LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2013-yil 6-sentabrdagi 18-sonli “Bojxona to‘g‘risidagi qonunchilikni buzish va kontrabandaga oid ishlar bo‘yicha sud amaliyoti to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
LexUZ sharhi
(O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2002-yil 14-iyundagi 10-sonli qaroriga asosan kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar bilan)
O‘qotar qurol, o‘q-dorilar, portlatish qurilmalari, narkotiklar va boshqa olib chiqish yoki olib kirish taqiqlangan ashyolarni kontrabanda qilish jamiyat va davlat uchun katta xavf tug‘diradi. Tovar va boshqa qimmatliklarni O‘zbekiston Respublikasi bojxonasi chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazish ham respublika iqtisodiyoti barqarorligiga putur yetkazadi.
Shu sababli hamda kontrabanda va bojxona qonunlarini buzish to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha sud amaliyotida vujudga kelgan masalalar yuzasidan tushunchalar berish zarurligi munosabati bilan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining Plenumi qaror qiladi:
1. Sudlarga tushuntirilsinki, kontrabanda uchun jinoiy javobgarlik Jinoyat kodeksi 246-moddasi dispozitsiyasida ko‘rsatilgan ashyolar O‘zbekiston Respublikasining bojxona chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazilgan taqdirda, bu ashyolar o‘zga MDH mamlakatlariga yoki MDHga kirmagan mamlakatlarga o‘tkazilganligidan qat’i nazar vujudga keladi.
2. Jinoyat kodeksining 182-moddasi bo‘yicha bojxona qonunlarini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik tovar yoki boshqa qimmatliklar O‘zbekiston Respublikasining bojxona chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazish ma’muriy jazo qo‘llanilganidan keyin ko‘p miqdorda sodir etilsa, shuningdek, ushbu moddada ko‘rsatilgan boshqa javobgarlikni og‘irlashtiruvchi holatlar mavjud bo‘lganda yuzaga keladi. Tovar yoki boshqa qimmatliklarni bojxona chegarasidan o‘tkazishning boshqa hollarida aybdor shaxslar Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 227-moddasiga muvofiq ma’muriy javobgarlikka tortiladi (bojxonaga doir qonun hujjatlarini buzish).
a) Jinoyat kodeksining 246 va 182-moddalari dispozitsiyasida nazarda tutilgan ashyolarni, tovar va boshqa qimmatliklarni bojxona nazoratini chetlab O‘zbekiston Respublikasining bojxona chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazish deganda ularni bojxona organi bo‘lmagan joydan yoki bojxona rasmiylashtiruvi va nazorati amalga oshiriladigan vaqtdan tashqari vaqtda o‘tkazishni tushunmoq lozim;
b) Jinoyat kodeksining 246 va 182-moddalari dispozitsiyasida nazarda tutilgan ashyolarni, tovar va boshqa qimmatliklarni bojxona nazoratidan yashirib O‘zbekiston Respublikasining bojxonasi chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazish deganda, ularni xufya joylardan va topishni qiyinlashtiradigan usullardan foydalanib yoki bir tusdagi ashyoga ikkinchisining ko‘rinishini berib o‘tkazishni tushunmoq lozim;
Maxsus saqlash joylari deb xufya joylarni, shuningdek kontrabanda maqsadlarida transport vositalariga oldindan qayta ishlanib, yig‘ilib va shunga o‘xshash yo‘llar bilan jihozlangan va moslashtirilgan konstruktiv sig‘imli idishlarni va boshqa ashyolarni hisoblamoq kerak.
v) hujjatlardan aldash yo‘li bilan foydalanish deganda, ashyolarni, tovar va boshqa qimmatliklarni bojxona chegarasidan o‘tkazish uchun asos tariqasida qalbaki hujjatlarni, qonunga xilof yo‘llar bilan olingan hujjatlarni yoxud yolg‘on ma’lumotlar yozilgan hujjatlarni bojxona nazoratiga taqdim etishni tushunmoq lozim.
g) O‘zbekiston Respublikasi bojxona qonuniga muvofiq bojxona identifikatsiya vositalari deganda, so‘rg‘ichlash, muhrlash, raqamli, harfli va boshqacha tamg‘alar, identifikatsiya belgilarini qo‘yish, shtamplash, namuna va nusxalar olish, tovarlarni, boshqa qimmatliklarni xatlash, chizmalar tuzish, miqyosni tasvirlash, fotosuratlar, rasmlar tayyorlash, tovarlar bilan birga yuboriladigan va boshqa hujjatlardan foydalanish va hokazolar tushuniladi.
bojxona identifikatsiya vositalaridan aldash yo‘li bilan foydalanish deganda, shaxslarning O‘zbekiston Respublikasi yoki o‘zga davlatlar bojxona organlari tomonidan tatbiq etilgan identifikatsiya vositalarini o‘zgartirishi, yo‘q qilishi, buzishi yoxud yo‘qotishi bilan bog‘liq harakatlari tushunilmog‘i lozim.
