LexUZ sharhi
Mazkur Bitim O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 20-noyabrdagi 400-sonli “Hukumatlararo bitimlarni tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori bilan tasdiqlangan.
O‘zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Vengriya Respublikasi Hukumati bundan keyin “Ahdlashuvchi Tomonlar” deb ataluvchilar,
davlatlar o‘rtasida xalqaro avtomobil qatnovi sohasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirish zarurligiga amal qilib,
ikkala davlat o‘rtasida avtomobil qatnovini amalga oshirishni, shuningdek o‘z davlatlarining hududlari orqali tranzit tashishni yengillashtirishga intilib,
1. Ahdlashuvchi Tomonlar ushbu Bitim orqali O‘zbekiston Respublikasi bilan Vengriya Respublikasi o‘rtasida, ularning hududlari orqali tranzit bilan xalqaro yo‘lovchi va yuk tashishlarni, shuningdek Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining hududida ro‘yxatdan o‘tgan avtotransport vositalari tomonidan bajariladigan uchinchi davlatlarga yoki ulardan qilinadigan tashishlarni tartibga soladilar.
2. Ushbu Bitim Ahdlashuvchi Tomonlarning ular ishtirok etgan xalqaro shartnomalardan kelib chiqadigan huquq va majburiyatlariga daxl qilmaydi.
O‘zbekiston Respublikasida yoki Vengriya Respublikasida asosiy joylashgan o‘rniga ega bo‘lgan, avtotransport vositasi ro‘yxatdan o‘tkazilgan davlatda amalda bo‘lgan milliy qonunchilikka muvofiq to‘lov evaziga yoki o‘z hisobidan xalqaro yo‘lovchilar yoki yuk tashishlarni bajarishga vakolatli bo‘lgan har qanday jismoniy yoki yuridik shaxs, shuningdek Vengriya Respublikasi uchun yuridik shaxs bo‘lmagan iqtisodiy jamiyatni anglatadi.
texnik talablariga ko‘ra haydovchi o‘rnini ham qo‘shib hisoblaganda 9 dan ortiq o‘rindiqqa ega bo‘lgan, yo‘lovchilarni tashish uchun mo‘ljallangan mexanik kuch bilan ishlaydigan har qanday avtobus yoki yo‘l avtotransport vositasi, shuningdek shaxsiy yukini tashish uchun tirkamani;
yuklar tashish uchun mo‘ljallangan mexanik kuch bilan ishlaydigan har qanday avtotransport vositasini yoki avtopoyezdning shatagi Ahdlashuvchi Tomonlardan birining davlati hududida ro‘yxatdan o‘tkazilgan degan shart bilan tirkama yoki yarim tirkamani ham qo‘shganda texnik talablarga ko‘ra qayta yig‘ilgan avtotransport vositasini anglatadi.
Ahdlashuvchi Tomon davlatlarining vakolatli organlari o‘rtasida avvaldan kelishilgan yo‘nalish, jadval, tarif va tashuvchi yo‘lovchi oladigan/tushiradigan to‘xtash bekatlari bo‘yicha avtobusda amalga oshiriladigan yo‘lovchi tashishni anglatadi.
“Yo‘lovchilarni avtobusda muntazam tashish” tushunchasiga kirmaydigan qolgan barcha yo‘lovchi tashishlarni anglatadi.
Bir Ahdlashuvchi Tomon davlatining tashuvchisi tarafidan boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlati hududida joylashgan ikki punkt o‘rtasida bajariladigan tashishni anglatadi.
1. Ushbu Bitimga muvofiq avtobusda yo‘lovchilar tashish, mazkur moddaning 5-bandida ko‘rsatilgan tashishlardan tashqari, ruxsatnomalar asosida amalga oshiriladi.
2. Avtobuslarda muntazam yo‘lovchi tashuvlarini amalga oshirish uchun ruxsatnomalar, Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlari vakolatli organlari o‘rtasida o‘zaro kelishuv asosida beriladi.
Har ikkala Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organi yo‘nalishning o‘z davlat hududidan o‘tadigan qismiga ruxsatnomalar beradi.
Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari o‘zaro kelishuv asosida ruxsatnomalar berish talablarini, shu jumladan, ruxsatnomaning qo‘llanish muddati, jadvali va qo‘llaniladigan tariflarni belgilaydilar.
3. Avtobusda muntazam yo‘lovchilar tashishni amalga oshirish uchun ruxsatnomalar berishga talabnomalar Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari orqali bir-biriga yuboriladi. Talabnomada harakat yo‘nalishi, jadval va tarif, hamda harakatning mo‘ljallanayotgan ochilish vaqti haqida ma’lumotlar bo‘lishi kerak.
4. Talabnoma mazmuni va shakli, shuningdek ruxsatnomalar turlari Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari tomonidan belgilanadi.
5. Avtobusda yo‘lovchilar tashishni amalga oshirishda quyidagi hollarda ruxsatnomalar talab etilmaydi:
a) agar bitta personal tarkibdagi guruh avtotransport vositasi ro‘yxatga olingan Ahdlashuvchi Tomon davlati hududida boshlangan va tugallanadigan, butun safar davomida bitta avtotransport vositasida tashilsa va ushbu safar mobaynida yo‘lovchilarning personal tarkibi o‘zgarmay qolganda;
b) agar bitta personal tarkibdagi guruh avtotransport vositasi ro‘yxatga olingan Ahdlashuvchi Tomon davlati hududida boshlangan va boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlati hududida tugallanadigan, butun safar davomida bitta avtotransport vositasida bir tomonga tashilsa va tashishni amalga oshirganidan keyin avtobus bo‘sh qaytganda;
6. Boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlati hududidan, avval xuddi shu tashuvchi olib borib qo‘ygan yo‘lovchilar guruhini orqaga tashish uchun bo‘sh avtobuslarning kirishlarida ruxsatnomalar talab etilmaydi.
7. Nosoz avtotransport vositasi ekspluatatsiyaga loyiq avtobus bilan almashtirilganda ruxsatnomalar talab etilmaydi, avtobus bunda faqat ushbu moddaning 5-chi va 6-bandlarida ko‘rsatilgan tavsifga ega tashuvlarni amalga oshirayotgan bo‘lishi kerak.
8. Muntazam tashuvlardan tashqari boshqa hamma tashuvlar davomida yo‘lovchilar ro‘yxati avtobusda bo‘lishi kerak.
Mazkur Bitim 3-moddasining 5-chi va 6-bandlarida aytib o‘tilgan hollardan tashqari, bir Tomon davlati hududiga boshqa Tomon avtobuslarining bo‘sh kirishlari uchun, ushbu Tomon davlati vakolatli organi tomonidan beriladigan alohida ruxsatnoma talab etiladi.
1. Ahdlashuvchi Tomonlar hududlari o‘rtasida, ularning hududlari orqali tranzit tarzda o‘tadigan va uchinchi davlatga tranzit tarzda boradigan yoki uchinchi davlatdan keladigan yuklarni tashish Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlari vakolatli organlari beradigan ruxsatnomalar asosida amalga oshiriladi, ushbu Bitimning 6-moddasida ko‘rsatilgan tashishlar bundan mustasnodir.
2. Har bir reys va har bir avtotransport vositasiga alohida ruxsatnoma berilishi kerak. Xar bir ruxsatnoma bir marta borish va qaytishni amalga oshirish huquqini beradi. Ahdlashuvchi Tomonlardan birining davlat hududiga kirayotgan bo‘sh avtotransport vositasi uchun ham ruxsatnoma talab qilinadi. Yuklarni avtopoyezd bilan tashishda, ruxsatnoma faqat shatak uchun bo‘lishi kerak.
a) universal ruxsatnomalar (ikki tomonlama/tranzit), ular asosida har ikkala Ahdlashuvchi Tomon davlat hududlari o‘rtasidagi tashuvlar va boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlat hududi orqali bajariladigan tashuvlar amalga oshiriladi;
b) uchinchi davlatga ruxsatnomalar, ular asosida boshqa Ahdlashuvchi Tomondan uchinchi davlatga yoki uchinchi davlatdan boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlatiga tashuvlar amalga oshiriladi.
