LexUZ шарҳи
Ўзбекистон Республикаси ушбу Конвенцияга Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1995 йил 6 майдаги 81-I-сонли «Ўзбекистон Республикасининг 1963 йилда Токиода имзоланган ҳаво кемасида содир этилган жиноятлар тўғрисидаги Конвенцияга ва бошқа айрим ҳаракатларга қўшилиши тўғрисида»ги қарорига мувофиқ қўшилди.
Ушбу Конвенцияда иштирок этувчи давлатлар қуйидагилар тўғрисида келишиб олдилар:
б) жиноятларга алоқадор бўлмаган, аммо самолёт, шахс ёки мол-мулкнинг хавфсизлигини, шунингдек, самолётда тартиб ва интизомни хавф остига қўйиши ёки хавф остига қўйиши мумкин бўлган ҳаракатлар.
2. III-бобда кўзда тутилган истиснолардан ташқари, ушбу Конвенция, ушбу самолёт парвозда ёки очиқ денгиз майдонидан ёки бирон бир давлат чегарасидан ташқарида бўлган бошқа ҳудуддан ташқарида бўлган ҳар қандай ҳаво кемасида, Аҳдлашувчи давлатда рўйхатдан ўтган ҳар қандай самолётда содир этилган қоидабузарликлар ёки ҳаракатларга нисбатан қўлланилиши керак.
3. Ушбу Конвенцияга кўра, самолёт двигателлар ишга туширилган пайтдан бошлаб ва қўниш йўли тугагунга қадар парвозда бўлган деб ҳисобланади.
4. Ушбу Конвенция ҳарбий, божхона ва ички ишлар хизматларида ишлатиладиган ҳаво кемаларига нисбатан қўлланилмаслиги керак.
Қоидаларнинг 4-моддасига зарар етказмасдан ва самолёт ёки шахс ёки мол-мулкнинг хавфсизлиги талаб қилинадиган ҳолдан ташқари, ушбу Конвенциянинг ҳеч бир қоидаси сиёсий жиноят қонунчилигининг бузилиши ёки ирқий ёки диний камситишга асосланган ҳаракатлар билан боғлиқ ҳар қандай ҳаракатларнинг рухсатномаси ёки талаби сифатида талқин қилинмаслиги керак.
1. Ҳаво кемасини рўйхатга олиш давлати кемада содир этилган жиноятлар ва ҳаракатларга нисбатан ваколатли юрисдикцияни амалга оширади.
2. Ҳар бир Аҳдлашувчи Давлат бундай давлатда рўйхатдан ўтган самолётда содир этилган жиноятлар бўйича ўз юрисдикциясини рўйхатга олиш давлати сифатида белгилаш учун зарур бўлган чораларни кўриши керак.
3. Ушбу Конвенция миллий қонунчиликка мувофиқ қўлланиладиган ҳеч қандай жиноий юрисдикцияни истисно қилмайди.
Рўйхатга олиш давлати бўлмаган аҳдлашувчи Давлат, самолётда содир этилган жиноятларга қарши жиноий юрисдикциясини амалга ошириш учун парвоз қилаётган самолётга тўсқинлик қила олмайди, қуйидаги ҳолатлар бундан мустасно:
б) жиноят доимий резидент томонидан ёки бундай давлатнинг доимий яшовчиларига қарши содир этилганда;
d) агар жиноят бундай давлатнинг парвозлар ёки маневралар билан боғлиқ амалдаги қоидалари ва кўрсатмаларини бузса;
е) юрисдикцияни амалга ошириш кўп томонлама халқаро битим қоидаларига мувофиқ бундай давлатнинг ҳар қандай мажбуриятларини бажариш кафолати учун зарур шарт бўлса.
1. Ушбу бобнинг қоидалари жиноят ва содир этилган хатти-ҳаракатларга ёки рўйхатдан ўтиш давлатининг ҳаво майдонида ёки очиқ денгизлар майдонида ёки бирон-бир давлатдан ташқарида бўлган агар охирги чиқиш нуқтаси ёки даъво қилинган қўнишнинг кейинги нуқтаси рўйхатга олиш давлатида бўлмаса ҳар қандай бошқа ҳудудда содир этилган ҳаво кемасида шахс томонидан жиноятларга нисбатан қўлланилмаслиги керак.
