zlariga tegishli bo‘lgan aksiyalar ulushini sotib olgan yoki sotib olish uchun birinchi badalni to‘lagan bo‘lsa, tegishli hokimliklarda belgilangan tartibda (agar hukumat qarorlarida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa) ro‘yxatdan o‘tkazilgan yopiq, turdagi aksionerlik jamiyatlari ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirilishi kerak.
4. Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ularning ochiq turdagilariga aylantirish jarayonida Ustav fondi o‘zgartiriladi, u qayta tuzish vaqtidagi amaldagi me’yoriy hujjatlarga muvofiq, asosiy vositalarning qiymatini qayta hisoblash natijasidagi summaga oshadi (agar bunday qayta hisoblash ilgari amalga oshirilmagan bo‘lsa).
5. Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ularning ochiq turdagilariga aylantirish aksionerlarning umumiy yig‘ilishi qarori asosida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish davlat dasturiga yoki uning asosida tuzilgan mintaqaviy va tarmoq dasturlariga muvofiq amalga oshiriladi.
6. Quyidagilar yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ularning ochiq turdagilariga aylantirish tashabbusi bilan chiqishlari mumkin:
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi (uning hududiy boshqarmalari) yoki davlatga tegishli bo‘lgan aksiyalar paketiga muvofiq ravishda aksionerlik jamiyatini boshqarishga vakil qilingan organ;
7. Korxonalar va tashkilotlarni belgilangan tartibda, ilgari mehnat jamoasi a’zolari topshirilgan arizalariga ko‘ra tegishli tartibda yopiq turdagi jamiyatlariga aylantirish bo‘yicha qaror qabul qilinmagan aksionerlik jamiyati ochiq turdagi jamiyatga aylanadi.
8. Davlatga tegishli aksiyalari bo‘lmagan yopiq aksiyadorlik jamiyatlari (mehnat jamoasi a’zolarining) umumiy yig‘ilishi qaroriga muvofiq ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilishi mumkin.
9. Davlat mulki qo‘mitasi yoki aksionerlik jamiyatini boshqarishga vakil qilingan organ davlatga tegishli aksiyalar paketiga muvofiq, yopiq turdagi jamiyatni ochiq turdagi jamiyatga aylantirish bo‘yicha uni qayta ro‘yxatdan o‘tkazish uchun Ustavga zarur o‘zgartirishlar kiritish taklifi bilan aksionerlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazishni tashkil etadi. Ushbu yig‘ilish aksiyalarning mehnat jamoalari a’zolari tomonidan sotib olinmagan qismini aksionerlik jamiyati qatnashchilari o‘rtasida qayta taqsimlash hamda aksiyalarni fond birjasi yoki uning filiallari orqali sotishdan iborat boshqa masalalar ham ko‘rib chiqilishi mumkin.
10. Ustavga kiritilgan o‘zgartirishlar har bir instansiyada 10 kundan ortiq bo‘lmagan muddatda korxona joylashgan yerdagi hokimlikda, boshqa ro‘yxatdan o‘tkazadigan va faoliyat turiga litsenziya beradigan organlarda ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
11. Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatini o‘zgartirish natijasida ochiq turdagi aksionerlik jamiyati ta’sis etilgandan (Ustavga kiritilgan o‘zgartirishlar ro‘yxatdan o‘tkazilgandan) keyin qiymatli qog‘ozlar (aksiyalar) qayta davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi. Qimmatli qog‘ozlar (aksiyalar)ni qayta ro‘yxatdan o‘tkazish, hisobga olish va ularning harakatini nazorat qilishni:
ularning umumiy qiymati yuz million so‘m-kupongacha bo‘lganda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar moliya boshqarmalari;
umumiy summasi yuz million so‘m-kupondan yuqori bo‘lgan qiymatli qog‘ozlar (aksiyalar)ni qayta ro‘yxatdan o‘tkazishda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi amalga oshiradilar.