a) soliq/to‘lovlarni to‘lab (O‘zbekiston Respublikasida kirish uchun to‘lov, Vengriya Respublikasi hududida avtotransport vositasiga soliq);
5. Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari har yili ushbu Bitimning 14-moddasi 1-bandida ko‘rsatilgan, Qo‘shma Komissiyaning uchrashuvlarida, o‘zaro tenglik asosida beriladigan, soliq/to‘lovlarni to‘lamasdan, hamda soliq/to‘lovlarni to‘lab, avtomobil tashuvchilariga tashishlarni amalga oshirish huquqini beruvchi ruxsatnomalar miqdorini aniqlashadi.
6. Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari bir-birlariga o‘zaro kelishilgan miqdordagi ruxsatnoma blankalarini beradilar. Har bir Ahdlashuvchi Tomon davlatining vakolatli organlari ruxsatnoma blankalarini mustaqil ravishda tayyorlaydilar.
7. Avtotransport vositasi ro‘yxatdan o‘tgan davlatning vakolatli organi tashuvchilarga yuklarni tashish uchun ruxsatnoma beradi. Yuklarni tashish huquqini beruvchi ruxsatnoma, kimning nomiga berilgan bo‘lsa, faqat o‘sha tashuvchi tomonidan ishlatishi mumkin, hamda uning boshqa shaxsga berilishi mumkin emas.
8. Ushbu Bitimda aytib o‘tilgan ruxsatnomalar boshqa Tomon davlati hududida amalga oshirilayotgan tashuv mobaynida avtotransport vositasida bo‘lishi shart va tekshirish huquqiga ega bo‘lgan organlar talablariga ko‘ra ko‘rsatilishi kerak.
1. Quyidagi tashuvlar uchun ruxsatnoma, hamda soliq va to‘lovlar (O‘zbekiston Respublikasi hududida kirish uchun to‘lov, Vengriya Respublikasi hududida avtotransport vositasiga soliq) to‘lash talab etilmaydi:
b) yarmarkalar va ko‘rgazmalar uchun mo‘ljallangan eksponatlar, uskunalar va materiallarni tashishda;
v) sport tadbirlarini o‘tkazish uchun mo‘ljallangan transport vositalari, hayvonlar, shuningdek sport jihozlari va mulkni tashishda;
g) teatr dekoratsiyalari va rekviziti, musiqa asboblari, kinoni suratga olish, radioeshittirishlar, televizion ko‘rsatuvlar va sirk tomoshalari uchun mo‘ljallangan uskunalarni tashishda;
i) to‘la og‘irligi, tirkamalarni ham qo‘shib hisoblaganda 6 tonnadan yoki yuk ko‘tarishi, tirkamalarni ham qo‘shib hisoblaganda 3,5 tonnadan oshmaydigan yuk avtotransport vositalari bilan yuk tashishda;
y) Tomonlar davlatlaridan birining tashuvchilari uchun sotib olingan yuk avtotransport vositalarining (avtopoyezdlarining) dastlabki bo‘sh holatida bir joydan boshqa joyga ko‘chirishda.
2. Yuk avtotransport vositasi ro‘yxatga olingan davlatga qaytarilishi kerak bo‘lgan yoki uchinchi davlat hududiga tashilishi kerak bo‘lgan hollardagina ushbu moddaning 1-bandi b), v), g) kichik bandlarida nazarda tutilgan istisnolar amal qiladi.
Yo‘lovchi va yuklarning kabotaj tashuviga ruxsat etilmaydi. Bunday tashuvlarni amalga oshirish uchun Tomon davlatlarining vakolatli organlari mustasno hollarda ruxsatnoma berishlari mumkin.
1. Avtotransport vositasi haydovchisi u boshqarayotgan avtotransport vositasi toifasiga mos Yo‘l harakati to‘g‘risidagi OON/EEK Konvensiyasi (1968-y.) talabiga javob beruvchi milliy yoki xalqaro haydovchilik guvohnomasiga va avtotransport vositasini ro‘yxatga olish to‘g‘risidagi milliy hujjatlarga ega bo‘lishi kerak.
