O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-sonli qarori bilan tasdiqlangan Mehnatni muhofaza qilishga doir qoida va normalarni qayta ko‘rib chiqish, ishlab chiqish va joriy etish Dasturi (O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami, 2000-y., 7-son, 39-modda) ijrosini ta’minlash maqsadida buyuraman:
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab o‘n kun o‘tgach kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 2009-yil 2-iyundagi 25/B-sonli buyrug‘iga
ILOVA
ILOVA
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) muvofiq dorixona muassasalari va omborxonalarda (bundan keyingi o‘rinlarda muassasalar deb yuritiladi) dori-darmonlarni (bundan keyingi o‘rinlarda dori vositalari deb yuritiladi) saqlashda mehnatni muhofaza qilish tartibini belgilaydi.
1. Mazkur Qoidalar mulkchilik shaklidan qat’i nazar, dori vositalari saqlanadigan barcha muassasalarning xodimlari (bundan keyingi o‘rinlarda xodimlar deb yuritiladi) tomonidan qo‘llanishi shart.
2. Mazkur Qoidalarga muvofiq dori vositalari deganda, kelib chiqishi tabiiy va sun’iy bo‘lgan bir yoki bir necha dori moddalari (substansiyalari) hamda yordamchi moddalar asosida hosil qilingan, kasallikning oldini olish, tashxis qo‘yish va davolash uchun qo‘llashga ruxsat etilgan vositalar tushuniladi. Ular jumlasiga immunobiologik, radiofarmatsevtik va parafarmatsevtik preparatlar, gomeopatik, tashxis qo‘yish va sterilizatsiya vositalari kiradi.
Oldingi tahrirga qarang.
3. Mazkur Qoidalar qurilish me’yorlari va qoidalari, sanitariya normalari va qoidalari, gigiyena normativlari, milliy standartlarning tegishli qoidalari, shuningdek boshqa tarmoq normativ hujjatlari talablari bajarilishi shart ekanligini istisno etmaydi.
(3-band O‘zbekiston Respublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 12-iyundagi 35-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1976-1, 16.06.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 17.06.2023-y., 10/23/1976-1/0393-son — 2023-yil 5-noyabrdan kuchga kiradi)
Oldingi tahrirga qarang.
4. Dori vositalarini saqlash bo‘yicha mehnatni muhofaza qilishga doir qonunchilik hujjatlariga va mazkur Qoidalarga rioya etilishi ustidan davlat nazorati, bunga maxsus vakolat berilgan davlat idoralari tomonidan, jamoatchilik nazorati esa, mehnat jamoalari va kasaba uyushmalari tomonidan saylanadigan mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha vakillar tomonidan amalga oshiriladi.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
5. Dori vositalarini saqlash bo‘yicha mehnatni muhofaza qilish borasidagi ishlarni tashkil qilish Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 273, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshiriladi hamda quyidagilar nazorat qilinishi lozim:
6. O‘zbekiston Respublikasi “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining 14-moddasiga muvofiq ishlovchilar soni 50 va undan ortiqni tashkil qiluvchi muassasalarda maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan shaxslar orasidan mehnatni muhofaza qilish xizmati tashkil qilinadi (lavozimlari ochiladi). Ishlovchilar soni 50 dan kam bo‘lgan muassasalarda mehnatni muhofaza qilish funksiyalarini bajarish uning rahbarlaridan birining zimmasiga yuklatiladi.
7. Mehnatni muhofaza qilish xizmati o‘z maqomiga ko‘ra muassasalarning asosiy xizmatlariga tenglashtiriladi va uning rahbari yoki bosh muhandisiga bo‘ysunadi hamda muassasa faoliyati tugatilgan taqdirda bekor qilinadi.
8. Dori vositalarini saqlash bilan bog‘liq holda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalar va boshqa jarohatlanishlarni o‘rganish va hisobini yuritish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 6-iyundagi 286-son qarori (O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami, 1997-y., 6-son, 21-modda) bilan tasdiqlangan Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
9. Muassasalarning barcha xodimlari, shu jumladan rahbarlari o‘z kasblari va ish turlari bo‘yicha belgilangan tartibda o‘qishlari, yo‘l-yo‘riqlar olishlari, bilimlari sinovdan o‘tkazilishi lozim.
10. Xodimlarning mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘riqnomalardan o‘tkazish, o‘qitish va bilimlarini tekshirish Mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 272, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshirilishi lozim.
11. Ishlarni texnologik reglament bo‘yicha xavfsiz yuritish yo‘riqnomalari Mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘riqnomalarni ishlab chiqish to‘g‘risidagi nizomga (ro‘yxat raqami 870, 2000-yil 7-yanvar) muvofiq ishlab chiqiladi va ishlovchilar hamda ish joylarini shu yo‘riqnomalar bilan ta’minlash muassasa rahbariyati zimmasiga yuklatiladi.
12. Muassasalarda kasbiga ko‘ra tanlov o‘tkazilishi lozim bo‘lgan kasblar va mutaxassisliklar ro‘yxati bo‘lishi lozim.
13. Dori vositalarini saqlash ishlariga tegishli kasbiy ma’lumotga ega bo‘lmagan shaxslarni qabul qilish man etiladi.
14. Muassasa ma’muriyati (yoki ish beruvchi) kasaba uyushmasi qo‘mitasi va sog‘liqni saqlash organlari bilan birgalikda har yili davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tishi lozim bo‘lgan xodimlarning ro‘yxatini tuzishi hamda xodimlarning ko‘rikka kelishini ta’minlashi lozim.