Qimmatli qog‘oz aksiyalarni qayta ro‘yxatdan o‘tkazish uchun emitent quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:
aksionerlarning umumiy yig‘ilishi bayoni nusxasi, jamiyat joylashgan yerdagi hokimlikda ro‘yxatdan o‘tkazilgan aksionerlik jamiyati Ustaviga kiritilgan va notarius tomonidan tasdiqlangan o‘zgartirishlar;
qayta ro‘yxatdan o‘tkazilishi kerak bo‘lgan aksiyalarning to‘liq paketi. Qayta ro‘yxatdan o‘tkazishga oid hujjatlar 10 kalendar kundan ko‘p bo‘lmagan muddatda ko‘rib chiqiladi. Emitentga qimmatli qog‘ozlar (aksiyalar)ning qayta ro‘yxatdan o‘tkazilganligini tasdiqlovchi, qayta ro‘yxatdan o‘tkazish sanasi va davlat nomeri ko‘rsatilgan dalolatnoma berilishi kerak. Taqdim etilgan aksiyalarga “qayta ro‘yxatdan o‘tkazilgan” degan to‘rtburchak muhr qo‘yiladi.
Agar qayta tuzish bilan bir paytda ustav mablag‘i o‘zgartirilsa, unda yopiq turdagi aksionerlik jamiyatining avval chiqargan aksiyalari qayta ro‘yxatdan o‘tkazilmaydi. Aksionerlik jamiyati tomonidan yangi qiymatli qog‘ozlarni chiqarish ta’minlanadi, bunday taqdirda eski aksiyalar yo‘q qilinadi. Yangidan chiqarilgan aksiyalarni ro‘yxatdan o‘tkazish ushbu Nizomda belgilangan aksiyalarni qayta ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi bilan bir xildir.
12. Agar hukumat qaroriga muvofiq yoki unimsiz Mehnat jamoasi tomonidan korxonani yopiq turdagi aksionerlik jamiyatiga aylantirish to‘g‘risida ilgari ariza berilgan bo‘lsa, Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan aksiya ulushlari belgilangan hamda Mehnat jamoalari a’zolariga ularni sotish narxlari qo‘yilgan holda uni yopiq turdagi aksionerlik jamiyatiga aylantirish to‘g‘risida qaror chiqarilgan bo‘lsa va u hali ro‘yxatdan o‘tkazilmagan bo‘lsa, Davlat mulki qo‘mitasi quyidagi hollarda korxonani ochiq turdagi aksionerlik jamiyatiga aylantirish to‘g‘risida qaror qabul qilishi mumkin:
o‘zlariga tegishli aksiyalar ulushiga muvofiq ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilingan tashkil etilayotgan jamiyat qatnashchilari (davlat va mehnat jamoasi a’zolari)ning umumiy yig‘ilishi qarori asosida mehnat jamoasi a’zolari (korxona) tomonidan sotib olish uchun kerak bo‘lgan summa to‘langan holda;
sotib olish uchun kerak bo‘lgan summa to‘lanmagan holda ––mustaqil ravishda. Mehnat jamoasining mehnat jamoasi umumiy yig‘ilishi bayonnomasidan ko‘chirma bilan tasdiqlanib Davlat mulki qo‘mitasiga taqdim etilgan roziligi faqat Davlat mulki davlat qo‘mitasi tomonidan belgilangan aksiyalar ulushini sotib olishga talab etiladi. Qaror, agar unga mehnat jamoasi a’zolarining kamida 2/3 qismi ovoz bergan bo‘lsa, qabul qilingan hisoblanadi.
13. Agar Mehnat jamoasi a’zolari tomonidan ariza berilganidan so‘ng Davlat mulki davlat qo‘mitasi tomonidan qayta tuzish haqida qaror qabul qilinmagan (order berish haqida buyruq chiqmagan) bo‘lsa, Davlat mulki qo‘mitasi (hududiy boshqarma) Mehnat jamoasiga korxonani ochiq turdagi aksionerlik jamiyatiga aylantirilayotganligi to‘g‘risida xabar qiladi hamda tashkil etilayotgan jamiyat aksiyalarining bir qismini sotib olishni taklif qiladi. Mehnat jamoasi a’zolarining roziligi 12 bandning uchinchi xatboshida belgilangan tartibga muvofiq rasmiylashtiriladi.
