Keyingi yillarda “Inson qadri uchun” tamoyili asosida inson huquqlari va manfaatlarini ta’minlash, xalq bilan ochiq muloqot mexanizmlarini yanada takomillashtirish, jamiyat hayotiga oid muhim hujjatlarni jamoatchilik fikrini inobatga olgan holda qabul qilish amaliyotini joriy etish borasida izchil islohotlar amalga oshirilmoqda.
“Geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunida geografik obyektlarga nom berishda mahalliy aholining fikrini hisobga olish nazarda tutilgan, biroq bu jarayonni amalga oshirish tartibi, shuningdek fuqarolarning geografik obyektlarga nom berish bo‘yicha tashabbuslarni ilgari surish vakolatlari ushbu Qonunda ko‘zda tutilmagan.
Shuningdek amaldagi qonunchilikda geografik obyektlarga O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berishga doir normalar ham ochib berilmagan.
Bundan tashqari, tarkibida tumanlar mavjud bo‘lgan shaharlarda geografik obyektlarga nom berish vakolati xalq deputatlari tuman Kengashlariga berilganligi ushbu yo‘nalishdagi faoliyatni samarali muvofiqlashtirish hamda qonunchilikning aniq va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlashga to‘sqinlik qilmoqda.
Yuqorida keltirilgan masalalarni hal etishga qaratilgan mazkur Qonun bilan “Geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga bir qator yangi normalar hamda tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilmoqda. Xususan, ushbu Qonun bilan geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirishda mahalliy aholining fikri davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari hamda tegishli mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan hisobga olinishi belgilanmoqda.
Qonunda fuqarolarga aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risida takliflar kiritish vakolatini belgilashga qaratilgan, shuningdek tarkibida tumanlar mavjud bo‘lgan shaharlarda aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish tumanlar hokimlari kiritgan takliflarga asosan xalq deputatlari shaharlar Kengashlari tomonidan amalga oshirilishini nazarda tutuvchi o‘zgartishlar kiritilmoqda.
Shu bilan birga aholi punktlarining tarkibiy qismlariga O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish ularning vafotidan keyin O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining taklifiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori asosida hamda, qoida tariqasida, nomlari mavjud bo‘lmagan obyektlarga nisbatan amalga oshirilishi belgilanmoqda.
Ushbu Qonun geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish tizimini yanada takomillashtirish, ushbu jarayonda fuqarolar ishtirokining huquqiy asoslarini yaratish, O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning nomlarini abadiylashtirish maqsadida aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nom berish mexanizmlarini aniqlashtirish uchun xizmat qiladi.
1-modda. O‘zbekiston Respublikasining 2011-yil 12-oktabrda qabul qilingan “Geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risida”gi O‘RQ-303-sonli Qonuniga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2011-yil, № 10, 273-modda; 2017-yil, № 8, 383-modda; 2021-yil, 4-songa ilova, № 8, 800-modda) quyidagi o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilsin:
“Aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) ayrim odamlarning, jamoat arboblarining, siyosiy arboblarning ismi-sharifini berishga, qoida tariqasida, yo‘l qo‘yilmaydi, bundan O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslar mustasno”;
“bir tuman, shahar doirasidagi, tarkibida tumanlar mavjud bo‘lgan shahar yoki aholi punkti doirasidagi bir nechta turdosh geografik obyektga”;
Geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risida takliflar tayyorlash jarayonida mahalliy aholining fikri hisobga olinadi.
Geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirishda davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, tegishli mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan mahalliy aholining fikri hisobga olinadi.
Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, tegishli mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarni kelib tushganidan keyin muhokama qilish uchun ularni besh ish kunidan kechiktirmay o‘z rasmiy nashrlarida, rasmiy veb-saytlarida, shuningdek ommaviy axborot vositalarida e’lon qiladi.
Takliflarning muhokamasini o‘tkazish muddati geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflar e’lon qilingan sanadan e’tiboran o‘n besh kundan kam bo‘lmasligi kerak.
Mahalliy aholi geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan o‘z fikrini og‘zaki, yozma yoxud elektron shaklda yakka tartibda yoki jamoa bo‘lib bildirishi mumkin. Bunda shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi, shuningdek uning yashash joyi to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatiladi.
Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, tegishli mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organi geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan aholidan kelib tushgan fikrlarni umumlashtiradi hamda bu fikrlarni geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish masalalari bo‘yicha tegishli komissiyaga kiritadi, mazkur komissiya xulosa tayyorlash chog‘ida bu fikrlarni hisobga oladi”;
“Aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish fuqarolarning tashabbuslari, shuningdek fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlarining, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning iltimosnomalariga asosan tumanlar, shaharlar hokimlari kiritgan taklifga ko‘ra xalq deputatlari tumanlar, shaharlar Kengashlari tomonidan, tarkibida tumanlar mavjud bo‘lgan shaharlarda esa tumanlar hokimlari kiritgan takliflarga ko‘ra xalq deputatlari shaharlar Kengashlari tomonidan amalga oshiriladi, bundan ushbu Qonunning 101-moddasida nazarda tutilgan hollar mustasno”;
“Tuman, shahar hokimi fuqarolarning tashabbuslarini, shuningdek fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlarining, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi hamda ularni zarur hujjatlar bilan birga takliflar tayyorlash uchun tuman, shahar komissiyasiga yuboradi”;
“Tuman, shahar hokimi aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi tuman, shahar komissiyasi tomonidan ko‘rib chiqilgan takliflarni tegishincha Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasiga yuboradi, komissiya taqdim etilgan hujjatlarning har tomonlama o‘rganilishini tashkil etadi, shundan so‘ng ularni geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga muvofiqligi yoki muvofiq emasligi nuqtai nazaridan davlat ekspertizasidan o‘tkazish uchun Kadastr agentligiga topshiradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasi amalga oshirilgan ishlarning yakunlariga ko‘ra hamda davlat ekspertizasi natijalarini hisobga olgan holda tegishli xulosa beradi, ushbu xulosa aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risida taklif kiritgan tuman, shahar hokimiga yuboriladi”;
O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish ularning vafotidan keyin O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining taklifiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga asosan hamda, qoida tariqasida, nomlari mavjud bo‘lmagan aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nisbatan amalga oshiriladi.
Tuman, shahar hokimi aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risidagi fuqarolar tashabbuslarini, shuningdek fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlarining, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi hamda ularni zarur hujjatlar bilan birga takliflar tayyorlash uchun tuman, shahar komissiyasiga yuboradi.
Tuman, shahar komissiyasi taqdim etilgan hujjatlarni ularning geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga muvofiqligi yoki muvofiq emasligi nuqtai nazaridan ko‘rib chiqadi, keyinchalik tegishincha Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasiga kiritish uchun takliflar tayyorlaydi, shuningdek ularni tuman, shahar hokimiga yuboradi.
Tuman, shahar hokimi tuman, shahar komissiyasi tomonidan ko‘rib chiqilgan aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risidagi takliflarni tegishincha Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasiga yuboradi, komissiya taqdim etilgan hujjatlarning har tomonlama o‘rganilishini tashkil etadi va ularni geografik obyektlarning nomlari to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga muvofiqligi yoki muvofiq emasligi nuqtai nazaridan davlat ekspertizasidan o‘tkazish uchun Kadastr agentligiga topshiradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasi amalga oshirilgan ishlarning yakunlariga ko‘ra hamda davlat ekspertizasi natijalarini hisobga olgan holda tegishli xulosa beradi, ushbu xulosa Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlariga yuboriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risidagi taklifni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi bilan kelishadi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, viloyatlar, Toshkent shahar hokimlari aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risidagi iltimosnomani, shuningdek Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, Toshkent shahar komissiyasining xulosasini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga taqdim etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisining, viloyatlar, Toshkent shahar hokimlarining aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risidagi iltimosnomalarini ko‘rib chiqadi hamda ularni zarur hujjatlar bilan birga xulosa olish uchun respublika komissiyasiga yuboradi.
Respublika komissiyasi taqdim etilgan hujjatlarni har tomonlama o‘rganib chiqadi va tegishli xulosa beradi, ushbu xulosa O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga taqdim etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi aholi punktlarining tarkibiy qismlariga (mahallalar, shohko‘chalar, ko‘chalar, maydonlar, bog‘lar, xiyobonlarga) O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning ismi-sharifini berish to‘g‘risida respublika komissiyasining xulosasini hisobga olgan holda takliflar tayyorlaydi hamda ularni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga ko‘rib chiqish uchun kiritadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining takliflarini ko‘rib chiqadi va tegishli qaror qabul qiladi.
O‘zbekiston yoki jahon tarixida chuqur iz qoldirgan shaxslarning toifalarini aniqlash mezonlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi”;
“Geografik obyektlarga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarning davlat ekspertizasi:
respublika komissiyasi tomonidan — tumanlar, shaharlar, viloyatlarga, tabiiy obyektlarga, transport va muhandislik-texnika infratuzilmasi obyektlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi komissiyasi tomonidan — Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududida joylashgan tumanlar, shaharlar, shaharchalar, qishloqlar, ovullarga, aholi punktlariga hamda ularning tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan;
viloyatlar komissiyalari tomonidan — shaharchalar, qishloqlar, ovullarga, aholi punktlariga hamda ularning tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan;
Toshkent shahar komissiyasi tomonidan — aholi punktlarining tarkibiy qismlariga nom berish va ularning nomlarini o‘zgartirish to‘g‘risidagi takliflarga nisbatan tayinlanadi”;
“tegishli geografik obyekt joylashgan hududda yashovchi mahalliy aholining fikrini o‘rganishga oid hujjatlar”;
to‘rtinchi — yettinchi xatboshilari tegishincha beshinchi — sakkizinchi xatboshilar deb hisoblansin.
2-modda. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi va boshqa manfaatdor tashkilotlar ushbu Qonunning ijrosini, ijrochilarga yetkazilishini hamda mohiyati va ahamiyati aholi o‘rtasida tushuntirilishini ta’minlasin.
davlat boshqaruvi organlari ushbu Qonunga zid bo‘lgan o‘z normativ-huquqiy hujjatlarini qayta ko‘rib chiqishlari va bekor qilishlarini ta’minlasin.