15. Muassasalarda xodimlarning salomatligini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirining 2000-yil 6-iyundagi 300-son “O‘zbekiston Respublikasida xodimlarni ishga qabul qilishda dastlabki va davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi buyrug‘i (ro‘yxat raqami 937, 2000-yil 23-iyun) asosida amalga oshirilishi lozim.
16. Tibbiy ko‘riklar muassasaning tibbiy-sanitariya qismlari va poliklinikalari, ular mavjud bo‘lmagan holda davolash-profilaktika muassasasi tomonidan o‘tkazilishi lozim. Tibbiy ko‘riklar davolash-sog‘lomlashtirish tadbirlari belgilangan tekshirish dalolatnomasi bilan yakunlanishi lozim.
17. Muassasa ma’muriyati (yoki ish beruvchi) va kasaba uyushmasi qo‘mitasi tibbiy ko‘rik dalolatnomasi bilan tanishib chiqishi, ish beruvchi esa dalolatnomada ko‘zda tutilgan barcha tadbirlar va ko‘rsatmalarni bajarishi lozim.
18. Davriy tibbiy ko‘riklar o‘z vaqtida, sifatli o‘tkazilishi va tavsiyalarning bajarilishi uchun javobgarlik muassasa ma’muriyati zimmasiga yuklanadi.
20. Xodim tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan bo‘yin tovlagan yoki tibbiy komissiyalar tomonidan o‘tkazilgan tekshirishlar natijalariga ko‘ra berilgan tavsiyalarni bajarmagan taqdirda, muassasa ma’muriyati ushbu xodimni ishga qo‘yishga haqli emas.
21. Muassasalarda dori vositalarini saqlashning aniq shart-sharoitlari hisobga olingan holda xavfli va zararli omillar hamda ularning ta’sirini kamaytirish yoki ularni to‘liq bartaraf etishning ro‘yxati mavjud bo‘lishi kerak.
22. Dori vositalarini saqlashda xodimlarning sog‘lig‘iga xavfli va zararli omillarning quyidagi guruhlari ta’sir etishi mumkin:
nafas olish yo‘llari va teri qoplamasi orqali ta’sir etuvchi zararli suyuq, qattiq, bug‘simon moddalar va aerozollar;
nafas olish yo‘llari, teri qoplamasi va ko‘zga ta’sir etuvchi o‘yuvchi suyuq, qattiq va bug‘simon moddalar.
23. Yangi zararli moddalar paydo bo‘lishiga yoki xavfli va zararli omillar yo‘qolishiga olib keladigan texnologik jarayonlar o‘zgarishida yoki yangi ishlab chiqarish uskunalari joriy qilinganda ro‘yxatlarga tegishli o‘zgartirishlar kiritilishi lozim.
24. Muassasa xodimlariga xavfli va zararli omillarning ta’sirini kamaytirish yoki ularni bartaraf etish uchun jamoa va yakka tartibdagi himoya vositalari qo‘llanilishi lozim.
dori vositalarini saqlash xonalari (bundan keyingi o‘rinlarda saqlash xonalari deb yuritiladi) va ish joylarining havo muhitini me’yorlashtirish vositalari (shamollatish va havo tozalash, isitish, havo haroratini, namligini bir xil me’yorda saqlash va boshqalar);
saqlash xonalari va ish joylarining yorug‘ligini me’yorlashtirish vositalari (yoritish asboblari, yorug‘lik o‘rinlari, yorug‘likdan himoya qilish moslamalari va boshqalar);
Muassasa rahbari xodimlarni belgilangan me’yorlarga muvofiq, kerakli yakka tartibdagi himoya vositalari bilan ta’minlashi, ulardan foydalanish muddatlariga hamda saqlash, yuvish, tozalash va ta’mirlash bo‘yicha zaruriy shartlariga rioya qilinishini ta’minlagan holda yakka tartibdagi himoya vositalarini berish hisobini yuritishi shart.
26. Ish vaqtida muassasa xodimlari ularga berilgan maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalaridan foydalanishlari shart.
27. Maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalarini ishlatish muddati xodimlarga berilgan kundan boshlab hisoblanadi.
28. Muassasa rahbari xodimlarga bog‘liq bo‘lmagan holda, belgilangan ishlatish muddati tugamasdan ilgari yaroqsiz holga kelgan maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalarini almashtirishi yoki ta’mirlashi shart.
29. Dori vositalarini saqlash xonalarida saqlashda ruxsat etilgan harorat, nisbiy namlik, havoning harakatlanish tezligi, ish joylaridagi ortiqcha issiqlik, bajarilayotgan ishning og‘irlik darajasiga ko‘ra toifasi va yil mavsumi hisobga olinishi lozim.
30. Sanitariya-maishiy xonalar va saqlash xonalari quyidagi sanitariya rejimi qoidalariga muvofiq saqlanishi lozim:
xonalarning elektr yorug‘i QMQ 3.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yorug‘lik. Loyihalashtirish me’yorlari” talablariga javob berishi;
elektr tokining odamga ta’sir etishini oldini olish bo‘yicha xavfsizlik talablari GOST 12.1.019-86 SSBT “Elektrxavfsizlik. Umumiy talablar”ga javob berishi;
statik elektrdan himoya qilish tadbirlarini GOST 12.1.18-93 SSBT “Statik elektr. Uchqun xavfsizligi. Umumiy talablar”ga muvofiq amalga oshirilishi.
