LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 21-dekabrdagi 275-son “xalq ta’limi xodimlari mehnatiga haq to‘lashning takomillashtirilgan tizimini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq 2006-yil 1-yanvardan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Vazirlar Mahkamasi qayd etadiki, respublikada o‘qituvchi kasbining ahamiyati va obro‘-e’tiborini oshirish, umumta’lim maktablari o‘qituvchilari mehnatini rag‘batlantirish va ular hayotining moddiy shart-sharoitlarini yaxshilash yuzasidan izchil, aniq maqsadga yo‘naltirilgan ish olib borilmoqda.
Keyingi yillarda xalq ta’limi tizimi xodimlarining ish haqi miqdorlari bir necha marta oshirildi. Boshlang‘ich sinflar o‘qituvchilariga oylik ustamalar, o‘qituvchilarga sinf rahbarligi, daftarlarni tekshirganlik, o‘quv kabinetlari va laboratoriyalariga mudirlik qilganlik uchun qo‘shimcha haq belgilandi va 2004-yil 1-sentabrdan boshlab ularning miqdori ancha oshirildi. Davlat ta’lim standartlari talablariga muvofiq o‘qituvchilar uchun pedagogik yuklama maqbullashtirildi.
Shu bilan birga, o‘quv va tarbiya jarayoniga o‘qituvchilarning shaxsiy ulushini xolisona baholash masalasi nihoyatda murakkab ekanligini hisobga olgan holda Kadrlar tayyorlash milliy dasturida va 2004—2009-yillarda Maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturida oldinga qo‘yilgan vazifalarni hal etish yuzasidan o‘qituvchilar va metodistlar mehnatini baholash mexanizmini va mezonlarini ishlab chiqish ishlarini yanada davom ettirish muhim ahamiyatga egadir.
O‘qituvchilarning o‘quv-tarbiya jarayoniga shaxsiy ulushi mezonlarini aniqlashga yondashuvlarni ishlab chiqish va umumta’lim muassasalarining qobiliyatli, o‘z kasbiga sodiq o‘qituvchilarini moddiy rag‘batlantirishning samarali mexanizmini barpo etish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Respublika viloyatlarida O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Moliya vazirligi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan umumta’lim muassasalari o‘qituvchilarining keng ishtirokida o‘qituvchilarning yuksak kasb malakasini va ularning o‘quv va tarbiya jarayoniga shaxsiy ulushini hisobga oladigan o‘qituvchilarni rag‘batlantirish va ular mehnatiga haq to‘lash tizimini yanada takomillashtirish, shuningdek xalq ta’limi xodimlari mehnatiga haq to‘lashning tarmoq setkasiga o‘tish masalalari muhokama qilinganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2. Respublika pedagogika jamoatchiligi, O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Moliya vazirligining 2004/2005 o‘quv yili mobaynida, 2004-yil 1-sentabrdan boshlab:
umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga kasb mahorati va o‘quv jarayoniga qo‘shgan aniq ulushi, yuqori samaradorlik va o‘qitish sifati uchun — o‘quvchilarni test sinovi natijalari bo‘yicha aniqlanadigan o‘quvchilarning ta’lim standartlarini o‘zlashtirib olish darajasiga qarab 25 foizgacha miqdorda;
umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga ular tomonidan tarbiyaviy ishlar va sinfdan tashqari ishlar olib borilganligi uchun — o‘quvchilarning to‘garaklar va seksiyalardagi muntazam mashg‘ulotlarga va ijodiy faoliyatga jalb etilishi darajasiga qarab 15 foizgacha miqdorda;