d) O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 246-moddasida qayd qilingan kontrabanda ashyolarini yoxud 182-moddasida ko‘rsatilgan tovar yoki boshqa qimmatliklarni deklaratsiyaga kiritmaslik yoki o‘zgacha nom bilan deklaratsiyaga kiritish deganda shaxslarning chegaradan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan kontrabanda ashyolarini yoxud tovar yoki boshqa qimmatliklarni deklaratsiya qilish tartibini buzishi bilan bog‘liq harakatlari, ya’ni bojxona qonunlari tomonidan o‘rnatilgan deklaratsiya qilish formasi va joyi to‘g‘risidagi, uni amalga oshirish tartibi to‘g‘risidagi, deklaratsiya va boshqa qo‘shimcha hujjatlar taqdim etish muddatlari to‘g‘risidagi talablarga rioya etmaslik, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilayotgan yoki uning hududidan olib chiqilayotgan kontrabanda ashyolari, tovar yoki boshqa qimmatliklarning turi, soni xususida deklaratsiyaga soxta ma’lumotlar kiritish tushuniladi.
Bila turib qalbaki hujjat tuzgan yoki hujjatga yoxud bila turib olgan qalbaki hujjatiga soxta ma’lumotlar kiritgan va uni bojxona organlariga haqiqiy hujjat sifatida taqdim etgan shaxs jinoyatlar majmui bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 182 yoki 246 va 209 yoki 228-moddasi bilan jinoiy javobgarlikka tortiladi.
(3-band “d” kichik bandining ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2012-yil 13-dekabrdagi 19-sonli qarori tahririda)
e) O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 182-moddasi 2-qismining “g” bandida nazarda tutilgan jinoyatning subyekti chegarada nazorat funksiyasini amalga oshirayotgan mansabdor va boshqa shaxslar, shuningdek, tovar va boshqa qimmatliklarni O‘zbekiston Respublikasi chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazish maqsadida hokimiyat yoki mansab vakolatini suiiste’mol qilgan shaxslar hisoblanadi.
4. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 246, 182-moddalarida ko‘rsatilgan kontrabanda ashyolarini, tovar yoki boshqa qimmatliklarni o‘tkazish ular haqiqatdan ham O‘zbekiston Respublikasi chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazilgan paytdan boshlab tugallangan jinoyat hisoblanadi.
5. Shaxs O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 246-moddasida qayd etilgan ashyolarni kontrabanda qilish yoxud O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 182-moddasida ko‘rsatilgan tovar yoki boshqa qimmatliklarni O‘zbekiston Respublikasi chegarasidan o‘tkazish bilan bir qatorda boshqa (masalan, qonunga xilof ravishda o‘qotar qurol, o‘q-dorilar, portlovchi moddalar yoki portlatish qurilmalarini egallash yoki ularga egalik qilish, giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalar bilan qonunga xilof ravishda muomala qilish va hokazo) jinoyatlarni sodir etgan hollarda aybdorning harakatlari jinoyatlar majmui bilan kvalifikatsiya qilinmog‘i lozim.
6. Jinoyat protsessual kodeksi 211-moddasiga muvofiq kontrabanda ashyolari (JK 246-moddasi) yoxud tovar yoki boshqa qimmatliklar (JK 182-moddasi) daliliy ashyo tariqasida musodara qilinishi lozim.
Transport vositalarini jinoyat quroli deb topish masalasini hal qilishda, sudlar Oliy sud Plenumining 2012-yil 13-dekabrdagi “Jinoyat ishlari bo‘yicha ashyoviy dalillarga oid qonunchilikni qo‘llashning ayrim masalalari to‘g‘risida”gi qarorida bayon etilgan tushuntirishlarga rioya qilishlari lozim.
Kontrabanda ashyolari aybdor tomonidan sotilgan bo‘lsa, sud ularning qiymatini mahkumdan davlat foydasiga undirish masalasini muhokama qilishi kerak (FK 199-moddasi).
(6-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2012-yil 13-dekabrdagi 19-sonli qarori tahririda)
7. Kontrabanda qilishda yoxud tovar yoki boshqa qimmatliklarni O‘zbekiston Respublikasi chegarasidan qonunga xilof ravishda o‘tkazishda aybdor bo‘lgan shaxslarga jazo tayinlashda, sudlar O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 45-moddasiga muvofiq, bu shaxslarni jinoyatni sodir etishda foydalangan muayyan huquqlaridan mahrum etish masalasini hal qilishi lozim.
8. Kontrabanda to‘g‘risidagi (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 246-moddasi) yoki bojxona qonunlarini buzish haqidagi (O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 182-moddasi) ishlarni ko‘rishda sudlar bu jinoyatlarning sabablarini va uning sodir etilishiga imkon bergan shart-sharoitlarni aniqlashlari va ularga xususiy ajrim chiqarish yo‘li bilan munosabatlarini bildirishlari shart.