31. Muassasalarda QMQ 2.09.12-98 “Korxonalarning ma’muriy va maishiy xonalari” va SanQvaM 0152-04 “Dorixona va dori vositalari saqlanadigan omborxonalarni tuzilishi, jihozlanishi va ishlatilishi” talablariga muvofiq quyidagi maishiy va qo‘shimcha xonalar bo‘lishi kerak:
Maishiy va qo‘shimcha binolarni loyihalash hamda qurish ularni ishlab chiqarish obyektlari bilan bir paytda ishga tushirish zarurligini hisobga olgan holda amalga oshirilishi lozim.
Kiyinish xonalari, hojatxonalar va yuvinish xonalari erkaklar va ayollar uchun alohida bo‘lishi lozim.
32. Kiyinish xonalari va dushxonalarning o‘lchamlari, bet-qo‘l yuvgichlari, iste’mol suv ta’minoti qurilmalari, hojatxonalar va shu kabi qurilmalarning soni xodimlarning soni hisobga olingan holda belgilanadi.
33. Dushxonalar va hojatxonalardagi tarnovlar, kanallar, traplar va unitazlar muntazam ravishda tozalanishi, yuvilishi va zararsizlantiruvchi moddalar (xloramin, xlorli ohak va boshqalar) bilan tozalanib turilishi kerak.
34. Hojatxonalarning pollari quruq holda saqlanishi lozim. Yuvinish xonalarining pollari namga chidamli bo‘lib, sirpanchiq bo‘lmasligi kerak, devor sirtlari esa 2,5 metr balandlikda namga chidamli, yengil artib turish mumkin bo‘lgan materiallar bilan qoplangan bo‘lishi kerak.
35. Har bir yuvinish jihozi issiq va sovuq suv keladigan quvurlarga ulangan bo‘lishi lozim. Yuvinish xonalarida elektr sochiqlar, ko‘zgu, kiyim ilgichlar, suyuq sovun uchun idishlar va qattiq sovun solgichlar ko‘zda tutilishi lozim.
36. Maishiy va qo‘shimcha xonalar oqib keluvchi va so‘ruvchi ventilatsiya vositalari bilan jihozlangan bo‘lishi lozim.
37. Muassasalarning binolari, saqlash xonalarini soni, maydon o‘lchamlari, joylashishi va jihozlanishi SanQvaM 0152-04 “Dorixona va dori vositalari saqlanadigan omborxonalarni tuzilishi, jihozlanishi va ishlatilishi”, QMQ 2.08.02-96 “Umumiy binolar va inshootlar” va QMQ 2.04.05-97 “Isitish, ventilatsiya va konditsiyalash” talablariga muvofiq bo‘lishi kerak.
38. Saqlash xonalarida havo harorati va namligi bir kunda kamida 1-marta tekshirib turilishi lozim. Bu o‘lchovlarni tekshirish uchun termometr va gigrometrlar saqlash xonalarining devorlariga isitish uskunalaridan uzoqda, poldan 1,5 — 1.7 metr balandlikda va eshikdan 3 metrdan kam bo‘lmagan oraliqda o‘rnatilishi kerak.
40. Xona havosining tozaligini ta’minlash uchun havo berish va tortish ventilatsiya uskunasi bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Agar havo berish va tortish ventilatsiya uskunasini o‘rnatish iloji bo‘lmasa, derazalarga darchalar va ikkinchi panjarali eshiklar o‘rnatilishi kerak.
41. Saqlash xonalari yetarli miqdorda javon(stellaj)lar, shkaflar, tagliklar bilan ta’minlanishi kerak.
42. Javonlar devordan 0,15 — 0,20 metr oraliqda, shiftdan kamida 0,5 metr past, poldan kamida 0,25 metr baland va ularni orasi kamida 0,75 metr bo‘lgan masofalarda o‘rnatilishi lozim.
43. Saqlash xonalari toza tutilishi kerak, xona pollari vaqti-vaqti bilan (kuniga kamida bir marotaba) ruxsat etilgan yuvish vositasi bilan namlab tozalanishi kerak.
44. Saqlash xonalarida va uning hududlarida kemiruvchilar, hashoratlar va boshqa zararkunandalarga qarshi kurash bo‘yicha tadbirlar o‘tkazib turilishi kerak.
46. Dori vositalari saqlanadigan binoning maydonchalari, pol va zinapoyalari toza tutilishi, shuningdek moylar, eritiladigan suyuqliklar va boshqa moddalardan sirpanchiq yuzalar hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
47. Devorda, shiftda, pollarning yuzalarida notekisliklar bo‘lmasligi va ularni tozalash ishlarini olib borish uchun qulay bo‘lishi kerak.
49. Deraza panjaralarini o‘rnatishda ularni artish va tashqi yuzini xonadan turib ta’mirlash hisobga olinishi kerak.
50. Xonalarning poli suv o‘tkazmaydigan, kuchli moddalar ta’siriga chidamli qilib ishlanishi kerak. Pollarning yuzi tekis va sirpanmaydigan, tozalashga qulay bo‘lishi kerak. Pollarda o‘yilgan joylar, teshiklar, notekisliklar, quvurlar tarmog‘i va boshqalar bo‘lmasligi kerak.
51. Poldagi kommunikatsiya ariqchalari metall plitkalar bilan polning yuzasi tekisligida yopib qo‘yilishi kerak.
52. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni saqlash xonalariga qo‘yiladigan texnik talablar Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni saqlash bo‘yicha texnik talablar haqidagi nizom (ro‘yxat raqami 1048, 2001-yil 11-iyul) (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining me’yoriy hujjatlari axborotnomasi, 2001-yil, 13-son) talablariga muvofiq bo‘lishi lozim.
