LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli “O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksi qabul qilinganligi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va Oliy xo‘jalik sudi Plenumining ayrim qarorlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish, shuningdek ayrimlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasining 2011-yil 21-apreldagi “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilinganligi munosabati bilan hamda xo‘jalik sudlari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksining (bundan buyon matnda XPK deb yuritiladi) normalari to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga asoslanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
1. Sudlar shuni inobatga olishlari kerakki, birinchi instansiya sudida “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni kuchga kirgan kundan, ya’ni 2011-yil 22-apreldan boshlab kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni undirish to‘g‘risidagi talablar sud buyrug‘i tartibida ko‘rib chiqilishi mumkin, huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar esa XPK 203-bobining normalari asosida ko‘rib chiqilishi kerak.
2011-yil 22-apreldan boshlab XPK 167-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq xo‘jalik sudining huquqiy ta’sir choralarini, shu jumladan moliyaviy jazo choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarori ustidan berilgan apellatsiya shikoyati (protesti) xo‘jalik sudiga tushgan kundan e’tiboran o‘n besh kun ichida ko‘rib chiqiladi.
2. Sudlarning e’tibori qaratilsinki, kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni XPK 103-moddasining 11-bandiga asosan undirish to‘g‘risida sud buyrug‘i berish uchun quyidagi shartlar mavjud bo‘lishi kerak:
3) qarzdorlikning tadbirkorlik va boshqa iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish natijasida vujudga kelganligi.
3. Sudlar XPK 103-moddasining 11-bandi va 2-bandida nazarda tutilgan talablarni ko‘rib chiqishning xususiyatlarini farqlashlari lozim. XPK 103-moddasining 11-bandiga muvofiq, kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari uchun vujudga kelgan debitorlik qarzdorlikni undirish to‘g‘risidagi talablar ko‘riladi, bunda qarzdorning qarzni tan olishi talab etilmaydi. XPK 103-moddasining 2-bandiga muvofiq, yetkazib berilgan mahsulotlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlar uchun vujudga kelgan debitorlik qarzni undirish to‘g‘risidagi talablar ko‘riladi, bunda qarzdorning qarzni hujjatlar asosida tan olishi talab etiladi.
4. Sudlar shuni inobatga olishlari lozimki, kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari uchun to‘lovlar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan maxsus qoidalar, xususan, “Elektr energiyasidan foydalanish qoidalari”, “Issiqlik energiyasidan foydalanish qoidalari”, “Tabiiy gaz iste’molchilari va gaz bilan ta’minlovchi tashkilotlar o‘rtasidagi o‘zaro hisob-kitoblar tartibi to‘g‘risidagi nizom”, “Umumiy foydalanish telekommunikatsiya tarmog‘ida telefon aloqasi xizmatlarini taqdim etish qoidalari” va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar asosida amalga oshiriladi.
(4-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 23-dekabrdagi 307-sonli qarori tahririda)
Shuningdek, elektr energiyasi bo‘yicha to‘lovlarni undirish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 1-noyabrdagi “Elektr energiyasidan foydalanganlik uchun hisob-kitob qilish mexanizmini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 511-sonli qarorida hamda XPK 103-moddasining 1-bandida nazarda tutilgan tartibda ham amalga oshirilishi mumkin.
Shu munosabat bilan kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni undirish uchun sud buyrug‘i berish haqidagi arizalarni ko‘rib chiqishda sudlar qayd etilgan normativ-huquqiy hujjatlar talablariga qat’iy rioya qilishlari lozim.
5. O‘zbekiston Respublikasi Uy-joy kodeksi 133-moddasining birinchi qismiga muvofiq, kommunal xizmatlar uchun majburiy to‘lovlar sovuq va issiq suv ta’minoti, suvni chiqarib yuborish (kanalizatsiya), elektr ta’minoti, gaz ta’minoti, isitish (issiqlik ta’minoti), qattiq va suyuq maishiy chiqindilarni olib chiqish uchun to‘lanadigan to‘lovlardan iboratdir.
