“Geodeziya va kartografiya to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 4-moddasiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi hududida 1942-yilgi koordinatalar tizimi va 1977-yilgi Boltiq balandliklar tizimi belgilansin.
3. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qishloq va suv xo‘jaligi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash hamda iste’mol tovarlari masalalari axborot-tahlil departamentiga yuklansin.
1. Ushbu Qoidalar “Geodeziya va kartografiya to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga, Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida” 2004-yil 19-oktabrdagi 483-son qaroriga muvofiq mahalliy koordinatalar tizimlarini yaratishda ularning parametrlarini shakllantirishning asosiy tamoyillarini, O‘zbekiston Respublikasi hududida mahalliy koordinatalar tizimlarini o‘rnatish va ularni amalga kiritish tartibini belgilaydi.
N geodezik balandlik — ellipsoid yuzasidan normal chiziq bo‘yicha Yer tabiiy yuzasidagi nuqtagacha bo‘lgan masofa;
L geodezik uzoqlik — boshlang‘ich meridian va berilgan nuqta meridiani tekisliklari o‘rtasidagi ikki yoqli burchak, sharqqa yo‘naltirilganda musbat va g‘arbga yo‘naltirilganda manfiy qiymatga ega bo‘ladi;
geodezik koordinatalar tizimi — ellipsoid yuzasidagi nuqtaning joylashuvi geodezik kenglik va uzoqlik bilan, koordinatalarni uch o‘lchovli shakllantirish tamoyili qo‘llanilgan holatda geodezik balandlik bilan tavsiflanadigan koordinatalar tizimi;
V geodezik kenglik — ellipsoid yuzasida berilgan nuqtadan o‘tuvchi normal chiziq bilan ekvator tekisligi orasida hosil bo‘ladigan o‘tkir burchak. U shimolga yo‘naltirilganda musbat va janubga yo‘naltirilganda manfiy qiymatga ega bo‘ladi;
geoid — dengiz sathini eng yaxshi tarzda ifodalovchi sathiy yuza, u har qanday nuqtada shovun chiziqqa perpendikulyar bo‘ladi;
davlat balandliklar tizimi — O‘zbekiston Respublikasi hududi uchun 1977-yilgi Boltiq balandliklar tizimi davlat balandliklar tizimi hisoblanadi, Krondshtadt futiggogining nuli uning sanoq boshi etib qabul qilingan. Kronshtadt futshtogining nuli Boltiq dengizining ko‘p yillik o‘rtacha sathini ifodalaydi. Ushbu boshlang‘ich punkt bo‘yicha balandliklar tizimi yer usti geodezik o‘lchovlari yordamida I va II klass nivelirlash usullari bilan yaratilgan.
davlat koordinatalar tizimi — F.N. Krasovskiy rahbarligida aniqlangan boshlang‘ich ma’lumotlarga asosan Gauss-Kryugerning yassi to‘g‘ri burchakli koordinatalariga qayta hisoblab chiqilgan 1942-yilgi geodezik koordinatalar tizimi O‘zbekiston Respublikasi hududi uchun davlat koordinatalar tizimi hisoblanadi.
Krasovskiyning referens-ellipsoidi o‘lchamlari katta yarim o‘q a = 6 378 245 m, ellipsoidning siqiqligi a = 298,3;
koordinatalar boshi — geodezik koordinatalari: Pulkovo observatoriyasi A markazining V geodezik kengligi va L geodezik uzoqligi;
boshlang‘ich ma’lumotlar (datalar) — geodezik ma’lumotlar, balandliklar ma’lumotlari va mahalliy ma’lumotlarni (mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatish uchun ma’lumotlarni) umumlashtiruvchi atama. Boshlang‘ich ma’lumotlar koordinatalar tizimi o‘qlarining Yer jismidagi boshlanish holatini, masshtabini va yo‘naltirilganligini belgilaydi;
koordinata asosi — koordinatalardan foydalanib joyning o‘rnini ta’riflash imkonini beruvchi ma’lumotlar yig‘indisi;
b kichik yarim o‘q — ellipsoidning qutb o‘qi. Yerni ifodalaydigan ellipsoid uchun uning markazidan istalgan qutblarning birigacha bo‘lgan masofa;