2. Ahdlashuvchi Tomon davlatlari tashuvchilari va avtotransport vositalari haydovchilari, hududida tashishlar bajarilayotgan davlatda amal qilayotgan yo‘l harakati qoidalari va huquqiy me’yorlarga rioya etishlari shart.
3. Xalqaro tashishlarni amalga oshiradigan avtotransport vositalari o‘z davlatlarining milliy ro‘yxatga olish va farqlovchi belgilariga ega bo‘lishlari kerak. Yuk avtomobillari yoki avtomobil shatakchilari Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining ro‘yxatga olish va farqlovchi belgilariga ega bo‘lgandagina, tirkamalar va yarim tirkamalar boshqa mamlakatlarning ro‘yxatga olish va farqlovchi belgilariga ega bo‘lishlari mumkin.
4. Og‘irligi yoki o‘lchamlari boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlatida belgilangan maksimal me’yordan ortiq bo‘lgan maxsus avtopoyezdlarda yuklarni tashishni, faqat shu Ahdlashuvchi Tomon davlati vakolatli organlaridan maxsus ruxsatnoma olgandan keyingina boshlash mumkin.
Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari maxsus ruxsatnoma olish uchun berilgan iltimosnomaga uni olgan kundan boshlab 10 kun muddat ichida javob berishlari kerak.
5. Agar ushbu moddaning 4-bandida ko‘rsatilgan ruxsatnomada avtotransport vositasining muayyan harakat yo‘nalishi bo‘yicha harakatlanishi belgilab qo‘yilgan bo‘lsa, tashish faqat shu harakat yo‘nalishi bo‘yicha amalga oshirilishi kerak.
6. Xavfli yuklarni Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlari hududlari bo‘ylab tashish, Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlarining milliy qonunchiligiga muvofiq va ikkala Ahdlashuvchi Tomonlar ishtirok etgan xalqaro kelishuvlar asosida amalga oshiriladi.
Ushbu Bitimda ko‘rsatilgan yo‘lovchi va yuklarni tashish, uchinchi shaxslarga yetkazilgan zarar uchun avtotransport vositalari egalarining javobgarligi majburiy sug‘urtalangani haqidagi polis asosida amalga oshiriladi. Tashuvchi ko‘rsatilgan tashishlarni bajarayotgan har bir avtotransport vositasi uchun boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlati hududida amalda bo‘lgan bunday majburiy sug‘urta haqidagi Shartnomani tuzishi lozim.
Yo‘lovchi va yuk tashishlarni amalga oshirishni tashkil etish maqsadida bir Ahdlashuvchi Tomon davlati vakolatli organi boshqa Tomon davlati vakolatli organi bilan o‘zaro kelishuv asosida Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlari hududlarida o‘z vakolatxonalarini tashkil etishlari mumkin.
1. Ushbu Bitimga asosan tashuvlar amalga oshirilayotganda quyidagilar boshqa Ahdlashuvchi Tomon hududiga olib kirilayotganda bojxona yig‘imlari, soliqlar, boj va ruxsatnomalardan o‘zaro ozod qilinadi:
a) har bir avtotransport vositasi modeli uchun tayyorlovchi zavod tomonidan mo‘ljallangan, texnologiyasi va konstruksiyasi jihatidan motorni yoqilg‘i bilan ta’minlash tizimi bilan bog‘liq sig‘imlardagi yoqilg‘i;
v) boshqa Ahdlashuvchi Tomon davlati hududiga olib kirilayotgan va aniq ishlatilishi tasdiqlangan, tashishni amalga oshirayotgan shikastlangan avtotransport vositasini ta’mirlash uchun mo‘ljallangan ehtiyot qismlar va asboblar.
2. Foydalanilmagan ehtiyot qismlar orqaga olib chiqib ketilishi, almashtirilgan ehtiyot qismlar esa qaytarib olib chiqilishi yoki yo‘q qilishning bojxona rejimiga yoxud tegishli Ahdlashuvchi Tomon davlatining bojxona qonunlarida belgilangan tartibda boshqa bojxona rejimiga topshirilishi lozim.