2. Қоидаларнинг 1-моддаси 3-бандига қарамай, ушбу бобга кўра, эшикларни тушириш учун очилгунига қадар юк ташишдан кейин барча ташқи эшикларнинг ёпилишидан бошлаб ҳар қандай вақтда парвозда кўриб чиқилиши керак. Мажбурий ҳодиса содир бўлган тақдирда, ушбу бобнинг қоидалари самолётда содир этилган жиноятлар ва ҳаракатларга нисбатан қўлланишни давом эттириши керак, чунки давлатнинг ваколатли органлари самолёт, йўловчилар, шунингдек, кемада бўлган мол-мулк ҳисобланади.
1. Ҳаво кемасининг командири, агар у киши самолётда жиноят содир этган ёки ният қилган бўлса, ёки 1-моддасининг 1-банди, кўриб чиқилган бўлса, бундай шахсга зарур бўлган чораларни, шу жумладан эркинликни чеклашни талаб қилиши мумкин:
c) унга (самолёт қўмондони) бундай шахсни ваколатли органларга топшириш ёки уни ушбу бобнинг қоидаларига мувофиқ тушириш имкониятини бериш.
2. Ҳаво кемаси командири бошқа экипаж аъзоларининг ёрдамини талаб қилиши ёки ҳал қилиши мумкин, шунингдек, бу шахсни ушлаб туриш учун йўловчиларга ёрдам беришни сўраши ёки ҳал қилиши мумкин. Ҳар қандай экипаж аъзоси ёки йўловчи, шунингдек, бундай чоралар самолёт, йўловчилар ёки мол-мулкнинг хавфсизлигини таъминлаш учун жуда зарур эканлигига ишонч ҳосил қилганда, ҳеч қандай санкцияларсиз тегишли чоралар кўриши мумкин.
1. 6-модда бўйича ҳар қандай шахсга нисбатан эҳтиёт чоралари, ҳаво кемаси ҳодиса содир бўлган ҳар қандай нуқтадан ташқарида қўлланилмаслиги керак, бундан мустасно:
а) бундай банд Aҳдлашмаган Давлат ҳудудида жойлашган бўлса ва унинг ваколатли органлари бундай шахсни қўнишга рухсат бериш ёки уни экстрадиция қилиш учун 6-модданинг 1-қисми с) кичик бандига мувофиқ унга нисбатан қўлланилган чораларни қўллашга рухсат беришдан бош тортса;
б) ҳаво кемаси мажбурий қўнишни ишлаб чиқармаса ва ҳаво кемаси командирини бундай шахсни ваколати органларга бера олмаса; ёки
2. Ҳаво кемаси командирини имкон қадар тезроқ бўлиши керак ва агар иложи бўлса, давлат ҳудудида ҳодиса содир бўлган тақдирда, 6-модда қоидаларига мувофиқ, бундай шахсни ҳаво кемаси ва унинг қамоққа олинишининг сабаблари ҳақида хабардор қилинади.
1. Ҳаво кемасининг командири, вазиятларга қараб, керак бўлганда, 6-модда 1-банди а) ёки б) кичик бандига биноан, ҳаво кемаси қўнадиган ҳар қандай давлат ҳудудига тушиб кетиши мумкин, чунки у яхши асосга эга бўлган ҳар қандай шахс ҳаво кемасида содир этган ёки қилмоқчи бўлаган ходисалар 1-модда 1-банднинг б) кичик бандида айтиб ўтилган ҳаракатни содир этганда.
2. Ҳаво кемасининг командири ушбу моддага кўра, бундай ҳодиса юзага келган факт ва сабабларни келтириб чиқарадиган давлат органларига хабар бериши керак.
