Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонуни (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 39-сон, 386-модда) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сон «Саноатда кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги (Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати қарорлари тўплами, 2004 й., 7-сон, 64-модда) қарорига мувофиқ буюраман:
1. Ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бўлган ишлаб чиқариш объектлари учун саноат хавфсизлиги қоидалари иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги билан келишилиб, норматив техник ҳужжат сифатида эътироф этилган кундан бошлаб кучга киритилсин ва кўпайтирилсин.
Мазкур «Ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бўлган ишлаб чиқариш объектлари учун саноат хавфсизлиги Қоидалари» (бундан кейин — Қоидалар) Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларида саноат хавфсизлиги тўғрисидаги» Қонуни (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 39-сон, 386-модда)га, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги қарорига (Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари тўплами, 2004 й., 7-сон, 64-модда)га мувофиқ ишлаб чиқилган бўлиб, ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича хавфли ишлаб чиқариш объектларида портлаш ва ёнғин хавфсизлигини таъминлаш, авария ҳолатлари ва ишлаб чиқаришда шикастланиш ҳолларининг олдини олиш ҳамда ташкилотларда авария оқибатларини локализация қилиш ва бартараф этишга йўналтирилган. Ушбу Қоидаларнинг иловасига мувофиқ ўз таркибида портлаш-ёниш хавфи бор ишлаб чиқариш объектларига (бундан кейин — хавфли ишлаб чиқариш объектлари) эга, уларда бир жойдан бошқа жойга кўчаётган, қайта ишлаб чиқилаётган ва сақланаётган ўсимлик хом ашёси ва унинг қайта ишлаб чиқилган маҳсулоти, портлаш хавфи бор чанг-ҳаво аралашмасини ҳосил қилиш имкони бор, ёндириш манбаидан портлаши, ўз-ўзидан ёниши ёки ёниши ва уни бартараф этгандан сўнг мустақил ёниши мумкин бўлган ишлаб чиқариш объектларнинг барча ташкилотларига Қоидалар тегишлидир.
а) ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича хавфли ишлаб чиқариш объектларини лойиҳалаштириш, улардан фойдаланиш, уларни кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва уларни тугатиш;
б) ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича хавфли ишлаб чиқариш объектларида фойдаланиладиган техник қурилмаларни тайёрлаш, монтаж қилиш, созлаш, таъмирлаш ва уларга хизмат кўрсатиш;
2. Ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича хавфли ишлаб чиқариш объектлари қуйидагилардан иборат:
1) ўсимлик хом ашёси ва уни қайта ишлаб чиқариш маҳсулини темир йўл, автомобиль ва сув транспортига қабул қилиш ёки ундан туширишга мўлжалланган қабул қилиш-тушириш қурилмалари;
2) ўсимлик хом ашёси ва уни қайта ишлаб чиқариш маҳсулини ҳаракатланишини таъминлайдиган иш бинолари, элеваторларнинг силос корпуслари, силос типидаги омборлар ҳамда идишсиз сақлашга мўлжалланган ер омборлари ва галереялар;
3) ун, дон, арпа, турли ем ва ем аралашмаларини ишлаб чиқарувчи цехлар, бўлинмалар, блокли-модулли ва агрегатли қурилмалар, уруғ ва жўхорини қайта ишлаб чиқарувчи ишлаб чиқаришлар;
4) арпа, дон, турли емларни тозаловчи, майдаловчи, мой олинадиган уруғларни кепакка ажратувчи, тайёрловчи, ишлов берувчи ва майдаловчи бўлинмалар;
6) дон қуритиш қурилмалари, қабул қилиб тозаловчи ва қуритиб тозаловчи миноралар, чиқиндилар, чанг, шунингдек қопларни тозалаш ва саралаш цехлари.
а) Ўзбекистон Республикасининг қонунчилиги ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар, мазкур Қоидалар ҳамда белгиланган тартибда қабул қилинган бошқа меъёрий-техник ҳужжатларда белгиланган саноат хавфсизлиги талабларининг бажарилиши;
б) «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекциясининг меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларида белгиланган меҳнат муҳофазаси бўйича меъёрий талабларнинг бажарилиши;
в) ходимларни саноат хавфсизлиги бўйича тайёрлаш ҳамда уларнинг ушбу масаладаги билимларини белгиланган тартибда текшириш;
г) «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекцияси ҳамда унинг ҳудудий идоралари ва мансабдор шахслари томонидан, ўз ваколатлари доирасида берилган фармойишлари ва ёзма кўрсатмаларининг бажарилиши;
д) саноат хавфсизлиги талабларини белгилайдиган меъёрий-ҳуқуқий ва меъёрий-техник ҳужжатларнинг мавжудлиги;
е) хавфли ишлаб чиқариш объектларида фойдаланишда бўлган бинолар, иншоотлар, техник қурилмаларни, хавфли ишлаб чиқариш объектларини қуриш, кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва тугатиш бўйича лойиҳа ҳужжатларини, саноат хавфсизлиги декларацияси ҳамда хавфли ишлаб чиқариш объектидан фойдаланиш билан боғлиқ бошқа ҳужжатлар (портлаш хавфсизлиги бўйича техник паспорт, аварияларни бартараф этиш режаси ва шу кабилар)ни белгиланган тартибда экспертизадан ўтказиш.
4. Ташкилотнинг умумий бошқариш тизими таркибида (кам сонли ташкилотлар бундан мустасно) саноат хавфсизлигини бошқариш тизими (СХБТ) ташкил этилиб, жорий этилади.
СХТБга саноат хавфсизлиги талабларига риоя этиш устидан ишлаб чиқариш назорати хизмати интеграция қилинади. Ташкилот саноат хавфсизлигининг ҳолатини даврий равишда баҳолаш услубларини ишлаб чиқиб, жорий этади;
СХТБ фаолиятининг самарадорлигининг ички текширувини ўтказиш режалари ва усулларини ўз вақтида тузатиб туради ҳамда ишлаб чиқариш назорати хизмати фаолиятини таҳлил этади.
6. Хавфли ишлаб чиқариш объектларида ишлайдиган ходимларни хавфсизлик техникаси, ёнғин хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси бўйича ўқитиш, йўриқномадан ўтказиш ва билимларини текшириш «Меҳнат муҳофазаси бўйича ўқишларни ташкил қилиш ва билимларни синаш тўғрисидаги намунавий низом» (рўйхат рақами 272, 1996 йил 14 август)га мувофиқ белгиланган тартибда ўтказилади.
7. Хавфли ишлаб чиқариш объектларини лойиҳалаштириш, улардан фойдаланиш, уларни кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва тугатиш ишларини бажариш учун лойиҳа ҳужжатларини ишлаб чиқишда, лойиҳалашнинг барча босқичларида лойиҳа ҳужжатларининг тегишли бўлимларида талаблар ҳисобга олинади ҳамда саноат хавфсизлигини таъминлаш, аварияларнинг олдини олиш ва содир бўлганда оқибатларини бартараф этиш бўйича чора-тадбирлар, зарур асосланишлар ва ҳисоб-китоблар билан бирга кўзда тутилган бўлиши зарур.
8. Ишлаб чиқариш ва объектлар лойиҳаларидаги тушунтирувчи ёзувларда портлаш-ёнғин хавфсизлиги бўйича мустақил бўлимлари кўзда тутилган бўлиб, уларда портлаш ва ёнғин хавфсизлиги бўйича лойиҳада кўзда тутилган барча чора-тадбирлар кўрсатиб ўтилган ва асосланган бўлиши зарур.
10. Ишлаб чиқариш ва объектларни лойиҳалаш ҳамда улардан фойдаланишда ишлаб чиқариш хоналари ва ташқи қурилмаларнинг портлаш ҳамда ёнғин хавфи мавжуд зоналарнинг классларини аниқлаш зарур.
11. Лойиҳа ҳужжатларида авария, ёнғин ҳолатларининг олдини олиш ва содир бўлганда оқибатларини локализация қилиш ишлари лойиҳалаштирилаётган объектда, шунингдек ушбу лойиҳалаштирилаётган объект жойлашган ҳудуддаги бошқа объектларда содир бўлган авария ҳолларида бажариладиган чора-тадбирлар кўзда тутилади.
Ушбу чора-тадбирларни ишлаб чиқишда хавф манбаси, таваккалчилик омиллари, авария содир бўлган шароитлар ва уларнинг сценарийси, ишлаб чиқариш ходимларининг сони ва жойлашиши ҳисобга олиниши зарур.
Хавфли ишлаб чиқариш объектини консервация қилиш ёки тугатиш бўйича лойиҳа ҳужжатларида объектни консервация қилиш ёки тугатиш жараёнида, шунингдек ундан кейинги вақтда авария ва ёнғин ҳолатларининг олдини олиш, содир бўлганда оқибатларини локализация ва бартараф этиш чора-тадбирлари кўзда тутилади.
12. Хавфли ишлаб чиқариш объекти учун лойиҳа ҳужжатлари таркибида «Давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва фуқароларига саноат хавфсизлиги декларациясини ишлаб чиқиш ва тақдим этиш тартиби ҳақидаги Низом»га (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йил 10 декабрдаги 271-сонли қарорининг 4-иловаси, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2008 й., 50-сон, 496-модда) мувофиқ саноат хавфсизлиги декларацияси ишлаб чиқилади. Саноат хавфсизлиги декларацияси «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекциясининг меъёрий ҳуқуқий ҳужжатларига мувофиқ ишлаб чиқилади, аниқлаштирилади ҳамда саноат хавфсизлиги бўйича экспертизадан ўтказилади.
13. Хавфли ишлаб чиқариш объектларини лойиҳалаш ҳамда хавфли ишлаб чиқариш объектларини қуриш жараёнида лойиҳа ҳужжатларининг сифати ҳамда лойиҳавий қарорларга риоя этилиши устидан ШНҚ 1.03.07-2010-сонли «Қурилишни техник муаллифлик назорат қилиш тўғрисидаги Низом»га мувофиқ муаллифлик назорати таъминланган бўлиши зарур.
14. «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекцияси томонидан тасдиқланган лойиҳа ҳужжатларининг саноат хавфсизлиги бўйича экспертизанинг ижобий хулосаси мавжуд ҳолларда «Саноат хавфсизлигини экспертиза қилиш тизими тўғрисидаги Низом» (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йил 10 декабрдаги 271-сонли қарорининг 2-иловаси, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2008 й., 50-сон, 496-модда)га мувофиқ хавфли ишлаб чиқариш объектини қуриш, кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва тугатишни бошлаш тўғрисида қарор қабул қилинади.
15. Хавфли ишлаб чиқариш объекти қурилиши тугаллангандан кейин уни фойдаланишга қабул қилиш ШНҚ 3.01.04-2004-сонли «Қурилиши тугалланган объектларни фойдаланишга қабул қилиш. Умумий қоидалар»га мувофиқ амалга оширилади.
16. Хоналар, бинолар ва иншоотлар амалдаги қурилиш меъёрий ҳужжатлари ва мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ бўлиши зарур.
17. «А» ва «Б» тоифа хоналарда енгил очиладиган ташқи тўсиқ конструкциялари кўзда тутилган бўлиши зарур.
Енгил очиладиган тўсиқ конструкциялари (ЛСК) сифатида, одатда дераза ва фонусларни ойналар билан қоплашдан фойдаланиш лозим. Дераза ойнасининг қалинлиги 3,4 ва 5 mm ҳамда майдони (мувофиқ равишда) камида 0,8 , 1 ва 1,5 m2 бўлганда енгил очиладиган конструкция ҳисобланади. Симли (армировка қилинган) ойналар енгил очиладиган конструкция ҳисобланмайди.
Ойна билан қопланадиган майдон ҳажми етарли бўлмаган ҳолларда енгил очиладиган конструкциялар сифатида пўлат, алюминий ва асбест-цементли листлардан тайёрланган конструкция қопламалари ҳамда самарали иссиқлик қопламасидан фойдаланишга рухсат берилади. . Енгил очиладиган конструкциялар участкасидаги рулонли гилам қопламаларини ҳар бирини, кўпи билан 180 m2 майдондан иборат карталарга кесиш лозим.
18. Енгил очиладиган конструкциялар майдонини ҳисоб-китоблар орқали аниқлаш зарур. Ҳисоб-китоб қилинган маълумотлар йўқ бўлган ҳолларда енгил очиладиган конструкциялар майдони «А» тоифали хонанинг 1 m3 учун камида 0,05 m2, «Б» тоифали хонанинг 1 m3 учун эса камида 0,03 m2 ташкил этиши лозим.
Енгил очиладиган конструкциялар қопламаларидан чиқадиган ҳисобланган кучланиш 0,7 кРа (70 kgf/m2) дан ошмаслиги лозим.
Кўрсатиб ўтилган чеклаш кучга киритилишидан олдин фойдаланишга топширилган, «Б» тоифа ишлаб чиқариш хоналари бўлган ҳамда ертўла ва пойдевор қаватида жойлашган бинолардан мазкур Қоидаларнинг 9-бандида кўрсатилган талаблар бажарилиши шарти билан фойдаланишга рухсат берилади.
20. Лойиҳаларида «Б» тоифа хоналарни ўзаро ёки бошқа тоифа хоналари билан боғловчи ер ости галереялари ёки тоннеллари мавжудлиги зарурати қатъий равишда асосланган бўлиши зарур. «Б» тоифа биноларни лойиҳалаштиришда оловдан тўсувчи клапанлар ва тамбур-шлюз қурилмаларисиз уларни бошқа бино ва хоналар билан боғловчи тоннеллар ва ер ости галереяларини қуриш кўзда тутилишига рухсат берилмайди.
21. «Б» тоифали хоналарни бир-биридан ва бошқа тоифа хоналари, коридорлар ҳамда зинапоя майдончаларидан ажратиб турувчи ёнғинга қарши девордаги ўтиш жойлари ва тўсиқларда тамбур-шлюзлар жойлаштирилиши кўзда тутилган бўлиши зарур.
22. Тамбур-шлюзларнинг «Б» тоифа ишлаб чиқариш хоналар томонидаги эшиклари («Б» тоифа ишлаб чиқариш хоналарида содир бўлиши мумкин бўлган портлаш ҳолатини зинапоя майдончаси ёки бошқа ишлаб чиқариш хонасига ўтишининг олдини олиш мақсадида) ички томонга очилиши зарур.
23. «Б» тоифали хоналардаги тамбур шлюзлар (ёнувчан чанг чиқарувчи), шу жумладан хоналардан зинапоя майдончасига ўтишдаги тамбур-шлюзларда подпорка учун ҳаво узатиш зарур эмас (ҳаво узатувчи вентиляция каналлари эвакуация йўллари орқали портлашни тарқалиб кетишига ёрдам бериши мумкин).
24. Иккита хона учун битта умумий тамбур-шлюзни жойлаштиришга рухсат берилади (бунда, «Б» тоифа хоналарда иккинчи эвакуация чиқиш жойи бўлиши зарур).
25. Тамбур-шлюзларни жойлаштириш техник жиҳатдан мумкин бўлмаган ҳолларда, тамбур-шлюзларни жойлаштириш бўйича талаблар кучга киритилишидан олдин ишлаб чиқилган лойиҳаларга асосан қурилиб, ишлаётган элеваторлар, тегирмонлар, арпа ва комбикорм заводларидан фойдаланиш, мукаммал таъмирлаш, реконструкция қилиш ва техник қайта жиҳозлаш жараёнида кўрсатиб ўтилган хоналардан, эшиклари қарама-қарши томонларга очиладиган кичик чуқурликдаги (иккита эшик типли) ёки одатда «Б» тоифа ишлаб чиқариш хонаси томонига очиладиган битта эшикли тамбур-шлюзлардан фойдаланиш мумкин. Бунда, кўрсатилган хоналарнинг ёнғин ва портлаш хавфсизлигини кучайтиришга йўналтирилган ташкилий-техник компенсацияловчи чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилиши зарур.
26. Кўп қаватли ишлаб чиқариш биноларининг зинапоя майдончалари «Б» тоифа хоналаридан ҳаво зоналари ёки тамбур-шлюзлар билан тўсилган бўлиши зарур.
27. «Б» тоифали ишлаб чиқариш биноларининг баландлиги ердаги режалаштирилган белгидан охирги қаватнинг полигача 30 метрдан ошиқ ҳолларда H1 (зинапоя майдончасига очиқ ўтиш жойларидан ташқи ҳаво зонаси орқали) ёки Н3 (зинапоя майдончасига бевосита қаватдан тамбур-шлюз орқали ўтиш) типидаги тутун йиғилмайдиган зинапоя майдончалари кўзда тутилган бўлиши зарур.
Н2 типидаги (зинапоя майдончасига ҳаво узатиладиган) тутун йиғилмайдиган зинапоя майдончаси жойлаштирилишини кўзда тутишга ҳам рухсат берилади.
28. Элеваторларнинг иш биноларида H1 типидаги (айвон ва лоджиялардан ташқи ҳаво зонаси орқали чиқиш) тутун йиғилмайдиган зинапояларни жойлаштиришга рухсат берилади.
29. Ишлаётган ишлаб чиқаришлар ва объектларда электр кабеллари ўтказилган зинапоя майдончаларидан фойдаланишга рухсат берилади. Бунда ушбу кабеллар механик ҳимояланган (короблар, кожухлар ва шу кабилар билан) ҳамда уларда тақсимловчи шитлар ва ҳар қаватда қўлда бошқариладиган ёнғиндан хабар берувчи воситалар ўрнатилган бўлиши зарур.
30. Эвакуация йўллари бино хоналарида жойлашган барча одамларни хавфсиз эвакуация қилишни таъминлаши зарур.
б) биринчи қаватдан ташқари бошқа барча қаватлардан зинапоя майдончасига ўтиладиган коридорга ёки бевосита зинапоя майдончасига (шу жумладан холл орқали). Бунда зинапоя майдончаларининг бевосита ташқарига ёки туташувчи коридорлардан эшиклари бор бўлган тўсиқли чиқиш жойлари бўлиши зарур;
в) ўша қаватнинг ўзидаги қўшни хонага юқорида «а» ва «б» бандларда кўрсатилган, чиқиш жойлари билан таъминланган бўлиши зарур, қурилиш меъёрлари ва қоидаларида кўзда тутилган ҳоллар бундан мустасно.
Иккинчи эвакуация чиқиш жойлари сифатида ташқи ёнғинга қарши зинапоялар (3-типли ташқи очиқ зинапоялар)дан фойдаланишга рухсат берилади.
34. Эвакуация йўлидаги эшиклар одатда бинодан чиқиш йўналиши бўйича очилиши зарур («А» ва «Б» тоифа хоналаридан чиқиш жойлари, агар улар бошқа тоифа хоналарига ўтилмайдиган бўлса, бундан мустасно).
Ташқи эвакуация зинапояларига чиқиладиган эшиклар, ичкаридан калитсиз очиш имконини берадиган ёпувчи мосламалар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
35. Кўп қаватли биноларда, одамларни эвакуация қилишга мўлжалланган ташқи пўлат зинапоялар одатда, ташқи деворларнинг тўсилган участкаларида жойлаштирилади.
Кўрсатиб ўтилган зинапояларни ойналанган жойларда жойлаштиришга рухсат берилади. Бунда, зинапояларнинг ойнабанд томонидан ёнмайдиган материалдан тайёрланган тўсиқлари бўлиб, қаватдан чиқиш жойлари эса тўсиқ ташқарисида жойлашган бўлиши зарур.
Ташқи эвакуация зинапояси ойналанган ўтиш жойлари қарама-қаршисида жойлашган ишлаб турган ишлаб чиқаришлар ва объектлардан, тўсиқларнинг жойлашиши битта хонадаги ЛСК майдонини меъёрий талабларда белгиланган ўлчамлардан кичиклаштирадиган ҳолларда, ялпи тўсиқсиз фойдаланишга рухсат берилади.
36. Силос корпусларида силос қаватлари юқорисидаги бошқа бино ва иншоотларга ўтиладиган, зинапоя майдончалари ва ташқи эвакуация зинапоялари билан жиҳозланган конвейер галереяларидан эвакуация чиқиш жойлари сифатида фойдаланишга рухсат берилади.
37. Битта иншоотга бирлаштирилган ёки ўзаро ва элеваторларнинг иш бинолари, шунингдек дон маҳсулотларини қайта ишлаб чиқарувчи ишлаб чиқариш бинолари билан конвейер галереялари орқали боғланган силос корпусларида зинапоя майдончаларини жойлаштирмаслик мумкин.
Бунда, элеватор иш бинолари ва силос корпусларида силос юқорисидаги қават томигача етадиган очиқ пўлат эвакуация зинапоялари бўлиши зарур.
Силос юқорисидаги қават хонасининг энг узоқда жойлашган участкасидан ташқи зинапоя ёки зинапоя майдончасига чиқадиган жойгача бўлган масофа 75 m дан ошмаслиги зарур.
38. Қуйидаги жойларда битта (иккинчисини жойлаштирмаган ҳолда)эвакуация чиқиш жойини жойлаштиришга рухсат берилади:
а) «А» ва «Б» тоифа хоналар орқали ўша қаватда жойлашган, ишлаб чиқариш ёки муҳандислик жиҳозлари ўрнатилган ва мунтазам равишда одамлар бўлиши мустасно этилган хоналарда;
б) чиқиш жойигача 25 m дан узоқ бўлмаган ва ушбу чиқиш жойи қаватдан иккита эвакуация чиқиш жойига олиб чиққан ҳолларда исталган қаватда жойлашган хонадан, энг кўп ишчилар ишлайдиган сменада ишловчилар сони:
в) ертўла, пойдевор ёки ер устки қаватда жойлашган хонадан, агар ушбу чиқиш жойи бевосита ташқарига ёки ташқарига чиқадиган зинапояга олиб чиққан ҳолларда ва хонадаги энг узоқ жойлашган участкадан чиқиш жойигача масофа 25 m дан ошмаган ҳолларда (зинапоя баландлигининг уч баробарига тенг бўлган зинапоя узунлигига тенг масофани ҳисобга олган ҳолда) ҳамда энг кўп ишчилар ишлайдиган сменада ишловчилар сони 5 кишидан ошмаган ҳолларда;
г) биринчи қаватдан юқорида мунтазам равишда ишловчилар бўлмайдиган бино ва иншоотларда. Бундай ҳолларда битта эвакуация чиқиш жойи тутун йиғилмайдиган зинапоя майдончаси ёки 3-типли ташқи зинапоя орқали жойлаштирилиши мумкин.
39. «Б» тоифа ишлаб чиқариш бинолари ва иншоотларини боғлаб турадиган галереяларда, одатда профили пўлат рухланган ёки асбест цементли (шиферли) листлардан тайёрланган енгил очиладиган конструкциялар кўзда тутилади.
40. Элеваторларнинг иш биноларини ва «Б» тоифа бошқа биноларни хом ашёни ерда сақланадиган омборлар билан боғлаш дон омборларидан ёнғинга қарши 1-типли тўсиқлар ва тамбур-шлюзлар билан ажратилган конвейер галереялари орқали жойлаштириш кўзда тутилади.
Конвейерлар ўтказиладиган ўтиш жойлари автоматлаштирилган ёнғинга қарши клапанлар ёки ҳимоя шитлари билан ҳимояланган бўлиши зарур.
41. Электр хоналари (тақсимловчи подстанциялар, трансформатор подстанциялари, тақсимловчи қурилмалар ва шу кабилар)ни лойиҳалаштиришда, уларни «А» ва «Б» тоифа хоналари (турли классдаги портлаш хавфи мавжуд зоналари) устида ва (ёки) остида жойлаштирилишига рухсат берилмайди.
Қўшимча қурилган электр хоналарини «Б» тоифа (В-Па классли зона) ости ёки устида жойлаштиришга, агар электр хоналарида ҳавонинг ортиқча босими ҳамда кириш туйнуклари ва очиқ жойларни ёнмайдиган материаллар билан зич ёпилган ҳолларда жойлаштиришга рухсат берилади.
Кўрсатиб ўтилган талаблар кучга киритилишидан олдин ишлаб чиқилган лойиҳалар асосида қурилган ишлаб турган объектларда ушбу талабларни техник томондан бажариш имкони бўлмаган ҳолларда, улардан «Б» тоифа хоналарига чиқиш жойи бўлган, «Б» тоифа хоналарининг устида ва (ёки) остида жойлаштирилган электр хоналари билан биргаликда фойдаланишга рухсат берилади. Бунда кабелларнинг ишлаб чиқариш хоналарига ўтиш жойларини герметик зичлаш ва электр ҳимоя хоналаридан «Б» категория хоналарига ўтиш жойларида тамбур-шлюзлар жойлаштириш зарур.
42. Ишлаб чиқариш хоналарининг деворлари ва тўсинларида очиқ жойлар ва туйнуклар жойлаштирилишига, фақатгина ишлаб чиқариш зарурати (масалан, жиҳозларни монтаж қилиш учун) ёки иситиладиган хоналарда ҳаво алмашиши мақсадида рухсат берилади.
43. Ун сақлаш учун мўлжалланган бункерлар ва силослар оралиғида қайта ўтказувчи ойналарни жойлаштириш ман этилади.
44. Кабелларни ўтказиш учун мўлжалланган шахталарда норийлар ва бошқа жиҳозлар, оқова қувурлар ва аспирация ҳаво ўтказгичларини жойлаштириш ман этилади.
Аккумуляторда ишлайдиган погрузчиклар учун мўлжалланган зарядка станцияси бошқа омборхоналардан 1-типли ёнғинга қарши тўсиқ деворлари ва 3-типли ёнғинга қарши тўсинлар билан тўсилган бўлиши ҳамда алоҳида чиқиш жойи бўлиши зарур.
Зарядка станцияларини «Б» ва «В» тоифа бинолари ва хоналарига туташтириб қуриш ҳамда уларни кўп қаватли бинолар хоналарида жойлаштириш мумкин бўлиб, бунда, улар ташқи девор олдида жойлаштирилиши, ушбу қаватлар газлар киришидан ҳимояланиши ҳамда портлашга қарши чора-тадбирлар кўрилиши зарур.
Ишлаб турган ишлаб чиқаришлар ва объектлар учун зарядка хонасини тамбур-шлюзлар орқали «В» тоифа хоналари билан боғлашга рухсат берилади.
45. Меласса ва мойлар сақлаш учун мўлжалланган омборларни ертўла (пойдевор) қаватларида жойлаштиришда, уларни бошқа ишлаб чиқариш хоналаридан ёнғинга қарши чидамлилик чегараси REI 45 дан кам бўлмаган ёнмайдиган материаллардан тайёрланган қурилиш конструкциялари билан изоляция қилиш ва алоҳида чиқиш жойини жойлаштириш зарур.
