LexUZ шарҳи
Мазкур Битим Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 4 июндаги ПҚ-3762-сонли «Халқаро шартномани тасдиқлаш тўғрисида»ги қарори билан тасдиқланган.
Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати ва Тожикистон Республикаси Ҳукумати, кейинги ўринларда «Томонлар» деб аталувчилар,
фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасидаги ҳамкорлик Томонлар давлатлари фаровонлиги ва миллий хавфсизлигига кўмаклашишини эътироф этиб,
фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасидаги илмий-техникавий маълумот алмашинуви Томонлар давлатлари учун манфаатлилигини инобатга олиб,
Томонлардан бирининг куч ва воситалари билан бартараф этиб бўлмайдиган фавқулодда вазиятлар келиб чиқиши эҳтимолини ҳамда фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва уларни бартараф этиш мақсадида иккала давлатнинг мувофиқлаштирилган ҳаракатларига бўлган эҳтиёжни эътиборга олиб,
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва бошқа халқаро ташкилотларнинг фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасидаги ўрнини инобатга олиб,
«сўровчи Томон» — бошқа Томонга ёрдам кўрсатиш гуруҳларини, жиҳозлар ва таъминот материалларини юбориш тўғрисидаги илтимос билан мурожаат қиладиган Томон;
«тақдим этувчи Томон» — бошқа Томоннинг ёрдам кўрсатиш гуруҳларини, жиҳозларни ва таъминот материалларини юбориш тўғрисидаги илтимосини қаноатлантирувчи Томон;
«ваколатли орган» — мазкур Битимни амалга ошириш билан боғлиқ ишларга раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш учун ҳар иккала Томондан тайинланадиган давлат органи;
«ёрдам кўрсатиш гуруҳи» — ёрдам кўрсатиш учун мўлжалланган, фавқулодда вазиятлар зонасида ҳаракатларни амалга ошириш учун зарур бўлган жиҳозлар билан етарли таъминланган, тақдим этувчи Томон мутахассисларининг (зарурат бўлганда, хизмат итлари билан) уюшган гуруҳи;
«фавқулодда вазият» — одамлар қурбон бўлишига, уларнинг соғлиғига ёки атроф табиий муҳитга зарар етишига, жиддий моддий йўқотишларга ва аҳолининг ҳаёт кечириш шароитига зиён етишига олиб келиши мумкин бўлган ёки олиб келган авария, техноген ва табиий ҳалокат ёки бошқа офат натижасида юзага келган муайян ҳудуддаги ҳолат;
«фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш» — олдиндан ўтказиладиган ва фавқулодда вазиятлар рўй бериш хавфини имкон қадар камайтиришга, шунингдек, бундай вазиятлар рўй берган тақдирда, одамларнинг ҳаётини асраб қолиш ва уларнинг соғлиғини сақлашга, атроф табиий муҳитга зарарлар ва моддий талофатларнинг ҳажмини камайтиришга қаратилган тадбирлар мажмуи;
«фавқулодда вазиятларни бартараф этиш» — фавқулодда вазиятлар рўй берганда ўтказиладиган ҳамда одамларнинг ҳаётини асраб қолишга ва соғлиғини сақлашга, атроф табиий муҳитга зарарлар ва моддий талофатларнинг ҳажмини камайтиришга, шунингдек, фавқулодда вазиятлар зоналарининг кенгайишига йўл қўймасликка ва уларга хос бўлган хавфли омилларнинг ҳаракатини тугатишга қаратилган авария-қутқарув ишлари ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишлар;
«авария-қутқарув ишлари» — фавқулодда вазиятлар зонасидаги одамларнинг ҳаётини асраб қолиш ва соғлиғини сақлаш, моддий ва маданий бойликларни ҳамда атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш, фавқулодда вазиятларнинг кенгайишига йўл қўймасликка ва бартараф этишга ёки уларга хос бўлган хавфли омилларни мумкин бўлган даражада камайтиришга қаратилган ҳаракатлар;
«жиҳозлар» — ёрдам кўрсатиш гуруҳининг материаллари, техника ва транспорт воситалари, анжомлари, шу жумладан, хизмат итлари, гуруҳ аъзоларининг шахсий анжомлари, дори воситалари ва тиббий жиҳозлари;
«таъминот материаллари» — фавқулодда вазият оқибатида жабрланган аҳоли ўртасида бепул тақсимлаш учун мўлжалланган моддий воситалар.