metodika kabinetlari metodistlariga o‘quv jarayonida foydalaniladigan o‘quv-metodik materiallar ishlab chiqishga, yangi pedagogika texnologiyalari joriy etishga, o‘qituvchilarning ilg‘or tajribasi keng yoyilishiga qo‘shgan shaxsiy ulushi uchun 25 foizgacha miqdorda tarif setkasiga oylik maxsus ustamalar belgilash bo‘yicha eksperiment o‘tkazish to‘g‘risidagi taklifiga rozilik berilsin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi va Moliya vazirligi tomonidan umumta’lim maktablarining o‘qituvchilari takliflarini umumlashtirish asosida umumta’lim muassasalari o‘qituvchilari va metodika kabinetlari metodistlarining shaxsiy ulushini aniqlashda va ularga ustamalar belgilashda qo‘llaniladigan asosiy mezonlar ishlab chiqilganligi hamda Umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga va metodika kabinetlari metodistlariga ustamalar belgilash tartibi to‘g‘risidagi vaqtinchalik nizom (ilova qilinadi) tayyorlanganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi va Moliya vazirligining:
tarif stavkasiga ko‘rsatilgan maxsus ustamalar umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga va metodik kabinetlar metodistlariga o‘qituvchilar uchun umumta’lim muassasalari huzurida, metodistlar uchun esa — xalq ta’limini boshqarish hududiy organlari huzurida tuziladigan maxsus komissiyalar qarorlari asosida belgilash;
umumta’lim muassasalari huzuridagi maxsus komissiyalar tarkibiga umumta’lim muassasalari rahbarlari, pedagogika kengashi a’zolari, shuningdek ota-onalar qo‘mitasining faol a’zolarini kiritish;
maxsus komissiyalarga rahbarlik qilish tegishli ravishda umumta’lim muassasalari hamda xalq ta’limini boshqarish hududiy organlari rahbarlari zimmasiga yuklash;
o‘qituvchilar va metodistlarning tarif stavkasiga ustamalarning xolisona, oshkora va to‘g‘ri belgilanishi yuzasidan nazorat tuman va shahar xalq ta’limi bo‘limlariga yuklash to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.
4. Vazirlar Mahkamasining Ijtimoiy kompleksi (A.A. Azizxo‘jayev), O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Moliya vazirligi o‘tkazilayotgan eksperiment natijalarini 2004/2005 o‘quv yili yakunlari bo‘yicha umumlashtirsinlar va tanqidiy baholasinlar hamda Vazirlar Mahkamasiga o‘quv-tarbiya jarayoniga hissa qo‘shgan o‘qituvchilar mehnatini rag‘batlantirishni kuchaytirish yuzasidan aniq takliflar kiritsinlar. Bunda o‘tkazilayotgan eksperimentga xalq ta’limi xodimlari mehnatiga haq to‘lashning tarmoq setkasiga o‘tish bo‘yicha tayyorgarlik bosqichi sifatida qaralsin.
5. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Moliya vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi Xalq ta’limi vazirligiga, tasarrufida umumta’lim muassasalari bo‘lgan vazirliklar (idoralar)ga mazkur eksperimentni o‘tkazish davomida har tomonlama ko‘maklashsinlar.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ushbu qarorga muvofiq joriy yilning 1-sentabridan boshlab umumta’lim maktablari o‘qituvchilari va metodik kabinetlar metodistlari ish haqiga ko‘rsatib o‘tilgan ustamalarni joriy etish bo‘yicha eksperiment o‘tkazilishi bilan bog‘liq xarajatlar uchun zarur budjet mablag‘larini ajratsin.
6. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi Moliya vazirligi hamda Xalq ta’limi vazirligi bilan birgalikda 2005-yil 1-yanvargacha bo‘lgan muddatda 2005-yil 1-sentabrdan boshlab xalq ta’limi xodimlari mehnatiga haq to‘lashning tarmoq setkasiga o‘tish prinsiplari va mexanizmi to‘g‘risida aniq takliflarni ishlab chiqsin va Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.
7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosarlari R.S. Azimov va A.A. Azizxo‘jayev zimmasiga yuklansin.
1. Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2004—2009-yillarda Maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi to‘g‘risida” 2004-yil 21 maydagi PF-3431-son Farmoniga muvofiq umumta’lim muassasalarining talantli, o‘z ishiga sadoqatli o‘qituvchilarini rag‘batlantirish, o‘qituvchilar mehnatiga haq to‘lashning ularning o‘quv va tarbiya jarayoniga qo‘shgan shaxsiy hissasi bilan bevosita o‘zaro bog‘liqligini ta’minlash yo‘li bilan o‘quv-tarbiya ishlarining natijadorligi va sifatini oshirish, shuningdek o‘qituvchilarning kasbiy va malaka darajasini oshirishning rag‘batlantirilishini kuchaytirish maqsadida ishlab chiqilgan.
2. Ushbu Nizom tadbiq etiladigan umumta’lim muassasalariga umumta’lim maktablari, barcha tur va nomlardagi maktab-internatlar, maktablar-litsey va gimnaziyalar (keyingi o‘rinlarda umumta’lim muassasalari deb ataladi) kiradi.
3. Ushbu Nizom 2004-yil 1-sentabrdan boshlab amal qiladi va xalq ta’limi xodimlari mehnatiga haq to‘lash bo‘yicha tarmoq setkasi joriy etilgunga qadar amal qiladi.
4. Umumta’lim maktablari o‘qituvchilari va metodistlar ish haqiga ustamalar belgilash to‘g‘risidagi qarorlar o‘qituvchilar bo‘yicha — umumta’lim muassasalari huzurida, metodik kabinetlar metodistlari bo‘yicha esa — xalq ta’limini boshqarish hududiy organlari huzurida tuziladigan maxsus komissiyalar (keyingi o‘rinlarda maxsus komissiyalar deb ataladi) tomonidan qabul qilinadi.
5. Umumta’lim muassasalari huzuridagi maxsus komissiyalar tarkibiga umumta’lim muassasalari rahbarlari, pedagogika kengashi a’zolari, shuningdek ota-onalar qo‘mitasining faol a’zolari kiradilar.
6. Maxsus komissiyalarni tegishli ravishda umumta’lim muassasalari va xalq ta’limini boshqarish hududiy organlari rahbarlari boshqaradilar.
7. Umumta’lim muassasalari va xalq ta’limini boshqarish hududiy organlari huzuridagi maxsus komissiya to‘g‘risidagi nizom O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi bilan kelishgan holda Xalq ta’limi vazirligi tomonidan ishlab chiqiladi va belgilangan tartibda tasdiqlanadi.
8. Maktablarning o‘qituvchilari va metodik kabinetlar metodistlari mehnatiga haq to‘lash miqdori, ushbu Nizomda belgilangan ustamalarni hisobga olib, Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha yagona tarif setkasi razryadlariga muvofiq tarif stavkasidan kelib chiqqan holda belgilanadi.
9. O‘qituvchilarning tarif stavkasiga har oylik ustamalar ularning kasb mahorati va o‘quv jarayoniga qo‘shgan aniq hissasi, yuqori natijadorlik va o‘qitish sifati uchun, tegishli sinflar va predmetlar uchun davlat ta’lim standartlarida nazarda tutilgan bilimlar va ko‘nikmalar to‘liq hajmining o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilishining o‘quvchilarni test sinovlaridan o‘tkazish natijalari bo‘yicha belgilanadigan darajasi ta’minlanishiga bog‘liq holda tarif stavkasining 25 foizigacha miqdorda belgilanadi.
10. O‘qituvchilar tomonidan amalga oshiriladigan o‘quvchilar bilan tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlar uchun har oylik ustama o‘qituvchi tarif stavkasining 15 foizigacha miqdorida belgilanadi.
Amalga oshirilgan tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlar uchun ustama to‘garak, sport-ommaviy ishlarni faol va samarali amalga oshirgan, o‘quvchilarni insonparvarlik va mehr-muruvvat ruhida tarbiyalagan o‘qituvchilarga ushbu Nizomga ilovada nazarda tutilgan mezonlardan kelib chiqqan holda belgilanadi.