46. Аспирация ҳаво ўтказгичлари, ҳаво билан иситиш тизими қувурлари, материал узатувчи қувурлар, оқова қувурлар, норий ва конвейерларни маиший, ёрдамчи ва маъмурий-хўжалик хоналари, бошқариш пульти, электр тақсимлаш қурилмалари ва вентиляция камералари жойлашган хоналар, шунингдек зинапоя майдончалари ва тамбур-шлюзлар орқали ўтказиш ман этилади.
47. Бинолар ташқарисида деворда ёки томда ўрнатиладиган циклонлар (циклонлар билан бир баландликда ёки ундан баландда жойлашган деразалар мавжуд ҳолларда) энг баланд жойлашган деразалардан юқори чиқарилган қувурлар билан таъминланган бўлиши зарур.
48. Силос ва бункерлар учун мўлжалланган люклар, шунингдек оқова қувурлар, аспирацион ҳаво ўтказгичлар ва короблардаги люкчаларнинг хонага чанг киришига йўл қўймайдиган зич ёпиладиган уланишлари бўлиши зарур.
49. Хизмат кўрсатувчи ходимлар учун мўлжалланган маъмурий ва маиший хоналар, одатда алоҳида биноларда жойлаштирилган бўлиб, ишлаб чиқариш цехлари билан иситиладиган ўтиш жойлари орқали боғланган бўлиши зарур.
50. Ишлаб чиқариш хоналарида маиший ва одамлар гавжум бўладиган (қисқа вақт давомида ёки мунтазам равишда) хоналар (мажлислар хонаси, овқатланиш хонаси ва шу кабилар) жойлаштирилишига рухсат берилмайди.
51. Маъмурий-маиший хоналарни «Г», «Д» ёки «В» тоифали ишлаб чиқариш биноларининг ён томонига туташ қурилган хоналарга жойлаштиришга рухсат берилади.
Туташ қурилган маъмурий-маиший хоналарни «В» тоифа хонасининг устида ёки остида, оловга чидамлилик чегараси R 90 бўлган ёнғинга қарши тўсиқ девори ҳамда 3-типли ёнғинга қарши тўсиқ билан тўсилган ҳолда жойлаштиришга рухсат берилади.
52. Ишлаб чиқариш биноларида диспетчерлик, ишчиларнинг исиниш хоналарини, шунингдек одамлар мунтазам йиғилмайдиган ёрдамчи хоналарни жойлаштиришга рухсат берилади.
53. Ишлаб чиқариш биноларида ҳожатхоналарни, ичимлик сув таъминоти хонаси, усталар ҳамда ишлаб чиқариш шароитидан келиб чиқиб, бевосита иш жойининг яқинида бўлиши зарур бўлган бошқа хоналарни жойлаштиришга рухсат берилади.
54. Ишлаб чиқариш ва омборхона биноларини портлаш хавфсизлиги меъёрлари ва қоидаларига риоя қилган ҳолда қўшма ишлаб чиқаришларни туташтиришга рухсат берилади. Бунда туташтириб қурилаётган ишлаб чиқаришлар бинолар, иншоотлар ва ишлаб чиқариш хоналар(зона)и портлаш, портлаш ёнғин ва ёнғин хавфсизлиги бўйича тоифа ва классидан ошмаслиги зарур.
55. Чиқиндилар, чанг ва чангсимон маҳсулотларни сақлаш учун мўлжалланган бункерларни портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бино ва иншоотларга жойлаштиришга рухсат берилмайди.
56. Ерга жойлаштириладиган типдаги механизациялашган омборлар, комбикормлар, кепак, ун, шрот, жмих, отрубларини сақлашда портлаш ва ёнғин хавфсизлиги талабларига жавоб бериши зарур.
57. Ҳар бир ишлаб чиқаришда технологик жараёнлар тасдиқланган чизма бўйича амалдаги технологик жараёнларни ташкил этиш ва юритиш қоидалари ҳамда мазкур Қоидаларга мувофиқ амалга оширилади.
58. Жиҳозлардан технологик чизма талабларига мувофиқ ишлаб чиқариш ва йўналиши ва мақсадида фойдаланиш зарур бўлиб, унга юкланадиган кучланишлар паспортида кўрсатилган ўлчамлар, технологик лойиҳалаш меъёрлари ҳамда технологик жараёнларни ташкил этиш ва юритиш қоидалар билан белгиланган ўлчамлардан ошмаслиги зарур.
59. Чанг ва ҳаво аралашмасини ёндириш манбаси пайдо бўлиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш жиҳозларини емирилиш ва ундан ишлаб чиқариш хоналарига ёнувчан моддалар чиқишини максимал чиқарилишдан ҳимоя қилиш зарур.
60. Портловчи разрядли қурилмалар нориялар, болғали майдаловчилар, фильтр-циклонлар, қиздириш камераси бўлган рециркуляр дон қуритувчилар, қиздириш камераси бўлган шахтали дон қуритувчилар ва каскадли қиздирувчиларда ўрнатилади.
б) эркин ҳажми 0,25 m3 дан кам бўлган норияларда, иш зонаси ва чиқариш (дробилка ости) бункерининг ҳажми 0,3 m3 дан кам бўлган дробилкаларда ва эркин ҳажми 0,5 m3 дан кам бўлган фильтр-циклонларда.
61. Портловчи разрядли қурилмалар «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекциясининг меъёрий ҳужжатларига мувофиқ ўрнатилади.
62. «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекцияси билан келишган ҳолда портловчи разрядли қурилмаларни ишлаб чиқариш хонасига ўрнатишга рухсат берилади. Бунда, уларга чиқарилаётган портлаб ёнадиган маҳсулотларнинг ҳароратини пасайтирадиган, оловни тўсадиган ҳамда алангани ўчирадиган мосламаларни ўрнатиш зарур.
63. Норийли қувурлар норий (минерал хом ашё норийсидан ташқари), бункерлар ичидан ўтказилган, силос ва шахталар чангдан портловчи ички қолдиқ босим ҳамда бункер ва силосдаги майда кукунли маҳсулотнинг ташқи босимига мўлжалланган бўлиши зарур.
Норийларни емирилишдан ҳимоя қилиш учун «Саноатгеоконтехназорат» давлат инспекцияси билан келишилган усулларда тайёрланган норийли қувурларни кучайтиришга рухсат берилади.
Ҳисобланган маълумотлар бўлмаган ҳолларда қувурлар пайвандланадиган, айлана кесимли, деворининг қалинлиги камида 2 mm бўлиши зарур.
64. Портлаб ёнувчи юқори ҳароратли маҳсулотларнинг оқова қувурлар, ҳаво ўтказгичлар, ёпиқ конвейерлар ва бошқа коммуникациялар бўйлаб тарқалишининг олдини олиш учун, иккиламчи портлаш ҳолларига йўл қўймаслик мақсадида бункер ва силослар ичида портлаш ҳолларини локализация қилиш тизимини ўрнатиш кўзда тутилиши лозим.
65. Портлаш ҳолатларини локализация қилиш тизими умумий технологик линияни оловни тўсувчи (алангани ўчирувчи) ва портлашни разрядка қилувчи қурилмаларни ўрнатиш орқали, нисбатан қисқа, локаллаштирилган участкаларга бўлишни таъминлаши лозим.
66. Оловни тўсувчи (алангани ўчирувчи) қурилма сифатида шлюзли затворлар, винтсимон конвейерлар, порцияловчи тарозилар, портлаш тарқалишининг олдини олувчи тезкор таъсир этадиган қурилмалардан фойдаланиш мумкин.
67. Оловни тўсувчи (алангани ўчирувчи) қурилмалар ва бошқарувчи датчиклар (бирламчи портлашни аниқлайдиган датчик-индикаторлар)ни ўрнатиш жойлари лойиҳанинг технологик қисмида белгиланиб, асосланган бўлиши зарур.
68. Оловни тўсувчи (алангани ўчирувчи) қурилмалар қуйидаги коммуникацияларга ўрнатилади (минерал хом ашё коммуникацияларидан ташқари):
а) бункер ва силосларга бевосита юкланадиган норий головкалари ва дробилкалардаги қувур ўтказгичлар;
б) бункер ва силосларга занжирли ва ёпиқ лентали конвейерлар орқали бевосита юкланадиган норий глоловкалари ва дробилкалардаги қувур ўтказгичлар;
д) бункерлар, силослар ёки элеватор норийларини алоҳида жойлашган дон қуритувчилари билан улайдиган (шу жумладан занжирли ва ёпиқ лентали конвейерлар орқали) қувур ўтказгичлар.
69. Норийлар тезликни назорат қилувчи реле (ТНР) ва подпорка датчиклари, шунингдек лента сирпаниб чиқиб кетишини назорат қилувчи мослама билан жиҳозланган бўлиши зарур.
Подпорка датчиклари норийларнинг кирувчи шохобчасига ўрнатилади. Уларни ўрнатиш учун тавсия этиладиган баландлик норий башмакидан 300-400 mm ни ташкил этади.
70. Норийлар тўсатдан тўхтаган вақтда лента орқага ҳаракатланишининг олдини олишга мўлжалланган автоматлаштирилган ҳолда ишлаб кетадиган тўхтатувчи (тормозловчи) мосламалар билан бутланган бўлиши зарур.
71. Бирлаштирилган норийлар конструкцияси ҳар бир лентани алоҳида тортиш имконини бериши зарур. Бирлаштирилган норий ҳар бир лента тезлигини назорат қилувчи мустақил реле билан жиҳозланган бўлиши зарур.
72. Лента ҳаракатининг тезлиги 1 m/s ва ундан ортиқ бўлган турғун лентали конвейерлар ТНР билан жиҳозланган бўлиши лозим.
73. Занжирли ва винтсимон конвейерларда коробларини қуйидаги маҳсулотлар билан тўлиб, тиқилиб қолишининг олдини олишга мўлжалланган мосламалари бўлиши зарур: юқори нуқта датчикли бункер ва силосларга тўкилувчи оқовалар;
Конвейерларни тўлиб, тиқилиб қолишидан ҳимоя қиладиган мосламаларни қўллаш, лойиҳа ҳужжатларида кўзда тутилиши лозим.
75. Мазкур Қоидаларнинг 69—74-бандларида кўрсатиб ўтилган мосламалар ишлаб чиқарувчи ташкилот томонидан серияли ишлаб чиқарилаётган жиҳозларнинг комплектациясига киритилиши зарур.
76. Ташқи юзасининг ҳарорати 45°С дан юқори бўлган жиҳозлар, сиғимлар, маҳсулот узатувчиларнинг иссиқлик изоляцияси бўлиши зарур.
77. Жиҳозлар ва маҳсулот узатувчиларнинг конструкцияси герметик зичликни таъминлаши зарур. Технологик линияларни ишлаб чиқариш хоналарига чанг кирмаслиги учун аспирация қилинади.
79. Ишлаб чиқариш хоналарида чангни тозалаш ишлари ташкилот раҳбари (техник директори) тасдиқлайдиган жадвалларга қатъий риоя этган ҳолда амалга оширилади. Чанг тозалаш жадваллари ишлаб чиқариш хоналарига илиб қўйилади. Жадвалларда жорий ва бош тозалаш ишларининг даврийлиги ҳамда иш ҳажмлари кўрсатилади.
80. Ишлаб чиқариш хоналарида чангни тозалаш учун портлаш хавфи мавжуд хоналар (зоналар)да ишлаб чиқариш талабларига жавоб берувчи В-Па классли пневматик ёки механик усулда чангни марказлашган ҳолда тозалаш қурилмаларини қўллаш тавсия этилади. Ишлаб чиқариш хоналарини тозалашда ёнувчан суюқликлардан фойдаланиш ман этилади.
81. Жиҳозлар доимо соз ҳолда бўлиши, созланган бўлиши, ўзига хос бўлмаган шовқин чиқармаслиги, вибрация ва ҳаракатланувчи қисмларининг ишқаланиши юқори бўлмаслиги зарур.
82. Ишлаб чиқаришлар ва объектларда жиҳозларни режали-огоҳлантирувчи таъмирлаш (РОТ)тизими ишлаб чиқилган ва жорий этилган бўлиши зарур.
83. Турбокомпрессорлар, турбоҳавопурковчи машиналар, дробилкалар ва вальцовка қилувчи станокларнинг подшипниклари ҳароратини масофадан туриб, автоматлаштирилган ҳолда назорат қилиш қурилмаларини кўзда тутиш тавсия этилади.
84. Портлаш хавфини олдини олувчи воситалар ишини назорат қилиш белгиланган тартибда, тегишли китобга ёзувларни қайд этган ҳолда, ҳар ойда амалга оширилади.
85. Вальцовка қилувчи станоклар, дробилкалар, палецли ва штифтли майдалагичлар, деташерлар, энтолейторлар, боғловчи машиналар, обойли машиналар, яссиловчи станоклар, грануляторлар ва бошқа зарбли таъсир кўрсатадиган машиналар олдида магнитли тўсиқ, шунингдек бегона жисмларни тортиб олувчи қурилма ўрнатилган бўлиши зарур.
Агар энтолейтор ёки деташер бевосита вальцовка станогидан кейин ўрнатилган бўлса, магнитли ҳимояни фақатгина вальцовка станоги олдида ўрнатишга рухсат берилади.
86. Магнитли тўсиқларни хом ашёни автомобиль, сув ва темир йўл транспортидан қабул қилиш жойларида ўрнатиш кўзда тутилган бўлиши зарур.
87. Болғали дробилкаларнинг электр приводлари дробилка усти бункерларнинг пастки даражаси датчиклари билан блокировка қилинган бўлиши зарур.
89. Дробилкалар унда бегона жисмлар ва майдалаш маҳсуллари йўқлиги, бутланганлиги, мустаҳкам маҳкамланганлиги ва ротордаги болғаларнинг ҳолати ва элакларнинг бутлиги синчковлик билан текширилгандан кейингина ишга туширилиши лозим.
90. Вальцовка станокларини маҳсулот юкланмаган ҳолда, сиқилган вальцлари бўлса, уларнинг қийшайиши ва ўқи бўйлаб силжиши ҳолларида ишга тушириш мумкин эмас.
91. Ишлаётган норийлардан фойдаланишда уларни назорат воситалари билан жиҳозланмагунча (мазкур Қоидаларнинг 69-банди), унинг барабанда пробуксовка қилиши ҳамда лента ва ковшларни норий қувури, головка ва башмак кожухига тегиши ҳолларини истисно этадиган даражада норий лентасининг тортилиши ва юришини созлаш таъминланиши зарур.
92. Лентали конвейерларнинг ишлашида конвейер лентасининг барабан ва роликлардан чиқиб кетиши, асосий конструкцияларга тегиши ҳамда барабанларда пробуксовка қилиши ҳолларини истисно этган ҳолда нормал ишлаши таъминланиши зарур.
93. Транспортёр ленталари учлари ва привод ременларини металл скоба, болтлар ва бошқа шу кабилар билан улашга рухсат берилмайди (улар иссиқ вулканизациядан фойдаланган ҳолда, хом ременлар ва шу кабилар билан тикиш орқали уланиши зарур).
Приводни қозиқли ременлар бутланмаган ва шкив ариқчаларига мос бўлмаган профилли ременлардан фойдаланган ҳолда ишлатишга рухсат берилмайди.
Алоҳида қозиқли ременларини алмаштиришга рухсат берилмайди. Привод ременларини алмаштириш ёки уларни бутлаш зарурати ҳолларида қозиқли ременларнинг бутун комплекти (пакети) алмаштирилиши зарур.
96. Барча портлаш ва ёнғин ҳамда ёнғин хавфи бор ишлаб чиқариш бинолари ва хоналарда чекиш ман этилади. Чекиш, алоҳида ажратилган ёнғин хавфсизлиги хизмати билан келишилган, сигарета қолдиқлари учун челак ва сув тўлдирилган идишлар ўрнатилган жойларда рухсат берилади. Ушбу жойларда «Чекиш жойи» белгиси ўрнатилган бўлиши зарур.
97. Жиҳозларнинг электр приводларини масофадан туриб автоматлаштирилган ҳолда бошқариш (МТБ), жиҳозлар ишини назорат қилиш, автоблокировка қилиш, ишлаб чиқариш ва авариявий сигнализация технологик лойиҳалаштириш меъёрлари ҳамда мазкур Қоидалар талабларига жавоб бериши зарур.
98. Бошқариш услублари (усуллари), автоматлаштириш ҳажмлари ва бунинг учун фойдаланиладиган элемент базаси лойиҳалаштириш учун техник вазифа билан белгиланади ва лойиҳалаштирилаётган ишлаб чиқариш ёки объектнинг мазкур Қоидалар талаблари билан ўрнатилган портлаш хавфсизлиги даражасини пасайтирмаслиги зарур.
99. Жиҳозлар ишини масофадан туриб автоматлаштирилган ҳолда бошқариш қуйидагиларни таъминлаши зарур:
1) Портлаш хавфининг олдини олишга мўлжалланган воситалар иш қобилиятини назорат қилиш имконини (шу жумладан, тезлигини назорат қилиш релеси, лента чиқиб кетишини назорат қилиш қурилмаси, подпорка датчики ва ҳоказо) бериши.
2) Технологик линия ёки жиҳозларни автоматлаштирилган ҳолда авариявий ўчириш тўғрисида сигнал берган қурилмани аниқлаши.
б) цехдаги барча электр двигателларини турли қават ва бошқариш пульти(диспетчерлик)дан туриб авариявий ҳолда тўхтатиш;
г) жиҳозлар ёки бир гуруҳ жиҳозларнинг электр двигателларини автоблокировка қилишда, уларни ишга тушириш ва тўхтатиш кетма-кетлиги, шунингдек ушбу гуруҳ ичидаги биронта машинани авариявий тўхтатиш натижасида тиқилиб қолиш ва подпорка истисно этилиши зарур;
д) аспирация қурилмалари ва жиҳозларини, аспирация қурилмалари ишга туширилгандан кейин маълум муддатдан кейин ишга тушишини, аспирация қилинадиган жиҳозлар тўхтатилгандан кейин маълум муддатдан кейин тўхтатилишини ҳамда аспирация қурилмалари авариявий тўхтатилган вақтда жиҳозларни зудлик билан тўхтатилишини таъминлайдиган аспирация қурилмалари ва аспирация қилинадиган машиналар электр двигателларининг блокировкаси;
е) электр магнитли сепараторларнинг, электр магнит занжирларида доимий ток йўқ ҳолларида тўхташини таъминлайдиган электр двигателларининг блокировкаси;
ж) силос ва бункерларда хом ашё ва маҳсулотларнинг юқори ва пастки даражасини масофадан туриб назорат қилиш;
з) ҳар бир ҳаво ҳайдайдиган машинада ишга тушириш мосламалари бўлган ҳаво ҳайдовчи машина задвижкалари приводининг блокировкаси;
и) силос ва бункерлар остидаги задвижка ва чиқарувчи қурилмалар, ўзгарувчан клапанлар ва бошқаларнинг электр приводларини масофадан туриб бошқариш;
к) пўчоқ тозаловчи, силлиқловчи машиналар, соч олувчи станоклар, вальцовка қилувчи станоклар, пресслар, болғали дробилкалар, қувурлар орқали ҳаво ҳайдовчи машиналар, норийларнинг электр приводларидаги занжирларида (бошқариш пультлари ёки машиналар олдида) амперметрлар ўрнатиш орқали юкланишини назорат қилиш;
Ишлаб турган ишлаб чиқаришлар ва объектларда трансмиссия приводли ҳар бир норийдан чиққан ТНР учун фақат авариявий ёруғлик ва овозли сигнализацияни ёқиш кўзда тутилган бўлиши мумкин;
м) пневмотранспорт тизимидаги турғун лентали конвейерлар, занжирли конвейерлар, винтсимон конвейерлар ва шлюзли затворлар ишини назорат қилиш;
Конвейерларни бошқариш чизмасида авария ҳолатини бартараф этгунча приводни такроран ишга туширилишини истисно этувчи блокировка кўзда тутилган бўлиши зарур.
Автоматлаштирилган транспорт ёки технологик линиялар таркибига кирувчи конвейерларда авария ҳолати содир бўлганда приводни автоматик равишда тўхтатувчи қурилмалар кўзда тутилган бўлиши зарур.
Бир нечта кетма-кет ўрнатилган ва биргаликда ишлайдиган конвейерлар ёки бошқа машиналар (тўлдириб турувчилар, норийлар, дробилкалар ва шу кабилар) билан биргаликда ўрнатилган конвейерлардан иборат технологик линияларда конвейерлар ва барча машиналарнинг приводлари бирор бир машина ёки конвейер тўсатдан тўхтаб қолган ҳолларда олдида турган машина ёки конвейерлар автоматик равишда тўхтатиладиган, ундан кейинда турганлари эса улардан узатилаётган маҳсулот тўлиқ туширилгунча ишлашни давом эттириш имкони мавжуд бўлган ҳолда блокировка қилинган бўлиши зарур.
н) пневматик тармоқлардаги ҳаво ҳайдайдиган турбомашиналардан иборат тўкувчиларнинг шлюзли затворларини блокировка қилиш;
о) турбокомпрессорлар, турбоҳаво ҳайдовчилар, вальцовка станоклари ва дробилкалардаги подшипникларнинг ҳароратини назорат қилиш;
п) жиҳозлар электр двигателларини ишга туширувчи ёруғлик ва овозли сигнализациялар ва уларнинг ишини назорат қилиш;
с) дробилкаларда юклаш жараёнини автоматик равишда бошқариш учун мўлжалланган қурилма кўзда тутилган ҳолларда, ушбу қурилма дробилка электр двигатели билан блокировка қилинган бўлиши зарур;
т) смеситель ичига белкураклари буралишини созлаш, белкурак ва тоғора орасидаги оралиқни ўзгартириш ва бошқа ишлар учун кириш учун мўлжалланган қопқоқлар, машинани ўчириш ва тўлиқ тўхтатиш учун мўлжалланган привод электр двигатели билан блокировка қилинган бўлиши зарур;
асосий норийларни, бошқариш пульти ёки жойида амперметрларни ўрнатган ҳолда юклаш устидан назорат қилиш;
иш биносида бункерларидаги дон ҳамда зарур ҳолларда силос корпусларидаги силосларнинг юқори ва пастки даражаси устидан масофадан туриб назорат қилиш.
101. Ўсимлик хом ашёси (дон, отрублар, шрот, жмих, ўт уни, арпа ва ҳоказо) сақлаш учун мўлжалланган элеваторлар ва силос корпусларининг барча силоси хом ашё ҳароратини масофадан туриб назорат қилиш қурилмаси билан жиҳозланган бўлиши зарур.
102. «Б» тоифа хоналаридаги пневматранспорт ва аспирация қурилмаларидаги ҳаво ҳайдовчи машиналар ва вентиляторлар чанг ушлаб қолувчилардан кейин ўрнатилган бўлиши зарур.
«Б» тоифали хоналарда учқун чиқишидан хавфсиз вентиляторларни фильтрлар ва циклонлардан олдин ўрнатишга рухсат берилади.
хавфли жиҳозлар (норийлар, дробилкалар, вальцовка станоклари ва бошқа зарбли машиналар) ва бункерларни чангсизлантириш;
хавфли жиҳозлар ва бункер типидаги бошқа жиҳозлар (гравитацион смесителлар, тарозлар ва шу кабилар)ни чангсизлантириш;
104. Чанг йиғиш ва сақлаш учун мўлжалланган сиғимлар алоҳида қурилмалар билан аспирация қилиниши зарур.
105. Чанг ушлаб қолувчи қурилмалардан кейин жойлаштириладиган аспирация чанг тиндирувчи шахталари, камералари, коробларини ўрнатишга рухсат берилмайди.
106. Аспирация қурилмалари жиҳозлари (фильтрлар, циклонлар, вентиляторлар ва шу кабилар) «Б» ва «В» тоифа ишлаб чиқариш хоналарида транспорт ва технологик жиҳозлар билан биргаликда жойлаштирилиши мумкин.
108. Транзит ҳаво ҳайдовчиларни хом ашё ва тайёр маҳсулот омборлари, шунингдек турли тоифа хоналари ичидан ўтказишга рухсат берилмайди.
109. Алоҳида турган дон қуритувчиларнинг вентиляторлари ва чанг ушловчиларини элеватор иш биноларида жойлаштиришга рухсат берилмайди.
110. Аспирация жиҳозларининг уланишлари, кирувчи ва чиқувчи патрубкаларнинг жиҳозлар билан уланган жойларида маҳсулотнинг чангланиши ва ифлосланишини истисно этувчи зичлантирувчи прокладкалар бўлиши зарур.
111. Пневмотранспорт ва аспирация қурилмаларининг ҳаво ҳайдовчилари, шунингдек оқова қувурларда, уларнинг герметик зичлигини бузадиган тешиклари, ёриқлари, дарз кетган жойлари бўлмаслиги зарур.
114. Аспирация қурилмаларининг ҳаво ҳайдовчилари иситиш тизими қувурлари билан тегиб туришига рухсат берилмайди.
Чанг ушлаб қолувчилар ва ҳаво ҳайдовчи машиналар қўшимча равишда алоҳида ерлаштирилган бўлиши зарур. Қурилмалар элементлари орасидаги уланишларда, болтлар остида электр ўтказмайдиган бўёқлар билан бўялган, диэлектрик материаллардан тайёрланган шайбалардан фойдаланишга рухсат берилмайди.
116. Аспирация қурилмалари технологик ва транспорт жиҳозлари билан блокировка қилинган бўлиши зарур. Аспирация қурилмалари технологик ва транспорт жиҳозларидан 15 — 20 дақиқа олдин ишга туширилиши, шунингдек улар тўхтагандан кейин 20 — 30 дақиқадан кейин тўхтатилиши зарур.
117. Технологик ва транспорт жиҳозлари ишлаётган вақтда аспирация қурилмаларини ўчириш қатъиян ман этилади.
118. Барча силослар ва бункерлар аспирация ва бошқа қурилмалар билан шундай жиҳозланган бўлишлари зарур-ки, бунда дон, тайёр маҳсулот ёки чиқиндилар билан тўлдириш вақтида сиқиб чиқариладиган чанг ҳаво иш хонасига кириши истисно этилсин. Чанг йиғиш ва сақлаш сиғимлари ҳамда тезкор сиғимларнинг аспирациясини технологик ва транспорт жиҳозлари билан биргаликда битта аспирация қурилмасига бирлаштиришга рухсат берилмайди. Чанг йиғиш ва сақлаш сиғимларини алоҳида қурилма билан аспирация қилиш лозим бўлиб, тезкор сиғимларни айланадиган деталлар, масалан, тўлдирувчи лотоклар, буриладиган қувурлар ва шу кабилар бўлмаган жиҳозлар билан бирга битта аспирация қурилмасига бирлаштириш мумкин.
119. Портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд объектларда аспирация ва пневмотранспорт қурилмаларининг ихтисослашган ташкилотлар томонидан тузиладиган паспортлари бўлиши зарур.
Аспирация қурилмасини таъмирлаш (ва жиҳозларни алмаштириш) бўйича бажарилган ҳар бир ишдан кейин, қурилма аспирация бўйича муҳандис ёки ташкилот раҳбари тайинлайдиган бошқа шахс томонидан текширилиши ва натижалари (шу жумладан барча аниқланган нуқсонлар) аспирация қурилмасининг паспортига ёзиб қўйилиши зарур.
120. Портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бўлган уч смена иш ташкил этилган ишлаб чиқариш хоналари учун мўлжалланган вентиляция тизимлари ҳаво ёрдамида иситиш тизими билан бирга жойлаштирилади. Бошқа ишлаб чиқариш ва ёрдамчи хоналарда сув билан иситиш кўзда тутилади.
121. Янги қуриладиган, реконструкция қилинадиган ва техник қайта жиҳозланадиган ишлаб чиқаришлар ва объектларни лойиҳалаштиришда, улар ҳаво узатиладиган қурилмалар «А» ва «Б» тоифа хизмат кўрсатиладиган хоналарда жойлаштирилиши мумкин эмас.
«А» ва «Б» тоифа хизмат кўрсатиладиган хоналари портлаш хавфидан ҳимояланган ҳолларда уларда ҳаво узатиш қурилмаларини ўрнатишга рухсат берилади.
122. Изоляция қилинган хоналар ва «А» ва «Б» тоифа хизмат кўрсатиш хоналарига жойлаштириладиган, оддий тайёрланган ҳаво узатиш тизимлари портлашдан ҳимояланган, вентилция учун мўлжалланган жиҳозлар хоналар тўсиқларини ҳаво ўтказгичлар билан кесишган жойларига ўрнатиладиган қайтарувчи клапанлар билан бутланган бўлиши зарур.
123. Янги қуриладиган, реконструкция қилинадиган ва техник қайта жиҳозланадиган ишлаб чиқаришлар ва объектларни лойиҳалаштиришда вентиляция ва ҳаво билан иситиш тизимлари кўпи билан учта қаватда жойлаштирилган «Б» тоифа ишлаб чиқариш хоналари учун умумий ҳолда кўзда тутилади.
124. «Б» тоифа хоналарига хизмат кўрсатувчи вентиляция қурилмаларида авария ва ёнғин ҳолатларида масофадан туриб ўчириш мосламалари бўлиши зарур.
125. Ёнғин ва портлаш хавфи мавжуд ишлаб чиқариш хоналарида гидрофильтри носоз, фильтрлари қуриб қолган, чанг тортувчи ва чанг ушлаб қолувчи ҳамда вентиляция тизимларининг бошқа қурилмалари носоз бўлган жиҳозларини ишга туширишга рухсат берилмайди.
Вентиляция тизимларининг маҳаллий тортувчи мосламалари (вентиляторлар ичига металл ёки қаттиқ жисмлар тушишининг олдини олиш мақсадида) ҳимоя ойналари ёки магнитли тутқичлар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
Портлаш хавфи мавжуд бўлган ёки ёнувчан чанг транспортировка қилинадиган тортувчи ҳаво ўтказгичларда, даврий равишда тозалаш учун мўлжалланган мосламалари (люклари, ажраладиган уланишлари ва бошқалар) бўлиши зарур.
126. Ёнғинга қарши деворлар ёки тўсинлар кесишадиган жойларда, ҳаво узатгичларда оловни тўсадиган клапанлар ўрнатилади.
Вентиляция ва ҳаво билан иситиш тизимларининг транзит ҳаво ўтказгичлари ва коллекторларини «А», «Б» ва «В» тоифа ишлаб чиқариш хоналари орқали ўтказишда, уларнинг оловга чидамлилик чегараси камида ЕI 30 дан иборат бўлиши зарур.
127. Элеваторларнинг иш бинолари ҳамда иситилмайдиган омборларда жойлашган хона (кабина)ларда ишчиларни иситиш учун, ёпиқ металл қопламаси бўлган (очиқ спирал ва бошқа иситиш элементлари бўлмаган), заводда тайёрланган, қуввати 1 kW гача бўлган турғун ҳолда ўрнатилган электр иситиш асбобларидан фойдаланишга рухсат берилади.
128. Аспирация ишлаши натижасида разрядка ҳосил бўладиган иситилмайдиган ишлаб чиқариш хоналарида зарур миқдорда ташқи ҳаво оқими кириб туриши кўзда тутилган бўлиши зарур.
129. Иситиш асбоблари олдига ўтиш йўллари тўсилмаган бўлиши зарур. «А», «Б» ва «В» тоифа ишлаб чиқариш хоналарида силлиқ юзали иситиш асбобларидан фойдаланиш зарур бўлиб, уларни чангдан тозалаш имкони таъминланган баландликда жойлаштириш лозим.
Иситиш мавсуми бошланишидан олдин қозонхоналар, калорифер қурилмалари ва маҳаллий иситиш ускуналари синчиклаб текширилиши ва таъмирланиши зарур. Носоз иситиш қурилмаларидан фойдаланишга рухсат берилмайди.
Иситиш асбобларини бегона жисмлар ёки материаллар билан ёпиб қўйиш ман этилади. Иситиш асбобларини токчаларга жойлаштиришга рухсат берилмайди.
130. Ишлаётган ишлаб чиқаришлар ва объектлардаги «Б» ва «В» тоифа ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво циркуляциясини саноат хавфсизлиги бўйича экспертизанинг ижобий хулосаси олинган техник қарорларга мувофиқ аспирация ва пневмотранспорт қурилмалари орқали олишга рухсат берилади.
131. Қопларни тозалаш хоналари иш зонасида ҳосил бўладиган чангларни тозалаш учун самарали ишлайдиган тортиш-кириш вентиляцияси билан жиҳозланган бўлиши зарур.
132. «Б» тоифа хоналарида жойлашган норийлар, занжирли конвейерлар ва шу кабиларга хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган чуқурчалар учун киритиш-тортиш ёки тортиш вентиляциясини кўзда тутмасликка рухсат берилади.
133. Электр қурилмаларидан фойдаланиш «Истеъмолчиларнинг электр қурилмаларидан техник фойдаланиш Қоидалари» (рўйхат рақами 1383, 2004 йил 9 июль Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 й., 27-сон, 317-модда), «Истеъмолчиларнинг электр қурилмаларидан фойдаланишда техника хавфсизлиги Қоидалари» (рўйхат рақами 1400, 2004 йил 18 август Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 й., 33-сон, 379-модда) ва мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ амалга оширилиши зарур.
134. Қўлланиладиган машиналар, аппаратлар, асбоблар, кабеллар, приводлар ва электр қурилмаларининг бошқа элементлари конструкцияси, тайёрлаш тури, қобиғини ҳимоя қилиш даражаси, ўрнатиш усули, изоляция класси тармоқдаги номинал кучланиш, портлаш ва ёнғин хавфи зоналарининг класси, атроф муҳит хусусияти, шунингдек «Электр қурилмалари тузилиши қоидалари» (ЭТҚ) талабларига мос келиши зарур.
135. Хоналар ва ташқи қурилмаларнинг портлаш ҳамда ёнғин хавфсизлиги классини аниқлаш технологлар томонидан, лойиҳалаштирувчи ёки фойдаланувчи ташкилотнинг энергетиклари билан биргаликда амалга оширилади. Ишлаб чиқариш хонасига кириш жойида унинг портлаш ёки ёнғин хавфи бўйича класси ёзилган бўлиши зарур.
136. Электр машиналари, аппаратлар ва асбобларга кабеллар ёки симларни улаш мосламалари портлаш ва ёнғин хавфи зоналарининг мазкур класси учун ЭТҚ лари талабларига мос бўлиши зарур.
137. Турғун ўрнатилган электр двигателларининг типлари, тайёрланиши портлаш ва ёнғин хавфи зоналарининг мазкур класси талабларига жавоб бериши лозим.
138. Ишлаб чиқариш хоналаридаги портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналарида, мазкур Қоидаларнинг 127-бандида кўрсатилган ҳоллардан ташқари, электр иситиш асбобларидан фойдаланиш ман этилади.
139. Портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналарда жойлашган кранлар, таллар, лифтлар ва бошқа электр юк кўтариш механизмларидаги электр жиҳозларининг қобиғи ҳимояси ЭТҚ талабларига жавоб бериши зарур.
140. Электр магнитли сепараторлардаги ток ўтказувчан қисмларининг ишончли изоляцияси бўлиши зарур. Электр аппаратларининг қобиқлари хонанинг портлаш ва ёнғин хавфсизлиги бўйича тегишли тоифаси талабларига мос ҳолда тайёрланган бўлиши зарур. Электр майдони кучланиши завод томонидан берилган паспортда кўрсатилган ўлчамдан ошмаслиги, электр магнит ўрами изоляциясининг қаршилиги эса камида 0,5 MQ бўлиши лозим.
141. Электр магнит сепараторини кучланиш остига ёқиш фақатгина изоляцияси текширилгандан кейин ва барча электр қисмларини электр жиҳозлари тузилиши қоидаларига мослиги текширилгандан кейингина рухсат берилади. Электр магнит сепараторларининг тўсиқ қопламалари статик электр токини четлатиш учун ишончли равишда ерлаштирилган бўлиши зарур.
142. Ёритқичлар, шитлар, аппаратлар, электр симлари, ёритиш қурилмаларининг барча асосий қисмлари ва деталларининг конструкцияси портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналар класси, портлаш хавфи мавжуд аралашмалар тоифалари ва гуруҳларига мувофиқ бўлиши зарур. Ёритиш тармоқлари элементларининг конструкцияси чанг кириши ҳолларини истисно этиши зарур.
143. Электр двигателлар, ёритқичлар, электр симлари, тақсимловчи қурилмалар ёнувчан чангдан камида ҳар ойда икки марта, чанг кўп чиқарадиган хоналарда эса ҳар ойда камида тўрт марта тозалаб турилиши зарур.
144. Ёритқичлардаги лампаларнинг қуввати, мазкур типли ёритқичлар типи учун мўлжалланган қувватлардан ошмаслиги лозим. Ёритқичлар мустаҳкам маҳкамланган бўлиши зарур.
145. Бункерлар ва силосларни ёритиш, қобиғининг ҳимоя даражаси камида IP 54 бўлган, чанг ўтказмайдиган қилиб тайёрланган прожектор типидаги кўчма ёритқичлар ёрдамида юқоридаги люк орқали ёки кўчма аккумуляторли фонуслар ёрдамида амалга оширишга рухсат берилади.
146. Бункер ва силослар ичини ёритиш (юк туширувчи-чиқарувчи механизмлар ва жиҳозлар ўчирилган ҳолларда) кўчма ёритқичлар билан электр тармоғида қувват 12 V (металл сиғимларда) ҳамда 42 V (темир-бетон ва ёғоч сиғимларда)дан ошмаган ҳолларда рухсат берилади.
Бунда кўчма ёритқичлар портлашга қарши ҳимояси кучайтирилган, қобиғининг ҳимоя даражаси камида IP54, шиша қалпоқлари эса металл сетка билан ҳимояланган бўлиши зарур.
147. Бино ташқарисидаги ёритқичлар портлаш хавфи мавжуд зоналарда шамол таъсирида чайқалмаслиги лозим.
148. Хона ичкарисидаги ёритқичлар камида 2,5 m баландликда ўрнатилиши зарур, 2,5 метрдан пастда ўрнатилган ёритқичларнинг металл сеткадан тайёрланган ҳимояси бўлиши зарур.
Нарвонлар ёки тиркама зинапоялар ёрдамида хизмат кўрсатиладиган ёритқичлар кўпи билан полдан 4,5 метр баландликда ўрнатилиши зарур.
149. Галереялар, тоннеллар, майдончалар ости ва устида ёритқичлар камида 1,7 m баландликда ўрнатилади, бунда арматураларнинг мустаҳкамлагичлари ўтиш жойларида хизмат кўрсатувчи ходимларнинг ҳаракатига халақит бермаслиги лозим. Бунда, лампа ва ток ўтказгич қисмларига фақат электр таъмир асбоблари ёрдамида ишларни бажариш имкони бўлган ёритқичлардан фойдаланиш зарур.
Погодокка зич туташган арматура (плафонлар) розеткага изоляцияси бўлган материал билан мустаҳкамланиши зарур.
152. Умумий мақсадда фойдаланиладиган электр жиҳозлари бўлган (портлашга қарши ҳимоя воситасисиз) тақсимловчи қурилмалар (ТҚ), трансформаторлар, бутланган трансформаторлар ва ток ўзгартиргич подстанциялари (ТП, БТП ва ТЎП) ЭТҚ талабларига мувофиқ бўлиши зарур.
153. Электр хоналарида ортиқча иссиқликни чиқариб юбориш учун мўлжалланган механик киритиш-тортиш вентиляцияси кўзда тутилган бўлиши зарур. Бунда ушбу хоналардаги киритиш-тортиш вентиляцияси портлаш хавфи мавжуд зоналардаги хоналарга боғлиқ бўлмаслиги лозим.
154. Мойли, қуруқ, шунингдек ёнмайдиган суюқлиқда ишлайдиган БТПларни, трансформаторларини тўсиқлар билан ажратмаган ҳолда, ТҚли умумий хоналарда жойлаштиришга рухсат берилади.
155. Ёнғин ва портлаш хавфи мавжуд моддалар (аралашмалар) узатиладиган қувур ўтказгичларни ТҚ, ТП ва ТЎП лар орқали ўтказиш қатъиян ман этилади.
156. B-Ia, B-I6 ва В-Iia классли хоналар ҳамда ёнғин хавфи мавжуд бўлган ТҚ, ТП зоналар ва портлаш хавфи мавжуд бўлган барча класс хоналардан кабеллар ва электр симлари ўтказилган қувурларни кириш жойлари ёнмайдиган материаллар билан зич беркитилган бўлиши зарур.
157. ТҚ, ТП ва БТП хоналарида кабел каналлари ва поллари ёнмайдиган материалдан тайёрланган бўлиши ва пол билан бир текисликда, ёнмайдиган плиталар билан ёпилган бўлиши лозим.
158. Бошқармадаги диспетчерлик хоналарининг полларини линолеум ёки паркет билан қоплаш зарур бўлиб, канал ва иккинчи полнинг настили кабел ўтказилган томони листли темир билан ёпилган ҳолда, очиладиган ёғоч шит билан ёпилади.
159. ТҚ, ТП, БТП, диспетчер хонаси ва уларнинг олдидаги тамбурларда остоналар бўлишига рухсат берилмайди.
160. Мойда ишлайдиган трансформаторлари бўлган ТП ва БТП хоналардаги эшиклар ёки вентиляция туйнуги устида дераза бўлганда, унинг остида эшик ёки вентиляция туйнуги кенглигида ёнмайдиган материалдан тайёрланадиган 70 cm узунликка чиқарилган тўсиқ (козерек) ўрнатилади.
161. Аккумулятор батареялари хоналарининг ёнғинга қарши ҳимояси даражаси камида 2 бўлган биноларда жойлаштирилади. Зарядка станциясининг зарядка хонасига электр қурилмаларини танлаш, ўрнатиш ва монтаж қилиш ЭТҚ талабларига риоя этган ҳолда амалга оширилади.
162. Тягали ва стартерли аккумулятор батареялари ушбу мақсадларга алоҳида мўлжалланган зарядка станциялари ёки цехдаги алоҳида ажратилган жойларда зарядка қилинади.
163. Тягали аккумулятор батареяси бўлган ер усти машиналарининг сони олти бирликкача бўлганда, уларни табиий вентиляцияли алоҳида хоналарда, шунингдек умумий портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бўлмаган ишлаб чиқариш хоналарида, битта жойда иккитадан ошмаган машина ёки батареяларни, маҳаллий тортувчи вентиляция олдига жойлаштирган ҳолда зарядка қилинади.
164. Аккумулятор хоналаридаги кирувчи ва тортувчи вентиляция зарядка қурилмалари ишга туширилишидан олдин ёқилиб, зарядка тугаганидан кейин камида 1,5 соатдан кейин ўчирилади.
165. Аккумулятор батареяларини зарядка қилишни бошқариш ва автоматикаси чизмасида вентиляция тўлиқ ўчган ҳолларда зарядка қилаётган токни ўчирувчи блокировка кўзда тутилган бўлиши зарур. Кирувчи вентиляция таъсири тўхтаганлиги тўғрисида сигнализация ёрдамида хабар берилиши лозим.
166. Кўчма қурилмаларнинг бир қисми бўлган кўчма электр машиналари, аппаратлар ва ускуналар турғун ҳолда жойлаштириладиган электр машиналари, аппаратлар ва ускуналар каби тайёрланган бўлиши зарур. Кўчма қурилмалар ЭТҚ талабларига жавоб бериши зарур.
167. Портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналарда фойдаланиладиган қўлда кўтариб юриладиган ва кўчма аппаратлар ва ускуналар ЭТҚ талабларига жавоб бериши зарур. Ушбу ускуналар ва аппаратлар қобиқларининг ҳимоя даражаси камида IP54 дан иборат бўлиши зарур.
169. Кўчма приемникларни ноллаштириш иш ўтказгичлари билан биргаликда, умумий қобиқда жойлашган ва ноллаштириш тармоғига ўтказгичнинг манбадан ток олувчи томонидан ишончли равишда уланган махсус мўлжалланган эгилувчан ўтказгич ёрдамида амалга оширилади. Ушбу мақсадлар учун бевосита электр приемник олдидаги ерлаштирилган нолинчи ўтказгичдан фойдаланиш ман этилади.
170. Электр асбоб-ускуналар ва кўчма ёритқичларни ёқишга мўлжалланган штепселли уланишларнинг ток ўтказувчи қисмлари ҳимояланган бўлиши ҳамда 127 V ва 220 V кучланишга мўлжалланган ноллаштирувчи контакти бўлиши лозим.
171. 42 V кучланишгача қувватларда фойдаланиладиган штепселли уланишлар (вилкалар, розеткалар) ўзининг конструктив тайёрланиши жиҳатидан 127 V ва 220 V кучланишга мўлжалланган оддий штепселли уланишлардан фарқланиши ҳамда 42 V кучланишгача қувватларга мўлжалланган электр вилкаларини 127 V ва 220 V кучланишга мўлжалланган штепселли розеткаларга киришини истисно этиши зарур.
172. 42 V кучланишгача қувватларда фойдаланиладиган штепселли уланишлар 127 V ва 220 V кучланишга мўлжалланган штепселли уланишлардан кескин фарқланадиган рангларга бўялиши зарур.
173. Кучланиш қуввати 42 V дан ошган ҳолларда штепселли уланишларда корпусни ноллаштирувчи симни мажбуран ва олдини олувчи уланишга мўлжалланган контактлари бўлиши зарур.
174. Хавфсиз кучланиш олиш мақсадида автотрансформаторлар ва қўшимча қаршиликлардан фойдаланиш ман этилади.
175. Электростатик учқун хавфсизлиги, чангли ҳаво аралашмаларининг ёниб кетиши манбаи ёки жиҳозларнинг электризацияга дучор бўладиган нометалл деворларини ёрилиши ва емирилишига сабаб бўлиши мумкин бўлган статик электр токи разрядлари пайдо бўлишини истисно этиш учун шароитлар яратиш ҳисобига таъминланади.
176. Шишадан тайёрланган қувурлардан фойдаланишнинг рухсат берилган соҳалари электростатик хавфсизлик бўйича белгиланган талабларга мувофиқ бўлиши зарур.
177. Ишлаётган ишлаб чиқаришлар ва объектларда саноат хавфсизлиги бўйича йўриқномаларда статик электр токининг хавфли кўринишларидан ҳимояланиш чоралари кўрсатилган бўлиши зарур.
Электр ўтказувчан материалдан тайёрланган жиҳозлар, шунингдек электр ўтказувчан материаллардан тайёрланган унинг иш органлари, қисмлари ва конструкцияси элементлари белгиланган тартибда ерлаштирилган бўлиши зарур.
179. Алоҳида жойлашган, шунингдек бошқа машиналар ва жиҳозлар билан материал ўтказувчилар ва металл конструкциялар билан уланган маҳсулотлар ва чангли ҳаво аралашмаларининг майдаланиши, чанглаштирилиши, тортилиши, грануларга ажратилиши, ҳаракатланиши амалга ошадиган аппаратлар, сиғимлар, агрегатлар ва шу кабилар, кўрсатиб ўтилган материал ўтказгичлар ва металл конструкцияларнинг ерлаштирилганлигидан қатъи назар, ерлаштириш контурлари билан алоҳида шохобчалар орқали уланган бўлиши зарур.
180. Пневмотранспорт материал ўтказгичлари, металл бункерлар, темир-бетон силосларнинг туби, циклонлар, унларни сақлаш учун мўлжалланган идишсиз жиҳозлардан иборат барча қувурлар, ишончли равишда ерлаштирилган бўлиши зарур.
181. Ун тиндириладиган материалсимон фильтрларда статик электр зарядлари йиғилиши хавфи мавжуд бўлади. Материалсимон фильтрлардан статик электр зарядларини четлатиш учун уларни мис симлар билан тикиб, ерлаштириш тизимига улаш зарур.
182. Ун ташувчи автомашинани қабул қилиш тизими билан улаш учун хизмат қиладиган эгилувчан рукавлар ток ўтказувчан бўлиши ҳамда электр ўтказувчан резинадан тайёрланган металл рукав кўринишида тайёрланган бўлиши зарур.
183. Статик электр токи зарядларини камайтириш, бункерга ун юкловчи патрубканинг кириш қисмини юқорида, унни вертикал равишда пастга йўналтириш, ун аэроаралашмасини эса горизонтал ҳолатда — сиғимнинг юқори қисмидаги айлана юзасига тегиб турган ҳолда (томида) йўналтириш орқали эришилади. Бундай ҳолатда барча оқим бункерга киргандан кейин, у тўлиқ тўлдирилгунча доимо деворининг ток ўтказувчан юзаси билан контактда бўлади. Тўғри бурчакли бункерда оқимни бирорта бир деворга йўналтириш лозим.
184. Жиҳозлар ток ўтказувчан материалдан тайёрланган бўлиб, ерлаштириш статик электр токидан ҳимоялаш учун етарли даражада ҳимоя воситаси бўлган барча ҳолларда ерлаштиришни энг оддий ва ишончли ҳимоя воситаси сифатида фойдаланиш зарур.
185. Барча классли портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналарда жойлашган технологик жиҳозлар, маҳсулот узатувчилар ва шу кабилар потенциаллари хавфсиз ўлчамларгача тенглаштирган ҳолда камида иккита жойида ерлаштирилган бўлиши зарур.
186. Пневмотранспорт қурилмаларида ўрнатиладиган органик шишадан тайёрланган вставкаларнинг ташқи томонини ўрам қадами 100 mm дан ошмаган ҳолда, сим билан ўраб чиқилади. Кўрсатиб ўтилган симнинг иккала учлари, оралиғида вставка жойлашган қурилмаларнинг металл қисмларига мустаҳкамланади.
Аспирацион ҳаво ўтказгичларга ўрнатилган брезент ва резинадан тайёрланган вставкаларнинг сим ёки тросдан тайёрланган перемичкаси бўлиши лозим. Кўрсатиб ўтилган сим ёки троснинг иккала учлари, оралиғида вставка жойлашган қурилмаларнинг металл қисмларига маҳкамланади.
187. Қувурлар, аппаратлардаги фланецли уланишлар, қопқоқларнинг корпуслар билан уланишлари, разбортовкадаги уланишларда узлуксиз электр токи занжирини пайдо қилиши учун қўшимча қурилмалар, масалан махсус перемичкалар қурилмаси талаб этилмайди. Ушбу уланишларда электр токини ўтказмайдиган бўёқлар билан бўялган ҳамда диэлектрик материаллардан тайёрланган шайбалардан фойдаланишга рухсат берилмайди.
188. Ерлаштириш қурилмаси ерлаштиришнинг умумий контури кўринишида амалга оширилади. Умумий ерлаштириш қурилмасидан статик электр токи, чақмоқнинг бирламчи ва иккиламчи таъсири ҳамда электр қурилмаларининг ҳимоя ерлаштирилиши сифатида фойдаланишга рухсат берилади.
189. Ишлаб чиқариш ва омборхоналарда ишлаши статик электр зарядлари ва учқунли разрядлар келтириб чиқарадиган жиҳозлар ва қурилмалардан, шаклланадиган статик электр зарядларини узлуксиз ва тўлиқ бартараф этувчи ёки уларда учқун разрядлари пайдо бўлишини истисно этувчи ҳимоя қурилмаларисиз фойдаланишга рухсат берилмайди.
190. Статик электр токи зарядлари йиғилиши билан боғлиқ хавфнинг олдини олиш учун ҳалқали мойланиб сирпанадиган подшипниклар билан жиҳозланган машина валларини ерлаштириш зарур.
а) ёнувчан моддалар ва материаллар, шунингдек ахлат, чанг ва ишлаб чиқариш чиқиндиларини электр двигателлари, тақсимловчи қурилмалар, бошқариш аппаратлари ва асбоб-ускуналар олдида тўпланишига йўл қўймаслик;
б) электр двигателларини ишга тушириш ва тўхтатишда сигналларни қабул қилиш ва бериш бўйича белгиланган кетма-кетликка қатъий риоя этиш;
в) ёритиш арматурасини алмаштириш, уни кўчириш, янги ёритқичларни ўрнатишда, симларнинг ёритқичга уланиш жойларида ишқаланиши, тортилишига йўл қўймаслик ҳамда уларда изоляция мавжудлиги таъминланиши зарур.
192. Электр двигателлар, тақсимловчи қурилмалар, ўтказгичлар, ёритқичлар, улар ўрнатилган хоналарда чанг тозалаб туриш бўйича тасдиқланган жадвалларга мувофиқ мунтазам равишда чангдан тозаланиб турилиши зарур.
193. Изоляцияси бузилган, электр изоляция хусусиятларини йўқотган кабеллар ва симлардан, шунингдек бузилган розеткалар ва уланиш коробкаларидан фойдаланиш ман этилади.
194. Электр энергиясини узатиш тўсатдан тўхтатилган ҳолларда зудлик билан барча ўчирувчи қурилмаларни ўчириш лозим.