(5-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 23-dekabrdagi 307-sonli qarori tahririda)
Shuning uchun sudlar sud buyrug‘i berish haqidagi arizalarni ko‘rib chiqishda talabning xususiyatlariga e’tibor berib, undirilishi lozim bo‘lgan qarz kommunal xizmatlar to‘lovi bo‘yicha qarzdorlik hisoblanishi yoki hisoblanmasligiga baho berishlari kerak.
6. Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari ko‘rsatuvchi tashkilotlar tomonidan ko‘rsatilgan xizmatlar bo‘yicha qarzdorlikni undirish uchun sud buyrug‘i berish haqidagi arizaga qarzdorlik tan olinganligini tasdiqlovchi hujjatning ilova qilinmaganligi arizani qabul qilishni rad etish uchun asos bo‘lmaydi. Shu bilan birga kreditor ushbu qarzdorlikni tasdiqlovchi hujjatlarni sudga taqdim etishi shart.
Kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni tasdiqlovchi hujjatlar bo‘lib abonent (qarzdor) bilan tuzilgan shartnomaning ko‘chirma nusxasi, qarzdorlikning hisob-kitobi, xizmat ko‘rsatilganligini tasdiqlovchi hujjatlar (hisob-faktura, hisobga olish priborlari ko‘rsatkichlari, qabul qilish-topshirish dalolatnomasi, to‘lov talabnomasi va boshqalar) hisoblanadi.
Kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinmagan holda, XPK 107-moddasi birinchi qismining 3-bandiga asosan sud buyrug‘i berish haqidagi arizani qabul qilish rad etiladi.
7. Sudlar shuni nazarda tutishlari kerakki, kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‘yxatdan o‘tgan shaxsdan undirish haqidagi talab faqat uning tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq qismiga nisbatan qo‘yilishi mumkin. Agar ko‘rsatilgan xizmatlar uchun qarzdorlik yakka tartibdagi tadbirkorning ham shaxsiy ehtiyoji, ham tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lsa, bunday qarzdorlikni undirish haqidagi talab umumiy yurisdiksiya sudiga taalluqli bo‘lganligi sababli, bu holat arizani qabul qilishni rad qilish uchun asos bo‘ladi.
8. “Aloqa to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 2-moddasining birinchi qismiga ko‘ra aloqa sohasidagi munosabatlarning obyektlari pochta jo‘natmalarini qabul qilib olish, tashish va ko‘rsatilgan joyga yetkazib berish vositalarining yig‘indisi bo‘lgan pochta aloqasi tarmoqlaridan hamda bir yoki bir nechta uzatish turlarini: telefon, telegraf, faksimil uzatishlarni, hujjatli xabarlarning boshqa turlari ma’lumotlarini uzatishni, televideniye va radioeshittirish dasturlarini translatsiya qilishni ta’minlovchi telekommunikatsiyalar vositalari yig‘indisi bo‘lgan telekommunikatsiyalar tarmoqlaridan iborat.
Sudlar shuni inobatga olishlari kerakki, aloqa xizmatlari uchun to‘lovlarni undirish haqidagi arizalar, agar ko‘rsatilgan xizmatlar bo‘yicha qarzdorlik summasi hisobga olish priborlari ko‘rsatkichlari bilan aniqlansa, sud buyrug‘i tartibida ko‘rib chiqilishi mumkin. Xususan, umumiy foydalanishdagi telekommunikatsiya tarmog‘i orqali telefon aloqasi, uyali telefon aloqasi va Internet xizmatlari uchun qarzdorlikni undirish to‘g‘risidagi arizalar sud buyrug‘i tartibida ko‘rib chiqiladi.