14. Agar Mehnat jamoasi tomonidan ariza berilgandan so‘ng qayta tuzish komissiyasi tuzilmagan bo‘lsa, unda Davlat mulki qo‘mitasi mehnat jamoasiga Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish bo‘yicha davlat dasturi, mintaqaviy va tarmoq dasturlariga muvofiq ilgari qabul qilingan qarorni qayta ko‘rib chiqishni taklif etadi. Mehnat jamoasi a’zolari rozi bo‘lmagan taqdirda Davlat mulki qo‘mitasi mehnat jamoasiga tashkil etilayotgan jamiyat aksiyalarining bir qismini sotib olish huquqini bergan holda korxonani aksionerlik jamiyatiga aylantirishni mustaqil ravishda amalga oshiradi, Mehnat jamoasining roziligini rasmiylashtirish 12-bandning uchinchi xatboshida belgilangan tartibga muvofiq amalga oshiriladi.
1. O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi (Davlat mulki qo‘mitasi) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1994-yil 7-fevraldagi Farmoni bilan iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini tezlashtirish, shuningdek, respublikada tadbirkorlikni rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish va xususiylashtirish qo‘mitasi va O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Davlat mulki jamg‘armasi negizida tashkil etilgan davlat boshqaruvi organi hisoblanadi.
Davlat mulki qo‘mitasi Vazirlar Mahkamasi tasarrufida bo‘ladi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashiga hisob beradi.
Qo‘mita o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va qonunlariga, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining qarorlari va boshqa qarorlarga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlariga, Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, davlatlararo bitimlarga hamda mazkur Nizomga amal qiladi.
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, bozor munosabatlarining shakllanishi jarayonida O‘zbekiston fuqarolarining mulkiy huquqlarini va respublikaning davlat manfaatlarini himoya qilishni ta’minlash;
ko‘p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashda yagona siyosat o‘tkazish, davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, respublikada shaxsiy biznesni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va ustuvorliklarni belgilash;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash jarayoniga tashkiliy va uslubiy rahbarlik qilish;
davlat mulki obyektlarini mulkchilikning boshqa shakllariga aylantirishdan tushgan mablag‘larni ustuvor umumdavlat vazifalarini hal etishga va aholini ijtimoiy himoya qilishga, bozor infrastrukturasini yaratish hamda boshqa maqsadlarga jalb etish;
davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishda chet el investitsiyalarini jalb etish, shuningdek, ulardan foydalanishning usul va shakllarini belgilash;
investitsiya banklari, fondlar, konsalting va auditorlik xizmatlar, Xolding kompaniyalari, fond birjalari, ko‘chmas mulk birjalari va boshqa bozor tuzilmalarini tashkil etish orqali ishlab chiqarish vositalari, ko‘chmas mulk, qiymatli qog‘ozlar bozorini yaratish;
aholini, shuningdek, yuridik va jismoniy shaxslarni, shu jumladan, xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarni asosan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini tashkil etish va mehnat jamoasi a’zolariga aksiyalar sotish orqali iqtisodiy islohotlar jarayoniga yanada kengroq jalb etish;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida ishlab chiqarish va boshqaruv tizimlarining monopoliyasini cheklash;
davlat mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni chuqurlashtirish yuzasidan dasturlar ishlab chiqish, ko‘rib chiqish uchun Vazirlar Mahkamasiga taqdim etish va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlangan dasturlarni amalga oshirish.