195. Кўчма ва кўтариб юриладиган электр приемникларни манбадан таъминлаш учун эгилувчан шлангли кабеллардан фойдаланилади. Шлангли кабелларнинг қобиғи ҳолатини тизимли равишда текшириб туриш зарур бўлиб, изоляцияси бузилганлиги аниқланган ҳолларда кабелни алмаштириш учун зудлик билан механизм ишини тўхтатиш зарур.
196. Ўзи юрар транспорт машиналарининг босиб кетиши натижасида қисқа туташувнинг олдини олиш мақсадида шлангли кабел хавфсиз баландликда илиб қўйилиши ёки махсус короб билан ҳимояланган бўлиши зарур.
197. Штепселли электр вилкаларини улаш ёки ўчириш тақсимловчи яшикдаги рубильник (автомат) ўчирилган ҳолатида амалга оширилиши лозим.
198. Бункерлари, силослари, бошқа сиғимлари ва қуритгичлари ичидаги кучланиш манбасининг қуввати 42 V дан ортиқ бўлган электр қурилмаларидан фойдаланиш ман этилади.
199. Электр пайванд қурилмалари, ишончли контактни таъминлайдиган қисқичлари бўлган, эгилувчан мис симлар билан ишончли равишда ерлаштирилиши зарур. Электр пайванд қурилмалари ишламайдиган ҳолатида, кучланишни чегаралайдиган мосламалар билан жиҳозланади.
200. Қўл электр асбоб-ускуналари ёки кўтариб юриладиган лампаларга тортилган симларни имкон даражасида юқорида илиб қўйиш лозим. Симларни иссиқ, нам ва юзаси мой билан қопланган металл жисмлар билан бевосита тегиб туриши истисно этилган бўлиши зарур.
201. Кўтариб юриладиган электр асбоб-ускуналар, лампалар, трансформаторлар, улардаги ерлаштирувчи симларининг созлиги ва симлар орасида туташув йўқлигини текшириб туриш мақсадида камида бир ойда бир марта стендда ёки асбоблар ёрдамида текшириб туриш зарур.
202. Электр монтаж ишларини бажариш учун мўлжалланган қўл асбоб-ускуналари (отверткалар, омбирлар, кусачкалар ва бошқалар)нинг дастаклари изоляцияланган бўлиши зарур.
б) электр қурилмаларини ерлаштириши (ноллаштириш) аппаратларининг қопқоқлари блокировкаси ва машиналарни ёқиш блокировкаси носозликларида ҳамда портлашдан ҳимоя қурилмалари носозликлари (нуқсонлари) мавжуд ҳолларида ишга тушириш;
в) электр жиҳозларининг қопламаларини, ток ўтказувчан қисмлари электр токи кучланиши остида бўлганда очиш;
г) қисқа туташув ёки бошқа сабабларга кўра автоматик равишда ўчган электр қурилмаларини сабаблари аниқланиб, бартараф этилмагунча ишга тушириш;
д) фойдаланилмаётган электр тармоқларини кучланиш остида қолдириш (вақтинча ҳам мумкин эмас), шунингдек учлари изоляцияланмаган электр симлари ва кабелларни кучланиш остида қолдириш;
з) учқун хавфсизлик асбобларини электр токи билан таъминлайдиган трансформаторларга учқун хавфсизлик комплектига кирмайдиган бошқа занжирлар ва асбобларни улаш;
и) портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд зоналарда ўрнатилган ёритқичлардаги куйган электр лампаларини мазкур классли зоналарда ишлашга яроқсиз бўлган бошқа тип ва қувватли лампаларга алмаштириш;
м) электр жиҳозларидаги ҳимоя воситаларини (иссиқлик элементлари, предохранителлар, расцепителлар) ҳимоянинг бошқа турларига ёки шу турдаги, бироқ мазкур электр жиҳози мўлжалланмаган номинал ўлчамлари бўлган ҳимоя воситаларига алмаштириш.
204. Электр тармоқлари ва электр аппаратларидаги учқун чиқариш, қисқа туташув, кабел ва симларидаги изоляциянинг ҳаддан ташқари қизиб кетишини келтириб чиқариши мумкин бўлган носозликлар зудлик билан навбатчи ходимлар томонидан бартараф этилиши зарур.
205. Маҳсулот ва чиқиндиларни автотранспортга идишсиз юклаш ҳудуд чангланишининг олдини олувчи қурилмада амалга оширилиши ёки ёпиқ хонада амалга оширилиши зарур.
206. Унсимон хом ашё ва отрубларни темир йўл ва автомобиль транспортидан тушириш жойлари чанг шаклланишининг олдини олувчи қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
207. Ишлаб чиқариш ва омборхоналар ичида ички ёнув двигателли машина ва жиҳозлардан фойдаланиш ман этилади.
210. Гуруч, просо, арпа, гречка кепаклари дон заводидаги 1-2 суткалик ишга мўлжалланган сиғимли бункерларда сақланиши зарур.
211. Жмих ва шротларни сақлаш амалдаги меъёрий-техник ҳужжатлар талабларига мувофиқ амалга оширилади.
212. Сотиладиган шрот партияси таркибидан белгиланган тартибда намуна танлаб олинади ва шрот таркибида бензин мавжудлиги назорат қилинади.
213. Ҳарорати ва намлиги белгиланган меъёрлардан юқори бўлган шрот ва жмихларни сақлаш ман этилади. Уларга дарҳол қайта ишлов берилиши ёки сақлаш имкони таъминланадиган ўлчамларга келтирилиши лозим.
214. Ўз-ўзидан ёниб кетишга мойил бўлган шрот ва бошқа унсимон хом ашёни даврий равишда эгаллаб турган сиғимидан бўшларига кўчириб туриш лозим.
Кўрсатиб ўтилган кўчиришлар хом ашёни бункер ва силосларда узлуксиз сақлашнинг йўл қўйиладиган муддатлари асосида ишлаб чиқилган режа-жадваллар асосида амалга оширилади.
215. Унсимон ва донали хом ашёда ўз-ўзидан ёниб кетиши аломатлари билан боғлиқ бўлган ҳарорат ошиши аниқланган ҳолларда, мазкур партиянинг ҳарорати ҳар суткада текшириб турилади.
216. Чиқиндиларни транспортировка қилиш учун ўзи оқадиган, механик транспорт (норийлар, занжирли ва винтсимон конвейерлар, ёпиқ кожухлардаги лентали ва роликсиз конвейерлар) ҳамда хона чангланишини истисно этувчи пневмотранспортдан фойдаланиш мумкин.
217. Бункер ва силослардан унсимон маҳсулотларни тўсиқларсиз чиқарилишини таъминлаш учун антиадгезион полимер қопламалар (чанглатилган қопламалар) ва махсус техник қурилмалар ёки силос (бункер)дан чиқарилишини енгиллаштирадиган тўқувчи механизмлардан фойдаланиш тавсия этилади.
218. «В» тоифа ёнғин хавфи мавжуд хоналарда ишлаб чиқариш чиқиндиларини идишга синдириб жойлаштириш ман этилади.
219. «Б» тоифа ишлаб чиқариш хоналарида технологик жараённи юритиш билан боғлиқ бўлмаган ҳолда хом ашё ёки тайёр маҳсулот тўлдирилган қопларни, бўш қопларни ёки бошқа ёнувчан материалларни сақлаш ман этилади.
221. Қопларни сақлаш учун мўлжалланган омборнинг чеккасида қопларга ишлов бериш учун, омбордан ёнмайдиган материалдан тайёрланган ёпиқ девор билан тўсилган, тўсинли ва оловга чидамлилик чегараси камида R 90 бўлган ўзи ёпиладиган эшиклари бўлган махсус хона ажратилишига рухсат берилади.
222. Элеваторларда чиқинди цехлари ёки алоҳида жойлашган чиқиндилар учун мўлжалланган бункерлар бўлиши зарур.
223. Ишлаётган хавфли ишлаб чиқариш объектларини реконструкция қилиш ва техник қайта жиҳозлашда ташкилот, реконструкция қилинадиган участкани ишлаётган цехлар, омборлар ва бошқа ишлаб чиқариш хоналаридан ёнмайдиган шитлар ёки тўсиқлар билан ажратиш шарт.
224. Ташкилот ҳудудида ишларни бошлашдан олдин буюртмачи ва бош пудратчи, субпудратчи ташкилотлар иштирокида наряд-допуск расмийлаштиришлари зарур.
Наряд-допускда кўзда тутилган чора-тадбирлар бажарилиши (риоя этилиши) учун масъулият қурилиш-монтаж ташкилоти ва буюртмачи раҳбарлари зиммасида бўлади.
225. Ишлаётган ташкилотларда жорий ва мукаммал таъмирлаш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш ва кенгайтиришда ўз ходимлари ва ташқаридаги ташкилотлар ходимлари томонидан олов билан боғлиқ ишларни бажаришда портлаш ва ёнғин хавфсизлиги бўйича белгиланган талабларга амал қилиш зарур.
226. Силослар, резервуарлар, қудуқлар ичида монтаж ишларини бажаришда тегишли меъёрий-техник ҳужжатларда кўрсатилган хавфсизлик чораларига риоя этиш зарур. Кўрсатиб ўтилган талаблар ушбу иш турларини бажарувчи барча ижрочилар, жумладан пудрат ташкилотлари учун ҳам мажбурийдир.
227. Жиҳозлар ишлаётган портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд хоналарда жиҳозларни таъмирлаш, демонтаж ва монтаж қилишда очиқ оловдан фойдаланиш ҳамда учқун чиқариши мумкин бўлган механизм ва мосламалардан фойдаланиш ман этилади.
Жиҳозлар ва қурилмаларнинг қисмлари ва деталларини иситиш фақат буғ ёки иссиқ сув билан амалга ошириш мумкин. Фойдаланилган мойланган артиш материаллари (латталар ва ҳоказолар)ни зич ёпиладиган пўлат контейнерларга тўплаш ва хонадан чиқариб ташлаш лозим.
228. Ташкилот ҳудуди баландлиги камида 2 метрдан иборат тўсиқ билан тўсилган бўлиши зарур. Девор устидан баландлиги камида 0,5 метрдан иборат металл стерженларга тўрт ўрам тиканли сим тортилади.
229. Ташкилот ҳудудининг атмосфера ёғингарчиликларини бино ва иншоотлардан оқоваларга четлатилиши, транспорт учун йўллар, ёнғинни ўчириш транспорт воситалари учун йўллар, талаб этиладиган ўлчамларга, йўл қўйиладиган пастлашиш ва айланма радиусларга риоя этилган рельсли йўллар, ташқи ёритиш тармоғи, пиёдалар йўлакчалари, ёнғин ҳолатига ва хўжалик ишларига мўлжалланган сув қувурлари кўзда тутилган тегишли режаси бўлиши зарур.
230. Ташкилот ҳудудида техник мақсадлар учун мўлжалланган ўра ва бошқа чуқурликлар зич ва мустаҳкам ёпилган, ишончли тўсилган, тунги вақтда ёритилган ҳамда сигналли (огоҳлантирувчи) ёзувлари бўлиши зарур.
231. Юклаш-тушириш ишларини бажариш, кўчма транспорт механизмларининг мунтазам ҳаракатланиш жойлари (конвейерлар, узатувчилар, электр юклагичлар ва шу кабилар) ва переездлар режалаштирилган ҳамда қаттиқ қопламали бўлиши зарур.
232. Ҳудуднинг ишлаб чиқариш ва омборхоналар, ҳовлидаги ҳожатхоналарга туташган участкалари проездлар ва пиёдалар йўлакчалари билан уланган ҳолда қаттиқ қопламали бўлиши зарур. Ҳудуднинг бўш ерлари ободонлаштирилган ва кўкаламзорлаштирилган бўлиши лозим.
234. Ҳудуддаги чекиш учун ажратиладиган жойлар ташкилот бўйича чиқариладиган буйруқ билан махсус ажратилган ва жиҳозланган жойларида жойлаштирилади. Чекиш учун ажратилган жойларда сигарета қолдиқлари учун мўлжалланган челаклар ёки сув тўлдирилган бочкалар ўрнатилган ҳамда «Чекиш жойи» ёзуви бўлиши лозим.
235. Ҳудуди 5 ha дан катта бўлган ҳар бир ташкилотда автотранспорт воситалари киришига мўлжалланган камида иккита кириш жойи бўлиши зарур.
Автомобиль транспортини ташкилот ҳудудига ўтиши учун қаттиқ қопламали йўллар қурилади. Ушбу йўллар техник меъёрларга мувофиқ бўлиши зарур: кенглиги, бир томонлама ҳаракатда — камида - 3,5 метр икки томонлама ҳаракатда — 6 метр бўлиши лозим.
236. Автомобиль йўллари ва пиёдалар йўлакчаларининг темир йўллар билан кесишган жойларида рельс усти баландлигида ёппа настиллар ўрнатилиши лозим. Пиёдалар йўлакчаларининг кенглиги камида 1 метр бўлиши зарур.
237. Автомобилларнинг вақтинча тўхташ жойи ҳамда шахсий автотранспорт воситалари учун мўлжалланган жойлар ташкилот ҳудудидан ташқарида, кириш йўлларидан четда жойлашган бўлиб, қаттиқ қопламали бўлиши зарур.
238. Ташкилот ҳудудига кириш жойида унинг ичида автотранспорт воситаларининг ҳаракатланиши чизмаси илиб қўйилган бўлиши зарур.
Ташкилот ҳудудида ўтиш йўллари ва жойлари кўрсаткичлари, шунингдек автотранспорт воситаларининг ҳаракатланиши тезлиги, йўналиши, тўхташ жойлари кўрсатилган ёзув ва белгилар ўрнатилган бўлиши зарур.
239. Ташкилотдаги барча бино ва иншоотларнинг олдига ёнғинни ўчириш автомашиналари, бино ва иншоотнинг кенглиги 18 метргача бўлганда бир томондан, кенглиги 38 метрдан ошиқ бўлганда икки томондан эркин ўтиш имконияти таъминланган бўлиши зарур.
Бинолар ва ёнғин ҳолатига мўлжалланган сув манбалари, ёнғинни ўчириш воситалари ва жиҳозларининг олдига ўтиш жойлари ҳар доим очиқ бўлиши зарур. Бинолар оралиғидаги ёнғинга қарши ўтиш жойларидан материаллар, жиҳозлар, упаковка тараларини тўплаш ва автотранспорт воситаларининг тўхташ жойлари сифатида фойдаланишга рухсат берилмайди.
240. Ҳудудга кириш ва чиқиш дарвозалари одатда механизациялашган приводли бўлиб, ҳудуд ичкарисига очилиши ёки суриладиган бўлиши лозим. Бунда уларнинг ўз-ўзидан ёпилиш ҳолати истисно этилган бўлиши керак. Дарвоза кенглиги камида 4,5 метрдан иборат бўлиши зарур.
241. Автомобиль тарозлари ва қабул қилиш қурилмаларининг ёпиқ ўтиш жойлари кенглиги 3,5 метр, баландлиги кўпи билан 3,5 метр бўлиши зарур. Автомобиль тарозларининг чиқиш жойларида, дарвозадан 1 метр масофада йўналтирувчи устунлар ўрнатилган бўлиши зарур.
242. Нормал даражадаги ва тор изли темир йўллари, переездлар ва улар устидан ўтиш жойларини қуриш, шунингдек корхона темир йўл хўжалигини ташкил этиш ҳамда улардан фойдаланиш амалдаги талабларга жавоб бериши лозим.
243. Ташкилот ҳудудидаги темир йўллар иншоотларга нисбатан яқинлашиш габарити талабларига мувофиқ ҳолда жойлаштирилган бўлиши зарур.
244. Темир йўлларда огоҳлантирувчи белгилар ўрнатилиши, мўлжалланмаган жойдан ўтиш тақиқланиши тўғрисидаги плакатлар илиб қўйилиш лозим. Юклаш ва маневр операциялари бажариладиган жойлар сунъий ёритилиши зарур.
245. Ишлаб чиқариш ёки ёрдамчи хоналардан 6 метрдан яқин масофада бевосита темир йўлларга чиқиш жойлари мавжуд ҳолларда, омбор дарвозасидан ташқари барча бинодан чиқиш жойларида, бинодан чиқадиган одамларни темир йўл состави яқинлашаётгани тўғрисида огоҳлантирувчи сигнализация ўрнатилган бўлиши зарур. Бундан ташқари, темир йўлларининг бинодан чиқиш жойларида тўсиқлар ўрнатилган бўлиши зарур.
246. Темир йўлларининг электр узатгич, алоқа, қувур ўтказгич линиялари ва бошқа ер ости ва усти қурилмалари билан кесишган жойларини ўрнатишга поездларнинг узлуксиз ва хавфсиз ҳаракатланишини таъминлайдиган махсус тўсиқ мосламаларини ўрнатган ҳолда жойлаштиришга рухсат берилади.
247. Темир йўлларининг ер ости кабеллари билан кесишган жойлари мавжуд ҳолларда кабелларни рельс изига перпендикуляр ҳолатда, камида 1 метр чуқурликда ва махсус желоб ёки қувурлар билан ҳимоялаган ҳолда ўрнатиш мумкин.
248. Рельс излари устидан кўчма транспорт воситалари ҳаракатланиш жойларида кенглиги камида 2,5 метрдан иборат настиллар қурилиши лозим.
249. Темир йўлларда вагонларни қўлда ҳаракатлантиришдан фойдаланиладиган ҳолларда йўлнинг бутун узунлиги бўйича, шпалларнинг кенглигида ҳаракатланиш хавфсизлигини таъминлайдиган настиллар жойлаштирилиши зарур. Настил релсь юзасидан баландроқ бўлиши лозим.
250. «А», «Б» ва «В» тоифа ишлаб чиқариш хоналарига барча типдаги локомивлар, «Г» тоифа ишлаб чиқариш хоналарига эса паровоз ва тепловозларнинг кириши ман этилади.
251. Тўхтаб туриш ҳамда юклаш-тушириш ишларини бажариш учун тўхтатиб қўйиладиган вагонлар тормоз башмаклари билан мустаҳкамлаб қўйилиши зарур.
252. Юклаш (тушириш) учун мўлжалланган иншоотлар сигнализация қурилмалари билан таъминланган бўлиши зарур.
253. Ташкилот ҳудуди озода сақланиши зарур. Ўтиш ва юриш йўллари ҳаракатланиш учун очиқ, текисланган бўлиши, чуқурликлар ва ариқчалар бўлмаслиги, тунги вақтда ёритилиши зарур.
254. Ёзги қуруқчилик вақтларида, ишлаб чиқариш, маъмурий ва санитар-маиший хоналарга туташган ўтиш ва юриш йўлларига сув сепилади. Қишки вақтларда ўтиш йўллари, йўлакчалар, эстакадалар, платформалар ва ташқи зинапоялар қор ва муздан тозаланади, музлаган ҳолларда эса қум сепилади.
255. Атмосфера ёғингарчиликлари учун мўлжалланган оқовалар мунтазам равишда тозаланиб туриши ва соз ҳолда сақланиши зарур.
256. Кўприклар, ўтиш йўллари, ўтиш йўлакчалари, эстакадалар соз ҳолда сақланиши, кўрсаткичлар ўрнатилган бўлиши ҳамда тунги вақтда ёритилиши лозим.
257. Ишлаб чиқариш мақсадлари учун зарур бўлган ер ости резервуарлари, қудуқлар, ёнғинга қарши ҳовузлар ёпиқ ва ҳар томонлама тўсилган бўлиши зарур. Ёнғинга қарши гидрантлар жойлашган жойларда кўрсаткичдан гидрантгача бўлган масофа ҳамда қувур ўтказгичнинг миллиметрларда кўрсатилган ички диаметри, «ПГ» рақамли индекс сифатида ёзилган ёритиладиган ёки флуоресцентли кўрсаткичлар ўрнатилган бўлиши лозим.
Ёнғин ўчиришда фойдаланиш мумкин бўлган сув ҳавзалари ёки табиий сув манбалари олдига ўтиш мақсадида, ушбу жойларга бориш учун кенглиги камида 3,75 метрдан иборат қаттиқ қопламали йўллар ва олдида ўлчами камида 12x12 метрдан иборат майдончалар қурилиши зарур.
259. Автотранспорт воситасига маҳсулот ва чиқиндиларни идишсиз юклашда ҳудуд чангланишининг олдини олишга мўлжалланган қурилмаларни кўзда тутиш лозим. Шу каби қурилмаларни дон, ун, комбикорм ва бошқа турдаги унсимон хом ашё ва тайёр маҳсулотни темир йўл ва автомобиль транспортидан қабул қилиш ва узатиш жойларида ҳам кўзда тутиш лозим.
260. Ишлаб чиқариш ва омборхона бинолари саноат ва ёнғин хавфсизлиги талабларига жавоб бериши зарур.
261. Ишлаб чиқариш хонасининг ҳажми ҳар бир ишловчига камида 15 m3, хонанинг майдони эса камида 4,5 m2 бўлиши зарур.
262. Хонанинг баландлиги, полдан тўсинларнинг туртиб турган конструкцияларигача камида 2,2 m бўлиши зарур.
263. Ишлаб чиқариш хоналаридаги деворлар, шиплар, асосий конструкциялар, эшиклар, полларнинг ички юзалари, шунингдек ишлаб чиқариш биноларига туташган силослар ва бункерлар деворларининг ички юзалари туртиб чиққан жойларисиз, чуқурликларсиз, белбоғларсиз бўлиши ва енгил тозалаш имконини бериши зарур.
264. Полларнинг қопламаси типлари технологик талабларни ҳисобга олган ҳолда танланади. Поллар текис ва мустаҳкам қопламага эга бўлиши лозим бўлиб, чанг чиқариладиган ишлаб чиқаришларда тозалаш енгил ҳамда имкон қадар кам чанг чиқарадиган қопламали бўлиши зарур.
265. Табиий ёритиладиган ҳар бир хонада, шамоллатиш мақсадида деразаларда ҳар бирининг майдони камида 1 m2 дан иборат камида иккита очиладиган тавақа (биринчидан юқоридаги қаватларда ичкарига очиладиган) ёки қўлда очиладиган форточка кўзда тутилиши лозим. Очиладиган тавақалар ва форточкаларнинг умумий майдони хона майдонининг камида 0,2%, силос устидаги қаватларда эса камида 0,3% ташкил этиши лозим.
266. Дераза ромларининг ўрнатилиши деразаларнинг ташқи юзаларини бевосита хонадан туриб тозалаш ва таъмирлаш имконини таъминлайдиган ҳолда бўлиши зарур.
267. Тайёр маҳсулотларни қопларга жойлаш ва пакетларга фасовка қилиш учун мўлжалланган хоналар бошқа ишлаб чиқариш хоналари ва омборхоналардан ажратилган бўлиши зарур.
268. Фойдаланишда бўлган қопларга саралаш, тозалаш, таъмирлаш ва дезинсекция қилиш учун мўлжалланган алоҳида махсус жиҳозланган хоналарда қайта ишлов берилади.
269. Вальцовка қилиб кесиш устахонаси, изоляция қилинган хонада, одатда вальцовка станоклари жойлашган қаватда жойлашган бўлиши зарур. Вальцларнинг вальцовка қилиб кесиш ва вальцовка станокларига нисбатан ҳаракатланиши механизациялашган бўлиши зарур.
270. Антибитотиклар, микроэлементлар, витаминлар ва ферментларни сақлаш, суспензия тайёрлаш, шунингдек жўхори уруғларини заҳарлаш, уруғларга кимёвий ишлов бериш хоналари асосий ишлаб чиқариш хоналаридан ажратилади. Суспензиялар ва бойитиладиган аралашмалар тайёрланадиган хоналарда оқова ва тортиш вентиляцияси бўлиши, деворлари силлиқланган плиткалар билан қопланган бўлиши зарур. Кўрсатиб ўтилган хоналар ишдан ҳоли вақтларда қулфланган бўлиши зарур.
271. Технологик жиҳозлар жойлашган ишлаб чиқариш бинолари, майдончалар, антресоллар, чуқурчаларнинг тўсиқлари пўлат решеткасимон бўлиб, баландлиги 1,0 m, бўлиб, бунда тўсиқларнинг полдан 150 mm баландликдаги қисми бутунлай ёпилган бўлиши зарур. Баландлиги карниз тепасигача ёки парапетгача 10 метрдан баланд бўлган иш ва бошқа бино ҳамда иншоотларнинг ташқи девори периметри бўйича, томида баландлиги камида 0,6 метрдан иборат ёнмайдиган материалдан тайёрланадиган решеткасимон тўсиқлари бўлиши зарур. Томда хизмат кўрсатиладиган жиҳозлар ўрнатилган ҳолларда тўсиқ баландлиги камида 1,0 метрдан иборат бўлиши зарур.
272. Полдан баландлиги 1 метрдан паст жойлашган деразаларда, полдан 1 метр баландликда, бутун кенглиги бўйича тўсиқлари бўлиши лозим.
273. Ясси полли омборхоналарнинг баландлиги транспорт воситаларининг эркин ҳаракатланишини таъминлаши ва бинонинг туртиб турган конструктив элементлари пастидан ёки юқоридаги турғун транспорт ва бошқа қурилмалардан камида 2,6 метр бўлиши зарур.
275. Дон омборларининг ички деворлари юзаси силлиқ (туртиб чиққан жойларисиз, чуқурчаларсиз, горизонтал қовурғаларсиз, белбоғчаларсиз), тозалаш енгил бўлиши зарур.
276. Омборларни тўлдиришнинг баландлик бўйича рухсат бериладиган чегараси омбор деворида аниқ кўрсатилган чизиқ (лойиҳага мувофиқ) ҳамда огоҳлантирувчи ёзувлар билан кўрсатилган бўлиши зарур.
277. Ясси полли механизациялашган дон омборларида, шу жумладан аэрожелоблар билан жиҳозланганларида конвейерга тўкувчи туйнуклар устида, уларнинг марказида ишлаётганларни ўрамага тортиб кетишидан ҳимоялайдиган вертикал устунлар ўрнатилган бўлиши зарур.
Вертикал устуннинг баландлиги 5500 mm, ташқи диаметри 394 mm ҳамда ҳалқалари орасидаги масофа 165 mm бўлиши лозим.
Чиқарувчи ўрама жойларида иккита тиргак (упор) пайвандланади. Маҳкамловчи рамка ва тиргакларга, устунларнинг давоми ҳисобланган баландлиги 690 mm дан иборат иккита нарвон пайвандланади. Устунларни нарвонларсиз ўрнатиш ман этилади.