9. Pochta aloqasi xizmati ko‘rsatilganligi uchun qarzdorlikni undirish haqidagi talab sudga qarzdorlikni tasdiqlovchi dalillar taqdim etilgan hollardagina sud buyrug‘i tartibida ko‘rib chiqiladi.
10. Kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni undirish haqidagi arizada neustoyka yoki zararni undirish to‘g‘risida talab qo‘yilishi mumkin emas. Bunday talablar qo‘yilgan taqdirda XPK 107-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan arizani qabul qilish rad etiladi.
11. Kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorlikni undirish haqidagi da’vo arizalari, ushbu to‘lovlar sud buyrug‘i berish yo‘li bilan undirilishi lozimligi haqidagi asos bilan qaytarilishi mumkin emas. Bunday qarzdorlikni undirish haqidagi da’vo arizalari XPKda belgilangan umumiy qoidalar asosida ko‘rib chiqiladi.
12. XPKning 15511-moddasiga muvofiq, huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risida arizalar bilan xo‘jalik sudlariga nazorat qiluvchi organlar murojaat qilishga haqli.
Pul mablag‘larini so‘zsiz tartibda undirish huquqiga ega bo‘lmagan nazorat qiluvchi organ moliyaviy jazo chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi talab bilan bir vaqtda uni undirish to‘g‘risidagi talabni ham qo‘yishi mumkin.
Sudlar nazarda tutishlari kerakki, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan beriladigan litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) to‘xtatib turish yoki ularning amal qilishini tugatish va litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) bekor qilish ushbu litsenziyalovchi organlar tomonidan sudga murojaat qilinmasdan amalga oshiriladi. Agar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan beriladigan litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) to‘xtatib turish yoki ularning amal qilishini tugatish va litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) bekor qilish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat qilingan holda sudlar XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda arizani qabul qilishni rad etishi, agar bu holat ariza ish yuritishga qabul qilinganidan keyin aniqlangan bo‘lsa — XPK 86-moddasining 1-bandiga asosan ish yuritishni tugatishi lozim.
13. Sudlar faoliyatni tugatish tarzidagi huquqiy ta’sir chorasini yuridik shaxsni tugatishdan farqlashlari lozim:
faoliyatni tugatish xo‘jalik yurituvchi subyektga nisbatan u moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish jarayonida qonun hujjatlari talablariga rioya qilmaganligi sababli qo‘llaniladigan huquqiy ta’sir chorasi hisoblanadi, o‘z navbatida yuridik shaxsni tugatish esa ruxsatsiz (litsenziyasiz) faoliyatni yoki qonun bilan taqiqlangan faoliyatni amalga oshirganligi yoxud moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmaganligi va (yoki) qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda ustav fondini shakllantirmaganligi, shuningdek qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollar oqibati hisoblanadi;
(13-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 19-iyundagi 284-sonli qarori tahririda)
faoliyatni tugatish to‘g‘risidagi talab ma’muriy va boshqa ommaviy huquqiy munosabatlardan kelib chiqadi va ish nazorat qiluvchi organning arizasiga asosan ko‘rib chiqiladi, yuridik shaxsni tugatish to‘g‘risidagi talab esa fuqarolik huquqiy munosabatlardan kelib chiqadi va ish da’vo tartibida ko‘rib chiqiladi;
faoliyat tugatilganda xo‘jalik yurituvchi subyekt sudning qarori bilan tugatilgandan boshqa faoliyatni amalga oshirishi mumkin, yuridik shaxs tugatilganda esa uning faoliyati to‘liq tugatiladi.
14. Sudlarga tushuntirilsinki, faoliyatni tugatish va (yoki) qayta ixtisoslashtirish mustaqil huquqiy ta’sir choralari hisoblanadi hamda har biri alohida qo‘llaniladi. Ammo, atrof-muhitga zarar yetkazayotgan tadbirkorlik subyektlari hisoblangan mahalliy ahamiyatga molik obyektlarga nisbatan faoliyatni tugatish va qayta ixtisoslashtirish tarzidagi huquqiy ta’sir choralari ayni bir vaqtda qo‘llaniladi va alohida qo‘llanilishi mumkin emas.