1. Ҳаво кемасининг командири, вазиятларга қараб, керак бўлганда, 6-модданинг 1-бандига а) ёки б) кичик бандига биноан, ҳаво кемалари қўнадиган ҳар қандай давлат ҳудудига тушиб кетиши мумкин, чунки у яхши асосга эга бўлган ҳар қандай шахс ҳаво кемасида 1-модданинг 1-банди б) кичик бандида айтиб ўтилган ҳаракатни содир этган ёки қилмоқчи бўлган ҳолатларда.
2. Ҳаво кемасининг қўмондони ушбу мақолага кўра, бундай ҳодиса юзага келган факт ва сабабларни келтириб чиқарадиган давлат органларига хабар бериши керак.
Ушбу Конвенцияга мувофиқ қабул қилинган чора-тадбирлар учун ҳеч ким — ҳаво кемасининг командири, на экипаж аъзоси, на йўловчи, на ҳаво кемасининг эгаси, на эксплуатанти, на парвози амалга оширилган шахс чора-тадбирлар қабул қилинган шахсга нисбатан ишни кўриб чиқишда жавобгар бўлмаслиги керак.
1. Ҳаво кемасида бирон бир шахс ноқонуний равишда парвозда ҳаво кемасини назорат қилиш, қўлга олиш ёки бошқа ноқонуний равишда амалга ошириш ёки бундай ҳаракатни амалга ошириш натижасида куч ёки таҳдидлар билан ҳибсга олинганида, Аҳдлашувчи давлатлар ҳаво кемасини назорат қилишни тиклаш учун барча тегишли чораларни кўришлари керак.
2. Олдинги бандда кўриб чиқилган ҳолларда, ҳаво кемасини қўндирадиган шартнома давлати йўловчилар ва экипаж аъзоларини парвозни давом эттиришга, бу муаммони имкон қадар тезроқ ҳал қилишга имкон беради ва ҳаво кемаси ва унинг юкини қонуний эгаларига қайтариши керак.
Ҳар қандай Аҳдлашувчи Давлат бошқа Аҳдлашувчи давлатда рўйхатдан ўтган самолёт командирига 8-модданинг 1-бандига мувофиқ ҳар қандай Лидони қўндиришга рухсат бериши керак.
1. Ҳар қандай Аҳдлашувчи Давлат 9-модданинг 1-бандига мувофиқ ҳаво кемаси командири томонидан берилган буйруқ ҳар қандай шахс томонидан қабул қилиниши керак.
2. Вазиятларнинг асос бўлиб хизмат қилишига ишонч ҳосил қилиб, ҳар қандай Аҳдлашувчи Давлат 11-модданинг 1-банднда кўриб чиқилган ва уни чиқарган шахсда гумон қилинган шахснинг мавжудлигини кафолатлайдиган ҳар қандай бошқа чораларни кўриши ёки бажариши керак. Муҳофаза қилиш ва бошқа чора-тадбирлар ушбу давлат қонунчилигида назарда тутилганидек тақдим этилиши керак, аммо жиноят содир этиш тўғрисидаги протоколларни тузиш ва жиноятчини бериш учун зарур бўлган вақтга узайтирилиши мумкин.
3. Аввалги хатбошига кўра, қамоқда бўлган ҳар қандай шахс, унинг фуқароси бўлган давлатнинг энг яқин вакили билан дарҳол алоқа ўрнатишга ёрдам бериши керак.
5. Агар Давлат, ушбу моддага мувофиқ, шахсни ҳибсга олган бўлса, у дарҳол ҳаво кемасини рўйхатга олиш давлатини, шунингдек, қўлга олинган шахснинг миллати давлатини хабардор қилиши керак ва агар у мақсадга мувофиқ деб ҳисобласа, ушбу ҳақиқатга қизиққан ҳар қандай бошқа Давлат, бундай шахс ҳибсга олинганлиги ва ҳибсга олинган ҳолатлар ҳақида ушбу модданинг 4-бандида келтирилган дастлабки терговни олиб борувчи давлат юқорида қайд этилган давлатларга ўз хулосаларини диққат билан баён этиши ва юрисдикцияни қўллашни режалаштираётганини билдириши керак.