53. Dori vositalarini saqlash xonalariga joylashtirishda farmakologik tartib hisobga olinishi lozim.
54. Saqlash jarayonida bir oyda kamida bir marta idishlarning ahvoli, dori vositalari tashqi ko‘rinishidagi o‘zgarishlar ko‘zdan kechirilishi lozim. Idishlar zararlangan bo‘lsa, darhol ularning nuqsonlarini bartaraf etish yoki uning ichidagi dorini boshqa idishga solish kerak. Dori vositalarining tashqi ko‘rinishi o‘zgargan bo‘lsa belgilangan tartibda ularning sifati tekshiriladi va ishlatishga yaroqliligi aniqlanadi.
55. Saqlash xonalaridagi tovar-moddiy boyliklar turlariga ko‘ra saqlanishi kerak, bunda tez alangalanadigan suyuqliklarning boshqa materiallar bilan birgalikda saqlanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
56. Barcha tayyor dori vositalari ustiga yorliq yopishtirilishi, o‘ziga xos alohida o‘ramga joylanishi va berkitib mahkamlanishi kerak. Javonlarda, tokchalarda va shkaflarda dorilarning nomlari, seriyasi, saqlash muddati hamda miqdori ko‘rsatilgan varaqchalar bo‘lishi lozim. Varaqcha sotish uchun har bir kelib tushgan yangi seriyadagi dori vositalari uchun yangilanib turadi. Bundan tashqari, bo‘limda saqlash muddatlari bo‘yicha kartoteka bo‘lishi lozim. Saqlash muddati o‘tib ketgan va qayta nazoratdan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan preparatlar, tahlil natijalari olingunga qadar boshqalaridan ajratilib, alohida saqlanishi lozim.
dori vositalarining fizik va kimyoviy xususiyatlari va tashqi muhitning har xil omillari ta’siriga ko‘ra.
58. Nomlari bir-biriga o‘xshash dori vositalarini va ichiladigan dozasi katta farq qiladigan dori vositalarini yonma-yon qo‘yib joylashtirish man etiladi.
59. Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlar “Giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni saqlash, berish, sotish, taqsimlash va hisobga olish shartlari to‘g‘risida”gi nizom (ro‘yxat raqami 1090, 2001-yil 29-dekabr) (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining me’yoriy hujjatlari axborotnomasi, 2001-yil, 23-24-son) talablariga muvofiq saqlanadi.
60. Muassasa hududida birlamchi yong‘in o‘chirish vositalari va saqlash xonalarida yong‘inni o‘chirish vositalari va uskunalari bo‘lishi kerak.
61. Yong‘in o‘chirish vositalari va uskunalari (o‘t o‘chiradigan asboblar, suvli bochka, qumli qutilar va kuraklar, shuningdek ichki yong‘in o‘chirish kranlari) tayyor holatda bo‘lishi lozim. Ichki yong‘in o‘chirish kranlarining shkaflari yopiq va tamg‘alangan bo‘lishi lozim. Ushbu shkaflarning eshiklarini qulflab qo‘yish taqiqlanadi.
62. Birlamchi yong‘in o‘chirish asboblaridan yong‘in o‘chirish bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa maqsadlarda foydalanish qat’iyan man etiladi.
63. Saqlash xonalarida “Yong‘in xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha mas’ul shaxs: F.I.O.” deb yozilgan lavha bo‘lishi kerak. Bu mas’ul xodim muassasa ma’muriyatining buyrug‘i bilan tayinlangan bo‘lishi kerak.
64. Ish vaqti tugagandan keyin yong‘in xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha mas’ul xodim xonalarni sinchkovlik bilan ko‘rib chiqishi, yong‘inga olib kelishi mumkin bo‘lgan barcha kamchiliklarni bartaraf etib, yoritish va boshqa elektr jihozlarini (muzlatgichdan tashqari) o‘chirib qo‘yish kerak.
65. Saqlash xonalari isitish tarmog‘i bilan jihozlanishi kerak. Xonalarni ochiq alangali gaz jihozlari va ochiq spiralli elektr isitish jihozlari bilan isitish taqiqlanadi.
66. Saqlash xonalari qo‘riqlash va yong‘inni zudlikda sezuvchi hamda xabar beruvchi moslamalar bilan jihozlanishi kerak.
67. Muassasa binolarida insonlarni va moddiy boyliklarni qutqarish maqsadida qo‘shimcha chiqish yo‘llari mavjud bo‘lishi kerak.
68. Yong‘in yoki favqulodda hodisalar sodir bo‘lganda insonlarni va moddiy boyliklarni qutqarish bo‘yicha reja ishlab chiqilgan bo‘lishi hamda ko‘rinarli joylarga osib qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
69. Mashinalar o‘tadigan yo‘llar, birlamchi yong‘in o‘chirish vositalariga olib boradigan yo‘llar, yo‘laklar, zinalar va boshqa qutqarish yo‘llarini har xil buyumlar bilan to‘sib qo‘yish taqiqlanadi.
70. Qutqarish yo‘llarining tuzilishi odamlarni tashqariga tez chiqishini ta’minlaydigan bo‘lishi kerak. Asosiy mehnat va qutqarish yo‘llari har doim ochiq bo‘lishi lozim. Asosiy o‘tish joylarining kengligi 1,5 metrdan kichik bo‘lmasligi kerak.