O‘zbekiston Respublikasining davlat mulki bo‘lgan mol-mulkdan uning hududida va chet elda samarali foydalanilishi va saqlanishi ustidan nazoratni ta’minlaydi;
davlat tasarrufidan chiqarish, xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash jarayonlarini tartibga soluvchi qonunlar, qonunchilik va normativ aktlar loyihalarini ishlab chiqishda belgilangan tartibda ishtirok etadi;
aksionerlik jamiyatlari, shu jumladan, xorijiy jamiyatlar qatnashgan jamiyatlarda sarmoyasidagi davlatga tegishli aksiyalar (ulushlar, paylar)ga egalik funksiyasini amalga oshiradi va shu aksiyalar bo‘yicha mulk egasi sifatida davlatning vakolatlarini ro‘yobga chiqaradi;
korxonalar va tashkilotlarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish shakllarini belgilaydi, zarur normativ hujjatlar, xususiylashtirish komissiyalarini tuzish, ashyoviy ro‘yxatdan o‘tkazish va davlat mulki qiymatini baholash tartibini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi;
sotuvchi vazifasini bajaradi, davlat mulki obyektlari xususiylashtirilayotganda tanlovlar va kimoshdi savdolari tashkil qiladi;
mehnat jamoalarining, nodavlat yuridik shaxslar va O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining, shu jumladan, xorijiy yuridik va jismoniy shaxslarning davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida qatnashish haqidagi talabnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazadi hamda ular bo‘yicha qaror qabul qiladi;
aksionerlik va boshqa xo‘jalik jamiyatlari yoki shirkatlar ta’sis etadi, ular davlat korxonalari negizida tashkil etilganda davlat mulki bo‘lgan mulkni ijaraga beruvchi (shu jumladan, sotib olish huquqi bilan) sifatida ish ko‘radi.
Davlat mulki qo‘mitasi va uning hududiy bo‘linmalari kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirishni, ularning rahbarlari va mutaxassislarini attestatsiyadan o‘tkazishni amalga oshiradi;
yuridik va jismoniy shaxslarning xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash masalalari bo‘yicha ariza va shikoyatlarini belgilangan tartibda ko‘rib chiqadi.
LexUZ sharhi
3-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 26-martdagi 97-sonli “Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish dasturlari amalga oshirilishini, xorijiy investitsiyalarni jalb etishni faollashtirilishini ta’minlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori bilan o‘ninchi xatboshi bilan to‘ldirilgan. Qarorning rus tilidagi matniga qarang.
o‘z vakolatlari doirasida davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini tartibga soluvchi me’yoriy va metodik hujjatlarni tasdiqlash, noshirlik faoliyatini amalga oshirish;
belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga va huquqni muhofaza qilish organlariga davlat organlari tomonidan amaldagi qonunchilikni buzgan holda davlat mulkiga egalik qilish huquqini o‘zgartirish to‘g‘risida qabul qilingan hujjatlarni bekor qilish, shuningdek, aybdor mansabdor shaxslarni javobgarlikka tortish to‘g‘risida taqdimnomalar kiritish;
vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, hokimliklar, uyushmalar, shuningdek, bevosita birlashmalar, korxonalar va tashkilotlardan o‘z faoliyati uchun zarur bo‘lgan ma’lumotnomalar, statistika va axborot materiallarini olish;
davlat korxonalari qayta o‘zgartirilayotganda mehnat jamoalariga, shu jumladan, ularning balansida bo‘lgan ijtimoiy infrastruktura va atrof muhitni muhofaza qilish obyektlarini amaldagi qonunchilikka muvofiq tekin va imtiyozli berish to‘g‘risida qaror qabul qilish;
davlat tasarrufidan chiqariladigan yoki xususiylashtiriladigan obyekt faoliyati o‘zaro majburiyatlari va shartlari to‘g‘risida muayyan davrga bitimlar tuzish;
davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan tushadigan mablag‘lar, ijara to‘lovlari, davlat tomonidan yangidan ta’sis etiladigan aksionerlik jamiyatlarining aksiyalarini sotishdan tushgan daromadlarni Davlat mulki qo‘mitasi va uning hududiy boshqarmalarining maxsus schyotlarida jamlash va ulardan Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilingan tartibga muvofiq foydalanish;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan Davlat mulki qo‘mitasining hisob schyotiga kelib tushayotgan mablag‘lardan uning 5,5 foizini boshqaruv va taqsimlash funksiyalari bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarni qoplash uchun foydalanish;
aksiya egasi Davlat mulki qo‘mitasi hisoblangan aksiyalar bo‘yicha olingan dividentlardan davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish bo‘yicha tayyorgarlik ishlarini tashkil etish va davlat mulkini taqsimlash, boshqaruv va tijorat operatsiyalarini bajarish bo‘yicha xizmat ko‘rsatish xarajatlarini qoplash uchun maxsus yig‘im miqdorida foydalanish;
davlatga tegishli aksiyalarni sotish, shuningdek, ularni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish maxsus jamg‘armalarining, Xolding kompaniyalarning aksiyalariga, shu jumladan, xalqaro bozorda almashtirish operatsiyalarini amalga oshirish;
Oldingi tahrirga qarang.
