LexUZ sharhi
Mazkur Konvensiya O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 30-avgustdagi 494-I-sonli “Korxonalarda mehnatkashlar vakillarining huquqlarini himoya qilish va ularga beriladigan imkoniyatlar to‘g‘risidagi Konvensiyani ratifikatsiya qilish haqida”gi qarori bilan ratifikatsiya qilingan.
Xalqaro Mehnat Tashkilotining Bosh konferensiyasi, Xalqaro Mehnat Byurosining Ma’muriy kengashi tomonidan Jenevada chaqirilib va 1971-yilning 2-iyunida o‘zining Ellik oltinchi Sessiyasiga to‘planib, mehnatkashlar mehnat sohasida birlashmalar erkinligini cheklashga qaratilgan har qanday kamsitish harakatlariga qarshi himoyani ta’minlovchi Jamoa muzokaralarini olib borish va birlashish huquqi to‘g‘risidagi 1949-yilgi Konvensiya qoidalarini hisobga olib, korxonalarda mehnatkashlarning vakillari huquqlarini himoya qilish hamda ularga berilgan imkoniyatlarga oid bir qancha takliflarni qabul qilishga qaror chiqarib va bu Sessiya kun tartibining beshinchi bandi hisoblanib va, mazkur takliflarga xalqaro konvensiya shaklini berishga qaror qilib, bir ming to‘qqiz yuz yetmish birinchi yil iyun oyining yigirma uchinchi kunida quyidagi “Mehnatkashlar vakillari to‘g‘risidagi 1971-yilgi Konvensiya” deb nomlanishi mumkin bo‘lgan Konvensiyani qabul qiladi:
Korxonadagi mehnatkashlarning vakillari ularga zarar yetkazish mumkin bo‘lgan xar qanday xatti-harakatlarga qarshi, shu jumladan, ularning mehnatkashlar vakili sifatidagi maqomiga yoki faoliyatiga asosan yoki ularning birlashmaga a’zo bo‘lganligiga, yoki ularning birlashma faoliyatida ishtirok etganligiga asosan bo‘shatilishiga qarshi samarali himoyadan, ular qanchalik amaldagi qonun hujjatlariga yoki jamoa shartnomalariga yoki boshqa birgalikda kelishilgan shartnomalarga muvofiq ravishda faoliyat olib borgan bo‘lsalar, shu darajada foydalanadilar.
1. Korxonada mehnatkashlar vakillariga ular o‘z funksiyalarini tez va samarali bajarishiga imkon beradigan kerakli shart-sharoit yaratiladi.
2. Shu munosabat bilan, tegishli korxona ehtiyojlari, ko‘lami va imkoniyatlari hamda mamlakat sanoat munosabatlarining xususiyatlari hisobga olinadi.
3. Mehnatkashlar vakillariga bunday imkoniyatlarning berilishi tegishli korxona faoliyatining samaradorligini pasaytirmaydi.
Ushbu Konvensiya maqsadida “mehnatkashlar vakillari” atamasi milliy qonun hujjatlariga. yoki amaliyotga muvofiq bunday deb e’tirof etilgan shaxslarni anglatadi, xususan:
a) kasaba uyushmalari vakillari, ya’ni kasaba uyushmalari yoki ushbu kasaba uyushmalari a’zolari tomonidan tayinlangan yoki saylangan vakillar; yoki
b) saylangan vakillar, ya’ni milliy qonun hujjatlari yoki jamoa shartnomalari qoidalariga muvofiq korxona mehnatkashlari tomonidan erkin saylanadigan vakillar va ushbu vakillarning funksiyalari tegishli mamlakatdagi kasaba uyushmalarining mutlaq vakolatlari deb e’tirof etiladigan faoliyat turini o‘z ichiga olmaydi.
Milliy qonun hujjatlari, jamoa shartnomalari, sud yoki hakamlik sudi qarorlari, ushbu Konvensiyada ko‘zda tutilgan himoya qilinish huquqi va imkoniyatlar bilan ta’minlangan mehnatkashlar vakillari turi yoki turlarini belgilab berishi mumkin.
Bir korxonaning o‘zida ham kasaba uyushmalari vakillari, ham saylangan vakillar mavjud bo‘lgan hollarda, zarurat tugilganda, saylangan vakillarning mavjudligi tegishli kasaba uyushmalarning yoki ular vakillarining mavqeyiga salbiy ta’sir ko‘rsatish uchun foydalanilmasligini ta’minlash maqsadida hamda saylangan vakillar bilan tegishli kasaba uyushmalar va ular vakillari o‘rtasida barcha muhim masalalar bo‘yicha hamkorlikni rag‘batlantirish maqsadida kerakli choralar qabul qilinadi.