mahalliy koordinatalar tizimi — davlat hududining cheklangan qismiga nisbatan o‘rnatiladigan shartli koordinatalar tizimi, uning koordinatalar sanoq boshi va koordinatalar o‘qlari yo‘nalishi davlat koordinatalar tizimining koordinatalar sanoq boshi va koordinatalar o‘qlari yo‘nalishiga nisbatan surilgan bo‘ladi;
Yerning umumiy ellipsoidi — Yerning shakliga eng yaqin bo‘lgan ellipsoid: Yerning umumiy ellipsoidi markazi Yerning og‘irlik markaziga to‘g‘ri keladi; ellipsoidning katta yarim o‘qi yotuvchi tekislikning gorizontal kesimi yer ekvatori tekisligiga to‘g‘ri keladi; geoidga nisbatan ellipsoid yuzasining balandliklar og‘ishlari kvadratlari yig‘indisi minimumni tashkil etadi;
koordinatalar tizimining o‘q meridiani — koordinatalar tizimining koordinata o‘qi sifatida qabul qilingan meridian;
Gauss-Kryuger proyeksiyasi — Yer yuzasini olti burchakli meridional zonalarda ifodalovchi to‘g‘ri burchakli ko‘ndalang-silindrik kartografik proyeksiya. Bunda har bir zonaning o‘q meridianida tasvirlashning buzilishi nulga teng bo‘ladi. Gauss-Kryuger proyeksiyasida davlat koordinatalar tizimining yassi to‘g‘ri burchakli koordinatalari hisoblab chiqilgan;
a ellipsoidning siqiqligi — a = (a — b)/a formula bilan ifodalanuvchi ellipsoidning katta yarim o‘qi va kichik yarim o‘qi orasidagi farqning katta yarim o‘qqa nisbati;
koordinatalar tizimi — koordinatalarning makon nuqtalariga qanday tegishliligini ifodalovchi matematik qoidalar yig‘indisi;
ellipsoid — sferani o‘zaro perpendikulyar bo‘lgan uch o‘q bo‘ylab defomatsiyalashdan olingan uch o‘lchamli makondagi yuza. Ellipsoidning deformatsiyalangan o‘qlariga mos keluvchi ellipsoidning dekart koordinatalarida qabul qilingan tenglamasi:
a, b, s — ixtiyoriy musbat sonlar. a, b, s larning qiymatlari ellipsoidning yarim o‘qlari deb ataladi. Sferaga nisbatan ellipsoid Yerning tasavvur qilingan yuzasini aniqroq ifodalaydi.
3. Davlat koordinatalar tizimiga bog‘lanmasdan geodeziya va kartotrafiya ishlarini bajarishga barham berish maqsadida ushbu Qoidalar talablariga muvofiq o‘rnatilgan mahalliy koordinatalar tizimlarini muhandislik-texnik qidiruvlarda, davlat kadastrlarini yuritishda qo‘llash majburiydir.
Oldingi tahrirga qarang.
4. Qonunchilikka muvofiq davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, geodeziya, topografiya, kadastr va kartografiya sohasining boshqa subyektlari (keyingi o‘rinlarda buyurtmachi deb ataladi) mahalliy koordinatalar tizimlarini o‘rnatish tashabbusi bilan chiqishlari mumkin.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
o‘tish parametrlaridan (kalitlardan) foydalangan holda mahalliy koordinatalar tizimidan davlat koordinatalar tizimiga o‘tishni va aksincha o‘tishni ta’minlash;
mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatishda mahalliy koordinatalar tizimi o‘rnatilayotgan hudud markazi yoki uning yaqinidan o‘tuvchi ixtiyoriy o‘q meridiani bilan Gauss-Kryuger proyeksiyasidan majburiy tartibda foydalanish. Bunda geodezik o‘lchovlarni mansublik yuzasiga reduksiyalash uchun kiritiladigan tuzatmalar koordinatalarni aniqlashning talab qilinadigan aniqligidan kam bo‘lishi lozimligi hisobga olinadi;
mansublik yuzasi balandligi sifatida mahalliy koordinatalar tizimi o‘rnatiladigan hudud uchun o‘rtacha balandlikni yoki dengiz sathini (Boltiq balandliklar tizimida) qabul qilish;
koordinatalarni davlat koordinatalar tizimidan mahalliy koordinatalar tizimiga va aksincha aylantirishni tekshirishni amalga oshirishning majburiyligi.
6. Mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatish uchun buyurtmachi mahalliy koordinatalar tizimi to‘g‘risida texnik talabnomani (reglamentni) (keyingi o‘rinlarda talabnoma deb ataladi) ishlab chiqadi va uni ikki nusxada “Yergeodezkadastr” davlat qo‘mitasi huzuridagi Davlat geodeziya nazorati inspeksiyasiga (keyingi o‘rinlarda DGNI deb ataladi) kelishish uchun yuboradi.
mahalliy koordinatalar tizimi o‘rnatilayotgan hududning joylashuvi, jumladan ma’muriy joylashuvi, chegaralari va maydoni;
mahalliy koordinatalar tizimidan davlat koordinatalar tizimiga o‘tish parametrlari (kalitlari) (o‘q meridiani qiymati, mahalliy koordinatalar tizimi o‘qlari burilish burchagi, mansublik yuzasi).
8. DGNI taqdim qilingan talabnomani ko‘rib chiqadi va loyihalashtirilayotgan topografiya-geodeziya va kartografiya ishlarining aniqligini hisobga olgan holda mahalliy koordinatalar tizimi amal qiladigan hududni belgilaydi va 10 ish kunida talabnomaning kelishilgan nusxasini buyurtmachiga yuboradi.
Mazkur hududda loyihalashtirilayotgan ishlarning aniqligini ta’minlaydigan avval o‘rnatilgan mahalliy koordinatalar tizimi mavjud bo‘lsa, bunday hollarda DGNI taqdim qilingan talabnomani kelishishdan o‘tkazmaydi va mavjud mahalliy koordinatalar tizimidan foydalanishni tavsiya etadi.
9. Talabnoma kelishilgan taqdirda buyurtmachi mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatish ishlariga texnik loyihani ishlab chiqadi va uni DGNIda ro‘yxatdan o‘tkazadi.
10. Buyurtmachi ishlarni ro‘yxatdan o‘tkazgandan keyin mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatish bo‘yicha quyidagi ishlarni bajaradi:
mahalliy koordinatalar tizimi o‘rnatilayotgan hududdagi mavjud barcha davlat geodeziya tarmog‘i punktlari koordinatalarini o‘tish parametrlari (kalitlari)ga muvofiq davlat koordinatalar tizimidan mahalliy koordinatalar tizimiga qayta hisoblash;
mahalliy koordinatalar tizimidagi geodeziya punktlarining koordinatalari kataloglarini (ro‘yxatlarini) tuzish;
11. Mahalliy koordinatalar tizimini o‘rnatish bo‘yicha bajarilgan ishlar natijasida olingan materiallar va ma’lumotlar (keyingi o‘rinlarda materiallar va ma’lumotlar deb ataladi) DGNIda ekspertiza qilinadi va saqlash uchun belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Davlat kartografiya-geodeziya fondiga beriladi.
Materiallar va ma’lumotlarni shu obyektda bajarilgan topografiya-geodeziya ishlari natijalari bo‘yicha texnik hisobotda DGNIga taqdim etishga yo‘l qo‘yiladi.
12. Buyurtmachilar tomonidan DGNIga taqdim qilingan materiallar va ma’lumotlar mahalliy koordinatalar tizimini amalga kiritish uchun asos bo‘ladi.
13. Avval O‘zbekiston Respublikasi hududida o‘rnatilgan va ushbu Qoidalar talablariga javob beradigan mahalliy koordinatalar tizimlaridan foydalanishga ruxsat beriladi. Buning uchun O‘zbekiston Respublikasi Davlat kartografiya-geodeziya fondida saqlanayotgan mahalliy koordinatalar tizimlari tavsiflarini o‘z ichiga olgan bajarilgan geodeziya ishlari to‘g‘risidagi texnik hisobotlar va geodeziya punktlarining mahalliy koordinatalar tizimlaridagi kataloglari (ro‘yxatlari) boshlang‘ich materiallar va ma’lumotlar hisoblanadi.
agar mahalliy koordinatalar tizimi amal qiladigan hududda davlat geodeziya tarmog‘i va geodeziya zichlash tarmoqlarini rivojlantirish, rekonstruksiya qilish va tenglashtirish bo‘yicha ishlar amalga oshirilsa;
yangi davlat geodeziya koordinatalar tizimi joriy qilinsa o‘tish parametrlari (kalitlar) aniqlashtirishi (zarur hollarda, o‘zgartishlar kiritilishi) kerak.
15. O‘zbekiston Respublikasi hududida ushbu Qoidalarga muvofiq kelmaydigan tartibda o‘rnatilgan mahalliy koordinatalar tizimlari qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
16. Mahalliy koordinatalar tizimlarini yaratish, o‘rnatish va qo‘llash ustidan nazorat qilish DGNIga yuklanadi.