LexUZ шарҳи
Мазкур Қонун Ўзбекистон Республикасининг 2023 йил 3 июлдаги ЎРҚ-850-сонли «Рақобат тўғрисида»ги Қонунига асосан 2023 йил 4 октябрдан ўз кучини йўқотади.
LexUZ шарҳи
Ушбу Қонун матни 1999 йил 19 августда қабул қилинган «Табиий монополиялар тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Қонунга асосан янги таҳрирда тасдиқланган.
Ушбу Қонун Ўзбекистон Республикасида табиий монополияларга нисбатан давлат сиёсатининг ҳуқуқий асосларини белгилайди ҳамда истеъмолчилар билан табиий монополия субъектларининг манфаатлари мос келишига эришишга қаратилгандир.
Ушбу Қонун табиий монополия субъектлари, истеъмолчилар ва давлат органлари иштирок этадиган Ўзбекистон Республикаси товар бозорларида вужудга келадиган муносабатларни тартибга солади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
табиий монополия — товар бозоридаги шундай ҳолатки, унда технологик ҳусусиятларга кўра ишлаб чиқариш харажатлари ортиб кетиши муносабати билан муайян турдаги товарларга (ишларга, хизматларга) бўлган талабни қондиришнинг рақобатга асосланган шароитни яратиб бўлмайди ёки бундай шароитни яратиш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас;
табиий монополия субъекти — табиий монополия шароитида товарлар (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқариш (реализация қилиш) билан машғул хўжалик юритувчи субъект (юридик шахс).
(2-1-модда Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 25 декабрдаги Қонуни билан киритилган — Олий Мажлис Ахборотномаси, 1999 й., 1-сон, 20-модда)
Табиий монополия субъектлари фаолиятини давлат томонидан тартибга солишни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ва монополияга қарши давлат органи амалга оширади.
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи органларнинг ваколатлари «Товар бозорларида монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобат тўғрисида»ги Қонунга ҳамда бошқа қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланади.
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи орган томонидан қуйидаги усуллар қўлланилиши мумкин:
нархларни (тарифларни) ёки уларнинг энг юқори даражасини белгилаш (ўрнатиш) воситасида нархларни тартибга солиш;
хизмат кўрсатилиши шарт бўлган истеъмолчиларни аниқлаш ва (ёки) уларни табиий монополия субъекти реализация қилаётган товар, иш, хизмат (бундан буён матнда товар) билан тўлиқ ҳажмда қондиришнинг имкони бўлмаган тақдирда, таъминлашнинг энг кам даражасини белгилаш;
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи орган қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа усулларни ҳам қўллаши мумкин.
Табиий монополия субъектлари фаолияти устидан давлат назорати монополияга қарши давлат органи томонидан амалга оширилади.
амалга оширилиши натижасида табиий монополия субъекти асосий воситаларга нисбатан мулк ҳуқуқини оладиган ёки товарлар ишлаб чиқариш (реализация қилиш) учун мўлжалланмаган, уларга нисбатан давлат тартибга солиши қўлланиладиган асосий воситалардан фойдаланиш ҳуқуқини қўлга киритадиган битимлар устидан, агар бундай асосий воситаларнинг баланс қиймати табиий монополия субъекти ўз капитали қийматининг ўн фоизидан ортиқ бўлса;
амалга оширилиши натижасида табиий монополия субъекти ушбу Қонунга мувофиқ асосий воситаларга нисбатан тартибга солиш қўлланиладиган, товарлар ишлаб чиқариш (реализация қилиш) учун мўлжалланган асосий воситаларнинг бир қисмига нисбатан мулк ҳуқуқини ёхуд уларга эгалик қилиш ва (ёки) улардан фойдаланиш ҳуқуқини хўжалик юритувчи бошқа субъектга ўтказадиган битимлар устидан, агар бундай асосий воситаларнинг баланс қиймати табиий монополия субъекти ўз капитали қийматининг ўн фоизидан ортиқ бўлса.