11. Metodik kabinetlarning metodistlariga ustama o‘quv jarayonida foydalaniladigan o‘quv-metodik materiallarni ishlab chiqishga qo‘shilgan shaxsiy hissa, yangi pedagogika texnologiyalarini joriy etganlik, o‘qituvchilarning ilg‘or tajribasini keng ommalashtirganlik uchun tarif stavkasining 25 foizigacha miqdorida belgilanadi.
12. Umumta’lim muassasalarida tuziladigan komissiyalar o‘qituvchilarning o‘tgan o‘quv yilidagi ishlarini baholash natijalari bo‘yicha, ularga ushbu maqsadlarga ajratilgan mablag‘lar doirasida har oylik ustamalar belgilaydilar.
13. Xalq ta’limini boshqarish organlari o‘qituvchilar yoki metodistlar faoliyati monitoringi va o‘quvchilarni test sinovidan tanlab o‘tkazish asosida tavsiya etilgan nomzodlarning va ularga belgilangan ustamalarning xolisonaligi va asoslanganligini tekshiradilar.
O‘qituvchilar va metodistlar ishlarining natijadorligini belgilash uchun ular faoliyati monitoringi tartiboti, o‘quvchilarni test sinovidan tanlab o‘tkazishni amalga oshirish tartibi, o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishini baholash mezonlari Maxsus komissiya to‘g‘risidagi Nizomda belgilanadi.
14. Olingan natijalar va maxsus komissiya qarorlari asosida tegishli umumta’lim muassasasi va xalq ta’limini boshqarish hududiy organining buyrug‘i bilan har bir maktabning har oylik ustamalar olish huquqiga ega bo‘lgan o‘qituvchilari va metodistlar ro‘yxati ustamalar miqdorlari ko‘rsatilgan holda tasdiqlanadi.
15. Ishlarning natijadorligi va kasbiy mahorat uchun, o‘qituvchining tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlarni amalga oshirganligi uchun hamda metodistlarga ta’lim jarayonini metodik ta’minlashni yaxshilashga qo‘shgan shaxsiy hissasi uchun ustamalar har bir o‘quv yili bo‘yicha, o‘tgan o‘quv yilidagi ishlarning yakunlariga ko‘ra belgilanadi.
16. Zarur hollarda, o‘qituvchi yoki metodistning o‘tgan o‘quv davridagi (chorak, yarim yillik va shu kabilar) ishlarini tekshirish yakunlariga binoan maxsus komissiya ustamalarning belgilangan miqdorlarini qayta ko‘rib chiqishi mumkin.
17. Natijadorlik uchun ustama boshlang‘ich sinflar o‘qituvchilariga — sinf bilan ish olib borishda muayyan ko‘rsatkichlarga erishish bo‘yicha, predmet o‘qituvchilariga esa — o‘qitilayotgan fanga doir muayyan ko‘rsatkichlarga erishish bo‘yicha belgilanadi.
18. O‘qituvchiga bir yo‘la ikki xil: kasb mahorati va natijadorlik uchun hamda tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlarni amalga oshirganlik uchun ustamalar belgilanishi mumkin.
19. Xalq ta’limini boshqarish tegishli organi hududiy moliya organi bilan kelishgan holda, har qaysi umumta’lim muassasasi va xalq ta’limi hududiy organi bo‘yicha ustamalarni belgilash uchun mablag‘lar hajmini tasdiqlaydi. Bunda kasb mahorati va natijadorlik, tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlar ko‘rsatkichlarini belgilash bo‘yicha tuman, shaharning barcha maktablari uchun yagona yondashuvga rioya qilinadi.
20. Taqdim etilgan ma’lumotlarning hamda ustamalarni belgilashning xolisonaligi va to‘g‘riligi uchun maxsus komissiyalar rahbarlari, shuningdek xalq ta’limi va vazirlik (idora)ning tegishli organlari rahbarlari javob beradilar.
