“Ta’lim to‘g‘risida”, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasida o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 1998-yil 13-maydagi 204-son qaroriga muvofiq, malakali mutaxassislar tayyorlashning yuqori sifatini va ularning amaliy ko‘nikmalarni yanada samarali egallashini ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari tomonidan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini o‘tash tartibi to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari kasb-hunar kollejlari bilan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar o‘rtasida ularda o‘quvchilarning ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish yuzasidan shartnomalar tuzishda ko‘maklashsinlar.
3. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi, tasarrufida kasb-hunar kollejlari bo‘lgan vazirliklar va idoralar:
kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari tomonidan ishlab chiqarish amaliyotini tasdiqlangan Nizomga muvofiq o‘tash tartibining har bir tuman (shahar) hokimligiga, har bir kasb-hunar kolleji, korxona, muassasa va tashkilot rahbarlariga yetkazilishini bir oy muddatda ta’minlasinlar;
kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazishning zarur darajada, sifatli tashkil etilishi yuzasidan rejali nazoratni amalga oshirsinlar;
kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini tashkil etish va o‘tkazishning ahvoli yuzasidan muntazam ravishda monitoring olib borsinlar, uni o‘rgansinlar va tahlil qilsinlar.
4. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari R.S. Qosimov zimmasiga yuklansin.
1. Ushbu Nizom kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari tomonidan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini o‘tash tartibini belgilaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining yuridik texnikumlari o‘quvchilariga tatbiq etilmaydi.
(1-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 30-oktabrdagi 677-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 31.10.2020-y., 09/20/677/1443-son)
2. Kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining (keyingi o‘rinlarda o‘quvchilar deb ataladi) korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini o‘tashi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi asosiy ta’lim dasturining tarkibiy qismi hisoblanadi.
3. Nazariy ta’lim berish jarayonida o‘quvchilar tomonidan olingan bilimlarni mustahkamlash va chuqurlashtirish, olinadigan mutaxassislik bo‘yicha zarur layoqatga, ko‘nikmalarga va amaliy ish tajribasiga ega bo‘lish ishlab chiqarish amaliyotining maqsadi hisoblanadi.
4. Ishlab chiqarish amaliyoti o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga tayyorlash shakllaridan biri hisoblanadi hamda ularni ishlab chiqarish sharoitlarida olingan kasb-hunar bo‘yicha ko‘nikmalari va bilimlarini mustaqil ravishda qo‘llashga, o‘quv dasturlarida nazarda tutilgan ishlarni sifatli va unumli bajarishga o‘rgatishni vazifa qilib qo‘yadi.
5. O‘quvchilarning korxonalar, muassasalar va tashkilotlardagi ishlab chiqarish amaliyoti O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining tarmoq ta’lim standartiga muvofiq amalga oshiriladi.
6. Ishlab chiqarish amaliyoti o‘quvchilarning kasb-hunar kolleji bilan korxona, muassasa yoki tashkilot o‘rtasidagi shartnoma asosida ishlab chiqarish yoki texnik jarayonda muntazam va bevosita qatnashishi yo‘li bilan o‘tkaziladi.
7. Kasb-hunar kolleji tarmoq ixtisoslashuvidan kelib chiqqan holda tegishli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlik qiladi hamda o‘quvchilarning ishlab chiqarish amaliyotini tashkil etadi.
8. Ishlab chiqarish amaliyoti, qoidaga ko‘ra, korxona, muassasa yoki tashkilotning ixtisoslashuviga bog‘liq holda ushbu maqsad uchun maxsus ajratilgan, o‘quvchilar o‘qishni tugatgandan keyin ishga joylashishi mumkin bo‘lgan o‘quv-ishlab chiqarish joylarida o‘tkaziladi.
9. Kasb-hunar kollejlari ishlab chiqarish amaliyotini sifatli tashkil etish va muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun o‘quv dasturlariga muvofiq o‘quvchilarni oldindan nazariy jihatdan tayyorlashni ta’minlaydilar, o‘quvchilar tomonidan texnika xavfsizligi, mehnatni muhofaza qilish va yong‘in xavfsizligi qoidalarining puxta o‘rganilishini tashkil qiladilar.
10. Kasb-hunar kollejlari ishlab chiqarish amaliyoti boshlanishidan kechi bilan bir oy oldin korxonalar, muassasalar va tashkilotlar bilan ularning bazasida ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish to‘g‘risida shartnoma tuzadilar.