Тожикистон томонидан — Тожикистон Республикаси Ҳукумати ҳузуридаги Фавқулодда вазиятлар ва фуқаро муҳофазаси қўмитаси;
Томонлар бошқа ваколатли органлар тайинланган ёки мавжуд ваколатли органларнинг номлари ўзгарган тақдирда, бир-бирларини бу ҳақида дипломатик каналлар орқали хабардор этадилар.
Мазкур Битимга мувофиқ фаолият Томонлар давлатларининг миллий қонунчилиги асосида амалга оширилади ва ҳар бир Томоннинг зарур маблағлари мавжудлиги инобатга олинган ҳолда олиб борилади. Мазкур Битим доирасидаги ҳамкорлик қуйидагиларни назарда тутади:
табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятларнинг мониторинги ва олдиндан аниқланиши ҳақида мунтазам маълумот алмашиш;
аҳолини фавқулодда вазиятлардаги ҳаракатлар, шу жумладан, биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича тайёрлашни ташкил этишда тажриба алмашиш;
фавқулодда вазиятларни бартараф этишда тегишли давлат органларининг ҳамкорлигини ташкил этиш ва мувофиқлаштириш;
атроф табиий муҳит ва аҳоли учун саноат авариялари, фалокатлар ва табиий офатлар натижасида келиб чиқиши мумкин бўлган ифлосланишлар билан боғлиқ хавф-хатарни баҳолаш;
илмий-тадқиқот лойиҳаларини биргаликда режалаштириш, ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, илмий-техникавий адабиёт ва тадқиқот ишлари натижалари билан алмашиш;
маълумотлар, даврий нашрлар, услубий ва бошқа адабиётлар, видео ва фото материаллар, шунингдек, фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасидаги технологиялар билан алмашиш;
гуманитар ёрдам юкларини Томон давлатининг ҳудуди орқали учинчи давлатдан ёки учинчи давлатга ўтказиб юборишда кўмак кўрсатиш;
фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасида ваколатли органлар келишиши мумкин бўлган бошқа фаолият.
Томонлар, зарурат туғилганда, Томонлар давлатларининг фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасида фаолият юритадиган давлат муассасалари ва ташкилотлари, юридик ва жисмоний шахслари ўртасидаги ҳамкорликни рағбатлантирадилар.
Башарти Томонлар ўртасида ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, тақдим этувчи Томон фавқулодда вазиятларни бартараф этишда ёрдам кўрсатиш билан бевосита боғлиқ бўлмаган, мазкур Битимнинг 3-моддасида белгиланган фаолиятда иштирок этишда ўз вакилларининг белгиланган манзилгача бориб-келиш, яшаш ва овқатланиш бўйича харажатларини қоплайди.
Башарти Томонлар ўртасида ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, қабул қилувчи Томон биргаликда ташкил этиладиган конференциялар, семинарлар, ишчи йиғилишлар, ўқув машғулотлари ва машқларни, шунингдек, тақдим этувчи Томон вакилларининг ўз давлати ҳудудида ҳаракатланиши бўйича харажатларини қоплайди.
Ёрдам кўрсатиш сўровчи Томоннинг фавқулодда вазият хусусияти ҳақида маълумотлар тақдим қилинган, зарур бўлган ёрдам турлари, ҳажми, жойи ва муддати кўрсатилган ёзма сўровномаси асосида амалга оширилади.
Тақдим этувчи Томон қисқа муддатларда сўровномани кўриб чиқади ҳамда ёрдам кўрсатишнинг имконияти, ҳажми ва шартлари тўғрисида сўровчи Томонни хабардор этади.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳларига раҳбарлик қилиш сўровчи Томоннинг ваколатли органи томонидан ушбу гуруҳлар раҳбарлари орқали амалга оширилади.