Ўтиш имкони бўлмаган галереялари бўлган омборлар учун пирамидасимон решёткаларни ўрнатишга рухсат берилади. Пирамидасимон решёткаларнинг ўлчамлари: пастки қисмида 1,2x1,2 m ва юқорисида 0,4x0,4 m дан иборат бўлади. Уларнинг баландлиги дон уюмининг максимал баландлигидан 0,5 m баландроқ бўлиши зарур. Кўндаланг планкалар оралиғидаги масофа кўпи билан 0,25 m бўлиши зарур. Пирамидасимон решётканинг ўқи, чиқарувчи туйнук маркази билан аниқ мос келиши зарур. Пирамидасимон решёткалар полга мустаҳкам маҳкамланган бўлиши зарур.
278. Механизациялашган дон омборларидан вертикал устунлар ёки пирамидасимон решёткалар ўрнатмасдан туриб фойдаланишга рухсат берилмайди.
279. Комбикормлар, отрублар, кепак, ун, шрот ва жмихни ясси полли ва пастки галереяли (ўтишли ёки ўтишсиз) механизациялашган омборнинг полида сақлаш ҳолларида маҳсулотларнинг ўз-ўзидан пастки конвейерга тушиши истисно этилган бўлиши зарур. Омборни юклашда камида битта чиқариш қурилмасини ҳамда кўчма механизация ҳаракатланиши учун эркин майдонни бўш қолдириш зарур. Уюм остида бўлган бошқа люклар ва чиқариш қурилмалари зич қопқоқ билан ёпилган бўлиши зарур.
Маҳсулот уюмлари чиқиш қурилмаси томонига ҳаракатланиши кўчма механизация воситалари билан омборнинг маҳсулот бўлмаган томонидан энг яқиндаги бўш чиқариш қурилмаси томонига ҳаракатлантирилиши лозим.
Ишчиларнинг маҳсулот уюмлари устига чиқиши ман этилади. Омбор бўшатиб борилган сари навбатдаги чиқариш туйнукларидан қопқоқлари очилади.
Ясси полли омборларнинг ўтиш галереялари мажбурий тортиш ёки табиий вентиляция билан жиҳозланган бўлиши зарур.
280. Донни ўз оқими билан чиқариладиган механизациялашган ҳар бир омборда ташқарида пастки галерея конвейерини авариявий ҳолда тўхтатиш учун мўлжалланган «Тўхтатиш» ёзувли камида иккита, ҳар бир томонидан биттадан тугмача бўлиши зарур. «Тўхтатиш» ёзувли авариявий тўхтатиш тугмачаси олдига ўтиш йўллари бўш бўлиши зарур. «Ишга тушириш» ва «Тўхтатиш» тугмачалари конвейер электр двигатели олдида ҳам жойлаштирилиши лозим.
281. Ўсимлик хом ашёси ва уни қайта ишлаб чиқариш маҳсулотлари учун мўлжалланган силослар ва бункерлар, уларнинг жойлашган жойидан қатъи назар, улардаги юклаш ва ўтиш люкларини зич ёпиладиган қурилмаси ҳамда қулфланадиган ҳимоя решёткалари бўлган ялпи тўсиқли ёпиш қурилмаси бўлиши зарур.
Қабул қилиш бункерларида кириш люклари бўлган бункерга одамлар киришининг олдини олиш учун қулфланадиган люклари бўлиши зарур.
282. Ишлаб чиқариш тўсинларидаги силослар ва бункерлар люклари пол баландлигида қопқоқлар билан ёпилиши зарур.
283. Силослар ва бункерлар ҳамда бошқа қурилмаларнинг кирувчи ва юклаш люкларида, жойлашган жойидан қатъи назар, қопқоқларидан ташқари, ячейкаларининг ўлчами кўпи билан 250x75 mm дан иборат мустаҳкам металл решёткалари бўлиши зарур. Люк решёткаларини хона поли юзасидан 60 mm дан ортиқ чуқурликда жойлаштириш тавсия этилмайди.
286. Силослар ва бункерлар деворларининг ички юзаси ва тублари улардан маҳсулотнинг тўлиқ чиқиб кетишини таъминлаган ҳолда силлиқ бўлиши (одатда туртиб чиққан жойларисиз, қобирғасиз, белбоғсиз, чуқурликларсиз, ғадирликларсиз) зарур. Силосларнинг ички юзасига ишлов берилиши тўкилувчан материалнинг эркин сирпанишини таъминлаши зарур. Силосларнинг ички юзаси, шунингдек чиқарувчи ўрамаларга ишлов бериш учун полимер материаллардан фойдаланиш лозим.
287. Дон, ун, отрублар, комбикормлар, кепак ва бошқа тўкилувчан маҳсулотларни сақлаш учун мўлжалланган силослар ва бункерлар, маҳсулотнинг тўлиқ чиқиб кетишини таъминлайдиган қурилмалар билан таъминланган бўлиши зарур.
288. Силослар ва бункерларда сақланадиган хом ашё ва бошқа маҳсулотларнинг ҳароратини текшириш ҳарорат ўлчайдиган қурилмалар ёрдамида амалга оширилади. Ушбу мақсадларда силослар ва бункерларга одамларни тушириш ман этилади.
289. Туташ қурилган идишсиз сақлаш учун мўлжалланган бункерлар ва бино деворлари оралиғида ўтиш жойлари мавжуд ҳолларида уларнинг кенглиги камида 0,7 m бўлиши зарур.
290. Технологик зарурат бўлган ҳолларда алоҳида хоналарни дон ва хом ашё тушириладиган иншоотларнинг режалаштирилган белгисидан пастроқда жойлаштиришга, шунингдек очиқ чуқурчаларни ишлаб чиқариш биноларининг биринчи қаватида жойлаштиришга рухсат берилади. Бунда барча ер ости хоналаридаги чуқурликлар технологик жараённи ҳисобга олган ҳолда минимал даражада бўлиши зарур.
291. Биноларда ертўлалар ва ер ости галереялари(тоннеллар) қурилиши уларнинг ичига ер ости сувларининг киришини истисно этиши зарур.
292. Ертўлаларда ҳамда пойдевор қаватларида «Б» тоифа портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд ишлаб чиқаришларни жойлаштириш ман этилади. Ярим ертўла қаватларида жойлашган ишлаб чиқариш хоналари, шунингдек ер ости транспорт тоннеллари самарали вентиляция билан таъминланган бўлиши ҳамда хона ёки тоннелнинг боши ва охирида жойлашган камида иккита кириш ва чиқиш жойлари бўлиши зарур. Қисқа тоннеллар (узунлиги 15 — 20 метрдан иборат)да битта кириш-чиқиш жойи бўлиши мумкин. Тоннелнинг узунлиги 120 метрдан ортиқ ҳолларда камида ҳар 100 метр оралиғида баландлиги 1,5 метр ва кенглиги 0,7 метрдан иборат оралиқ чиқиш жойлари бўлиши зарур бўлиб, улар дон омборидан ташқарида, металл нарвон ёки чиқиш учун мўлжалланган зинапоялари бўлган люкли қудуқ билан тугаши зарур.
293. Транспорт галереялари ва тоннелларнинг ўлчовини технология талабларига мувофиқ белгилаш зарур. Бунда ўтиш жойларининг баландлиги камида 1,8 m бўлиши зарур.
294. Алоҳида яхлит бўлмаган тўсинлар, механизмларга хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган кўприкчалар ва галереялар, омборлар галереяларининг юқори конвейерлари, ўтиш кўприкчаларининг баландлиги камида 1,0 метр ҳамда пастки қисмининг камида 0,15 метри ёпиқ бўлган тўсиқлари бўлиши зарур.
295. Узунлиги 20 метрдан ортиқ бўлган ҳамда ердан ёки полдан 2 метрдан ортиқ баландликда жойлашган галереялар ва майдончаларнинг биттаси галереялар ва майдончаларнинг бошланишида ва иккинчиси охирида бўлган камида иккита кириш ва чиқиш жойлари бўлиши зарур.
296. Жиҳозларнинг конструкцияси, уларни монтаж (демонтаж) қилиш, улардан фойдаланиш, таъмирлаш, транспортировка қилиш ва сақлашда, уларни алоҳида ёки технологик тизимлар мажмуи таркибида фойдаланишда хавфсизлик бўйича белгиланган талабларга жавоб бериши зарур.
297. Хом ашёни тозалаш, қуритиш, қайта ишлов бериш ва транспортировка қилиш учун мўлжалланган жиҳозларда, уларнинг ўзаро ишқаланиши ёки машина деталларининг бир-бирига ўзаро ёки хом ашё ва маҳсулотдаги бегона аралашмалари билан урилиб кетиши натижасида учқун чиқишини истисно этувчи қурилмаси бўлиши зарур.
298. Ишлаб чиқариш жиҳозларининг конструкцияси статик электр токи зарядининг хавфли миқдорларда тўпланишини истисно этиши зарур бўлиб, бунинг учун уларда ерлаштириш контурини улаш имконини берувчи қурилмалар бўлиши зарур.
299. Ишлаб чиқариш жиҳозларининг конструкцияси ишловчиларнинг иссиқ қисмларга тасодифан тегиб кетиши ҳолларини истисно этиши лозим.
Дон қуритувчилар, вентиляторлар, ўтхона деворлари, калориферлар, радиаторлар, буғ ва иссиқлик ўтказгичлар ва ҳоказоларнинг иссиқ конструктив қисмлари иссиқлик изоляцияси билан қопланган бўлиши зарур. Ташқи юзаларининг ҳарорати 45° С дан ошмаслиги зарур.
300. Жиҳозлар конструкциялари элементларида, шикастланиш хавфини келтириб чиқарадиган ўткир бурчаклари, чиқиб қолган ортиқлари, қирралари ва тозаланмаган юзалари, пайванддан кейин металл оқиши бўлмаслиги лозим.
301. Бошқариш органлари (ишга тушириш тугмалари, дастаклар, педаллар, магнитли пускателлар ва бошқалар)нинг конструкцияси ва жойлашуви жиҳозларнинг нотўғри ёки ўз-ўзидан ишлаб кетиши ҳамда тўхтаб қолиши ҳолларини истисно этиши зарур. Бошқариш органларида, қандай органлиги тўғрисидаги ёзуви бўлиши ҳамда хизмат кўрсатувчи ходимларнинг унинг олдига эркин ўтиши учун имкон бўлиши зарур. Авариявий ўчириладиган бошқариш органлари қизил рангга бўялган бўлиши, кўринадиган тўғри жойда жойлашиши ҳамда қаерда жойлашгани тўғрисида кўрсатилган ёзувлари бўлиши зарур.
302. Ишлаб чиқариш жиҳозларининг хавф манбаи бўлган ҳаракатланувчи қисмлари, валларининг туртиб чиққан қисмлари, очиқ узатувчилар (шкивлар, ременлар), конвейерларнинг тортилган бурилувчи барабанлари ва бошқа элементлари ишончли равишда тўсилган бўлиши зарур.
Тишли узатувчилар станина ёки машинанинг бошқа турғун қисмига мустаҳкам маҳкамланган ёпиқ кожухлар билан қопланган бўлиши зарур. Машина ва механизмларда фойдаланиладиган ҳаракатланувчи юкка қаршиликлар (оғирликка қаршиликлар) машина ичида жойлаштирилиши ёки мустаҳкам ва ишончли маҳкамланган тўсиқлар ичига ўрнатилган бўлиши зарур.
303. Фойдаланиш мақсади ва муддатларидан келиб чиқиб, тўсиқлар очиладиган ёки ечиладиган кожухлар кўринишида тайёрланади. Ечиладиган кожухларнинг дастаклари, қисқичлари ва уларни ечиш ва ўрнатишда қулай ва хавфсиз ушлаб туриш учун мўлжалланган бошқа қурилмалари бўлади.
Ечиладиган, кўтариб қўйиладиган ва суриладиган тўсиқлар, шунингдек улардаги очиладиган қопқоқлар, люкчалар ва шитларда, уларнинг тасодифан ечилиши ёки очилиб кетишининг олдини олувчи мосламалари бўлиши лозим.
Механизмларнинг иш жараёнида бошқариб туриш ва созлаш талаб этиладиган тўсиқлари электр приводлар билан блокировка қилинган бўлиши зарур.
304. Ремен тўсиқлари жиҳоз ва тўсиқ остини, уларни ечмасдан туриб тозалаш имконини таъминлаши лозим.
306. Жиҳозларнинг тез айланадиган(тезлиги 5 m/s дан юқори) қисмлари (шкивлар, вентиляторларнинг шкивлари билан бирга иш ғилдираклари, чёткали ва арқонли барабанлар, шкив ва шестернялар билан вальцлар, дисклар билан бирга дискли триерлар, шлифовка ва полировка қилувчи машиналарнинг барабанлари ва шу кабилар) йиғилган ҳамда алоҳида қисмларга ажратилган ҳолларда статик балансировка қилинган бўлиши зарур.
Балансировка қилувчи юкларнинг ўткир учлари бўлмаслиги зарур бўлиб, улар юкларни тенглаштирадиган деталларнинг ички юзаси томонидан винтлар ёки болтлар билан маҳкамланмаслиги зарур.
308. Привод ременлари ҳамда ясси ременли узатувчилар учларининг уланиши мустаҳкам, силлиқ, эгилувчан бўлиб, хизмат кўрсатувчи ходимларнинг қўлини шикастлаш ёки уларнинг кийимини илиб олиш ҳолларини истисно этиши зарур.
309. Машиналарнинг конструкциясида (ичкари ва ташқари томонида) маҳкамловчи деталларнинг ўз-ўзидан очилиб кетишини истисно этувчи чоралар кўзда тутилиши, вертикал жойлашган болтлар эса головкаси юқорига қаратилган ҳолда ўрнатилиб, болтнинг резбали чиқиб турадиган қисми, резбанинг 2 - 2,5 айланишидан ортиқ чиқиб турмаслиги лозим.
310. Станоклар, машиналар, аппаратлар ва механизмларнинг мойлаш талаб этиладиган барча қисмлари автоматлаштирилган ҳолда мойлайдиган ускуналар билан таъминланган бўлиши ёки уларда ушбу жиҳоз тўхтаган ҳолларда мойлаш учун етарли даражада мой захиралари резервурлари кўзда тутилган бўлиши зарур.
311. Таъминловчи қурилмалар (бункерлар ва ўрамалар)да, зарур ҳолларда юкланган материалларнинг муаллақ туриб қолиши ёки бўшлиқ ҳосил қилиши имконларини истисно этувчи мосламалари бўлиши зарур.
312. Вибротаъминловчи ва сепаратор кузовининг балансировка қилувчи юки, эксцентрик тебратувчи, шнекларнинг муфталари ва ременли узатувчилари тўсилган бўлиши зарур. Тўсиқлар, уларнинг деворлари ва айланувчи деталлари ҳамда ременли узатувчилари, оралиқдаги масофани сақлаган ҳолда ўрнатилган бўлиши зарур. Ярим чорраҳали ременли узатувчиси бўлган сепараторларнинг приводларида ремен ушловчилар бўлиши зарур.
313. Тош йиғиб олувчилар ва айланма ҳаракатланувчи элакли сепараторлардаги юклар болтлар ёки контргайкалар ва шплинтли шпилькалар билан мустаҳкам маҳкамланиши зарур.
314. Дискли триернинг ҳар бир диски ва ротори йиғилган ҳолда статик балансировка қилинган бўлиши зарур.
316. Цилиндрик триернинг созловчи ва секторли қурилмалари енгил бурилишни, шунингдек тоғорасини тегишли ҳолатда мустаҳкам маҳкамланишини таъминлаши зарур.
317. Машина ва аппаратларнинг турғун қисмлари оралиғида, уларнинг ишқаланишини истисно этувчи оралиқ бўлиши зарур.
319. Радиал ёки кўндаланг бичларнинг валга ва розеткаларга маҳкамланиши ишончли бўлиб, уларнинг узилиб кетишини истисно этиши зарур. Ҳар бир розетка ва йиғилган бич барабани статик балансировка қилинган бўлиши зарур.
320. Хизмат кўрсатиш хавфсизлиги мақсадида розеткаларнинг лапкалари бичларнинг чеккасидан туртиб чиқмаслиги, болтларнинг головкалари ярим айлана шаклида бўлиши ва бич томонида жойлашиши, контргайкали гайкалар эса — розетка лапкалари томонида жойлашиши зарур.
321. Обой машиналари тўғри кесимли, дарзсиз ва синмаган бир хил пўлатдан ясалиши зарур бўлиб, учқун чиқишининг олдини олиш мақсадида бичлар билан бичли барабаннинг ички юзасига тегиб туришига рухсат берилмайди.
322. Барабанларнинг балансировка қилувчи юклари болтлар ёрдамида, розеткаларнинг ички юзасига маҳкамланиши зарур. Бичларнинг учлари думалоқлаштирилган, иш қирралари чархланган бўлиши зарур.
323. Абразив барабанларининг наждакли массаси мустаҳкам бўлиши, дарзлари ёки обечайклардан қатламларга ажралган бўлмаслиги зарур.
324. Эшикчалар, кўриш люкчалари ва чиқариш мосламалари зичланган ва чанг ўтказмайдиган бўлиши зарур.
325. Донга сув ва иссиқлик билан ишлов берувчи машиналар, уларнинг буғ секциялари буғ ва иссиқ сув қувур ўтказгичларнинг тузилиши ва улардан хавфсиз фойдаланиш бўйича белгиланган талабаларга жавоб бериши зарур.
326. Намлантирувчи машиналарнинг сув ва дон ғилдираклари ҳамда дисклари балансировка қилинган, юмшоқ айланиши, сув оқими бир маромда бўлиши, қувурлар, резервуарлар ва арматурада сув сизиб чиқиши ҳоллари бўлмаслиги, сув чиқариш эркин бўлиши зарур.
327. Ювиш машиналари иситиладиган хоналарда, бортининг баландлиги 50 — 75 mm бўлган металл ёки бетон тоғораларда ўрнатилган бўлиши зарур. Ювиш машинаси атрофидаги пол қуруқ бўлиши зарур.
328. Ювиш машинасининг сиқиладиган колонкали кожухи сув сачратмайдиган, мустаҳкам бўлиши, унинг тез очилишини таъминлайдиган маҳкамловчиси бўлиши зарур.
329. Кондиционерларнинг конструкцияси уларда дон осилиб қолишини истисно этиши ва авария ҳолларида шахта ва каналларини тозалаш учун мўлжалланган люкча ва туйнуклари бўлиши лозим.
330. Машиналарда дон миқдорини кўрсатувчи датчиклар ҳамда белгиланган иш режими бузилган ҳолларда уни тезкор ва ишончли ишга туширилиши ҳамда тўхтатилишини таъминлайдиган охирги ўчирувчилар ўрнатилган бўлиши зарур. Машиналар электр тармоғида кучланиш пасайган ҳолларда юқори затворининг ўз-ўзидан очилиб кетишини истисно этувчи мосламалар билан таъминланган бўлиши зарур.
331. Тезкор ҳаво алмаштирадиган кондиционер аппаратлари буғ босимининг юқори ва пастки чегараларини бошқарувчи ускуна, шунингдек кондиционердаги дон ҳароратини бошқарадиган ва ортиқча кучланишдан ҳимоялайдиган автоматик тизим билан таъминланган бўлиши зарур.
332. Вальц станокларининг конструкцияси, бўшлиқли станоклар учун вальцлар орасида ўлчами 5 mm дан ошмайдиган, ёппа бочкали майдалайдиган вальцли станоклар учун эса 8 mm дан ошмайдиган бегона жисмларнинг ўтишини таъминлаши лозим.
334. Пневмоприемникли станокларда, бункер тўлиб кетганда станокни эркин холга ўтказадиган блокировка механизмлари бўлиши зарур.
335. Пневмоприемникларда маҳсулот тўлиб кетган ҳолларда бўшатишга мўлжалланган қурилмаси бўлиши зарур.
336. Вальцлар оралиғидаги узатувчи шестерняни тўсадиган кожух конструкцияси картерда мой миқдори нормал даражада бўлган ҳолатда ташқарига мой сачратишини истисно этиши зарур.
337. Вальцларни сувда совутиш қурилмасининг конструкцияси кираётган ва майдаланган маҳсулот ҳароратини 12° С дан ошмаган даражада ўзгаришини таъминлаши лозим.
338. Вальц станогининг привод ременлари ҳамда шкивлари ва электр двигателлари ҳам ташқаридан, ҳам ичкари томондан (станок томонидан) тўсилган бўлиши зарур.
339. Айланаётган вальцлар қўл бармоқларини илиб кетишидан ҳимоя қилиш мақсадида станокларда ҳимоя қилувчи решёткалар ўрнатилган бўлиши зарур.
340. Дон ва арпаларга сув билан иссиқлик ишлов берувчи машиналар, уларнинг буғ секциялари ва шу кабилари буғ ва иссиқ сув қувур ўтказгичларнинг тузилиши ва улардан хавфсиз фойдаланиш бўйича белгиланган талабларга жавоб бериши зарур.
341. Буғ билан ишлов берувчи юқори ва пастки шлюзли затворларни фиксация қилувчи қурилмалар ишлаш вақтида, қопқоқ бурилишида уларнинг ишончли илиниши ҳамда ричагнинг эркин юриши вақтида илгакдан эркин чиқишини таъминлаши лозим. Буғ билан ишлов берувчининг юқори ва пастки затворлари идишнинг дон билан тўлган ҳолатда уни зич ёпилишини таъминлаши лозим.
342. Дробилкаларнинг юклаш воронкаларида, бегона жисмлар тушишидан ҳимояловчи ячейкаларининг ўлчами 20x20 ёки 25x25 mm дан иборат ҳимоя решёткаси бўлиши зарур.
343. Дробилкаларнинг қопқоқлари, уларнинг ўз-ўзидан очилиб кетишига йўл қўймайдиган ишончли фиксация қилувчи қурилмалари бўлиши зарур.
344. Жмих синдирувчи ва жўхори поясини майдаловчиларни таъминлайдиган қурилмалар, горловинасидан майдаланган жмих ва жўхори маҳсулотларини қайтариб чиқарилишини истисно этадиган клапанлари бўлиши зарур.
345. Қоп тозаловчи машиналар, уларни чангдан тозалаш жараёнида қўлда ушлаб туришни истисно этиши лозим.
346. Матодан тикилган қопларни тозалайдиган машина ва аппаратларда ишловчи қўлини, қоқаётган (тозалаётган) ва транспортировка қилаётган механизм зонасига киришининг олдини олувчи қурилмаси бўлиши зарур.
347. Суюқ ва газсимон ёнилғида ишлайдиган ўтхоналарда, қуйидагиларнинг олдини олиш учун мўлжалланган автоматик тизими бўлиши зарур:
вентиляторни олдиндан ишга туширмасдан ва ўтхонани олдиндан сақланиб қолган ёнилғи буғларини ҳавода тозалаб ташламасдан туриб, ёнилғи ёқилиши.
348. Суюқ ва газсимон ёнилғида ишлайдиган ўтхоналарда алангалатувчи ўчган ҳолатда ёнилғи узатишни автоматик равишда тўхтатилишини таъминлайдиган қурилма бўлиши зарур.
349. Бевосита суюқ ва газсимон ёнилғи ёқиладиган ўтхона бўшлиғи портлашга қарши разрядли (клапан) қурилма билан таъминланган бўлиши зарур.
350. Ишлаб чиқариш жиҳозлари, уларни монтаж қилиш, таъмирлаш ва уларга хизмат кўрсатиш қулай, хавфсиз хоналар ва жиҳозларни тегишли ҳолатда сақлаб туриш имконини берадиган ҳолда жойлаштирилиши зарур.
351. Турғун ўрнатиладиган жиҳозлар, уларга хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун олдига бемалол ўтиш кўзда тутилган ҳолда жойлаштирилиши лозим.Ўтиш жойларининг кенглигини белгилашда, қурилиш конструкцияларининг туртиб чиққан жойлари (коммуникация тизимлари)дан жиҳозларнинг энг кўп чиқиб турган қисмлари оралиғини ҳисобга олиш лозим.
352. Бевосита зинапоя майдончалари ёки туташ хоналарга эвакуация чиқиш, шунингдек машина ва станоклар гуруҳи олдига ўтиш билан боғлиқ тўғри ва кўндаланг ўтиш жойларининг кенглиги камида 1,0 метр, алоҳида машина ва станоклар олдига ўтиш жойларининг кенглиги эса камида 0,8 метрдан иборат бўлиши зарур.
353. Пастки қаватда жойлашган трансмиссия приводи ёки индивидуал электр двигателлари приводи таркибидаги гуруҳда жойлашган вальц станоклари шкивлари оралиғидаги ажралишларнинг кенглиги камида 0,35 m бўлиши зарур.
354. Вальц станоклари ҳар бир гуруҳда, электр двигателлари билан бирга умумий узунлиги 15 метрдан ошмаса ва гуруҳдаги бошқа станоклар ишини тўхтатмаган ҳолда исталган станокдаги ишчи валларни алмаштириш имкони бўлган ҳолларда гуруҳий равишда ўрнатилиши мумкин.
355. Бино деворлари ва рассевлар оралиғида, кенглиги камида 1,25 метр, ЗРМ типидаги рассевлар оралиғида, уларнинг узун томони бўйича камида 1,15 метр, қисқа томони бўйича эса камида 1,0 метр ўтиш жойлари кўзда тутилган бўлиши зарур. 3 РШ, РЗ-БРБ ва РЗ-БРВ типларидаги рассевлар оралиғида, улар бир қатор жойлаштирилган ҳолларда қисқа томонлари бўйича камида 1,15 метр, узун томонлари бўйича камида 1,0 метр, икки қатор кўндаланг жойлаштирилган ҳолларда ушбу типдаги рассевлар учун ўтиш жойларининг кенглиги ҳам қисқа, қам узун томонлари учун камида 1,15 метрдан иборат бўлиши зарур.
356. Хизмат кўрсатиш учун барча томонларига ўтиш зарур бўлган рассевлар, сепараторлар, обой ва ювиш машиналари, шунингдек шу каби бошқа жиҳозларни гуруҳий жойлаштиришга рухсат берилмайди.
357. Элаклайдиган машиналарнинг ён томонларидан, аспирация қувурларидан ҳоли жойларда кенглиги камида 0,8 метр ўтиш жойлари кўзда тутилади.
358. Вертикал думалоқ чёткали машиналарни гуруҳий жойлаштиришда гуруҳдаги алоҳида машиналар оралиғининг кенглиги камида 0,7 метр бўлиши зарур.
359. Маҳсулотни табоқлаш ва упаковка қилиш учун мўлжалланган карусел типидаги тароз қурилмасининг барча томонларидаги ўтиш жойларининг кенглиги камида 2,0 метр бўлиши зарур.
360. Таъмирлаш вақтида хизмат кўрсатиш учун шароит яратиш мақсадида гранулятор шнеки приводидан деворгача, кенглиги камида 1,7 метр ҳамда бўшатувчи қурилма приводи томонидан совутгичдан деворгача камида 1,6 метр кенгликда ўтиш жойи кўзда тутилган бўлиши зарур.