21. Rag‘batlantiruvchi chora-tadbirlar samaradorligini, eng talantli o‘qituvchilar nufuzini oshirish uchun tuman (shahar)ning eng yaxshi o‘qituvchilari ro‘yxatlari mahalliy matbuotda e’lon qilish uchun tavsiya etiladi.
Umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga va metodika kabinetlari metodistlariga ustamalar belgilash tartibi to‘g‘risidagi vaqtinchalik nizomga
ILOVA
ILOVA
1. Kasb malakasi va o‘quv jarayoniga qo‘shgan aniq shaxsiy ulushi, o‘qitishning yuqori samarasi va sifati uchun umumta’lim muassasalari o‘qituvchilariga ustama belgilashda maxsus komissiyalar quyidagi asosiy mezonlardan kelib chiqadilar:
o‘quvchilarning bilimlari, malaka va ko‘nikmalari umumiy o‘rta ta’lim uchun belgilangan davlat ta’lim standartlari talablariga muvofiqligi darajasi;
o‘quv-tarbiya jarayonini o‘quvchilarning qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirishga yo‘naltirilgan individual xususiyatlarni hisobga olgan holda tashkil etish;
o‘quv dasturiga muvofiq bilimlarni o‘zlashtirish darajasining mustahkamligini ta’minlaydigan pedagogik ishning yuqori samarasi hamda test sinovi natijalari va baholashning reyting usullari bo‘yicha belgilanadigan o‘qitishning yaxshi sifati, shuningdek qobiliyatli va iqtidorli o‘quvchilar bilan yakka tartibda ish olib borishning tashkil etilishi;
o‘qituvchi tomonidan o‘quv jarayonida o‘qitishning ilg‘or usullari va pedagogika texnologiyalari muvaffaqiyatli qo‘llanilishi, o‘quv-tarbiya ishlarining zamonaviy shakllari joriy etilishi.
2. Umumta’lim muassasalari o‘qituvchilari tomonidan tarbiyaviy va sinfdan tashqari ishlar olib borilganligi va o‘sib kelayotgan avlodni tarbiyalashda ular tomonidan qo‘shilgan aniq shaxsiy ulush uchun ularga ustama belgilashda maxsus komissiyalar quyidagi asosiy mezonlardan kelib chiqadilar:
o‘quvchilarning to‘garaklar va seksiyalardagi muntazam mashg‘ulotlarga va ijodiy faoliyatga jalb etilishi darajasi, o‘quvchilarning dam olishi tashkil etilishi;
maktab o‘quvchilarida hayotiy ko‘nikmalar, ma’naviy hamda iroda bilan bog‘liq fazilatlar shakllantirilishi ishlarining samaraliligi va ularni kasbni ongli ravishda tanlashga tayyorlash;
kasb mahorati va o‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy va vatanparvarlik ruhida tarbiyalash bo‘yicha sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘tkazish saviyasi;
o‘quvchilarning o‘zlashtirishini oshirishga hamda o‘sib kelayotgan avlodni jamiyatning maqsadlari va vazifalariga muvofiq tarbiyalashga qaratilgan o‘quvchilarning ota-onalari bilan olib boriladigan ishlarni tashkil etish darajasi va ularning sifati;
3. Maktabdagi ta’lim jarayonining metodik ta’minlanilishini yaxshilashga shaxsiy ulush qo‘shganligi uchun metodika kabinetlarining metodistlariga ustama belgilashda quyidagi asosiy mezonlar hisobga olinadi:
o‘quv jarayonida foydalanilayotgan o‘quv-metodik materiallar va metodik tavsiyalarni ishlab chiqishda shaxsan ishtirok etish;
umumta’lim muassasalari o‘qituvchilari va rahbarlarining ilg‘or tajribasini o‘rganish, umumlashtirish va yoyish ishlarining samarasi;
o‘qituvchilarning kasb mahoratini oshirishga yo‘naltirilgan ishlar, o‘z fani bo‘yicha ta’lim beruvchi seminarlar va maqsadli qisqa muddatli kurslar tashkil etish.