Ушбу модданинг иккинчи қисмида кўрсатилган ҳаракатларни амалга ошириш учун табиий монополия субъекти монополияга қарши давлат органига тегишли ахборот ҳамда бундай ҳаракатларни амалга оширишга розилик сўраб илтимоснома тақдим этиши шарт.
Илтимосномани кўриб чиқиш тартиби, бундай ахборотнинг мазмуни ва уни тақдим этиш шаклига доир талаблар монополияга қарши давлат органи тасдиқлайдиган қоидаларда белгиланади.
Агар илтимосномада баён қилинган ҳаракатлар салбий оқибатларга олиб келиши мумкин бўлса, шунингдек аризачи барча зарур ҳужжатларни тақдим этмаган ёхуд улардаги маълумотлар ишончсиз бўлса, монополияга қарши давлат органи илтимосномани қондиришни рад этишга ҳақли.
Монополияга қарши давлат органи илтимоснома олинган кундан бошлаб ўттиз кундан кечиктирмай ўз қарорини аризачига ёзма равишда хабар қилади.
Монополияга қарши давлат органи аризачидан қўшимча ҳужжатлар сўраб олишга ва башарти, бундай сўров илтимоснома олинган кундан эътиборан ўн беш кундан кечиктирмай уни кўриб чиқиш муддати узайтирилганлиги тўғрисидаги хабарнома билан биргаликда аризачига юборилган бўлса, илтимосномани кўриб чиқиш муддатини узайтиришга ҳақли.
Агар илтимосномани кўриб чиқиш муддати тугагач, монополияга қарши давлат органининг жавоби олинмаган бўлса ёки илтимосномани қондириш рад этилган бўлса, аризачи судга мурожаат этишга ҳақли.
Табиий монополия субъектлари табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи органга ўз фаолияти тўғрисидаги ҳисоботларни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тақдим этишлари шарт.
Табиий монополия субъектлари товарлар ишлаб чиқариш (реализация қилиш) имкониятига эга бўлган ҳолда бундай товарлар ишлаб чиқариш (реализация қилиш) юзасидан айрим истеъмолчилар билан шартнома тузишни рад этишга ҳақли эмас.
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи орган томонидан муайян табиий монополия субъектига нисбатан тартибга солиш усулларини қўллаш тўғрисидаги қарор бу усулларнинг ишлаб чиқарилаётган (реализация қилаётган) товарлар сифатини ошириш ва уларга бўлган талабни қондиришдаги рағбатлантирувчи роли ҳисобга олинган ҳолда қабул қилинади. Бунда харажатларнинг қанчалик асосли бўлиши баҳоланади ва қуйидагилар ҳисобга олинади:
ишлаб чиқарилаётган (реализация қилинаётган) товарлар сифатининг истеъмолчилар талабига мувофиқлиги;
Табиий монополиялар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун табиий монополия субъектлари монополияга қарши курашга доир қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўладилар.
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солишни жорий этиш, ўзгартириш ёки бекор қилиш, шунингдек тартибга солиш усулларини қўллаш масалалари юзасидан қарорлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилаган тартибда қабул қилинади.
Табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солишни жорий этиш, ўзгартириш ёки бекор қилиш масалалари давлат органлари, истеъмолчиларнинг жамоат бирлашмалари ва хўжалик юритувчи субъектларнинг таклифлари асосида кўриб чиқилиши мумкин.
Табиий монополия субъектлари, давлат органлари, истеъмолчилар, истеъмолчиларнинг жамоат бирлашмалари табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи органнинг қарорлари (кўрсатмалари)ни тўлиқ ёки қисман ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақлидир.
Судга ариза бериш табиий монополия субъектлари фаолиятини тартибга солувчи органнинг қарори (кўрсатмаси) ижросини суд қарори қабул қилингунига ва у қонуний кучга киргунига қадар тўхтатиб туради.