Фавқулодда вазиятларни бартараф этишда ёрдам кўрсатиш гуруҳлари, тегишли ускуналар ва таъминот материалларини юбориш йўли билан ёки бошқа сўралаётган шаклда ёрдам кўрсатилади.
Сўровчи Томон ёрдам кўрсатиш гуруҳлари раҳбарларига фавқулодда вазият зонасида ва аниқ иш участкаларида юзага келган вазият бўйича маълумот беради ва зарурият туғилганда, ушбу гуруҳларни таржимонлар ва алоқа воситалари, шунингдек, хавфсизлик, бепул тиббий хизмат билан таъминлайди ҳамда уларнинг ҳаракатларини мувофиқлаштиради.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳлари фавқулодда вазият зонасида 72 соат давомида мустақил ҳаракат қилишлари учун етарли даражада жиҳозланган бўлиши керак.
Башарти бошқача ҳолат Томонлар ўртасида қўшимча келишилмаган бўлса, ёрдам захира манбалари тугаганда, сўровчи Томон кўрсатилган гуруҳларни улар кейинги ишини давом эттириши учун зарур воситалар билан таъминлайди.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳлари аъзолари сўровчи Томон Давлат чегарасининг халқаро қатнов учун очиқ бўлган ўтиш пунктлари орқали Томонлар давлатларининг миллий қонунчилигида белгиланган паспортлар билан кесиб ўтадилар.
Гуруҳ раҳбари гуруҳ аъзоларининг исм-шарифи кўрсатилган рўйхат ҳамда тақдим этувчи Томоннинг ваколатли органи томонидан берилган унинг ваколатларини тасдиқловчи ҳужжатга эга бўлиши керак.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳлари аъзолари сўровчи Томон давлати ҳудудида бўлган вақтларида ушбу давлат миллий қонунчилигига риоя қилишга мажбурдирлар. Бунда улар тақдим этувчи Томон давлатининг меҳнат қонунчилиги ва бу билан боғлиқ бошқа масалалар соҳасидаги юрисдикцияси остида бўладилар. Ёрдам кўрсатиш гуруҳи таркибига кирувчи ҳарбий хизматчилар тақдим этувчи Томон давлати қонунчилигининг меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатлар ва ижтимоий- иқтисодий кафолатлар соҳаси билан тартибга солинган ҳарбий хизматчилар мақоми остида бўладилар.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳларининг ҳаракатланиши, уларнинг жиҳозлари ва таъминот материалларини ташиш автомобиль, темир йўл, сув ёки ҳаво транспортлари орқали амалга оширилади.
Қайд этилган транспорт турларидан ёрдам кўрсатиш учун фойдаланиш тартиби Томонлар ваколатли органлари тарафидан тегишли давлат органлари билан келишилган ҳолда белгиланади.
Фавқулодда вазиятларни бартараф этишда ёрдам кўрсатиш учун сўровчи Томон давлатининг ҳудудига олиб кириладиган ва тақдим этувчи Томон давлати ҳудудидан олиб чиқиладиган жиҳозлар ва таъминот материаллари божхона божлари, йиғимлар ва бошқа солиқларни тўлашдан озод этилади.
Жиҳозлар ва таъминот материалларининг божхона расмийлаштируви соддалаштирилган шаклда ва устуворлик асосида Томонларнинг ваколатли органлари томонидан бериладиган ёрдам кўрсатиш гуруҳининг таркиби, олиб кириладиган ёки олиб чиқиладиган жиҳозлар ва таъминот материалларининг рўйхати кўрсатиладиган хабарномаларга мувофиқ амалга оширилади.
Ёрдам кўрсатиш гуруҳларига жиҳоз ва таъминот материалларидан ташқари бошқа бирор-бир товарни ташиш тақиқланади.
Ёрдам кўрсатиш бўйича ишлар якунлангандан сўнг олиб кирилган жиҳозлар сўровчи Томон давлати ҳудудидан олиб чиқилиши лозим. Юзага келган айрим вазиятлар туфайли жиҳозларни олиб чиқиб кетиш имконияти бўлмаса, сўровчи Томоннинг ваколатли органига келишилган шартлар асосида ёрдам сифатида бепул берилиши мумкин. Бундай ҳолатда, сўровчи Томоннинг ваколатли ва божхона органлари бериладиган жиҳозларнинг турлари, миқдори ва жойлашган жойини кўрсатган ҳолда хабардор қилиниши керак.