Shartnomada kasblar bo‘yicha o‘quvchilar soni, ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish muddatlari va har bir o‘quvchining ishlab chiqarish amaliyoti dasturida nazarda tutilgan barcha ish turlarini mustaqil ravishda bajarishga o‘rganishi uchun o‘quvchilarning ishlab chiqarish yoki texnik faoliyatning bir turidan boshqasiga o‘tish jadvali belgilanadi.
o‘quvchilarning ishlab chiqarish asbob-uskunalariga, jihozlarga, moslamalarga va boshqa mehnat anjomlariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishini;
o‘quvchilar tomonidan korxona, muassasa va tashkilotning tegishli ma’muriy va ishlab chiqarish xodimi ko‘rsatmalari va farmoyishlari bajarilishini ta’minlashi shart.
Oldingi tahrirga qarang.
ishlab chiqarish ta’limi ustalariga yoki ishlab chiqarish amaliyoti rahbari bo‘lgan o‘qituvchilarga ularni amaliyot o‘tkaziladigan joylarga yuborishda xizmat safari xarajatlarining qonunchilikda belgilangan tartibda to‘lanishini;
(12-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
oilasi “Temir daftar”ga kiritilgan o‘quvchi yoshlarga ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalarida olti oydan ko‘p bo‘lmagan muddatdagi ishlab chiqarish amaliyoti davri uchun Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan bazaviy hisoblash miqdorining ikki baravari miqdorida har oylik subsidiya ajratilishini;
(12-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 23-iyuldagi 450-sonli qaroriga asosan uchinchi xatboshisi bilan to‘ldirilgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 23.07.2021-y., 09/21/450/0691-son)
o‘quvchilarning ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish rejalarida nazarda tutilgan ekskursiyalarini tashkil etish bo‘yicha xarajatlarning to‘lanishini ta’minlaydi.
13. Kasb-hunar kolleji ishlab chiqarish amaliyotiga uslubiy rahbarlikni, o‘quv dasturlarida nazarda tutilgan tadbirlarning o‘z vaqtida bajarilishini, shuningdek ko‘rsatib o‘tilgan tadbirlarning o‘quvchilar tomonidan bajarilishini va ular bajargan ishlarning texnik shartlarga muvofiqligini tekshirishni amalga oshiradi.
14. Korxonalar, muassasalar va tashkilotlar ishlab chiqarish amaliyoti davrida quyidagilarga majbur:
o‘quvchilar uchun xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish va ulardan olinadigan mutaxassislik bilan bog‘liq bo‘lmagan, shuningdek zararli mehnat sharoitlarida foydalanishga yo‘l qo‘ymaslik;
o‘quvchilarni ishlab chiqarish binolari, trening kabinetlari, zarur materiallar, asbob-uskunalar, texnik hujjatlar bilan o‘z vaqtida ta’minlash va o‘quvchilarning yangi ishlab chiqarish texnologiyalarini, yuqori unumli ish metodlarini o‘zlashtirishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish;
o‘quvchilarga yo‘l-yo‘riqlar berishni va ishlab chiqarish amaliyotiga texnik rahbarlikni tashkil etish, kasb-hunar kollejining pedagog xodimlariga ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazishda yordam ko‘rsatish uchun shart-sharoitlar yaratish;
o‘quvchilarga ishlab chiqarish amaliyoti davrida tegishli mutaxassisliklar va kasblar ishchilari uchun nazarda tutilgan maxsus kiyim-boshlar, yakka tartibda himoyalanish vositalari berish;
zarur hollarda o‘quvchilarni ishlab chiqarish amaliyoti o‘tadigan joyga yetkazishni va u erdan olib kelishni ta’minlash;
o‘quvchilar bajargan ishlarni ushbu korxona, muassasa va tashkilotda belgilangan tartibda hisobga olish va qabul qilish;
ishlab chiqarish amaliyoti tugagach har bir o‘quvchiga uning ishlari sifatini, erishgan natijalarini, ishga munosabatini, shuningdek unga berish uchun tavsiya etilayotgan tarif razryadini ko‘rsatgan holda ishlab chiqarish tavsifnomasi berish.
15. Nazariy jihatdan o‘qitish, o‘rganilayotgan mutaxassislik bo‘yicha zarur layoqatni, ko‘nikmalarni va amaliy ish tajribani egallash jarayonida o‘quvchilar olgan bilimlarni mustahkamlash va chuqurlashtirish maqsadida:
16. O‘quv amaliyoti o‘quvchilarni kasb bo‘yicha umumiy va maxsus fanlarni ongli va puxta o‘rganishga tayyorlash, ularning tanlangan mutaxassislik bo‘yicha amaliy kasb layoqati va ko‘nikmalarini egallashi uchun o‘tkaziladi.
17. Ishlab chiqarish amaliyoti korxona, muassasa, tashkilot faoliyatini o‘rganish va boshlang‘ich amaliy tajribaga ega bo‘lish asosida maxsus fanlarni o‘rganishda olingan bilimlarni mustahkamlashga, kengaytirishga, chuqurlashtirishga va tizimlashtirishga yo‘naltirilgan.