1. 8-модданинг 1-банди ёки 9-модданинг 1-бандига асосан тушириб қолдирилган ҳар қандай шахс ёки у жиноят содир қилгандан кейин 11-модданинг 1-бандига биноан ўткизилган бўлса, тайинланган давлат қонунчилигига асосан жиноий суриштирувларни олиб бориш мақсадида тайинланган пунктнинг кўриб чиқишига қараб жиноий жазо тайинлаши мумкин.
2. 13-модданинг 2-бандида қайд этилган на ҳодиса, на экстрадиция, на ҳибсга олиш, 2-бандида кўрсатилган бошқа ҳеч қандай чора-тадбирлар, на муайян шахснинг қайтиш унинг миллий қонунчилигига мувофиқ, муайян Аҳдлашувчи давлат ҳудудида шахслар қабул қилиниши сифатида қабул қилиниши керак;
ушбу Конвенцияда ҳеч нарса ўз ҳудудидан бундай шахсларни чиқариб юбориш учун Аҳдлашувчи давлатнинг қонун ҳужжатларига таъсир қилмаслиги керак.
1. 8-модданинг 1-бандига асосан тушириб қолдирилган ҳар қандай шахс ёки 9-модданинг 1-бандига мувофиқ берилган ва ёки 11-модданинг 1-бандида қайд этилган жиноятни содир этгандан кейин туширилган, ва унинг парвозини давом эттирмоқчи бўлган ҳар қандай мақсадга ўз ихтиёри билан амал қилиш ҳуқуқига эга бўлиши керак, шунинг учун унинг мавжудлиги қонунчиликка мувофиқ, экстрадиция қилиш ёки жиноий жавобгарликка тортиш учун давлатда тушиши керак.
2. Кимнинг ҳудудида шахс 8-модданинг 1-банди кўра қўниш ёки 9-модданинг 1-банди остида чиқарилган ёки 11-модданинг 1-банди содир этишда далолатнома гумон қилинган аҳдлашувчи Давлат, бундай ҳолатларда ушбу Аҳдлашувчи давлатнинг фуқароси бўлган шахсга қараганда, унинг ҳимояси ва хавфсизлигига нисбатан камроқ қўллаб-қувватланадиган апелляцияга бериб, ўз ҳудудидан кириш ва қабул қилиш, бериш ва чиқариб юбориш каби қонун ҳужжатларига зарар етказмасдан амалга оширади.
1. Аҳдлашувчи давлатда рўйхатдан ўтган самолётда содир этилган жиноятлар нафақат содир этилган жойда, балки ҳаво кемаларини рўйхатга олиш давлатида ҳам содир этилганидек, экстрадиция мақсадлари учун кўриб чиқилиши керак.
2. Аввалги қоидаларининг бандларига зарар этказмасдан, ушбу Конвенцияда ҳеч қандай қоидалар экстрадиция қилиш учун рухсат бермаслиги керак.
Жиноятни тергов қилиш ёки ҳибсга олиш ёки бошқача қилиб айтганда ҳаво кемасида содир этилган ҳар қандай жиноятга нисбатан юрисдикцияни қўллаш учун ҳар қандай чоралар кўрилганда. Аҳдлашувчи Давлат хавфсизлик ва аэронавигация билан боғлиқ масалаларга эътибор бериши керак ва ҳаво кемаси, йўловчилар, экипаж аъзолари ва юкларнинг кераксиз кечикишидан қочиш учун ҳаракат қилиш керак.
Агар Аҳдлашувчи давлатлар ҳар қандай давлатда рўйхатдан ўтмаган қўшма ҳаво-транспорт эксплуатацияси ташкилотлари ёки халқаро ташиш агентликларини ташкил қилсалар, бундай давлатлар, содир бўлган ҳолатларга қараб, улар орасида давлатни белгилашлари керак, бу Конвенцияга мувофиқ рўйхатга олиш давлати сифатида қаралиши ва ушбу Конвенциянинг барча иштирокчи — давлатларига ушбу хабарни юборадиган халқаро фуқаро авиацияси ташкилотини (ИКАО) хабардор қилиши керак.