Жабрланганларга тез тиббий ёрдам кўрсатиш зарурати муносабати билан сўровчи Томон давлати ҳудудига зарур миқдорда таркибида гиёҳвандлик, психотроп моддалар ва прекурсорлар бўлган тиббий препаратлар олиб кирилиши мумкин. Бундай ҳолатда, ёрдам кўрсатиш гуруҳи раҳбари тақдим қилувчи ва сўровчи Томонлар божхона органларига таркибида гиёҳвандлик, психотроп моддалар ва прекурсорлар бўлган тиббий препаратлар мавжудлиги ҳақида уларнинг номенклатура ва миқдори кўрсатилган декларацияни тақдим этиши лозим.
Қайд этилган тиббий препаратлар сўровчи Томонга берилиши мумкин эмас ва фақатгина ушбу Томон вакилларининг қатъий назорати остида малакали тиббиёт ходимлари томонидан фойдаланилади.
Таркибида гиёҳвандлик, психотроп моддалар ва прекурсорлар бўлган фойдаланилмаган тиббий препаратлар сўровчи Томоннинг божхона назорати остида ушбу тиббий препаратлар номенклатураси ва миқдорини тасдиқлайдиган ҳужжатлар асосида олиб чиқилиши лозим.
Таркибида гиёҳвандлик, психотроп моддалар ва прекурсорлар бўлган тиббий препаратларнинг ишлатилганлиги тўғрисида сўровчи Томон божхона органига уларнинг ишлатилганлиги ҳақида ёрдам кўрсатиш гуруҳи раҳбари ва шифокори томонидан имзоланган ҳамда сўровчи Томон ваколатли органи вакили томонидан тасдиқланган далолатнома тақдим этилади.
Тақдим этувчи Томоннинг ваколатли органи сўровчи Томоннинг ваколатли органига ҳаво кемаларининг тури ва танитувчи белгилари, йўналиши, экипаж аъзоларининг сони, юк хусусияти, парвоз қилиш, қўниш жойи ва вақтини кўрсатган ҳолда ёрдам бериш учун ҳаво кемаларидан фойдаланиш тўғрисидаги қарори ҳақида хабардор қилади.
Тез ёрдам кўрсатиш ва бир давлат ҳудудидан иккинчи давлат ҳудудига белгиланган фавқулодда вазият ҳудудига куч ва воситаларни ваколатли орган ҳаво кемалари орқали тезкор тарзда ташлаш мақсадида Томонларнинг ваколатли органлари Томонлар давлатларининг миллий қонунчилигига мувофиқ, ҳаво кемаларидан фойдаланиш имконияти ва фавқулодда вазиятларни бартараф этишда ҳаво кемаларининг давлат чегараларини кесиб ўтиш тартибини осонлаштириш масаласида ҳар бир Томоннинг давлат органлари вакилларининг (чегара, божхона, фитосанитар, карантин хизматлари) ўзаро ҳамкорлиги механизми тўғрисида қўшимча йўриқнома ишлаб чиқадилар ва ўрнатилган ҳолда келишадилар.
Парвозлар Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти ва ҳар иккала Томон давлатлари тарафидан белгиланган қоидаларга мувофиқ амалга оширилади.
Башарти Томонлар ўртасида ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, сўровчи Томон тақдим этувчи Томоннинг ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ харажатларини қоплайди.
Сўровчи Томон ўзининг ёрдам бериш тўғрисидаги сўровномасини исталган вақтда бекор қилиши мумкин. Бундай ҳолатда, тақдим этувчи Томон сарфлаган харажатлари учун товон олиш ҳуқуқига эга.
Башарти Томонлар ўртасида ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, харажатлар тақдим этувчи Томоннинг талабномаси келиб тушгач, 30 иш куни мобайнида қопланади.
Тақдим этувчи Томон ёрдам кўрсатиш гуруҳлари аъзоларини суғурта қилади. Суғурталашни расмийлаштириш бўйича харажатлар ёрдам кўрсатиш бўйича қилинадиган умумий харажатларга киритилади.