361. Турғун жойлаштириладиган қаттиқ ёнилғида ишлайдиган ўтхонали дон қуритгичларнинг кулдон томонидан кенглиги камида 0,8 метр, ўтхона олдида эса камида 2,5 метр кенгликда ўтиш жойи кўзда тутилган бўлиши зарур.
Суюқ ёки газсимон ёнилғидан фойдаланишда ўтхонанинг форсункалари, газ горелкалари ва арматурасининг чиқиб турган қисмидан девор ёки бинонинг бошқа қисмлари ёки ишлаётган дон қуритгичлардаги жиҳозларгача бўлган масофа, реконструкция қилиш вақтида ўтхона олдидаги хонанинг кенглигини камида 1,5 метргача бўлишига рухсат берилади.
362. Иккита сепараторлар оралиғида, шунингдек сепараторлар ва бинонинг конструктив элементлари оралиғидаги ўтиш жойларининг кенглиги қуйидагича бўлиши зарур:
решёткалари айланма ҳаракатланадиган сепараторлар учун: приводли вал томонидан кенглиги камида 1,4 метр, ён томонларида эса кенглиги камида 1,0 метр;
ишлаб чиқариш қуввати 50 t/h гача (элеваторда тозалаш ҳисобланган ҳолда)бўлган, решёткалари қайтарма ва айланувчи ҳаракатланувчи ҳамда решёткаларининг приводли вал томонида ариқчалари бўлган ҳолда, шунингдек А1-БСЦ марка типидаги сепараторлар учун — камида 1,0 метр, ён томонларидан эса камида 0,8 метр.
Барча сепараторлар учун дон чиқариладиган томонида кенглиги 0,7 метрдан иборат ўтиш жойи бўлиши зарур.
Сепараторларда дон чиқиш жойида магнитли ҳимоя қурилмаси йўқ бўлган ҳолларда, сепаратор габарит ўлчамларидан камида 0,15 метр масофада норий қувурларини ўрнатишга рухсат берилади.
363. Норий башмаклари олдидаги ўтиш жойлари хизмат кўрсатиладиган учта томонида кенглиги камида 0,7 метр бўлган ўтиш жойлари бўлиши зарур.
364. Ишлаб чиқариш бинолари, галереялар, тоннеллар ва эстакадаларда, конвейерлар трассалари бўйича, уларни жойлаштиришда конвейернинг ҳар икки томонида, уларни хавфсиз монтаж қилиш, хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун ўтиш жойлари кўзда тутилган бўлиши зарур.
Бутун трасса бўйлаб қаттиқ короблар ёки сеткасимон тўсиқлар билан ёпилган параллел ўрнатилган конвейерлар учун ўтиш жойларининг кенглиги 0,7 метргача камайди.
365. Конвейерлар оралиғидаги ўтиш жойларида ўтиш жойини маҳаллий торайтирадиган қурилиш конструкциялари (устунлар, пилястр ва шу кабилар) мавжуд ҳолларда конвейерлар ва қурилиш конструкциялари оралиғидаги масофа 1,0 метр узунликдаги ўтиш жойигача, кенглиги камида 0,5 метр бўлиши зарур. Ўтиш жойининг ушбу жойлари тўсилган бўлиши зарур.
366. Галереяларда жойлашган, полнинг пастлашиш даражаси горизонтга нисбатан 6° — 12° ни ташкил этадиган конвейерлар трассаси бўйича ўтиш жойининг кенглигида кўндаланг тўшалган настиллар ўрнатилиши, 12° дан ортиқ пастлашиш ҳолларида эса зинапоя майдончалари ўрнатилиши зарур.
367. Конвейерларда юк туширувчи аравачалар бўлган ҳолларда ўтиш жойларининг кенглиги ушбу аравачаларнинг энини ҳисобга олган ҳолда катталаштирилиши зарур.
галереялар, тоннеллар ва эстакадаларда ўрнатилган конвейерлар учун — 1,9 метр, бунда шипларида туртиб чиққан ўткир қисмлари бўлмаслиги зарур.
369. Узунлиги 20 метрдан ортиқ бўлган, полдан 1,2 метрдан ортиқ бўлмаган баландликда ўрнатилган конвейерлар(юк туширувчи аравачалари бўлмаган) устидан, зарур жойларда одамлар ўтиши учун мўлжалланган, баландлиги камида 1,0 метрдан иборат тўсиқлари бўлган кўприкчалар ўрнатиш зарур.
Кўприкчаларни қуришда уларнинг полидан транспортировка қилинадиган маҳсулотнинг энг кўп туртиб чиққан қисми орасидаги масофа камида 0,6 метр, туртиб чиққан қурилиш конструкциялари (коммуникация тизимлари)гача бўлган масофа камида 2,0 метрни ташкил этиши зарур.
370. Юк туширувчи аравачалари бўлган лентали конвейерлар устидан ўтиш учун, кенглиги камида 0,7 метр бўлган юк туширувчи аравачалар кўприкчаларидан фойдаланиш зарур.
371. Ўқи ердан 1,8 метрдан юқорида жойлашган занжирли конвейерларнинг приводли ва тортиш станциялари, 2,0 метрдан ортиқ баландликда жойлашган конвейерлардан тўкувчи коробкалардаги айланувчи чёткаларга хизмат кўрсатиш учун тўсиқлари бўлган турғун майдончаларни ўрнатиш кўзда тутилади.
372. Бино ташқарисида норийларни ўрнатиш ҳолларида улар тўсиқларининг баландлиги камида 1,0 метр бўлган, кўтарилиш бурчаги 6,0 метрдан ошмаган, баландлашиш бурчаги 60° дан ошмаган тўсиқлари бўлган алоҳида зинапоялар кўзда тутилган бўлиши зарур.
373. Ҳаракатланувчи қисмлари бўлмаган жиҳозлар (ўз оқими билан оқадиган қувур, маҳсулот ўтказгич, ҳаво ўтказгич, норийли қувурлар ва шу кабилар), девор устунлар олдида, улардан камида 0,25 метр ажралган ҳолда жойлаштирилиши мумкин.
374. Жиҳозларнинг барча иш органлари созланган, зарур ҳолларда балансировка қилинган ва соз ҳолда, уларга хос бўлмаган шовқин, вибрация ва узилишсиз ишлаши зарур.
375. Ишлаётган ишлаб чиқаришлардаги хоналарда таъмир ишларини бажариш, фақат бош муҳандис, цех бошлиғи ёки уларнинг вазифасини бажарувчи шахсларнинг рухсатига кўра бажарилиши зарур. Таъмир ишларини бажаришда, уларнинг хавфсиз амалга оширилишини таъминловчи барча тегишли чоралар кўрилиши лозим.
Мураккаб таъмир ишларини бажаришда, ушбу ишларни бажариш жойлари тўсилган ҳамда туташ жойларда ишлаётган ишчиларнинг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида, огоҳлантирувчи плакатлар илиб қўйилган бўлиши зарур.
376. Таъмирланаётган жиҳозлар энергия манбаидан узиб қўйилади, жиҳозни ишга тушириш, тақсимлаш пункти хонаси ва диспетчерлик бошқариш пунктида «Ёқилмасин. Одамлар ишламоқда» ёзувли плакат илиб қўйиш зарур.
377. Дон қуритгичлар, айниқса ўтхоналар, иссиқлик кондиционерлари, донга буғ билан ишлов берувчи автоматлар, буғли қуритгичлар, қайнатувчи аппаратлар, мой ва комбикорм киритувчи қурилмалар ҳамда дон ва маҳсулотларга иссиқлик билан ишлов берувчи бошқа машиналарни, улар тўлиқ тўхтатилиб, совутилганидан кейин таъмирлаш ишларини амалга ошириш мумкин.
378. Ишлаб чиқариш хоналарида пайвандлаш ва бошқа олов билан боғлиқ ишларни фақат алоҳида зарур ҳолларда, ишламаётган цехларда ҳамда фақатгина уларнинг ўлчамларига кўра ушбу мақсадлар учун ажратилган махсус жойларга олиб чиқиш имкони бўлмаган жиҳозлар учун фойдаланиш мумкин. Жиҳозларнинг асосий қисмлари, ўз оқими билан оқадиган ускуналар, ҳимоя кожухлари ва шу кабиларни, ишлаб чиқариш хоналаридан ташқарига олиб чиқилиб, кейин олов билан боғлиқ ишларни бажариш кўзда тутилган ҳолда қисмларга ажратиш кўзда тутилган бўлиши зарур.
Пайвандлаш, газ алангаси ва олов билан боғлиқ бошқа хавфли ишларни халқ хўжалиги объектларида пайвандлаш ва олов билан боғлиқ бошқа ишларни бажаришда ёнғин хавфсизлиги қоидалари талабларига тўлиқ риоя қилган ҳолда ташкил этиш ва бажариш зарур.
379. Жиҳозлар тўхтатилиши ва уларга техник хизмат кўрсатилишидан кейин ишга туширишда, уларнинг созлиги текшириб кўрилиши зарур.
380. Янги ўрнатилган ёки таъмирланган жиҳозларни корхона бош муҳандисининг рухсатига кўра ишга туширишга рухсат берилади. Жиҳозларни олдин қуйидагилар бўйича текшириб кўриш лозим:
381. Жиҳозлар эркин юриши бўйича текширилгандан кейин ва аниқланган нуқсон ва носозликлари бартараф этилгандан кейин, жиҳозларни аввал кичик кучланиш билан, кейинчалик кучланишни зарур даражагача ошириш орқали текширишга рухсат берилади.
382. Конвейерлар, норийлар башмаклари ва бошқа машиналар ишлаётган вақтда уларни тўлиб қолиш, прессланган маҳсулотлардан ёки тушган бошқа жисмлардан тозалаш мумкин эмас.
Тозалаш ишларини машиналар тўлиқ тўхтатилиб, улар тасодифан ишга тушиб кетишининг олдини оладиган тегишли чоралар кўрилгандан кейин амалга оширишга рухсат берилади.
383. Машиналарни ишга туширишдан олдин, уларнинг ишга туширилиши ишлаётган ходимларга хавф келтириб чиқармаслигига амин бўлиш, масофадан туриб бошқариш ҳолларида эса, машиналарни ишга туширилиши ҳақида огоҳлантирувчи сигнал берилиши зарур.
384. Приводли ременларни, ҳаракатланаётган вақтда ечиш ёки тақиш, ремен ва занжирларнинг тортилишини машина ишлаётган вақтда созлаш ман этилади.
385. Барча ишлаётган машиналар, шовқин кучайиши ёки айланадиган деталларнинг қизиб кетишини келтириб чиқариши мумкин бўлган нуқсонлар (машина қисмларининг нотўғри йиғилиши ёки уларнинг яроқсиз ҳолга келиши, ўз вақтида ёки етарли даражада мойламаслик ва ҳоказолар)ни ўз вақтида бартараф этиш мақсадида мунтазам назорат қилиб турилиши зарур. Ишлаётган ходимларга хавф келтириб чиқарадиган носозликлар аниқланган ҳолларда жиҳозлар зудлик билан тўхтатилиши зарур.
386. Ҳаракатланаётган қисмларда болтли уланишларни тортиш, турли носозликларни бартараф этишга, жиҳозлар тўлиқ тўхтатилгандан кейин рухсат берилади.
387. Автоматик равишда мойлаш қурилмасининг имкони бўлмаган ҳолларда ва подшипниклар ва майдонларни ишлаш вақтида тўлдириш зарурати бўлган ҳолларда, мойлаш ишлари ушбу жойларга ўтиш жойининг хавфсизлигини таъминлаш ёки хавфсиз ўтиш қулай бўлган жойларга махсус трубкалар ва майдонларни чиқариш орқали амалга оширилади. Қўл майдонларининг учлари подшипникка хавфсиз яқинлашиш имконини таъминлайдиган узунликда (камида 200 mm) бўлиши зарур.
388. Машиналарнинг ички текширувчиси, уларни таъмирлаш, узоқ муддатга тўхтатилиши, уларнинг носозлиги ҳолларида уларни электр тармоғидан узиш, трансмиссион привод мавжуд ҳолларида эса, привод ременлари ечиб қўйилиши зарур. Жиҳозларни ишга тушириш жойларида «Ишга туширилмасин — таъмирланаяпти» ёки «Жиҳозлар носоз» каби ёзувли табличкалар илиб қўйилиши зарур.
389. Чанг чиқарадиган машиналарни очиқ люклари, қопқоқлари ёки эшикчалари бўлган ҳолда ишга тушириш ман этилади.
Машиналарнинг қопқоқларида махсус ўрнатилган аспирацион тешикларни елимлаш ёки тўлдириб қўйиш ман этилади.
390. Жиҳозлардаги ҳаракатланаётган қисмларидан ёки ушбу қисмларга яқин жойлардан дон ва арпани ёки уларни майдалаш маҳсулини қўлда синов учун олиш ман этилади. Ушбу мақсадлар учун маҳсулот ўтказгичда махсус люкчалар қолдирилган бўлиши зарур Синов учун маҳсулот олингандан кейин ёки текшириш ишларидан кейин люкчалар зич ёпиб қўйилиши зарур.
Дон қуритувчининг иссиқ камерасидан маҳсулотни синаш учун олиш, олиш осон ва хизмат кўрсатиш қулай бўлган жойда сақланадиган махсус ёғоч дастакли хокандозда олинади.
391. Машиналарга хизмат кўрсатишда хавфсиз бўлган қуйидаги махсус қирғич ва чёткалардан фойдаланиш лозим:
сепараторлар решёткаларининг юқори яссиликларини эркин юришда тозалаш (узун дастакли чёткалар ёрдамида);
392. Технологик, транспорт, аспирацион ва бошқа жиҳозлар, шунингдек оқовалар, материал ўтказувчилар технологик чизмага мувофиқ маркировка қилинган бўлиши зарур. Ёзувлари аниқ ва кўринадиган жойларида бўлиши зарур.
393. Сепараторлар ва тош олувчиларни ишга туширишда, кузовининг эркин юришида мувозанати, решёткали рамаларнинг ишончли маҳкамланганлиги, тақиллашлари ва ортиқча вибрация йўқлигига амин бўлиш лозим.
394. Пневмосепараторларнинг ҳаво билан тозаланадиган каналидаги ҳаракатланувчи деворини созлайдиган механизми канал кенглигини бир маромда ўзгаришини таъминлаши лозим.
395. Айланма ҳаракатланадиган тош олувчилар ва сепараторларда кузов илинадиган трослари бир хил тортилган бўлиши ҳамда тизимли равишда текширилиб турилиши зарур. Троснинг ўралган қадамига тенг участкасидаги симлари умумий сонининг 5% узилган ҳолларда янгисига алмаштириш лозим. Трос учлари мис сим билан жипслаштирилган ҳамда пайвандланган бўлиши зарур.
396. Сепараторлар решёткаларининг мувозанати даврий равишда текширилиши, вентиляторлар роторлари — балансировка қилиниши зарур.
397. Триерлар цилиндрлари айланаётган вазиятда майдонларга мой тўлдириш ҳамда ундаги мойни пресслаш ман этилади.
398. Обой машиналари ишлаётган вақтда обой рамкаларининг сеткаларини чиқариб олиш ҳамда наждакли ва металл барабанлардаги люкларни очиш ман этилади. Худди шу қоидалар дон қобиғини майдалаш учун мўлжалланган цилиндрлари горизонтал ва вертикал жойлашган майдаловчи бичевка ва чётка машиналари учун ҳам тегишлидир.
399. Ювувчи машина ва сиқувчи колонканинг иш юзалари кучли сув оқими билан ювилиши, зарур ҳолларда эса махсус чётка билан ювилиши зарур. Машина ишлаётган вақтда тоғора шнекларидан донни сидириб олиш ҳамда унга тасодифан тушган бегона жисмларни чиқариб олиш ман этилади.
400. Донни иситадиган колонкалар тўсинга ишончли маҳкамланган бўлиши зарур. Иситувчига буғ узатадиган магистралда, кузатиш учун қулай жойда, полдан кўпи билан 2 метр баландликда монометр ўрнатилган бўлиши зарур.
Иситувчининг юқори қопқоғидаги вентиляция туйнугини камида сменада бир марта, ундан тўйдирилган ҳавони чиқариш учун очиб туриш зарур.
401. Кондиционерни дон билан бир маромда тўлдириш зарур бўлиб, тўхтаб қолиш ҳолларида зудлик билан батареяларни иссиқ сув билан таъминлашни тўхтатиш, қуритиш камерасига иссиқ ҳаво узатишни ҳамда кондиционер колоннасига дон узатишни тўхтатиш зарур. Дон осилиб қолиш ҳолларида шахта ва каналларни люкчалар ва туйнуклар орқали тозалаш зарур.
402. Аппарат шнеклари (иситувчи ва назорат қилувчи) желобларида герметик зич ёпилган бўлиб, ишлаётган вақтда уни тўлиб кетишидан тозалаш ва таъмирлаш ман этилади. Желобларнинг ечиладиган қопқоқларини фақатгина машина тўхтатилган ҳолатда очишга рухсат берилади.
403. Машинани бошқарув пульти орқали бошқарганда, у барча бошқариш механизмларнинг аниқ ишлаши ҳамда уларнинг нормал ишлаши издан чиққан ҳолларда овозли ёки ёруғлик сигнали билан огоҳлантирилиши таъминланиши зарур.
404. Тезкор шамоллатадиган кондиционер аппаратининг намликни қуритувчисида дон қабул қилиш ва чиқаришни автоматик равишда блокировка қиладиган тизими бўлиши зарур.
405. Электр магнитли сепараторлар деталлари(магнитли узатгич, подшипниклар)нинг қизиши 60° С дан ошмаган ҳолатгача ишлашга рухсат берилади, маҳсулот билан бевосита тегиб турадиган деталларининг рухсат бериладиган қизиш ҳарорати 50° С ни ташкил этади.
406. Титувчи, валикни таъминловчи, юрувчи валик приводларининг механизмлари, магнитли полюсларни тозаловчи қурилмалар ишончли равишда тўсилган бўлиши зарур.
407. Электр магнитли сепараторларнинг қирувчи механизмлари бир маромда ишлаши ва магнитли аралашмаларни, кейин қўлда тозаламасдан, тўлиқ чиқарилишини таъминлаши зарур.
408. Электр магнитли сепараторларнинг ёруғлик сигнализацияси узлуксиз ишлаши зарур бўлиб, у бўлмаган ҳолларда сепараторни электр кучланишга улаш ман этилади.
409. Сепараторда тақиллаш ёки носозликнинг бошқа белгилари пайдо бўлган ҳолларда, учқун чиқишининг олдини олиш мақсадида уни зудлик билан тўхтатиш зарур.
410. Қобиқларининг тегишли даражадаги ҳимояси бўлмаган селенли випрямитель, электр коммутация ускуналари электр тақсимлаш ёки юқори хавф бўлмаган бошқа хоналарга ўрнатилган бўлиши зарур.
411. Магнитли аралашмалар ажратадиган машиналар хизмат кўрсатиш қулай бўлган, кўриш учун олдига бемалол ўтиш имкони бўлган жойларга ўрнатилиши зарур.
412. Магнитли колонкаларнинг конструкцияси подковка блокларини магнитли аралашмалардан, катта жисмоний куч ишлатмасдан тозалаш учун енгил чиқариб олишни таъминлаши зарур. Магнитларни тозалаш вақтида уларнинг маҳсулотга тушиш ҳоллари истисно этилган бўлиши зарур.
Магнитли колонкаларни металл аралашмаларидан тозалаш учун махсус чёткалар ёки ёғочдан тайёрланган қирғичлардан фойдаланиш лозим. Магнитли аралашмаларни махсус яшикларга йиғиш зарур.
Магнитли подковкаларнинг ён томони ва чеккасидаги юзалари тоза ишлов берилган ҳамда уларда ўткир қирралар ва ортиқлар бўлмаслиги лозим.
414. Хизмат кўрсатувчи ходимлар тизимли равишда маҳсулотларни электромагнит сепараторлар ва магнитли колонкаларга, магнит майдонининг бутун узунлиги бўйича узлуксиз ва бир маромда узатилишини текшириб туришлари лозим.
415. Вальц станогининг ҳар бир ярмидаги майдаловчи вальцларнинг цапфалари (65 mm диаметрли) юзасининг умумий ўқидаги қийшайиши 1000 mm узунликда 0,25 mm дан ошмаслиги зарур.
416. Вальцлар оралиғидаги оралиқ бошқариладиган бўлиши ҳамда 0,1 дан 1,0 mm гача чегараларда бўлиши зарур.
417. Вальц станогининг таъминловчи қурилмаси вальцларнинг бутун узунлиги бўйича маҳсулотни бир маромда узатилишини таъминлаши зарур.
418. Заслонка ва таъминловчи валик орасидаги оралиқни, шунингдек аспирация қувурлари, каналлар ва маҳсулот узатувчиларни тозалаш учун хавфсиз ва қулай мосламалар мавжуд бўлиши зарур. Таъминловчи валикни тозалаш учун заслонкани ечиш ва ўрнатиш ишларини бажаришга станок тўлиқ тўхтагандан кейин амалга оширишга рухсат берилади.
419. Вальц станоки ишлаётган вақтда маҳсулотларни таъминловчи валикдан иш зонасига узатувчи шитларни тозалаш ва чиқариш, шунингдек станокка тушиб қолган бегона жисмларни қўлда илиб олиш ман этилади. Шу каби жисмларнинг тушиб қолиши ҳолларида станокни зудлик билан тўхтатиш ва станок тўлиқ тўхтагандан кейингина уларни чиқариб ташлаш лозим.
420. Вальцларни станокдан чиқариш, ҳаракатлантириш ва ўрнатиш фақатгина махсус мосламалар(кранли ва бошқа аравачалар, таллар, монорельсли излар ва шу кабилар)дан фойдаланган ҳолда бажарилади.
421. Монорельснинг кўндаланг ўқи тез айланадиган вальц ўқи устидан ўтган бўлиши зарур. Полдан монорельсгача бўлган масофа камида 3,2 метрни ташкил этиши зарур.
422. Машиналарнинг балансирлари ва ҳаракатланувчи қисмлари (эксцентрикли тебратувчи, приводли валлар ва бошқалар) ишончли маҳкамланган ва енгил ечиладиган тўсиқлар билан ёпилган бўлиши зарур.
423. Кузов мустаҳкамланиши ишончли, контргайкали тортувчи болтларнинг тўлиқ комплекти билан маҳкамланган бўлиши зарур.
424. Рассевлар кузовлари, кузовнинг пастки юзаси полдан камида 0,35 метр баландликда жойлашган ҳолда илиниши зарур.
425. Чиқарувчи патрубкали рассевлар ва тош олувчилар кузовларининг барча эгилувчан уланишлари чанг ўтказмайдиган материалдан тайёрланган бўлиши, кузов штуцерлари ва патрубкаларда ишончли маҳкамланган бўлиши зарур.
426. Рукавларни илиб қўйиш учун мўлжалланган штуцерлар ўткир қирралари ва ортиқлари бўлмаслиги ҳамда штуцерларнинг пастки қобирғалари ичкарига ўралган бўлиши зарур.
428. Нормал ҳолда ишлаётган рассевнинг тезлашиши вақтида тўхтатиш, шунингдек рассев тўлиқ тўхтагунча қайта ишга тушириш ман этилади. Рассевларни ишга тушириш ва тўхтатиш вақтларида улар орасидаги ўтиш жойларида туриш ман этилади.
429. Рассев, зарблар ва тақиллашларсиз, бир маромда айланиши зарур. Рассевларнинг нормал юриши бузилса ёки тақиллаш пайдо бўлган ҳолларда уни, маҳсулот узатишни тўхтатган ҳолда зудлик билан тўхтатиш зарур.
431. Элаклайдиган машиналарда элакли рамалар, уларнинг машина ишлаётган вақтда тушиб қолиши ёки ариқчаларида ҳаракатланишининг олдини олиш мақсадида ишончли маҳкамлаш зарур.
432. Элаклайдиган машиналар ишлаётган вақтда йиғма шнекларни (эски конструкцияларда) тўлиб қолишдан тозалаш, эксцентрикли тебратувчини мойлаш ва таъмирлаш ман этилади.
433. Пўчоғини ажратувчи машиналарнинг головкалари ечилган ҳолларда, тортувчи қурилмаларнинг носозлигида ёки бўш маҳкамланган абразив дискларида пўчоқ ажратувчи круглари бўлмаган ҳолларда ишга тушириш ман этилади.
434. Пўчоқ ажратувчи станокларнинг резина валчалари енгил ечилиши ва тақилиши лозим. Резина валчаларининг қизиб кетишига йўл қўйилмайди.
435. Дисклар, валчалар, декларда дарз кетишлар ва шикастланишлар бўлмаслиги лозим. Дисклар ва валчаларнинг ҳар бири алоҳида ҳамда роторлар билан йиғилган ҳолда балансировка қилинган бўлиши зарур.
436. Вальц-декли станок барабанининг мувозанатли юришини кузатиб туриш зарур. Тақиллаш пайдо бўлса ёки бир маромда ишламаган ҳолларда станок зудлик билан тўхтатилиши зарур.
437. Вальц-декли станокнинг пўчоқ ажратиш зонасидан маҳсулот чиқиши жойида маҳсулотнинг сачрашига йўл қўймайдиган қайтарувчи ўрнатилиши зарур.
438. Станокнинг иш зонасига (валча ва дек оралиғида) тушиб қолган бегона жисмларни станок тўлиқ тўхтамагунча қўлда олиш ман этилади.
439. Вальц станокларининг абразив қисмлари (барабан ва дека) мустаҳкам бўлиши, синган ва дарз кетган жойлари бўлмаслиги ҳамда чўян асослар билан маҳкамланган бўлиши зарур. Дарз кетган валча ва декалардан фойдаланиш ман этилади.
440. Пўчоқ ажратувчи поставнинг иш юзалари ўзаро аниқ горизонтал ва параллел ҳолда бўлиши лозим. Пастки айланувчи диск даврий равишда балансировка қилинганлиги ва радиал зарби йўқлиги текшириб турилиши лозим.
Дискларнинг ишлаш вақтида, иш юзаларининг ўзаро тегиб туриши, иш юзаларида дарз кетишлар пайдо бўлиши ва улар ёрилиб кетишининг олдини олиш мақсадида штурвалли механизмни тўлиқ тушириш ман этилади.