Ushbu Konvensiyani amalga oshirish milliy qonun hujjatlari yoki jamoa shartnomalari orqali yoki milliy amaliyotga mos keluvchi har qanday boshqa yo‘l bilan ta’minlanishi mumkin.
Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi rasmiy hujjatlar ro‘yxatga olinishi uchun Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktoriga yuboriladi.
1. Ushbu Konvensiya faqatgina ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari Bosh direktor tomonidan ro‘yxatga olingan Xalqaro Mehnat Tashkilotining a’zolarinigina birlashtiradi.
2. Ushbu Konvensiya Tashkilot ikki a’zosining ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari Bosh direktor tomonidan ro‘yxatga olingan sanadan keyin o‘n ikki oy o‘tgach kuchga kiradi.
3. Keyinchalik, ushbu Konvensiya Tashkilotning xar bir a’zosi uchun uning ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjati ro‘yxatga olingan sanadan keyin o‘n ikki oy o‘tgach kuchga kiradi.
1. Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilgan Tashkilotning a’zosi Konvensiya dastlab kuchga kirgan sanadan o‘n yil o‘tganidan keyin Xalqaro Mehnat Byurosining Bosh direktoriga ro‘yxatga olish uchun yuborilgan akt orqali Konvensiyani denonsatsiya qilishi mumkin. Bunday denonsatsiya denonsatsiya akti ro‘yxatga olinganidan keyin bir yil o‘tgach kuchga kiradi.
2. Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilgan Tashkilotning har bir a’zosi, yuqoridagi bandda qayd etilgan o‘n yillik muddat o‘tganidan keyin, bir yil ichida mazkur moddada ko‘zda tutilgan denonsatsiya huquqidan foydalanmagan bo‘lsa, navbatdagi o‘n yillik muddatni kutishga majbur bo‘ladi va shunga muvofiq, u mazkur modda shartlariga binoan ushbu Konvensiyani har o‘n yillik muddat tugashi bilan denonsatsiya qilishi mumkin bo‘ladi.
1. Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktori Tashkilot a’zolari tomonidan yuborilgan ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari va denonsatsiya aktlarining barchasini ro‘yxatga olganligi haqida Xalqaro Mehnat Tashkilotining barcha a’zolariga xabar beradi.
2. Bosh direktor unga yuborilgan ikkinchi ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatni ro‘yxatga olganligi haqida Tashkilot a’zolariga xabar berganda, Tashkilot a’zolarining e’tiborini Konvensiyaning kuchga kirish sanasiga qaratadi.
Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktori, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Ustavining 102-moddasiga muvofiq, yuqoridagi. moddalar qoidalariga binoan o‘zi ro‘yxatga olgan ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari va denonsatsiya aktlarining barchasiga oid to‘la ma’lumotlarni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh kotibiga ro‘yxatga olish uchun yuboradi.
Har gal, Xalqaro Mehnat Byurosi Ma’muriy kengashi zarur deb topganda, Bosh konferensiyaga ushbu Konvensiyaning qo‘llanilishi to‘g‘risidagi ma’ruzani taqdim etadi va uni to‘la yoki qisman qayta ko‘rib chiqish haqidagi masalani Konferensiya kun tartibiga kiritish kerakligini yoki kerak emasligini ko‘rib chiqadi.
1. Agar Konferensiya mazkur Konvensiyani to‘la yoki qisman qayta ko‘rib chiqadigan yangi konvensiya qabul qilsa va yangi konvensiyada zid keluvchi qoidalar mavjud bo‘lmasa, u holda:
a) Tashkilotning biror a’zosi tomonidan qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiyaning ratifikatsiya qilinishi, qonunning o‘z kuchi bilan, 9-modda qoidalaridan qat’iy nazar, mazkur Konvensiyaning zudlik bilan denonsatsiya qilinishiga olib keladi, bunda qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiya kuchga kirgan bo‘lishi kerak;
b) qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiya kuchga kirgan sanadan e’tiboran, mazkur Konvensiyaning Tashkilot a’zolari tomonidan ratifikatsiya qilinishi to‘xtatiladi.