18. O‘quvchilarning diplom ishini bajarishdan oldingi amaliyoti o‘qitishning yakunlovchi bosqichi hisoblanadi va ularning boshlang‘ich kasb tajribasiga va malakaga ega bo‘lishi, o‘quvchilarning mustaqil ravishdagi mehnat faoliyatiga kasb bo‘yicha tayyorligini tekshirish hamda diplom loyihasi (ishi)ga zarur materiallar to‘plash maqsadida o‘tkaziladi.
19. O‘quvchilarning tajriba orttirishi diplom ishini bajarishdan oldingi amaliyotni o‘tkazish turlaridan biri hisoblanadi va yakuniy davlat attestatsiyasida diplom loyihasi (ishi)ni bajarish nazarda tutilmagan hollarda o‘tkaziladi.
olinadigan mutaxassislik va beriladigan malakaga muvofiq o‘quvchilarni tayyorlashning zarur va yetarli darajasiga bo‘lgan talablarning bajarilishiga;
o‘quvchilar tomonidan ishlab chiqarish amaliyoti dasturiga muvofiq kasb (mehnat) faoliyati ko‘nikmalarini egallashning uzluksizligi va izchilligiga yo‘naltirilgan.
21. Ishlab chiqarish amaliyoti barcha bosqichlarining mazmuni o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining tarmoq ta’lim standartiga muvofiq ishlab chiqiladigan ishlab chiqarish amaliyotining namunaviy dasturida belgilanadi.
22. O‘quv amaliyoti o‘quv, o‘quv-ishlab chiqarish ustaxonalarida, o‘quv xo‘jaliklarida, o‘quv-tajriba uchastkalarida va kasb-hunar kollejining yoki korxona, muassasa, tashkilotning boshqa yordamchi obyektlarida o‘tkaziladi.
23. O‘quv amaliyoti, qoidaga ko‘ra, ishlab chiqarish ta’limi ustalari tomonidan o‘tkaziladi. O‘quv amaliyoti fanlarni (geodeziya, pedagogika, tibbiyot va boshqa fanlarni) o‘rganishning davomi hisoblanadigan hollarda u maxsus fanlarning o‘qituvchilari tomonidan o‘tkaziladi. O‘quv amaliyotlari ro‘yxati kasb-hunar kolleji tomonidan belgilanadi.
tayyorlash texnologiyasi ishlab chiqarish amaliyoti dasturi talablariga javob beradigan tovar mahsulotlarni o‘quvchilar tomonidan tayyorlash bo‘yicha ishlab chiqarish faoliyati ;
o‘quvchilarning tajriba-eksperiment, konstruktorlik, ixtirochilik ishlarida qatnashishi shakllarida o‘tkaziladi.
25. Ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish muddatlari kasb-hunar kolleji tomonidan, o‘quvchilarning nazariy jihatdan tayyorlanganligini va kasb-hunar kollejlarining (ustaxonalar, o‘quv poligonlarining), o‘quv-ishlab chiqarish bazasining, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning imkoniyatlarini hisobga olgan holda belgilanadi.
26. Ishlab chiqarish amaliyoti uzluksiz siklda, shuningdek amaliyot mazmuni bilan nazariy o‘qitish o‘rtasidagi aloqa ta’minlangan taqdirda kunlar (haftalar) bo‘yicha nazariy mashg‘ulotlar bilan navbatma-navbat o‘tkazish orqali amalga oshirilishi mumkin.
27. Ishlab chiqarish amaliyotini o‘tkazish uchun joylar kasb-hunar kollejlari bilan korxonalar, muassasalar yoki tashkilotlar o‘rtasida tuziladigan shartnomalar asosida belgilanadi.
28. Korxonalar, muassasalar va tashkilotlar o‘quvchilarga haqi to‘lanadigan ish joylari, mustaqil obyektlar, ishlab chiqarish amaliyoti dasturlariga muvofiq o‘quvchilarning ishlab chiqarish faoliyatini ta’minlaydigan uchastkalar berish huquqiga ega.
29. Kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini o‘tashda quyidagilarga majbur:
texnika xavfsizligi, mehnatni muhofaza qilish va yong‘in xavfsizligi qoidalarini o‘rganish va ularga qat’iy rioya qilish.
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar bilan birgalikda ishlab chiqarish amaliyotining ish dasturini tuzadilar;
o‘quvchilarni mutaxassisliklar bo‘yicha taqsimlashda yoki ularni ish turlari bo‘yicha bir joydan ikkinchi joyga o‘tkazishda qatnashadilar;
o‘quvchilar tomonidan yakka tartibdagi topshiriqlarni bajarishda va diplom loyihasi (ishi)ga materiallar to‘plashda ularga uslubiy yordam ko‘rsatadilar;
32. Korxona, muassasa yoki tashkilotning rahbari yoxud uning o‘rinbosari yoki yetakchi mutaxassislardan biri ishlab chiqarish amaliyotiga umumiy rahbarlik qiladi.