71. Chekish uchun “Chekish joyi” deb yozilgan maxsus joylar ajratilgan bo‘lishi va sigaret qoldiqlari uchun kuldonlar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
72. Muassasalar binolari yong‘in o‘chirish uchun suv bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak. Yong‘inga qarshi vodoprovod bo‘lmagan hollarda suv ta’minoti tabiiy ko‘ldan yoki sig‘imi kamida 50 m3 bo‘lgan sun’iy hovuzlar orqali amalga oshiriladigan bo‘lishi kerak.
73. Binolarda elektr-gaz payvandlash va boshqa yong‘in chiqarish xavfi bo‘lgan ishlarni faqat muassasa rahbari yoki uning o‘rinbosarining yozma ruxsati bilan amalga oshirishga yo‘l qo‘yiladi.
74. Yong‘in sodir bo‘lganda zudlik bilan “01” telefon raqami orqali yong‘in xavfsizligi xizmatiga xabar berib, ular kelgunga qadar elektr tarmoqlarini o‘chirib, imkoniyat boricha insonlarni va moddiy boyliklarni yong‘indan saqlab qolishga va yong‘in o‘chirish vositalari bilan yong‘inni o‘chirishga harakat qilish lozim.
75. Yong‘in chiqaradigan va portlaydigan dori vositalarini (bundan keyingi o‘rinlarda YoChPDV deb yuritiladi) fizik, kimyoviy va yong‘in chiqarish xususiyatlarini o‘xshashligi hamda ular yonganda qo‘llanadigan o‘chirish vositalarini bir xilligini hisobga olgan holda saqlash kerak.
76. Portlovchi aralashmaga aylanishga qodir, havo, suv va yonuvchi moddalar bilan qo‘shilganda yoki quyosh nuri ta’sirida yonib ketuvchi dori vositalarini havo, suv, yuqori issiqlik va mexanik ta’sirlardan ehtiyot qilgan holda saqlash kerak.
77. YoChPDVni saqlash xonalari va yuk tushiradigan joylarning pollarida chuqurchalar va boshqa notekisliklar bo‘lmagan qattiq va tekis qoplama bo‘lishi kerak. Pollarni tekislash uchun taxta va tunukalar qo‘llash mumkin emas. YoChPDVni saqlash xonalaridagi pol eshikdan ichkari tarafga qiya qilib sement qilingan bo‘lishi va eshikni katta bo‘lmagan balandlikdagi ostonasi bo‘lishi kerak.
78. YoChPDVni saqlash xonalari kerakli og‘irliklarni ko‘tara oladigan, yonmaydigan va mustahkam javon bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
79. YoChPDVni isitish jihozlarini oldida saqlash mumkin emas. Javon bilan isitish jihozi orasidagi masofa 1 metrdan kichik bo‘lmasligi kerak.
81. YoChPDV kelganda tezlikda taqsimlab, asosiy saqlash xonalariga joylashtirish kerak. Baxtsiz hodisaning oldini olish uchun, qabul qilish va berish xonalarida YoChPDVni qisqa muddatda ham saqlash qat’iyan man qilinadi. YoChPDVni qabul qilib olayotganda, avvalo o‘ziga xos saqlash idishlarining berkitilganiga e’tibor berish kerak.
83. Muassasalarda tez alangalanadigan va yonuvchan suyuqliklarni saqlash uchun eshiklarining eni 0,7 metr, bo‘yi 1,2 metrdan kam bo‘lmagan, yonmaydigan shkaflardan foydalanishga ruxsat etiladi.
84. Saqlash xonalarining qadoqlash bo‘limlarida yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda, faqat kundalik ishlatiladigan, kerakli miqdordagi YoChPDVni saqlash mumkin. Ish tugagandan keyin YoChPDV asosiy saqlash joyiga qaytarib qo‘yiladi. Har bir dori vositasi turi qadoqlangandan keyin qadoqlash xonasi shamollatiladi.
87. YoChPDV bilan ishlaydigan xodimlar maxsus kiyim va maxsus-poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalari bilan ta’minlanishi kerak.
88. YoChPDV saqlash xonalarining tashqi va ichki taraflarida yuvsa ketmaydigan va yaqqol ko‘rinadigan “Yong‘in xavfi bor”, “Chekish mumkin emas” va “Yong‘in chiqqanda 01 ga telefon qil” ogohlantiruvchi va taqiqlovchi belgilari bo‘lishi kerak.
89. Har qanday avariya holatida darhol rahbarga xabar berish, shikastlantirish omillarining odamlarga ta’siri va avariya holati kuchaymasligi uchun kechiktirib bo‘lmaydigan choralarni ko‘rish kerak.
90. Agar ishqor to‘kilib ketsa, unga qum yoki qipiq sepiladi, keyin qumni olib tashlab xlorid yoki sirka kislotasi aralashmalari quyilishi kerak.
91. Agar kislota to‘kilib ketsa, unga qum sepiladi, keyin qumni olib tashlab, soda sepiladi, shundan so‘ng soda olib tashlanib, suv bilan yuviladi.
92. YoChPDV saqlash xonalarida yoritish tarmog‘i buzilganda sham yoki kerosin lampalar bilan kirish mumkin emas. Bu hollarda elektr fonardan foydalanish kerak.
93. Agar suyuq yong‘in chiqaradigan dori vositalari (bundan keyingi o‘rinlarda YoChDV deb yuritiladi) to‘kilib ketsa:
to‘kilgan suyuqlikni rezina qo‘lqop kiyib latta bilan artib olinishi va latta, qo‘lqop yuvib tashlanishi lozim.