441. Буғлантирувчилар, буғли қуритувчилар, буғловчи ва қайнатувчи қозонларнинг ишлаши вақтида қуйидагиларга риоя этиш зарур:
а) назорат ва ўлчов асбоблари (манометрлар, термометрлар ва шу кабилар)нинг ҳимоя клапанлари созлиги;
б) жиҳозлар, буғ ва иссиқлик узатгичлар, уларнинг уланишлари иш хонасига буғ киришига йўл қўймайдиган ишончли герметик зичлиги;
в) машиналар, аппаратлар, буғ ва иссиқлик узатгичларнинг барча иссиқ участкалари яхшилаб термик изоляцияланганлиги;
г) маҳсулот кириши ва чиқарилиши жойларидаги ўчирувчи вентиллар, шлюзли затворларнинг ишончли ишлаши;
442. Буғ босими манометр кўрсаткичида белгиланган назорат белгисидан юқори бўлмаган даражада ушлаб турилиши, аппаратдаги ҳарорат эса — белгиланган меъёрлардан ошмаган ҳолда сақлаб турилиши зарур.
443. Буғлантирувчилар, қуритгичлар, буғловчи ва қайнатувчи аппаратлар жойлашган хоналар ҳаво оқимли вентиляция билан жиҳозланган бўлиши зарур.
444. Қопқоқлар, люкчалар, задвижкалар сув, буғ, чанг киришини истисно этган ҳолда зичланган ва ўрнатилган жойларда ишончли маҳкамланган бўлиши зарур.
445. Жиҳозларни таъмирлашга фақат, аппаратга буғ узатишни тўхтатиб, ундаги буғлар тўлиқ чиқариб ташлангандан кейин рухсат берилади.
447. Буғли қуритгичдан олдин калорифер трубкалари ёрилишининг олдини олиш учун белгиланган, босимни ушлаб туриш мақсадида манометрли редукцион клапан ўрнатилган бўлиши зарур.
448. Буғли қуритгич чиқариш патрубкасининг люкчасидан синовга маҳсулот олишда фақат ёғочдан тайёрланган хокандоздан фойдаланиш зарур.
449. Ротор айланаётган вақтда дробилкаларнинг қопқоғини очишга рухсат берилмайди. Дробилкаларнинг роторлари йиғилган ҳолатда статик балансировка қилинган бўлиши зарур.
Дробилкалар болғалари ишончли маҳкамланган бўлиши, дарз кетиш ёки бошқа нуқсонлари бўлмаслиги зарур. Учқун чиқаришнинг олдини олиш мақсадида болғалар дека ва элакка тегмаслиги лозим.
450. Дробилкаларни фақат тўлдирилмаган ҳолатда, унда бегона жисмлар йўқлиги синчковлик билан текширилгандан кейин ишга тушириш мумкин.Уларни ишга туширишдан олдин бутланганлиги, маҳкамланганлиги ва ротордаги болғаларнинг ҳолати ва элакларнинг бутлигини текшириш лозим.
451. Тақиллаш ёки бошқа носозликлар аниқланган ҳолда, носозликлар сабабини аниқлаш ва бартараф этишгача машина зудлик билан тўхтатилиши лозим. Дробилкани ишга туширишда аввал уни бўш ҳолда ишлатиб кўриш, кейин аста-секин тегишли миқдоргача тўлдирган ҳолда ишлатиш зарур. Бунда маҳсулотни ортга қайтаришга қарши чоралар кўрилиши зарур.
453. Сомонни майдалайдиган қурилмага, боғланган симдан ечилган сомонни юклаш ишлари махсус (роликсиз) конвейерлар ёрдамида амалга оширилиши зарур. Сомонни сомон майдалаш қурилмаси горловинасига қўлда итариб тиқиш ман этилади.
454. Жмих синдирувчи қурилма ва дробилкалар горловинасида тиқилиб қолган жўхори пояси ёки жмих плиткасини қўлда ёки бошқа бирор-бир асбоблар билан итариб юбориш ман этилади.
456. Дозатор устидаги бункерлар конуслари ва дозаторлар устидаги патрубкалар герметик зичланган, мустаҳкам бўлиши ҳамда маҳсулот ағдарилганда ёрилишни истисно этиши зарур.
Оғир тўкилувчи маҳсулотлар учун, бўшлиқ шаклланиши, маҳсулотнинг осилиб қолиши ёки ағдарилишининг олдини олиш мақсадида бункер конусларида электр тебратувчи ёки механик тебратувчиларни ўрнатиш мақсадга мувофиқдир.
457. Барча айланувчи ричагли уланишлар, дозаторларнинг храпли механизмлари, приводли ва занжирли узатгичлар, валларнинг охирги ва эркин участкалари ишончли тўсилган бўлиши зарур.
459. Дозаторлар герметик зичланган бўлиши ва чанг ўтказмаслиги лозим. Дозаторни таъмирлаш ёки тозалаш машина тўлиқ тўхтатилгандан кейин рухсат берилади.
460. Смесителнинг юк туширувчи қурилмаларидан кейинги оқова қувурларда маҳсулотни подпорка қилишда очиладиган, ўзи очиладиган ҳимоя клапанлари ўрнатилган бўлиши зарур.
461. Синов учун маҳсулот олишда, смесителдан кейин хизмат кўрсатувчи ходимларнинг қўллари аралаштириш зонасига киришини истисно этувчи мосламалар кўзда тутилган бўлиши зарур.
пастки қопқоқнинг зич ёпилганлиги ва очилишини фиксация қиладиган охирги включателнинг ишлаб кетиши.
Смесителларнинг юқори қопқоқлари зич ёпилган ва маҳкамланган бўлиши зарур. Смесителларни қопқоқлари очиқ ҳолатда ишлатиш ман этилади.
463. Смесителларга маҳсулот тиқилиб қолиши ёки бошқа носозликлар фақат ўчирилган электр двигатели ва машина тўлиқ тўхтатилган ҳолатда бартараф этилади.
464. Комбикормларни гранулаларга ажратадиган қурилмани ишга туширишдан олдин машинада бегона жисмлар йўқлиги, механизм ва асбобларнинг созлигига амин бўлиш зарур.
465. Гранулятор ишлаётган вақтда матрица штифтини ҳимоя қилувчи кесадиган узел зонасида туриш ман этилади, чунки штифтларни кесиш вақтида айланадиган фланец шикаст етказиши мумкин.
Гранулятор рамасининг пастки юзаси матрицани алмаштиришда кўтаргичдан фойдаланиш имконияти бўлиши учун хона поли билан бир текисликда жойлашган бўлиши зарур.
468. Роликлар ва матрица орасидаги оралиқни созлаш фақат гранулятор тўхтатилган ҳолатда бажарилиши мумкин.
469. Пультлар, бошқарув шитлари, арматура ва асбоблар хизмат кўрсатиш учун қулай жойда ўрнатилган бўлиши ва уларнинг олдига бемалол ўтиш имкони бўлиши зарур.
471. Жўхори поясини қуритгичлардаги иссиқлик ташувчининг йўналишини ўзгартириш учун мўлжалланган люклари, эшиклари ва тўсиқлари, уларнинг узилиб кетиши истисно этилган ҳолда маҳкамланган бўлиши зарур.
472. Қуритиш камераларининг юқоридаги ҳаво билан тозалаш люклари қопқоқлардан ташқари, одамларнинг камераларга йиқилиб кетишидан ҳимоя қилувчи ечиладиган решёткалар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
473. Поя ва донни тозалаш учун мўлжалланган жиҳоз тебратгичининг вали, эксцентрикни лоток билан боғлайдиган эксцентрик ва тягалари ишончли маҳкамланган, вал эксцентрик эса тўсилган бўлиши зарур.
474. Жўхори майдалагич барабани ва вентилятор крилчаткаси балансировка қилинган ва ўз валларига мустаҳкам маҳкамланган бўлиши зарур. Барабан дека прутокларига тегмаслиги лозим.
475. Жўхори уруғларини калибровка қилувчининг эксцентрик вали қўлда енгил бурилиши ва шовқинсиз ишлаши зарур.
476. Жўхори уруғларини калибровка қилиш учун мўлжалланган қайтарувчиларнинг иш юзалари, шунингдек триер цилиндрларининг ячейкалари текис, ўткир чиқиб турган, қирилиш ҳамда ортиқларсиз ва тирналмаган бўлиши зарур.
477. Қоқувчи ва оғирлик туширувчи аппаратларнинг силкитувчи механизмлари, тикиш машиналари ва транспортёрларнинг, хизмат кўрсатувчи ходимларга хавф туғдиришининг олдини олиш мақсадида, ўз-ўзидан ишга тушиб кетиши мутлақо истисно этилган бўлиши зарур.
478. Оғирлик туширувчи аппаратларнинг автоматик равишда ишлайдиган қоқувчи механизми қаттиқ тақиллаш ва силкинишларсиз ишлаши лозим.
479. Оғирлик туширувчи аппаратларнинг юмшатувчиси, лопастли таъминловчиси, блокировка қилувчи қурилмалари ва қоқувчи механизмини, у тўлиқ тўхтатилмагунча кўрикдан ўтказиш ва таъмирлаш ман этилади.
480. Тарозларнинг задвижка механизми енгил очилиши зарур. Ҳисоблагич ва тарознинг оғирлик шкаласи етарли даражада ёритилган бўлиши лозим.
481. Ковшнинг кўтарилиши ва қоқувчи механизмнинг ишлаши вақтида шовқин, зарблар ёки силкинишларни камайтириш мақсадида, тарозлар остига қалинлиги 40 mm дан иборат ёғоч рама ўрнатилиши, рама ва тароз станинаси оралиғига эса тароз станинасининг оёқлари кенглигида резина прокладкалар ўрнатилиши лозим.
482. Унни қопларга табоқловчи ва упаковка қилувчи табоқлайдиган каруселли қурилманинг конструкцияси қурилманинг нормал ва хавфсиз ишлаши, хизмат кўрсатилиши ва таъмирланишини таъминлаши зарур.
Қурилмадан фақат аспирация мавжуд ҳоллардагина фойдаланишга рухсат берилади. Маҳсулот узатиладиган тракт чангдан ҳимояланган бўлиши лозим.
Қурилмада бажариладиган барча турдаги таъмирлаш ишларини, жиҳозни электр таъминоти тармоғидан тўлиқ ўчирилгандан кейин бажаришга рухсат берилади.
Таъмирлаш вақтида қисмларга ажратилмайдиган йиғма бирликларнинг барча ҳаракатланувчи деталлари ишончли маҳкамланган бўлиши зарур.
483. Қўлда табоқлашда тикув машиналари ва автоматик тарозларни ишга тушириш ва ўчириш, оёқда босиладиган педал ёрдамида амалга оширилиши зарур. Тикув машиналарининг конвейерлари реверсив бўлиши лозим.
484. Тикув машинани приводини тўсмасдан туриб, сим билан тикувчи машиналарни эса — қисқичларни тайёрлашга, сим узатадиган жойини шит билан тўсмасдан туриб ишга тушириш ман этилади.
485. Қоқувчи ва табоқловчи бўлинмалар полидаги конвейерга қоп узатиладиган люклари камида 1 метр тўсиқ билан тўсилган бўлиши зарур. Қоп узатилиши тўхтаган вақтларда люклар қопқоқлар билан беркитилган бўлиши зарур.
486. Конвейерлардаги йўналтирувчи полосалар ва буриладиган шитларнинг ўткир қирралари, чеккалари ва ортиқлари бўлмаслиги зарур.
487. Ун ва донни табоқлайдиган автомат ишлаётган вақтда яроқсиз пакетларни чиқариб олиш, машина қисмларини мойлаш ва тозалаш ишларини бажариш ман этилади.
488. Автомат ва конвейерлар, ишида носозлик аниқланган ҳолларда тезкорлик билан тўхтатиш учун мўлжалланган «стоп» ёзуви битилган тугмачалар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
489. Маҳсулотни пакетга жойлаш ва уни зичлаштиришда фаол чанг чиқарувчи барча зоналар аспирация қилиниши зарур.
490. Маҳсулотни полиэтилен қопларга упаковка қилишда термик пайвандлаш режимида ишлайдиган автоматларнинг пайвандловчи қурилмалари зонаси, полиэтилен буғлари ажралиб чиқарилишининг олдини олиш мақсадида, аспирация зоналари бўлиши зарур.
491. Матодан тикилган қопларни таъмирлаш учун мўлжалланган тикув машиналари узунлиги 15 метрдан ошмаган умумий столга ўрнатилади. Улар столга мустаҳкам маҳкамланган бўлиши зарур. Машиналарнинг головкалари тебранмаслиги лозим. Ҳар бир машинада чанг ва мато қолдиқларини тортиб олувчи маҳаллий мослама бўлиши зарур.
492. Тикув машиналарида қўлларни игна остига кириб қолишидан ҳимояловчи мосламалари бўлиши зарур. Тикув машиналарида тез ишга тушадиган тормоз қурилмалари бўлиши лозим. Игна ушлаб турувчи лопатка олдида ёйсимон пластина маҳкамланган бўлиши зарур. Игна ушлаб турувчининг оёқлари олдида, ипни қирқиш учун мўлжалланган тиғ маҳкамланган бўлиши зарур.
493. Стол чеккаси ва ямоқ кесувчи станокнинг тиғ диски тўсиғи оралиғида 3 mm дан ошмайдиган оралиқ бўлиши зарур.
494. Станокнинг дискли тиғлари бўлган привод вали синчковлик билан балансировка қилинган бўлиши зарур. Станокнинг ҳар томонидан камида 1 метрдан иборат ўтиш жойлари бўлиши лозим. Дисклари ишончли тўсилган бўлиши зарур.
495. Матодан тикилган қопларни чангдан ва қотиб қолган ун қолдиқларидан тозаловчи машина ва аппаратлар аспирация қилиниши ҳамда хонага чанг ажралиб чиқишини истисно этиши зарур.
496. Қоп қоқувчи машиналарнинг хипчинли барабанлари балансировка қилинган бўлиши зарур. Барабан хипчинлари бир хил узунликда, ўткир қирралари ва ортиқлари бўлмаслиги зарур. Барабан хипчинлари решёткалар орасидан эркин ўтиши ва машиналарнинг ҳаракатланмайдиган қисмларига тегмаслиги лозим бўлиб, улар ўз барабанларида ишончли маҳкамланган бўлишлари зарур. Қоп қоқувчи машиналарнинг қопқоқлари, люкчалари ва эшиклари резина ва матоли прокладкалар билан зичланган ҳамда чанг ўтказмаслиги лозим.
497. Қоп қоқувчи машиналар ишлаётган вақтда, қоп ушловчилар ёки конвейер ҳамда чиқарувчи механизм занжирларидаги илгаклардан қопларни тортиб чиқаришга рухсат берилмайди.
498. Занжирли трос блоклари билан бошқариладиган рейкали задвижкалар, ўтказувчи клапанларда, тушиб қолишини чегараловчилар ўрнатилган бўлиши зарур.
499. Задвижкаларнинг шиберлари ариқчаларда чайқалиб ва тиқилиб қолмасдан ҳаракатланиши ҳамда уларда тушиб қолишдан чегараловчилари бўлиши зарур. Задвижкаларнинг оқова қувурларга уланишлари зич бўлиши лозим.
500. Тўлдирувчи лотоклар транспортёр ўқлари бўйича аниқ ўрнатилган бўлиши, ён чёткалар ва шитлар ўз жойларига, тўғри жойлаштирилган бўлиши зарур. Тўлдириладиган лотокнинг ўткир қирралари ва ортиқлари бўлмаслиги лозим.
501. Тўлдириладиган лотоклар аспирация қилиниши ҳамда чанг чиқармаслиги ва доннинг ифлосланмаслигини таъминлаши лозим.
502. Шлюзли затвордан киритиладиган ва чиқариладиган маҳсулот узатилувчи оқоваларнинг люклари, стробларни олиш ва оқовани тозалашда' хавфсизликни таъминлаш мақсадида, затвор корпусидан камида 250 mm масофада жойлаштирилади.
503. Затвор крилчаткаси айланишини синашда, валнинг учидан ушлаб туриб айлантириш лозим, крилчаткани лопастларни қўлда айлантирган ҳолда айлантириш ман этилади.
504. Аэрозол, пневматик ва аспирацион қурилмаларда фойдаланиладиган шлюзли таъминловчилар герметик зичланган бўлиб, ҳаво чиқармаслиги лозим.
506. Циклонларнинг уланиш фланецлари ва ундаги улиткаларда, ҳаво чиқишини истисно этувчи зичлантирувчилар бўлиши зарур.
507. Чанг ушлаб қолувчилардан чанг ва бошқа чиқиндилар узлуксиз равишда чиқариб турилиши зарур. Шлюзли затворлар ва чанг ушлаб қолувчилар ишини тизимли равишда назорат қилиб туриш зарур. Циклонлар тўлиб қолганда улардан аспирацион чиқиндиларни чиқаришга йўл қўйилмайди.
508. Тортувчи фильтрлар рукавлари бутун бўлиб, ёриқлари бўлмаслиги зарур, улар ҳавони чангдан белгиланган меъёрларгача тозалайдиган зич фильтрловчи материалдан тайёрланиши зарур. Рукавларнинг тортилиши бир маромда бўлиши зарур.
509. Рукавларни механик равишда қоқувчи ва атмосфера ҳавосини қайта пуфлайдиган қурилмали фильтрларнинг носоз қоқувчи механизми ёки зарблар сони камайган ҳолларда ишлатилишига рухсат берилмайди.
510. Фильтрловчи рукавларнинг симли каркаслари корпусга фольга қирқмалари билан ерлаштирилган бўлиши зарур.
511. Компрессорни автоматикасиз, ҳарорат ошишидан ҳимоялайдиган клапансиз, босим ва мой даражаси паст бўлганда, сув ва мой ажратувчидан олдин ўрнатиладиган қайтарувчи клапансиз ҳамда сув ва мой ажратувчидан кейин ўрнатиладиган ҳимоя клапансиз фойдаланишга рухсат берилмайди.
512. Сув билан совутиладиган компрессор учун совутилган сув узатувчи автоматик қурилма кўзда тутилган бўлиши зарур.
513. Компрессорларни автоматик равишда ишга тушириш, совутилган сув оқими, мойлаш тизимидаги босим ва мой ҳарорати тегишли ўлчамда бўлганда ҳамда компрессордан чиқиш жойида ҳарорат, ҳаво босими мавжуд ҳолларда ишга тушириш блокировкаси ёрдамида амалга оширилади.
514. Сув ва мой ажратувчилар ҳамда рессиверларни ҳимоя клапанлари, тозалаш учун мўлжалланган люклар, чиқарувчи кран ва уч юришли крани бўлган манометрлар билан таъминлаш зарур. Ҳимоя клапани максимал иш босимини, кўпи билан 10% га ортиқ бўлган чегара босими билан синаш лозим.
515. Сув ва мой ажратувчилардан ҳар куни сув, мой ва ифлосликларни тозалаб туриш лозим, ҳаво рессиверларини эса қишки вақтда ҳар бир компрессор тўхташ ҳолларида сув музлаб қолишининг олдини олиш мақсадида, тозалаб туриш зарур. Камида ҳар олти ойда бир марта рессиверни синчковлик билан тозалаш лозим.
516. Компрессор ва рессивер оралиғидаги қувурни ҳар олти ойда тозалаш ва содали эритма билан ювиш зарур.
517. Рессиверлар ҳамда мой ва сув ажратувчиларнинг тузилиши, уларни монтаж қилиш ва улардан фойдаланиш босим остида ишлайдиган идишларнинг тузилиши ва улардан хавфсиз фойдаланиш қоидалари талабларига мувофиқ бўлиши зарур.
518. Ротацион ҳаво пуркагичларнинг индивидуал электр приводи, мойлаш тизими, овоз пасайтиргич, ҳимоя клапани ва манометри бўлиши зарур.
519. Вентилятор ва унга уланадиган қувурлар орасида резинали мато ёки сим каркасли, икки қават брезентдан тайёрланган эгилувчан патрубкалар (вставкалар) бўлиши зарур.
520. Вентиляторларнинг очиқ тортувчи туйнуклари ҳолатида ишлашида, ушбу туйнуклар ячейкаларининг ўлчами 20x20 mm бўлган сеткалар билан ёпилган бўлиши зарур.
521. Норияларда маҳкамловчи деталлари, ковшларнинг узилиб кетиши ва маҳкамловчи деталларнинг транспортировка қилинаётган маҳсулот ичига тушишини истисно этадиган ҳолда, ишончли ўрнатилган бўлиши зарур.
522. Норий лентаси барабандан чиқиб кетишининг олдини олиш мақсадида кенглиги бўйича бир маромда тортилган бўлиши зарур. Лента ва ковшлар қувурлар, кожухлар, головкалар ва норий башмаклари деворига тегиб турмаслиги лозим. Ҳаракатланувчи қисмларнинг зарбга учраши ёки ишқаланиши, шунингдек норийлар тиқилиб қолган ҳолларда улар зудлик билан тўхтатилиши зарур.
523. Норийлар головкаси, полдан 1,5 метр баландликда жойлашган приводли барабанларга хизмат кўрсатиш учун, ўтиш жойи қолдирилган ҳолда, тўсиқларининг баландлиги камида 1 метр, пастки қисмининг 0,15 метри ёпилган махсус майдончалар ўрнатилиши кўзда тутилади. Майдончаларга кўтарилиш учун кенглиги камида 0,7 метр бўлган, тўсиқли зинапоялар ўрнатилган бўлиши зарур.
524. Норийли башмаклар ва чуқурчаларни чуқурлаштириш тавсия этилмайди. Бунинг имкони йўқ ҳолларда норийлар чуқурчалари атрофида, баландлиги камида 1 метр бўлган тўсиқлар ўрнатилиши ҳамда уларда хизмат кўрсатиш учун камида 1 метрдан иборат ўтиш жойлари бўлиши зарур. Чуқурчага тушиш учун турғун зинапоя ўрнатилиши зарур.
525. Норийли қувурларда кўриб туриш ва лентани тортиш учун мўлжалланган люклари бўлиши зарур. Лента юришини кузатиш қулай бўлиши учун кўриш люклари полдан 1,6 метр баландликда ўрнатилади. Лентани тортиш учун мўлжалланган люкларнинг ўртача ўқи полдан кўпи билан 1,3 метр баландликда жойлашган бўлиши зарур. Норийлар ишлаётган вақтда кўриш ва лента тортиш люклари, шунингдек головка ва норий башмакидаги эшикчалар зич ёпилган бўлиши зарур.
527. Масофадан туриб бошқаришда норийларни пультдан бошқариш фақат огоҳлантирувчи сигналдан кейин амалга оширилиши мумкин. Маҳаллий бошқариш ҳолларида ишга туширувчи тугмача электр двигатель яқинидаги норий головкаси олдида жойлашган бўлиши лозим.
528. Норийларни тўхтатиш норий головкаси ва башмаки олдидаги «стоп» тугмачаси ёрдамида амалга оширилиши зарур. «Стоп» тугмачаси ҳам маҳаллий ҳам масофадан туриб бошқариш режимида ишлаши лозим.
529. Норийларнинг оғир тўкилувчан маҳсулотларда ишлаш ҳолларида норийлар тиқилиб қолишининг олдини олувчи норий башмакларининг қабул қилувчи носоклари устида таъминловчи қурилма ўрнатилиши кўзда тутилган бўлиши зарур.
Дон ва гранулланган маҳсулотдан ташқари бошқа хом ашёни лента юрадиган йўналиш бўйича узатиш кўзда тутилиши лозим.
530. Ковшларнинг орқа деворидаги болтлар учун мўлжалланган тешикларда ўткир қирралар ва ортиқлар бўлмаслиги лозим.
531. Юкловчи ва юк туширувчи қурилмаларнинг ўрнатилиши юкни конвейерга бир маромда ва марказлашган ҳолда, унинг йўналиши бўйича узатилишини таъминлаши зарур.
Юкловчи ва юк туширувчи қурилмалар уларда юк тиқилиб қолиши ва осилиб қолиши, тўкилиб кетиш ёки донабай юкларнинг тушиб қолиши, конвейернинг ҳаддан ташқари кўп юкланиши ҳолларини истисно этиши зарур.
532. Турғун ўрнатилган тўкилувчан юклар учун мўлжалланган лентали конвейерларда, лентанинг эркин юрадиган шохобчасини тозалаш учун мўлжалланган қурилмаси бўлиши зарур.
533. Привод барабанидаги лентанинг буксовка қилишига йўл қўйилмайди. Буксовка пайдо бўлган ҳолларда, у конвейер конструкциясида кўзда тутилган усуллар (лентани кучлироқ тортиш, қисувчи роликнинг босимини ошириш ва шу кабилар)да бартараф этилиши лозим.
Лента тортилишини бўшатишда привод барабанларини ёпишқоқ моддалар (сақич, канифоль ва бошқалар)билан мойлаш ман этилади.
534. Кўчма юклаш ва юк тушириш қурилмалари бўлган конвейер трассаларида, юклаш ва юк тушириш қурилмалари юришини чегаралайдиган охирги виключателлар ва қистирмалар бўлиши зарур.
535. Конвейерларнинг яқинида ишлайдиган хизмат кўрсатувчи ходимларнинг бўлган ҳаракатланувчи қисмлари (приводли, тортилувчи, тортиш мосламалари, устун роликлари ва иш жойлари пастки шохобчалари, ременли ва бошқа турдаги узатишлар, учлари ва шу кабилар) тўсилган бўлиши зарур. Вертикал тортилувчи станцияларнинг юклари полдан камида 2 метр баландликда тўсилган бўлиши зарур. Юкларнинг оғирлигини бошқариш учун, уларнинг олдига бемалол ўтиш имкони бўлиши зарур.
536. Конвейерларнинг бош ва орқа томонларида тўхтатиш учун мўлжалланган авариявий тугмачалари бўлиши зарур.
Бутун трасса бўйича, хавф юқори бўлган жойларда очиқ бўлган конвейерларнинг, қўшимча равишда авария ҳолларида хизмат кўрсатиш жойларининг исталган жойидан туриб тўхтатиш учун тўхтатиш қурилмалари бўлиши зарур. Силос ости ва силос усти пастки ва юқоридаги конвейерлар, омборларда «стоп» тугмачаси ҳар 10 метр оралиғида ўрнатиш тавсия этилади.
537. Турғун винтсимон конвейерлар (шнеклар), занжирли конвейерлар ва аэрожелобларни, қопқоқлари очиқ ҳолда ишлатишга рухсат берилмайди.
538. Темир йўл ёки автомашинага отрублар, унлар, комбикормлар ва бошқа тўкилувчан юкларни юклашда фойдаланиладиган шнекларнинг очиқ қисмлари, ячейкаларнинг ўлчами 250x75 mm бўлган мустаҳкам решёткалар билан тўсилган бўлиши зарур.