Конвенция кучга кирган санадан олдин, қоидаларнинг 21-моддсига мувофиқ, бу рақам БМТ ёки ҳар қандай ихтисослаштирилган ташкилотларнинг аъзоси бўлган ҳар қандай Давлат томонидан имзоланиши учун очиқ қолади.
1. Ушбу Конвенция барча давлатларнинг конституциявий тартиб-қоидаларига мувофиқ ратификация қилиниши керак.
1. Имзо чеккан 12 та давлатлар ушбу Конвенцияни ратификация қилиш тўғрисидаги протоколларини топширгандан сўнг, улар ўртасида ўн иккинчи ратификация баённомаси топширилган санадан кейин ўн тўққизинчи куни кучга кириши керак. Ҳар бир давлат учун ўн тўққизинчи куни ратификация протоколини топширгандан сўнг кучга кириши керак.
2. Ушбу Конвенция кучга киргандан сўнг, у БМТ Бош котиби ва халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти томонидан рўйхатга олиниши керак.
1. Ушбу Конвенция, кучга киргандан сўнг, ҳар қандай БМТ аъзоси Давлат ёки бошқа ихтисослаштирилган ташкилотларга қўшилиш учун очиқ бўлиши керак.
2. Давлат қўшилиши халқаро фуқаро авиацияси ташкилотига аъзо бўлиш тўғрисидаги баённомани топшириш йўли билан амалга оширилиши ва уни сақлаш учун топширилган санадан бошлаб ўн тўққизинчи куни кучга кириши керак.
1. Ҳар қандай Аҳдлашувчи Давлат ушбу Конвенцияни халқаро фуқаро авиацияси ташкилотини хабардор қилиш орқали рад этиши мумкин.
2. Денонсация халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти томонидан денонсация хабарномасини олган кундан олти ой ўтгач кучга киради.
1. Икки ёки ундан ортиқ Аҳдлашувчи давлатлар ўртасида ҳар қандай низо, бу Конвенцияни талқин ёки қўллаш билан боғлиқ, қайси музокаралар йўли билан ҳал қилиниши мумкин эмас, улардан бири илтимосига ҳакамлик узатилади. Агар, ҳакамлик муҳокамаси талаб қилинган кундан бошлаб олти ой ичида, Томонлар арбитраж ташкил этиш бўйича келишиб олиш имкониятига эга бўлмаса, бу партиялар ҳар қандай суд мақомига кўра халқаро судга масалаларни мурожаат қилиши мумкин.
2. Ҳар бир Давлат ушбу Конвенцияни имзолаш ёки ратификация қилиш ёки унга қўшилиш вақтида ўзини олдинги банднинг тегишли қоидалари деб ҳисобламаслигини эълон қилиши мумкин.
3. Аввалги бандга мувофиқ резервасённи амалга оширган ҳар қандай Аҳдлашувчи Давлат ҳар қандай вақтда ушбу шартномани бекор қилиши мумкин, бу ҳақда халқаро фуқаро авиацияси ташкилотига хабар беради.
Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти БМТнинг барча аъзо давлатларини ёки бошқа ихтисослаштирилган ташкилотларни хабардор қилиши керак:
б) ратификация ёки қўшилиш тўғрисидаги ҳар қандай ҳужжатни, шунингдек бундай сақлаш учун берилган санани топшириш тўғрисида;
д) ҳар қандай денонсация хабарномасини ва бундай қабул қилинган санани қабул қилиш тўғрисида, шунингдек
e) 24-моддага мувофиқ қилинган ҳар қандай декларация ёки баёнотни, шунингдек бундай қабул қилинган санани қабул қилиш тўғрисида.
Қуйидаги имзо чеккан давлатларнинг тегишли вакилларга эга эканлигига ишонч ҳосил қилиш учун ушбу Конвенцияни имзоладилар.
Ушбу Конвенция халқаро фуқаро авиацияси ташкилотига топширилади ва 19-модда бўйича имзолашга очиқ қолади ва юқорида қайд этилган ташкилот тасдиқланган нусхаларини БМТнинг барча аъзо давлатларига ёки ҳар қандай ихтисослаштирилган ташкилотга юборади.