95. Yong‘in chiqaradigan va tez yonadigan dori vositalari mineral kislotalar, oltingugurt, efir, spirt va spirt qo‘shilmalari, spirt nastoykasi, efir ekstraktlari, sirka kislotasi, kaliy, natriy, pergidrol, skipidar, kollodiy, o‘simlik yog‘lari, dorivor o‘simliklar, paxta va bog‘lash materiallaridan iborat.
96. YoChDV saqlash xonalaridagi elektr sim, yoritish va boshqa elektr jihozlari yong‘in xavfsizligi qoidalari talablariga javob berishi kerak.
97. Muassasalarda 10 kg dan ko‘p bo‘lmagan YoChDVni yonmaydigan, eshigining eni 0,7 metr, bo‘yi 1,2 metrdan kichik bo‘lmagan temir shkaflarda saqlash mumkin. Temir shkaflar issiqlik ta’sir qilmaydigan va oldiga bemalol borish mumkin bo‘lgan joylarga o‘rnatilishi kerak.
98. Boshqa sohaga tegishli imoratda joylashgan xonalarda yopiq idishdagi tez yonadigan suyuqliklarning miqdori 100 kg dan oshmasligi kerak.
99. Tez yonadigan suyuqliklar miqdori 100 kg dan ko‘p bo‘lsa, ularni alohida joylashgan binoda shisha yoki metall idishlarda boshqa gruppadagi YoChDVni saqlash xonalaridan ajratilgan holda saqlash kerak.
100. Muassasalarda konsentrlangan mineral kislotalarni devori qalin shisha idishda, jips yopishib turadigan shisha qopqog‘i yopilgan holda, havoni tortuvchi shkafda, nurash(korroziya)ga chidamli tagliklarning ustida saqlash lozim.
101. YoChDVni isitish kerak bo‘lganda, YoChDV solingan issiqqa chidamli idishni suv solingan katta idishga yoki spiralli yopiq elektr plitkaga qo‘yib isitish mumkin.
102. Tez yonadigan suyuqliklar (kollodiy, etil spirti, skipidar, efir va boshqalar) bug‘lanib ketmasligi uchun zich taxlanib, mahkam yopilgan shisha yoki metall idishlarda saqlash kerak.
103. Tez yonadigan suyuqliklar solingan katta hajmdagi shisha idish, bochka va kanistrlar bir qator va bir xil balandlikda saqlanadi, ularni ustma-ust qilib taxlash man etiladi.
104. Muassasalarning ishlab chiqarish xonalarida YoChDVni bir kunga yetarli miqdorda, idishlarning qopqog‘i yopiq holda saqlash kerak.
105. YoChDVni idishlarga to‘ldirilgan holda saqlash mumkin emas. Idishlarning to‘ldirilishi 90 foizli me’yordan oshmasligi kerak.
106. YoChDV bilan ishlayotganda (qadoqlash, tashish, ortish va hokazo) yuqori darajadagi ehtiyotkorlikka amal qilish kerak. Idishlarni zich yopilganiga va butunligiga doimo e’tibor berib borish kerak. Idishdan biror bir nuqson topilsa tezda uni yo‘qotishga kirishish yoki uning ichidagini boshqa butun idishga o‘tkazish kerak. Polga suyuqlik to‘kilsa, tezlikda uni bartaraf etish choralarini ko‘rish kerak.
107. Ba’zi bir YoChDV (spirt, efir va boshqalar) saqlash mobaynida statik elektr toki hosil qiladi, uning uchquni suyuqlikni yondirib yuborishi mumkin. Shuning uchun bunday suyuqliklarni quyishni alohida, birlamchi yong‘in o‘chirish vositalari bilan jihozlangan xonalarda bajarish kerak. Suyuqliklarni quyish va qadoqlashda temir idishlar erga ulangan himoya simi bilan ta’minlanishi kerak.
109. YoChDVni mineral kislotalar (ayniqsa sulfat va azot kislotalar), siqilgan gazlar va tez yonuvchi moddalar (o‘simlik yog‘lari, oltingugurt, dorivor o‘simliklar, bog‘lash materiallari) bilan birga saqlash mumkin emas.
110. YoChDV solingan katta shisha idishlarni maxsus yasalgan savat yoki moslamalarda ikki kishi bo‘lib ko‘tarish kerak. Og‘irligi 20 kg dan ko‘p bo‘lgan shisha idish solingan savatlar va YoChDV solingan boshqa idishlarni yumshoq yuradigan maxsus aravalarda tashish kerak.
111. Ammiakli suvni (nashatir spirt) YoChDVni saqlash xonalarida saqlash kerak. Suyuq ammiakning bug‘i nafas olish markazini ishdan chiqaradi, idishni ochayotganda xodim respirator yoki protivogaz bilan ishlashi va sherigi uni himoya qilib turishi kerak.
112. Sirka kislotasini YoChDVni saqlash xonalarida, oksidlovchi moddalardan alohida saqlash kerak. To‘yingan sirka kislotasi terini kuydiradi, u bilan ishlaganda ehtiyot bo‘lish kerak.
113. O‘yuvchi natriy (gidrooksid natriy, kaustik) va o‘yuvchi kaliyni (gidrooksid kaliy) havo va namlik o‘tmaydigan, zich qilib yopilgan idishda saqlash kerak. Kaliy va natriy havoda yonib ketishi sababli, uni kerosin ostida saqlash va yonganda qum bilan o‘chirish kerak.
114. Etil spirtini tashish va saqlashda temir bochkalardan foydalanish hamda ularning to‘ldirilishi 75 foizli me’yordan oshmasligi kerak. Bochkalar faqat mustahkam rezbali temir qopqoq bilan rezina prokladka qo‘yib yopiladi. Bochkaning qopqog‘ini ochish va yopishda uchqun chiqarmaydigan, yumshoq metalldan (mis) yasalgan asboblar yoki yog‘och bolg‘alardan foydalanish kerak.