Тақдим этувчи Томон ҳаво кемаларининг учиб ўтиши, қўниши, аэродромда тўхтаб туриши ва ундан парвоз қилиши учун тўловдан, шунингдек, аэронавигация хизматлари учун тўловдан озод қилинади.
Тақдим этувчи Томоннинг ҳаво кемаларига ёқилғи ва техник хизмат кўрсатиш харажатларини қоплаш масалалари ҳар бир муайян ҳолатда алоҳида ҳал этилади.
Башарти ҳар бир аниқ ҳолатда ўзгача тартиб келишилмаган бўлса, Томонлар мазкур Битимни амалга оширишдан келиб чиқадиган харажатларни Томонлар давлатларининг миллий қонунчилигига мувофиқ ўз маблағлари доирасида мустақил қоплайдилар.
Тақдим этувчи Томоннинг ёрдам кўрсатиш гуруҳи аъзоси сўровчи Томон давлати ҳудудида мазкур Битим қоидаларини амалга ошириш билан боғлиқ вазифаларни бажариши жараёнида жисмоний ёки юридик шахсга зарар етказса, етказилган зарар сўровчи Томон тарафидан миллий қонунчиликка мувофиқ қопланиши лозим.
Тақдим этувчи Томон, ёрдам кўрсатиш гуруҳи аъзоси томонидан сўровчи Томон давлати ҳудудида ёрдам кўрсатиш билан тўғридан-тўғри боғлиқ бўлмаган фаолият жараёнида жисмоний ёки юридик шахсга етказилган зарарни сўровчи Томон давлати миллий қонунчилигига мувофиқ қоплайди.
Тақдим этувчи Томоннинг ёрдам кўрсатиш гуруҳи аъзоси томонидан қасддан ёки бепарволик туфайли етказилган зарар тақдим этувчи Томон тарафидан қопланади.
Мазкур Битим доирасида олиб борилаётган фаолият натижасида олинган маълумот, Томонлар давлатларининг миллий қонунчилигига мувофиқ ошкор этилмайдиган маълумотдан ташқари, агар Томонларнинг ваколатли органлари тарафидан ёзма шаклда ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, Томонлардан ҳар бирининг кундалик амалиёт ва кўрсатмаларига мувофиқ эълон қилинади ва фойдаланилади.
Маълумот, тақдим этувчи Томон давлатининг миллий қонунчилигига мувофиқ, тақдим этувчи Томон ва унинг вакиллари дастлабки ёзма рухсати билан учинчи томонга берилиши мумкин.
Мазкур Битимга Томонларнинг ўзаро ёзма розилиги асосида унинг ажралмас қисми ҳисобланадиган ва мазкур Битимнинг 16-моддасида белгиланган тартибда кучга кирадиган ҳамда алоҳида баённомалар билан расмийлаштириладиган ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиши мумкин.
Мазкур Битим қоидаларини талқин қилиш ва (ёки) қўллаш юзасидан келиб чиқадиган низо ва келишмовчиликлар Томонлар ўртасида музокаралар ва маслаҳатлашувлар ўтказиш орқали ҳал этилади.
Мазкур Битим Томонлар унинг кучга кириши учун зарур бўлган давлат ички процедураларини бажарганликлари тўғрисида дипломатик каналлар орқали охирги ёзма хабарнома олинган санадан бошлаб кучга киради.
Мазкур Битим номуайян муддатга тузилади ва Томонлардан бири бошқа Томоннинг мазкур Битим амал қилишини тугатиш нияти тўғрисидаги ёзма хабарномасини дипломатик каналлар орқали олган санадан бошлаб, олти ой ўтгунга қадар амалда бўлади.
Башарти Томонлар ўртасида ўзгача келишувга эришилмаган бўлса, мазкур Битим амал қилишининг тугатилиши унинг амал қилиши даврида бошланган ва тугатилмаган у билан боғлиқ олиб борилаётган фаолиятга дахл қилмайди.
Душанбе шаҳрида 2018 йил 9 мартда икки асл нусхада, ҳар бири ўзбек, тожик ва рус тилларида тузилди, бунда барча матнлар бир хил кучга эга.