(4-bandning o‘n ikkinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001-yil 31-dekabr 490-sonli qarori asosida o‘z kuchini yo‘qotgan— O‘R QHT, 2001-y., 22-24-son, 159-modda;)
aksionerlik jamiyatlari, boshqa xo‘jalik jamiyatlari, shirkatlarning aksiyalari (ulushlari, paylari)ni sotib olish;
maxsus ilmiy-tadqiqot, auditorlik, maslahat (shu jumladan, xorijiy tashkilotlardan shartnoma asosida) va boshqa tashkilotlardan mustaqil ekspertlar va mutaxassislarni belgilangan tartibda me’yoriy-uslubiy hujjatlarni ishlab chiqish va ekspertizadan o‘tkazish uchun jalb etish;
yangi mulk egasiga mulkka egalik qilish huquqini beruvchi order berish; u tegishli reyestr yuritadi va “O‘zistiqbolstat” davlat qo‘mitasiga korxona va tashkilotlarning milliy registriga kiritish uchun mulkchilik shakli o‘zgarganligi haqida axborot yo‘llaydi.
5. Davlat mulki qo‘mitasi va uning topshirig‘i bo‘yicha investitsiya jamg‘armalari yoxud u tomonidan vakil qilingan boshqa organ o‘zining vakolatli vakillarini aksiyalarning bir qismi davlat mulki hisoblangan aksionerlik jamiyatlari boshqaruviga vakil qilib yuboradi.
Ko‘rsatilgan vakolatli vakillar, davlatga tegishli aksiyalar ulushiga muvofiq, direktorlarni tayinlash va ozod qilishda, yil yakunlari bo‘yicha jamiyat faoliyati natijalarini tasdiqlashda, navbatdagi yilga operatsiyalar rejasini tasdiqlashda hamda aksiya egalariga yuklatiluvchi boshqa ishlarda qatnashadilar.
6. Davlat mulki qo‘mitasi belgilangan tartibda o‘zining tuzilma bo‘linmalarini davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni ko‘llab-quvvatlash hududiy boshqarmalarini tuzadi va ular faoliyatiga rahbarlik qiladi. Hududiy bo‘linmalar Qoraqalpog‘iston Respublikasida, viloyatlarda va Toshkent shahrida tuziladi, bevosita Davlat mulki qo‘mitasiga bo‘ysunadilar hamda amaliy faoliyatda tegishli hokimliklar bilan yaqindan hamkorlik qiladilar, yuridik shaxs hisoblanadilar, bankda o‘z hisob-kitob schyotiga va Davlat gerbi tasviri tushirilgan o‘z nomi yozilgan muhrga ega bo‘ladilar.
Hududiy boshqarmalarning rahbarlari Davlat mulki qo‘mitasi raisi tomonidan lavozimga tayinlanadilar va lavozimdan ozod etiladilar.
7. Davlat mulki qo‘mitasining o‘z vakolatlari doirasida qabul qilgan qarorlari, shu jumladan, respublika davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish dasturlarini bajarish bo‘yicha qarorlari, mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, vazirliklar, idoralar, uyushmalar, birlashmalar, korxonalar, tashkilotlar, mahalliy boshqaruv organlari va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy hisoblanadi.
8. Davlat mulki qo‘mitasiga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadigan, keyinchalik O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlanadigan Rais Bosh vazirning o‘rinbosari boshchilik qiladi.