15. Faoliyatni taqiqlash huquqiy ta’sir chorasi bo‘lib, u qo‘llanilganda xo‘jalik yurituvchi subyektga muayyan faoliyat turini amalga oshirishga yo‘l qo‘yilmaydi.
16. Faoliyatni to‘xtatib turish tarzidagi huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanilganda xo‘jalik yurituvchi subyektga u yoki bu faoliyat turi bilan muayyan muddat davomida yoki biror hodisa ro‘y bergunga qadar (huquqbuzarliklarni bartaraf etish va hokazolar) shug‘ullanish taqiqlanadi.
17. Faoliyatni qayta ixtisoslashtirish tarzidagi huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanilganda xo‘jalik yurituvchi subyektga boshqa mahsulot ishlab chiqarishga (ish bajarish, xizmat ko‘rsatishga) ixtisoslashgan faoliyatni amalga oshirishga o‘tish majburiyati yuklatiladi.
18. Faoliyatni cheklash huquqiy ta’sir chorasi bo‘lib, u qo‘llanilganda xo‘jalik yurituvchi subyektning faoliyati sud tomonidan belgilangan doira (chegara)dan chiqmasligi kerak.
19. Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, XPK 15513-moddasining birinchi qismida qayd etilgan huquqiy ta’sir choralarining ro‘yxati tugal hisoblanmaydi.
Ko‘rsatilgan moddaning ikkinchi qismiga binoan xo‘jalik sudi qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqiy ta’sir choralarini ham qo‘llashi mumkin.
20. Huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar XPKda nazarda tutilgan qoidalar asosida, 203-bobda belgilangan o‘ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda ko‘rib chiqiladi. Mazkur toifadagi ishlarni ko‘rib chiqishning o‘ziga xos xususiyatlari protsessual muddatlarning qisqartirilganligi, isbotlash majburiyatining nazorat qiluvchi organ zimmasiga yuklatilganligi, javobgarni sud majlisining vaqti va joyi haqida xabardor qilish majburiyati arizachiga yuklatilishi mumkinligi va boshqalardan iborat.
21. XPKning 15514-moddasida huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi arizaning shakli va mazmuniga qo‘yilgan muayyan talablar nazarda tutilgan bo‘lib, ularga amal qilmaslik, shuningdek XPKning 15515-moddasida nazarda tutilgan hujjatlarni ilova qilmaslik XPK 118-moddasi birinchi qismining 1-bandiga ko‘ra arizani qaytarish uchun asos bo‘ladi.
22. Huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha ishda ishtirok etuvchi shaxslar sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida XPK 124-moddasining birinchi qismiga muvofiq sudning ajrimi orqali xabardor qilinadi. Sudning ajrimi topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat bilan yuboriladi yoki ishda ishtirok etuvchi shaxslarga tilxat olib topshiriladi yoxud ular sud muhokamasining vaqti va joyi to‘g‘risida xabardor qilinganligi fakti qayd etilishini ta’minlaydigan aloqa vositalaridan foydalangan holda xabardor qilinadi.
(22-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
Shu bilan birga, sud arizachining zimmasiga javobgarni sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida xabardor qilish majburiyatini yuklashga haqli. Bunda sudning ajrimi arizachiga ikki nusxada topshiriladi. Arizachi ajrimning bir nusxasini javobgarga tilxat orqali topshiradi. Arizachi sud ajrimining nusxasi javobgarga topshirilganligini tasdiqlovchi dalilni ilova qilgan holda kuzatuv xatini ish ko‘rib chiqiladigan kungacha yetib borishini ta’minlaydigan muddatda xo‘jalik sudiga yuboradi yoki sud majlisida sudga taqdim etadi.
Sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida tegishli tarzda xabardor qilingan shaxslarning kelmaganligi, agar sud ularning kelishini majburiy deb topmagan bo‘lsa, ishni ko‘rib chiqish uchun to‘sqinlik qilmaydi.
XPK 15516-moddasining ikkinchi qismi mazmunidan ko‘rinishicha, protsessning boshqa ishtirokchilari (ekspert, guvoh, tarjimon) sudning ajrimi bilan, zarur hollarda XPK 124-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq chaqiruv qog‘ozlari, telegramma, faks, teletayp va boshqa aloqa vositalari orqali xabardor qilinadi va sudga chaqiriladi.
23. XPK 15517-moddasining birinchi qismiga muvofiq: faoliyatni tugatish; atrof tabiiy muhitga zararli ta’sir ko‘rsatayotgan obyektlar faoliyatini tugatish va (yoki) qayta. ixtisoslashtirish; faoliyatni cheklash, to‘xtatib turish va taqiqlash; banklardagi hisobvaraqlar bo‘yicha operatsiyalarni to‘xtatib qo‘yish; tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bilan shug‘ullanish uchun litsenziyalarning (ruxsatnomalarning) amal qilishini o‘n ish kunidan ko‘p bo‘lgan muddatga to‘xtatib turish yoki ularning amal qilishini tugatish va litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) bekor qilish haqidagi ishlar ishni sudda ko‘rishga tayyorlash to‘g‘risidagi ajrim chiqarilgan kundan boshlab o‘n besh kundan ortiq bo‘lmagan muddatda ko‘rib chiqilishi kerak.
Sudlar shuni inobatga olishlari kerakki, moliyaviy jazo choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar ariza xo‘jalik sudiga kelib tushganidan keyin kamida bir oydan so‘ng ko‘riladi. Bunda XPK 125-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan muddat buzilmasligi lozim.
24. Huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ishni ko‘rib chiqish muddatiga XPK 122-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan besh kunlik muddat kirmaydi.
(24-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy Xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 17-iyundagi 299-sonli qarori tahririda)
25. XPK 125-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan ishni ko‘rib chiqish muddatini uzaytirish haqidagi qoida huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqishda ham tatbiq etiladi.
26. XPK 15517-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish ko‘rib chiqilayotganda xo‘jalik sudi sud majlisida: huquqbuzarlik hodisasi bo‘lgan-bo‘lmaganligini va uning sodir etilganligi faktini; tekshirish uchun va tekshirish natijalari bo‘yicha dalolatnoma yoki boshqa hujjat tuzish uchun asoslar va nazorat qiluvchi organning vakolatlari bor-yo‘qligini; mazkur huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun qonun hujjatlarida javobgarlik nazarda tutilgan-tutilmaganligini va huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash uchun asoslar bor-yo‘qligini aniqlaydi.
XPK 15517-moddasining uchinchi qismiga muvofiq moliyaviy jazo choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ish ko‘rib chiqilayotganda xo‘jalik sudi ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilganlardan tashqari moliyaviy jazo choralari summasining hisob-kitobi qanchalik to‘g‘riligini ham tekshiradi.
27. Huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar ma’muriy va boshqa ommaviy huquqiy munosabatlardan kelib chiqqanligi, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyati ustidan nazorat funksiyalarini amalga oshirish huquqi berilgan davlat organlari arizachi bo‘lganligi sababli mazkur ishlar bo‘yicha kelishuv bitimi tuzilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
28. XPK 55-moddasining birinchi qismiga muvofiq, huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar ko‘rib chiqilayotganda, huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash uchun asos bo‘lgan holatlarni isbotlash majburiyati nazorat qiluvchi organ zimmasiga yuklatiladi.
Agar nazorat qiluvchi organ huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash uchun asos bo‘lgan holatlarni isbotlay olmasa, arz qilingan talabni qanoatlantirish rad etiladi.