115. Spirtni saqlash xonasi havoni kuchli oqim bilan beradigan va tortadigan ventilatsiya bilan ta’minlanishi kerak.
117. Portlaydigan dori vositalari (bundan keyingi o‘rinlarda PDV deb yuritiladi) guruhiga portlaydigan va portlash xavfi bo‘lgan, ya’ni portlovchi aralashmaga aylanishi mumkin bo‘lgan dori vositalari kiradi.
Nitroglitserin, kaliy permanganat va kumush nitrat — PDV, xlorid kislotasi, efir, kalsiy gidroxlorid va azot kislotasi — portlovchi aralashmaga aylanishi mumkin bo‘lgan dori vositalari guruhiga kiradi. PDVni saqlashda portlashga olib keladigan chang bilan ifloslanmaslik choralarini ko‘rish kerak.
118. PDV solingan idishlar (shtanglaslar, tunuka barabanlar, shisha idishlar va hokazo) qopqog‘ini havo va bug‘ kirmasligi uchun zich qilib yopish kerak.
119. Nitroglitserin eritmasini yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda salqin, qorong‘i joylarda saqlash kerak.
120. To‘kilgan nitroglitserinning bug‘lanishi portlash xavfini tug‘dirishi sababli, ular bilan ishlashda juda ehtiyotkorlik talab etiladi.
121. Kaliy permanganat chang, oltingugurt, organik yog‘lar, efir, spirt, glitserin, organik kislota va boshqa organik moddalar bilan qo‘shilganda portlash xavfini tug‘diradi. Kaliy permanganatni omborxonaning maxsus joylarida tunuka barabanlarda, dorixonalarda esa yuqorida ko‘rsatilgan moddalardan alohida jips yopishib turadigan qopqoqli shtanglaslarda saqlash kerak. Kaliy permanganat solingan tunuka baraban va shtanglaslarni o‘z vaqtida ishqalamasdan va ehtiyotkorlik bilan changdan tozalab turish lozim.
122. Xlorid kislotasini oksidlovchilardan, ayniqsa azot kislotasidan alohida saqlash kerak. Har qanday to‘yingan xlorid kislotasini ftoroplastdan, 35 foizli xlorid kislotasini polietilendan qilingan idishda saqlash lozim.
123. Efirni ishlab chiqaruvchining o‘ramida, salqin va qorong‘i (olov va isitish jihozlaridan uzoq) joylarda saqlash kerak. Efir havo bilan qo‘shilganda portlaydigan aralashma hosil qiladi, bu aralashma silkitilganda, urilganda, ishqalanganda yoki issiqlik ko‘tarilganda portlashi mumkin. Yong‘in chiqqanda uni qum va uglekislotali yong‘in o‘chiruvchi moslama bilan o‘chirish kerak.
124. Kalsiy gidroxlorid yonmaydi, lekin suyuq, yog‘simon organik mahsulotlar bilan qo‘shilganda ularni yonib ketishiga sabab bo‘lishi mumkin, ammoniy tuzlari va ammiak bilan qo‘shilganda portlaydi, uni shu xususiyatlari sababli alohida saqlash kerak.
125. Azot kislotasini saqlashda yog‘och materiallari, poxol va boshqa organik moddalar bilan qo‘shilmaslik choralarini ko‘rish kerak.
126. Azot kislotasi spirt va skipidar bilan qo‘shilganda portlaydi, yong‘in chiqqanda esa qum, kul va turpoq bilan o‘chirilishi kerak
129. Vodorod pereoksidi (bundan keyingi o‘rinlarda pergidrol deb yuritiladi) yonmaydigan, lekin kuchli oksidlovchi suyuqlik hisoblanib, boshqa materiallar bilan qo‘shilganda yong‘inga olib keladi.
130. Pergidrol o‘z-o‘zidan suvga va kislorodga ajralishi mumkin bo‘lib, yonadigan materiallarni alanga oldirish xususiyatiga ega.
132. Pergidrolni va uni bug‘ini (kondensat) temir, xrom, qo‘rg‘oshin, kumush, marganets va uning tuzlari hamda qog‘oz, karton, paxta va yog‘och materiallari bilan qo‘shilishiga yo‘l qo‘yish mumkin emas.
133. Pergidrol havo issiqligi 300 S dan oshmaydigan, quyosh nurlaridan himoya qilinadigan omborxonalarda saqlanishi kerak.
134. Pergidrolni issiqligini 300 S dan oshirmaydigan, haroratni bir xil qilib tutib turadigan (izotermik) moslamasi bor idishlarda, quyosh nuridan himoya qiladigan soyaboni bor ochiq maydonchalarda saqlash lozim.
135. Pergidrolni qoramtir shisha yoki polietilen idishlarda saqlash kerak. Idishni to‘ldirish koeffitsiyenti — 0,92 dan oshmasligi kerak. Idishlar bug‘ chiqadigan teshigi bor qopqoqlar bilan yopilishi kerak. Shisha idishdagi pergidrol shkaflarda temir yashik yoki yon devori baland tunuka tovaga solib saqlanadi.
136. Pergidrol bilan ish olib boriladigan xonalar havoni kuchli oqim bilan tortadigan alohida ventilatsiya bilan ta’minlanishi kerak.