Davlat mulki qo‘mitasi Raisi Qo‘mitaga yuklatilgan vazifalarning va o‘z funksiyalarining amalga oshirilishi uchun shaxsan javob beradi. Davlat mulki qo‘mitasi markaziy apparati va uning hududiy boshqarmalari tarkibiy bo‘linmalari rahbarlarining faoliyatning alohida yo‘nalishlariga rahbarlik qilishlari uchun shaxsiy javobgarliklari darajasini belgilaydi, markaziy apparat xodimlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimdan ozod qiladi.
Davlat mulki qo‘mitasi Raisi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tayinlanadigan besh nafar o‘rinbosarga, shu jumladan, bir nafar birinchi o‘rinbosarga ega bo‘ladi.
Davlat mulki qo‘mitasida tarkibida Qo‘mita raisi (hay’at raisi), lavozimi bo‘yicha rais o‘rinbosarlari, shuningdek, boshqa rahbar xodimlar bo‘lgan 9 kishidan iborat hay’at tuziladi. Davlat mulki qo‘mitasi hay’ati a’zolarining shaxsiy tarkibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Davlat mulki qo‘mitasi markaziy apparatining tuzilmasi va xodimlari soni Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Davlat mulki qo‘mitasi raisi xodimlar soni va mehnatga haq to‘lash fondi doirasida tasdiqlangan tuzilmaga o‘zgartirish kiritish, xodimlarning belgilangan umumiy soni doirasida Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar hududiy boshqarmalari xodimlari soni va mehnatga haq to‘lash fondini belgilash huquqiga egadir.
Davlat mulki qo‘mitasi markaziy apparati boshqarmalari va bo‘limlari, uning hududiy boshqarmalari, o‘ziga qarashli tashkilotlar va tuzilmalari to‘g‘risidagi nizomlar Davlat mulki qo‘mitasi raisi tomonidan tasdiqlanadi,
Moddiy-maishiy ta’minot va tibbiy xizmat ko‘rsatish shart-sharoitlari bo‘yicha Davlat mulki qo‘mitasi va uning hududiy boshqarmalari xodimlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va mahalliy boshqaruv organlarining tegishli xodimlari toifalariga tenglashtiriladilar.
9. Davlat mulki qo‘mitasi organlarining xodimlari xizmat burchlarini bajarishda hokimiyat organlari vakili maqomiga ega bo‘ladilar va uning muhofazasida bo‘ladilar.
Xizmat faoliyatini amalga oshirish bilan bog‘liq holda Davlat mulki qo‘mitasi xodimi halok bo‘lgan taqdirda halok bo‘lganning oilasiga respublika budjeti mablag‘lari hisobidan 50 oylik ish haqi miqdorida bir yo‘la nafaqa to‘lanadi, keyinchalik bu summa aybdor shaxslardan undirib olinadi.
Davlat mulki qo‘mitasi xodimlariga kasb faoliyati bilan shug‘ullanishni istisno qiluvchi og‘ir tan jarohati yetkazilgan taqdirda ularga respublika budjeti mablag‘lari hisobidan 25 oylik ish haqi miqdorida bir yo‘la nafaqa beriladi, keyinchalik bu summa aybdor shaxslardan undirib olinadi.
Davlat mulki qo‘mitasi xodimlariga uncha og‘ir bo‘lmagan tan jarohati yetkazilganda ularga respublika budjeti mablag‘lari hisobidan 5 oylik ish haqi miqdorida bir yo‘la nafaqa to‘lanadi, keyinchalik bu summa aybdor shaxslardan undirib olinadi.
Davlat mulki qo‘mitasi xodimlariga ko‘p yil ishlaganligi va umumiy mehnat staji uchun yillik mukofot oylik hisobidan quyidagi miqdorda belgilansin: 3 yildan 5 yilgacha 0,6; 5 yildan 10 yilgacha 0,8; 10 yildan 15 yilgacha 1,0; 15 yildan 20 yilgacha 1,2; 20 yildan yuqorisi 1,5. To‘lov yillik ish yakuniga qarab beriladi.