3. Ushbu Bitim asosida tashishlarni amalga oshiradigan va soliq/to‘lovlarni to‘lamasdan ruxsatnomalarga ega bo‘lgan avtotransport vositalari, avtotransport vositalariga ega bo‘lganlik hamda undan foydalanishga bog‘liq yig‘im va to‘lovlardan ozod qilinadi.
4. Mazkur moddaning 3-bandi, avtostradalarning ma’lum bir qismidan, tunnellardan, ko‘prik va boshqa injener-texnik yo‘l qurilmalaridan o‘tishda olinadigan soliq, to‘lov va yig‘imlarga, hamda Tomon davlatlari milliy qonunchiligi bilan belgilangan avtomobilning hajmi va/yoki yuk ko‘tarish normalarining me’yordan oshib ketishi uchun solinadigan jarimalarga daxl qilmaydi.
Chegara, bojxona, sanitariya, veterinariya va fitosanitariya nazoratiga hamda tashqi muhit va tabiatni muhofaza qilish nazoratiga nisbatan Tomonlar davlatlari milliy qonunchiligi qoidalari, hamda ikkala Tomon qatnashchisi bo‘lgan xalqaro shartnomalar qoidalari qo‘llaniladi.
Tomonlar davlatlarining vakolatli organlari tez tibbiy yordamga muhtoj shaxslarni tashishda, avtobuslarda yo‘lovchilarni muntazam tashishda va hayvonlar, tez buziladigan hamda xavfli yuklarni avtomobil transportida tashishda chegara, bojxona, sanitariya, veterinariya va fitosanitariya nazoratini navbatdan tashqari amalga oshiradilar.
1. Ushbu Bitim qoidalarini bajarish va vujudga kelayotgan nizoli masalalarni tezda hal etish uchun Ahdlashuvchi Tomonlar o‘z davlatlari vakolatli organlari vakillaridan Qo‘shma Komissiyani tashkil etishlari mumkin. Qo‘shma Komissiya majlislari yiliga kamida bir marta Ahdlashuvchi Tomonlar davlat hududlarida navbat bilan o‘tkaziladi.
2. Qo‘shma Komissiya mazkur Bitimga o‘zgartirish yoki qo‘shimchalar kiritish haqida takliflarni ilgari surishi mumkin. Bunday o‘zgarish yoki qo‘shimchalar har ikkala Ahdlashuvchi Tomon ularni tasdiqlagani to‘g‘risidagi notalar bilan almashilgan kundan boshlab kuchga kiradi.
1. Ushbu Bitim qoidalari buzilgan holda avtotransport vositasi ro‘yxatga olingan Ahdlashuvchi Tomonlar davlatlari vakolatli organlari hududida qoida buzilgan ikkinchi davlat vakolatli organlari iltimosiga ko‘ra, o‘z davlatlaridagi amaldagi qonunlardan qat’i nazar, quyidagi tadbirlardan birini bajarishga majburdirlar:
b) qoida buzgan tashuvchiga qoidabuzarlik takrorlangan holda tashishlarni amalga oshirishga ruxsatnoma muayyan muddatga bekor qilinadi yoxud mazkur bandning v) kichik bandiga muvofiq bekor qilinadi degan mazmunda ogohlantirish berish;
v) ushbu Bitim asosida berilgan ruxsatnomani muayyan muddatga bekor qilish yoxud butunlay bekor qilish.
2. Boshqa Tomon davlatining vakolatli organlari ko‘rilgan choralar haqida xabardor qilinishlari shart.
1. Ushbu Bitim Ahdlashuvchi Tomonlar uning kuchga kirishi uchun zarur bo‘lgan davlat ichki protseduralarini bajarganliklarini tasdiqlovchi oxirgi yozma xabarnoma olingan sanadan boshlab 30 kun o‘tgach kuchga kiradi.
2. Ushbu Bitim belgilanmagan muddatga tuzilgan va Tomonlardan biri uning amal qilishini to‘xtatish to‘g‘risidagi o‘z niyatidan diplomatik kanallar orqali boshqa Ahdlashuvchi Tomonni xabardor qilgan kundan boshlab olti (6) oy o‘tgunga qadar amal qiladi.