137. Pergidrol bug‘ini ish joyidagi havoda to‘yinganligini mumkin bo‘lgan oxirgi darajasi — 0,3 mg/m3 bo‘lishi kerak.
139. Muassasalarga yoki uning saqlash xonalariga qabul qilinayotgan gazli ballonlar diqqat bilan tekshirilib, quyidagilarga e’tibor beriladi:
kislorodli ballonning rangi havo rang va “kislorod med.” yozuvi hamda zakis azotli ballonning rangi kul rang va “zakis azot” yozuvi bo‘lishiga;
har bir gazli ballonda zarb qilib qo‘yilgan raqami va tekshirilganini tasdiqlovchi davlat belgisi borligiga;
himoya qalpoqlari, yorlig‘i, ishlab chiqaruvchi korxonaning plombasi borligiga va ularning butunligiga (ballonda ikkita yorliq, ulardan biri plomba bilan qalpoqning ustki qismida, ikkinchisi esa qalpoq ichida bo‘lishi lozim);
gazli ballondagi, yorliqdagi va qo‘shib berilgan hujjatdagi (analitik pasport) raqamlar bir-biriga to‘g‘ri kelishiga (analitik pasportda raqami chiqmagan ballonlar qabul qilib olinmaydi).
140. Gazli ballonga uni ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan qo‘shib berilgan analitik pasportda quyidagilar ko‘rsatilishi kerak:
141. Saqlash xonalaridan davolash-profilaktika muassasalariga siqilgan gaz berilganda yuk xati yoki boshqa hujjatlarda albatta berilgan partiyaning va gazli ballonning raqami yozilishi kerak.
142. Ishlatilgan gazli ballonlar ishlab chiqaruvchi korxonaga yorliq-eslatmasi o‘rnatilgan, rezina halqalari kiydirilgan, qalpog‘i yopilgan va plombalangan holda qaytariladi. Gazli ballonlarga javobgar shaxs tasdiqlagan, jo‘natuvchini shtampi urilgan, ballonlarning soni va har birining raqami yozilgan hujjat (sertifikat) qo‘shib beriladi.
143. Davolash-profilaktika muassasalarida gazli ballonlarni faqat yorlig‘i bor, ishlab chiqaruvchining plombasi buzilmagan va ballonlarni raqami yorliqdagi raqamlarga to‘g‘ri kelgan hollarda ishlatish lozim. Yorliq va plomba gaz ishlatilayotgan vaqtda bo‘lishi kerak.
144. Portlash ro‘y bermasligi uchun gazli ballon va uning jo‘mragini yog‘ va moylar tegib ketishidan saqlash kerak.
145. Gazli ballon jo‘mragi faqat qo‘l bilan ochiladi va qo‘l bilan yopiladi. Gazli ballon jo‘mragi muzlab qolganda faqat issiq suv yoki bug‘ bilan isitib ochish kerak. Isitish uchun olov ishlatish qat’iyan man etiladi.
147. Gazli ballonga mahkamlangan yorliqning dublikati hisoblangan yorliq-xotiranoma himoya qalpoqning tagiga o‘rnatiladi.
148. Yorliq-xotiranomani orqa tarafiga gazdan foydalangan davolash-profilaktika muassasasi tomonidan quyidagilar yoziladi:
151. Gazli ballonlarini noto‘g‘ri saqlash yoki ularni ishlatishni bilmaslik yong‘in chiqishining manbalaridan biri hisoblanadi.
152. Gazli ballonlar maxsus saqlash xonalarida yoki yog‘ingarchilik va quyosh nuridan saqlaydigan soyabonli, panjarali joylarda saqlanadi.
153. Gaz bilan to‘la ballonlar partiyasi (seriyasi) bo‘yicha qopqoqlari yopilgan, plombalangan va yorlig‘iga to‘g‘ri kelgan holda, yotqizilgan holda orasiga qistirma (prokladka) qo‘yib yoki tikka holda maxsus to‘siq ichida saqlanadi.
155. Ishlatilgan gazli ballonlar to‘la gazli ballonlardan alohida, to‘ldirilgan yorliq-xotiranoma qo‘yilgan qopqoqlari yopilgan va plombalangan holda saqlanadi.
156. Siqilgan gazli ballonlarni hamma turdagi transportlarda, belgilangan qoidalarga rioya qilib tashish lozim.
157. Gaz bilan to‘la ballonlarni transportga ortishda, tushirishda va tashishda, ularning tushib ketish, bir-biriga urilish, buzilish va iflos bo‘lishdan saqlovchi ehtiyot choralarini ko‘rish kerak.
yotqizilgan holda — ballonning aylanasi o‘lchamida kesib tayyorlangan maxsus taxtalarning ustiga, jo‘mragini kuzovni ich tarafiga qilib qo‘yish kerak;
tikka holda — har bir ballonga ikki donadan qalinligi 25mm dan kam bo‘lmagan rezina halqalar kiydirish va ballonlarni ag‘darilib ketmaslik choralarini ko‘rish kerak;
159. Gazli ballonlar ortilgan avtomobil bortini yopish va ochishni ikki yukchi avtomobilni yon tarafida turib bajarishi kerak.
160. Gazli ballonlarni bortli avtomobildan tushirish yengil bo‘lishi uchun ballonlarni tag tarafi qaragan bortni ochish kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
161. Mazkur Qoidalarga rioya qilmagan shaxslar qonunchilik hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar.
162. Ishlarni bajarish bilan bog‘liq holda xodimlarning salomatligiga yetkazilgan zararlar qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi.
(161 va 162-bandlar O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
163. Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi kengashi va “Dori-Darmon” aksiyadorlik kompaniyasi bilan kelishilgan.