29. XPK 15518-moddasining birinchi qismiga muvofiq, huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarori xo‘jalik sudi tomonidan XPKning 18-bobida belgilangan qoidalar asosida qabul qilinadi.
Ish mazmunan ko‘rib chiqilganda uning natijalari bo‘yicha xo‘jalik sudi huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi talabni qanoatlantirish (to‘liq, qisman) yoki arz qilingan talabni qanoatlantirishni rad etish to‘g‘risida hal qiluv qarori qabul qiladi.
30. Huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi arz qilingan talab qanoatlantirilgan taqdirda, xo‘jalik sudi hal qiluv qarorining xulosa qismida huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanilgan shaxsning nomi, huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash uchun asos bo‘lgan normativ-huquqiy hujjatlar, qo‘llanilgan huquqiy ta’sir chorasining turi ko‘rsatilishi kerak.
30.1. Faoliyatni tugatish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida tugatilayotgan faoliyat turi ko‘rsatilishi kerak.
30.2. Atrof tabiiy muhitga zararli ta’sir ko‘rsatayotgan obyekt faoliyatini tugatish va (yoki) qayta ixtisoslashtirish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida faoliyati tugatilayotgan va (yoki) qayta ixtisoslashtirilayotgan obyektning nomi ko‘rsatilishi kerak.
30.3. Faoliyatni cheklash, to‘xtatib turish va taqiqlash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida: cheklanadigan, to‘xtatib turiladigan va taqiqlanadigan faoliyatning turi va muddati; faoliyat qanday shartlar bajarilguniga qadar cheklanayotganligi, to‘xtatib turilayotganligi va taqiqlanayotganligi ko‘rsatilishi kerak.
30.4. Banklardagi hisobvaraqlar bo‘yicha operatsiyalarni to‘xtatib qo‘yish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida banklardagi hisobvaraqlar bo‘yicha operatsiyalar qanday shartlar bajarilguniga qadar to‘xtatib qo‘yilganligi ko‘rsatilishi kerak.
30.5. Moliyaviy jazo choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida qo‘llanilgan moliyaviy jazo chorasining turi va uning miqdori, zimmasiga moliyaviy jazo chorasi summasini undirish yuklatilgan nazorat qiluvchi organning nomi ko‘rsatilishi kerak.
Sudlarga tushuntirilsinki, pul mablag‘larini so‘zsiz tartibda undirish huquqiga ega bo‘lmagan nazorat qiluvchi organ moliyaviy jazo chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi arz qilingan talab bilan birga uni undirish to‘g‘risidagi talabni ham qo‘ygan bo‘lib, ushbu talablar qanoatlantirilgan taqdirda hal qiluv qarorining xulosa qismi qo‘llanilgan moliyaviy jazo chorasi, uning miqdori va ushbu summaning undirilishiga oid ko‘rsatmani o‘z ichiga olishi kerak.
30.6. Tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bilan shug‘ullanish uchun litsenziyalarning (ruxsatnomalarning) amal qilishini o‘n ish kunidan ko‘p bo‘lgan muddatga to‘xtatib turish yoki ularning amal qilishini tugatish va litsenziyalarni (ruxsatnomalarni) bekor qilish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining xulosa qismida: litsenziyaning (ruxsatnomaning) amal qilishi to‘xtatib turilgan muddat; amal qilishi to‘xtatib turilgan yoki tugatilgan litsenziyaning (ruxsatnomaning), shuningdek bekor qilingan litsenziyaning (ruxsatnomaning) nomi, raqami, berilgan sanasi va boshqa rekvizitlari; litsenziyani (ruxsatnomani) bergan organ to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi kerak.
“Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 23-moddasining to‘rtinchi, beshinchi qismlariga muvofiq, xo‘jalik sudi hal qiluv qarorining xulosa qismida javobgarga ushbu hal qiluv qarorini olgan kundan e’tiboran o‘n kun ichida litsenziyani (ruxsatnomani) litsenziyalovchi organga qaytarish majburiyatini, litsenziyalovchi organga litsenziyani (ruxsatnomani) yo‘q qilish, litsenziyaning (ruxsatnomaning) amal qilishini tugatish to‘g‘risidagi ma’lumotni ommaviy axborot vositalarida e’lon qilish majburiyatini yuklashi kerak.
30.7. Hal qiluv qarorining xulosa qismida ko‘rsatilgan shartlar bajarilganidan keyin banklardagi hisobvaraqlar bo‘yicha to‘xtatib turilgan operatsiyalarni tiklash, litsenziyaning amal qilishini tiklash, shuningdek cheklangan, to‘xtatib turilgan va taqiqlangan faoliyatni tiklash tegishli nazorat qiluvchi organning qarori asosida amalga oshiriladi. Agar banklardagi hisobvaraqlar bo‘yicha operatsiyalarni tiklashga, litsenziyaning amal qilishini tiklashga yoki faoliyatni tiklashga ruxsat berilmagan bo‘lsa, nazorat qiluvchi organning qarori va (yoki) uning mansabdor shaxslari harakatlari (harakatsizligi) ustidan yuqori turuvchi mansabdor shaxsga yoki sudga shikoyat qilinishi mumkin.
31. XPK 15518-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq, xo‘jalik sudining huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarori, agar apellatsiya shikoyati (protesti) berilmagan bo‘lsa, u qabul qilinganidan keyin o‘n kun o‘tgach qonuniy kuchga kiradi.
XPK 15518-moddasining beshinchi qismiga muvofiq, apellatsiya shikoyati (protesti) berilgan taqdirda xo‘jalik sudining huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarori, agar u bekor qilinmagan bo‘lsa, apellatsiya instansiyasi sudining qarori qabul qilingan kundan e’tiboran qonuniy kuchga kiradi.
Sudlarning e’tibori qaratilsinki, agar sud qo‘llanilgan huquqiy ta’sir chorasi amal qilishining boshlanish muddatini ko‘rsatmagan bo‘lsa, uning amal qilishi hal qiluv qarori qonuniy kuchga kirgan kundan boshlanadi.
32. XPK 15518-moddasining oltinchi qismiga muvofiq, xo‘jalik sudining huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorining ko‘chirma nusxasi hal qiluv qarori qabul qilinganidan keyin uch ish kuni ichida xo‘jalik sudi tomonidan ishda ishtirok etuvchi shaxslarga topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat orqali yuboriladi yoki tilxat olib topshiriladi, ushbu shaxslarning elektron manzillari mavjud bo‘lgan taqdirda esa, hal qiluv qarori axborot tizimi orqali elektron shaklda yuborilishi mumkin.
(32-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
33. XPK 158-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq xo‘jalik sudining huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarori ustidan apellatsiya shikoyati (protesti) hal qiluv qarori qabul qilinganidan keyin o‘n kun ichida beriladi.
Sudlarga tushuntirilsinki, apellatsiya shikoyatini (protestini) berish muddati uzrli sabablarga ko‘ra o‘tkazib yuborilgan taqdirda, o‘tkazib yuborilgan muddat iltimosnoma asosida tiklanishi mumkin.
34. Sudlarga tushuntirilsinki, O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 330-moddasining 31-bandiga ko‘ra huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha arizachi va javobgar davlat bojini to‘lashdan ozod qilinadi.
(34-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(34-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qaroriga asosan chiqarilgan)
35. Sudlar shuni inobatga olishlari lozimki, huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi arz qilingan talab bo‘yicha ijro varaqasi berilmaydi, moliyaviy jazo chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi talab bilan birga uni undirish to‘g‘risidagi talab ham qo‘yilgan holat bundan mustasno. Bunday holatda qo‘llanilgan moliyaviy jazo chorasi summasini undirish uchun ijro varaqasi beriladi.