539. Винтсимон конвейерларда тоғора тубида тоғорани тиқилиб қолиш ҳолларида тозалаш ҳамда аралаштирилаётган маҳсулотни пресслаш учун мўлжалланган задвижкалари зич туташган махсус туйнуклар ўрнатиш кўзда тутилади.
540. Винтсимон конвейерларнинг подшипникларини короб ташқарисида ўрнатиладиган майдонлар ёрдамида мойлаш зарур.
541. Барча типдаги конвейерларнинг барча люкларидаги қопқоқлар, чанг чиқаришни истисно этиш мақсадида зич ёпилган бўлиши зарур.
542. Лентали конвейерлар юк туширувчи аравачаларининг ҳаракатланиши учун бир хил текисликда жойлашиши, бириккан жойларида чиқиб қолган жойлари бўлмаслиги, тўғри чизиқда жойлашган бўлиши ҳамда конвейер ўқига параллел бўлиши лозим. Станинанинг охирида, охирги включателлар мавжудлигидан қатъи назар, аравачанинг тўхташини кафолатлайдиган ишончли механик қистирмалар ўрнатилган бўлиши зарур.
543. Лентали конвейерларнинг ўзи-юрар юк туширувчи аравачаларида тез ишга тушириладиган тормозловчи мосламалари бўлган ишончли ишга тушириш ва тўхтатиш механизмлари бўлиши зарур. Тормоз қурилмалари конвейер ишлаётган вақтда аравачанинг ҳаракатланмасдан туришини таъминлаши лозим.
544. Ўзи юрмайдиган юк туширувчи аравачалар битта одамнинг кучи ёрдамида енгил ҳаракатланиши зарур. Ўзи юрмайдиган юк туширувчи аравачани конвейер ишлаётган вақтда ҳаракатлантириш ман этилади. Ўзи юрмайдиган юк туширувчи аравачани ҳаракатлантиришда сарфланадиган куч 150N (15kgf)дан ошмаслиги лозим.
546. Аравачани масофадан туриб ҳаракатлантиришда, уни фақат қават ёки галереяда огоҳлантирувчи сигнал берилгандан кейингина ҳаракатлантириш мумкин.
547. Донни тўғри оқимли ва рециркуляцион шахтали қуритгичларда (донни қиздириш учун қўшимча қурилмаларсиз) қуритишдан олдин, уни қўпол ва енгил аралашмалардан тозалаш лозим, рециркуляцион қуритгичларда, донни камаядиган қатламли камераларда қиздирган ҳолда, қуритишдан олдин эса қўпол аралашмалардан тозалаш лозим.
548. Ўтхоналарга хизмат кўрсатишда, барча ҳолларда уни 10 дақиқа давомида ҳаво ёрдамида тозалаб, шамоллатилгандан кейин ёнилғи ёқишга рухсат берилади. Газсимон ёки суюқ ёқилғида ишлайдиган дон қуритгичларнинг автоматика ва блокировка тизими, ушбу талаб бажарилишини таъминлаши зарур.
Қуритгични ишга туширишдан олдин, унда ёнаётган жисмлар ва бегона ҳидлар йўқлигига амин бўлиш лозим. Қуритгични, фақат бункерга дон тўлдирилгандан кейингина ишга туширишга рухсат берилади.
550. Дон қуритгичнинг енгли алангаланувчи моддалари мавжуд бўлган, қаттиқ ёнилғида ишлайдиган ўтхонасини ёқишга рухсат берилмайди.
551. Машиналар, механизмлар ва ўтхоналарни барча иш хоналарида овозли огоҳлантирувчи сигнал берилгандан кейин масофадан туриб ва маҳаллий ишга тушириш мумкин.
552. Суюқ ёки газсимон ёнилғи узатувчи магистралда, ўтхонасининг чиқишида, ундан камида 3,0 метр масофада ўрнатиладиган бош ўчирувчи вентил ўрнатилиши зарур.
553. Суюқ ёки газсимон ёнилғи ўтхона ёқилгандан кейин 5 — 10 сония давомида ёнмаса, ёнилғи ёнишини назорат қилиш ҳамда автоматикаси форсункага узатишни тўхтатиши зарур. Ўтхонага ёнилғини такроран узатиш ва уни ёқишга фақат, носозлик сабаблари аниқланиб, бартараф этилиши ҳамда 10 дақиқа давомида ўтхона шамоллатилишидан кейин рухсат берилади.
554. Машъаланинг ҳар бир ўчиш ҳолларидан кейин, ўтхона портлаш хавфини келтириб чиқарувчи аралашмани шакллантирадиган ёнилғи ёки газ буғлар йиғилишининг олдини олиш мақсадида, яхшилаб шамоллатилиши зарур.
556. Ёнилғи ўтказгичлар ва ёнилғи арматураси мустаҳкам ва зич беркитиладиган бўлиши зарур. Улардан суюқ ва газсимон аралашмалар арматурадан сизиб чиқишига йўл қўйилмайди.
557. Дон қуритгичларнинг иссиқ конструктив қисмлари (вентиляторлар, ҳаво ўтказгичлар, ўтхона деворлари ва бошқалар) иссиқлик изоляцияси билан қопланган бўлиши зарур. Ташқи юзаларининг ҳарорати 45° С дан юқори бўлмаслиги зарур.
558. Вентиляторлар ишлаётган вақтда ҳаво ўтказгичларни кузатиб туриш учун мўлжалланган люкларини очиш ман этилади.
559. Дон қуритгичларнинг конструктив қисмлари (иситиш камераси, шахталари, иссиқлик ва намлик алмашувчилар, ҳаво ўтказгичлар ва бошқалар) герметик зич бўлиб, иш хонасига қуритиш агентини ўтказмаслиги зарур.
Дон қуритгичлар шахталарига чиқариладиган камераларнинг эшиклари, дон қуритгичлар ишлаётган вақтда зич беркитилган бўлиши зарур.
560. Қуритгич ишлаётган вақтда чиқариш механизмларининг соз ҳолатдалиги мунтазам кузатиб турилиши ва уларнинг ифлосланишига йўл қўймаслик керак. Донни узлуксиз чиқарадиган қуритгичларда, олдин қуритиш камерасига иссиқлик ташувчи (қуритиш агенти) узатишини тўхтатмасдан туриб, чиқаришни тўхтатиш мумкин эмас.
561. Дон қуритгичнинг иссиқ зонасидаги донни синашга олиш фақат махсус ёғоч дастакли хокандозларда амалга оширилиши зарур.
562. Қуритгич усти ҳамда остки бункерлари, иссиқлик-намлик алмашувчиларга, уларни кўрикдан ўтказиш ёки таъмирлаш учун ишчилар кириши фақат цех ёки смена бошлиғи иштирокида йўл қўйилади.
Ишчининг дон қуритгич ёки пастки бункерда бўлган вақтда вентиляторнинг ишга туширилиши ёки дон узатилиши ҳолларини истисно этувчи чоралар кўрилган бўлиши зарур. Ушбу мақсадда, ишга тушириш аппаратурасида огоҳлантирувчи ёзувли белгилар илиб қўйилиши, бундан ташқари, бошқа бирор бир ишчи дон қуритгич яқинида туриб, зарур ҳолда тезкор ёрдам беришга тайёр туриши зарур.
563. Донхонани ва айниқса ўтхоналарни уларнинг иши тўлиқ тўхтатилиб, совутилгандан кейин таъмирлашга рухсат берилади.
564. Носозликлар, тиқилиб қолиш ҳоллари ва подпоркаларни бартараф этиш, шунингдек қуритгич жиҳозларини таъмирлаш ва тозалаш ишлари, у тўлиқ тўхтатилгандан кейин амалга оширилади.
565. Турғун ва кўчма қуритиш аппаратларида ўтхона қурилмаларига суюқ ва газсимон ёнилғи узатилишини автоматик равишда бошқарадиган ҳамда қуритиш зонасига узатиладиган иссиқлик ташувчи (қуритиш агенти) ҳароратини бошқарадиган тизими бўлиши зарур.
566. Рециркуляцион дон қуритгичларнинг иситиш камераси ва қуритгич усти бункерларида, донни бирламчи иситиш учун мўлжалланган қурилмаларда портлаш разрядли қурилма кўзда тутилган бўлиши зарур.
567. Рециркуляцион дон қуритгичларнинг иссиқлик-намлик алмаштирувчиларида тегишли блокировкаси бўлган дон миқдорини кўрсатувчи датчик ҳамда оқоваларни ўзи оқизадиган қурилма кўзда тутилган бўлиши зарур.
568. Доннинг куйган ҳиди аниқланган ҳолларда зудлик билан ўтхонага ёнилғи узатилишини, қуритиш камерасига иссиқлик ташувчини узатувчи вентиляторни ҳамда қуритгич ичидан дон чиқарилишини тўхтатиш зарур; қуритгичга хом дон узатилишини, фақат у дон билан тўлган ҳолларда тўхтатиш лозим. Бундан кейин куйган дон ҳиди сабабини аниқлаб, бартараф этиш зарур.
барча вентиляторларни ўчириш ҳамда ўтхона ва қуритгичдан чиққан ҳаво ўтказгич задвижкаларини ўчириш;
дон қуритгичга хом дон узатилишини тўхтатмаган ҳолда, қуритгичдан донни элеватор ёки омборга узатишни тўхтатиш;
Дон қуритгичдан донни бевосита полга тўкиш, ўчаётган донни темир яшиклар ёки челакларга йиғиш ва кейинчалик ўчириш учун бартараф этиш.
Қуритгични қайта ишга туширишга фақатгина ёнғин сабаблари аниқланиб, бартараф этилгандан кейин рухсат берилади.
570. Ёнилғи ва мойлаш материалларини қуритгичдан 20 метрдан яқинроқ сақлаш ман этилади. Ёғоч иншоотлар ўтхона ва ўт олдирувчи қувурдан камида 5 метр узоқроқда жойлашган бўлиши зарур.
571. Ишчиларнинг силослар ва бункерлар ичига тушиши фақатгина, асосланган ишлаб чиқариш зарурати билан боғлиқ, ўта зарур ҳолларда рухсат берилади. Ишчиларнинг тушиши цех бошлиғи ёки унинг ўринбосари иштирокида, ишларни бажариш учун бош муҳандис томонидан тасдиқланган наряд-рухсатнома мавжуд ҳоллардагина рухсат берилади.
Тушиш мазкур Қоидаларда кўзда тутилган хавфсизликнинг барча тегишли чоралари таъминлангандан кейин амалга оширилиши мумкин.
572. Ишчилар силос ва бункерлар (дон, ун, отрублар, комбикормлар ва бошқа маҳсулотлар сақлаш учун мўлжалланган)ичига одамларни тушириш ва кўтариш учун мўлжалланган махсус мослама (лебедка)ёрдамида амалга оширилиши мумкин.
Баландлиги 3 метрдан юқори бўлган силос ва бункерларга йиғиладиган арқонли нарвонларда одамларнинг туширилиши ман этилади.
573. Силос ва бункерлар ичига тушиш, ҳимояловчи арқонли лебедкага хизмат кўрсатиш ишларини бажаришга фақат ишларни хавфсиз бажаришга махсус ўқитилган шахсларга рухсат берилади. Силос ичига бевосита тушадиган ишчида саломатлиги бўйича, баландликдаги силос ичига тушишга рухсат берилган тиббий хулоса, бундан ташқари ичига тушувчи шахснинг ёзма розилиги бўлиши зарур. Силос ва бункерларга ишчининг ўз розилигисиз тушириш ман этилади.
574. Ичига тушиш ишлари уч киши иштирокида ташкил этилган бўлиб, шулардан бири — зарур ҳолларда тезкор ёрдам беришга тайёр ҳолда бевосита тушиш жойи олдида турган кузатувчи бўлиши зарур. Ушбу кузатувчи противогаз шлангини узлуксиз кузатиб туриши ва бир учи ичига тушган ишчининг белидаги ҳимоя белбоғига маҳкамланган ҳимоя арқонини қўлидан чиқармаслиги ҳамда ушбу арқонни ичига тушишда секин-аста тушириб туриши, юқорига кўтарилишда эса тортиб туриши зарур. Ҳимоя арқони силос ичига тушган ишчи томонидан хабар бериб туриш учун мўлжалланади. Масъул раҳбар ёки унинг ўринбосари ичига тушиш ишларида бевосита иштирок этадиган ишчиларни иш жойида йўриқномадан ўтказиши лозим.
575. Одам силос ичида бўладиган вақтда тушиш ишларида иштирок этаётган бошқа ишчиларнинг силос олдидан узоқлашиши ман этилади.
576. Силос ёки бункер ичига тушиш олдидан унинг ичи яхшилаб шамоллатилиши зарур. Бундан кейин силос ичидан газ анализатори ёки қоғозли индикатор ёрдамида, заҳарли газ мавжудлигини аниқлаш мақсадида олинадиган ҳаво таҳлил этилиши зарур. Газ анализатори ёки қоғозли индикатор бўлмаган ҳолларда шлангли противогазсиз ичига тушиш ман этилади.
577. Шланг узунлиги 12 m ва ундан ортиқ бўлган ҳолларда электр двигатель ёрдамида ҳаракатлантириладиган ҳаво узатгич орқали ҳаво узатиб туриш лозим. Противогаз шланги маска тақилишидан олдин, ҳаво пуркагич ёрдамида чангдан яхшилаб тозаланиши, юзга тақиладиган масканинг ички томони эса денатурланган спиртда шимдирилган латта билан артилади.
578. Ўта чангланган ишларни бажариш, жумладан силос бункерлари деворларини супуриш ишларини бажаришда ҳам шлангли противогаздан фойдаланиш лозим.
579. Ишчининг силос ва бункер ичида бўлган вақтда дон ва бошқа маҳсулотларни у ерга тасодифан тушириш ёки чиқариш ҳоллари истисно этилган бўлиши зарур.
Киритиш ва чиқариш қурилмаларида «Очилмасин, силос ичида одамлар ишламоқда» ёзувли плакат илиб қўйилган бўлиши зарур.
580. Ишлар бажарилиши учун масъул шахс лебедка, трос, люлька, арқон, эгар, противогаз ҳолатини шахсан текшириши, силос ичига тушишга тайёргарлик кўриш, ичига тушиш ҳамда ичида ишларни бажариш жараёнларида ҳар бир ишчи томонидан алоҳида хавфсизлик бўйича барча тегишли чоралар кўрилганлигини кузатиб туриши шарт.
581. Силос ва бункерлар ичига тушиш ҳамда силос ва бункерларга пастки люк орқали киришда ишчилар бошларига, юқоридан тасодифан жисм тушишидан ҳимоя қиладиган монтаж каскаларини кийган бўлишлари зарур. Силосни «ўра қазиш» усулида тозалаш ман этилади.
582. Силос ва бункерлар юқоридан, люлкалар орқали чанг ўтказмайдиган қилиб тайёрланган прожектор типидаги ёритқичлар ёки кўтариб юриладиган ёритқичлар, шунингдек кўтариб юриладиган аккумуляторли фонуслар билан ёритилади.
583. Одамларни силос ичига тушириш учун мўлжалланган лебедкаларнинг тузилиши ва улардан фойдаланишда қуйидаги талабларга риоя этилиши зарур:
а) битта ишчини тушириш учун мўлжалланган пўлат арқон ёки трос(лифт учун мўлжалланган, ўта эгилувчан)нинг диаметри камида 7,7 mm бўлиши;
б) барабан диаметри, шунингдек йўналтирувчи барабан ёки блокнинг арқон диаметрига нисбати камида 40 ни ташкил этиши;
в) лебедканинг ишончли ишлайдиган тормози хавфсиз дастак билан таъминланиши, одамни ичига туширишда дастак кўтаришда айланадиган йўналишга тескари ҳолда айланиши зарур;
е) эгар ўқига, ишчини эгарда ишончли ўтиришини таъминлайдиган ҳимоя белбоғи (пастга тушириладиган ишчини маҳкам илиб олиш учун мўлжалланган) маҳкамланган бўлиши зарур;
Ҳимоя белбоғининг носозлиги (белбоғидаги ленталар ва елка лямкалари шикастланган, тақиш учун мўлжалланган ременлар шикастланган, пряжкаларнинг носозлиги, материаллар заклепкалар билан тешилган) ҳолларида белбоғ фойдаланиш учун яроқсиз ҳисобланади.
Карабин тезкорлик билан ишончли маҳкамланиши ва очилишини таъминлаши зарур ҳамда унинг тасодифан очилиб кетишидан ҳимоялайдиган мосламаси бўлиши зарур.
Карабинда шикастланиш мавжуд ҳолларда (очиш вақтида затвор тиқилиб қолади, карабин деформацияланган, маҳкамловчининг қулф ичига кириш жойида чиққан жойлари ва нотекисликлар мавжуд, затвор пружинаси бўш) ушбу карабинлардан фойдаланиш ман этилади.
584. Ҳимоя белбоғларидан фойдаланиш жараёнида, ҳар 6 ой ўтиши билан, шунингдек фойдаланишга берилишидан олдин, улар 4000 N (400 kgf) статик кучланиш билан синалиши лозим бўлиб, бу ҳақида маркировка туширилган жойда ёзув битилган бўлиши зарур. Белбоғни статик кучланиш билан синаш вақтида 400 kg оғирликдаги юк 5 дақиқа давомида ушлаб турилади.
эгар ёки люлькада, туширилаётган ишчини махсус белбоғ билан иккала пряжка билан эгар ўқига тақиб, шунингдек ҳимоя арқонини белбоққа тақилган ҳолда, тақилган шлангли противогаз ёрдамида.
586. Ҳимояловчи арқон ва противогазнинг шланги ишчи туширилиши билан биргаликда тушириб борилади, бунда арқоннинг иккинчи учи, ушбу арқонни секин-аста тушираётган ишчининг қўлидан тасодифан чиқиб кетишининг олдини олиш мақсадида, ишончли маҳкамлаб қўйилган бўлиши зарур.
Силос ичига .туширадиган ишчи белбоғидан ҳимояловчи арқонни ечиши ва эгардан тушиш ман этилади; арқоннинг иккинчи учини ушлаб турган ишчига эса, ишчининг бутун силос ичига тушириш ва у ерда ишларни бажариш давомида арқонни қўлидан чиқариш ман этилади.
587. Силос ва бункерларга ишчиларнинг пастки люклар орқали кириши фақат наряд-рухсатномаларининг мавжудлиги ҳамда участка ёки смена бошлиғининг рухсати ва бевосита кузатуви остида бажарилади.
588. Силос ёки бункерларга ишчиларнинг, тубидаги ва ён томонидаги люклари орқали киришидан олдин, деворларида сводлар ёки маҳсулот массалари илиниб қолган ҳоллари йўқлиги текшириб кўрилади ва ушбу ҳоллар аниқланган ҳолларда ушбу силос деворидан кўрсатиб ўтилган бегона жисмлар бартараф этилгандан кейин рухсат берилади.
589. Дон ёки бошқа маҳсулотлар сводлари бузилиши ва осилиб қолган массалар мавжуд ҳолларда одамларнинг силослар ва бункерлар остида бўлиши ман этилади. Силос ичида ишлаётган ишчи эгар ёки люлькада, свод устида ёки осилиб қолган маҳсулотдан баландроқда жойлашган бўлиши зарур.
590. Сводлар ёки осилиб қолган массаларни бузишда иштирок этмаётган массалар кириш туйнуклари ва юклаш люклари зонасида бўлишига рухсат берилмайди.
591. Сводлар ёки осилиб қолган дон ёки бўлмаса бошқа маҳсулотлар массалар бузилиши ҳолларида кириш туйнуклари ва юклаш люклари очиқ бўлиши зарур.
592. Силос ва бункерларга пастки люк орқали, юқоридан қандайдир жисмнинг тасодифан тушиб кетишининг олдини олиш мақсадида, мазкур Қоидаларнинг 576-банди талабларига риоя қилиб, силос қопқоғининг юқоридаги кириш туйнуги ёпилган ҳолда киришга рухсат берилади.
593. Темир йўл вагонидан дон ва бошқа тўкиладиган маҳсулотларни юклаш-тушириш билан боғлиқ ишларни, вагонни темир йўллардаги юклаш-тушириш нуқтасига тормозлайдиган башмаклар билан маҳкамлаш (фиксация қилиш) орқали ўрнатгандан кейингина бажариш мумкин. Ушбу мақсадларда, вагон ғилдираклари остига бегона жисмлар — ёғоч, лом, тош ва шу кабиларни қўйган ҳолда фойдаланиш ман этилади.
594. Шрот тўлдирилган вагонларни туширишда ушбу ишларни бажаришни лаборатория билан келишган ҳолда бажариш зарур. Шротда 0,1% дан ортиқ бўлган бензин мавжуд ҳолларда, бу ҳақида зудлик билан корхона раҳбариятига хабар бериш, вагон люклари ва эшикларини шамоллатиш мақсадида очиб қўйиш зарур. Тушириш ишларини бензин миқдори 0,1% дан камайгандан кейин бажаришга рухсат берилади.
595. Дон ташувчи вагонни туширишда, вагонда вакуум ҳолати юзага келишининг олдини олиш мақсадида, иккита юклаш люклари очиб қўйилади.
596. Вагон деворларида илиниб қолган маҳсулотни вибраторлар ёки махсус дастаклари узайтирилган белкуракларда бартараф этиш лозим.
598. Вагонни томидаги люклари орқали тўлдириш ҳолларида, ёрдамчи майдончадан вагон томига ва ортга фақат кўтариладиган, тўсиқли кўприкчалар орқали ўтишга рухсат берилади. Қишки вақтларда кўтариб қўйиладиган кўприкча қор ва муздан тозаланган бўлиши зарур.
599. Бир вагон томидан иккинчисининг томига ўтиш ман этилади. Вагон томларида фақат трапларда юришга рухсат берилади.
600. Вагон томида тўсиқлар бўлмаган ҳолларда ёки ишчиларнинг арқонли илгакка ҳимоя белбоғларини маҳкамламасдан бажаришига рухсат берилмайди.
604. Вагонни битта юклаш люки орқали тўлдиришда, вагондан ортиқча ҳавони чиқариб юбориш мақсадида иккинчи люкни очиб қўйиш лозим.
605. Дон ташувчи бўш вагонларни юклаш люклари орқали, аккумуляторли фонуслар билан текшириш зарур. Текшириш ишлари камида икки кишидан иборат бригада билан амалга оширилиши зарур. Ушбу мақсадда вагон ичига тушишга рухсат берилмайди.
606. Юклаш-тушириш ишларида фойдаланиладиган автомобиллар, прицеплар ва шу кабиларнинг техник ҳолати уларнинг линияда хавфсиз ишлашини таъминлаши ҳамда техник фойдаланиш қоидалари талабларига жавоб бериши лозим.
607. Автомобилларни юклаш ва тушириш майдонида жойлашиш интервали қуйидагича бўлиши лозим: бир-биридан кейин турган автомобиллар оралиғи ичкариликка — камида 1 метр; фронт бўйича ёнма-ён турган автомобиллар учун камида 1,5 метр.
608. Автомобилларнинг корхона ҳудудида ҳамда дон сақлаш жойлари, тайёр маҳсулот омборлари ва бошқа бинолар олдига киришида ҳаракатини ташкил этиш мазкур Қоидалар талабларига жавоб бериши зарур.
Автомобилларнинг ҳаракати одатда оқимли бўлиши зарур бўлиб, оқимли ҳаракатни ишлаб чиқариш имкониятларига кўра ташкил этиш мумкин бўлмаган ҳолларда автомобиллар юклаш ва юк тушириш жойларига орқа билан юриб келишини шундай ташкил этиш зарур-ки, автомобиль ушбу жойдан чиқиб кетиши учун ортиқча маневр қилмасдан, бемалол чиқиб кетиши лозим.
609. Ёнувчан суюқликларни фақат автоцистерналар ёки металл бочкаларда транспортировка қилишга рухсат берилади, ёнувчан суюқликларни, ҳатто оз миқдорларда ҳам бошқа турдаги идишлар (бутиллар, бидонлар, челаклар)да ташишга рухсат берилмайди.
Ёнувчан суюқликларни бочкаларда ташишда, уларнинг орасига ёғоч бруслар жойлаштириш, чеккадаги бочка қаторларини эса ёғочли қозиқлар билан маҳкамлаб қўйиш зарур.
610. Сув транспорти воситалари(кемалар, баржалар)дан тўкилувчан юкларни юклаш ва тушириш механизациялашган ёки пневматик усулларда амалга оширилиши зарур.
611. Юклаш-тушириш ишларини бажариш вақтида шамол, оқим ва сув тўлқини таъсирида ҳаракатланишининг олдини олиш мақсадида, кема ёки баржа юк причалида ишончли маҳкамланган бўлиши зарур.
612. Тушириш ишлари бошланиши ва трюмга одамлар киритилишидан олдин, дон ташиш вақтида йиғилиб қолиши мумкин бўлган газларни дон устидаги бўшлиқдан чиқариб, шамоллатиш мақсадида люк қопқоқларини очиб қўйиш зарур.
613. Ишлаётганларни кема ёки баржа трюмига тушиши фақат трап ёки зинапоя орқали амалга оширилиши лозим.
614. Пневматик қурилмани ишга туширишдан олдин, дон ўтказгичларни горизонтал ва вертикал ҳолатда ҳаракатлантириш учун мўлжалланган осма дон ўтказгичлар, лебедкалар ва ўқларнинг созлигини, уларнинг иладиган мосламалари ва маҳкамловчиларини, соплоларни дон ўтказгичларга ишончли маҳкамланганлигини текшириш зарур.
Дон ўтказгичларни мосламалари ёрдамида йиғиш ва трюмга тушириш зарур. Дон ўтказгич илинган ўқни, биттаси иккинчисига тегмайдиган равишда кўтариш ва тушириш зарур.
Лебедкани тушириш ҳамда ўқни кўтаришдан олдин ўқ, шунингдек илинган дон ўтказгич туртиб чиққан жойлари билан кема (баржа) люки деворига тегмаган ҳолда, эркин осилиб турганлигига амин бўлиш зарур.
615. Пневматик қурилмалар ва циклонларга баландлиги камида 1 метр тўсиғи бўлган майдончалардан туриб хизмат кўрсатиш лозим.
616. Дон ирғитувчи билан воронкага юклашда, воронкани, илгакда ўз ҳолича айланишининг олдини олиш мақсадида, учта пенли арқон ёрдамида кема (баржа) конструкциясига маҳкамлаш лозим.
617. Кема трюмида, омборда, бунтда дон юзасида, синаш учун намуна олишда ёғоч решёткалардан фойдаланиш лозим. Ушбу решеткаларнинг кенглиги камида 0,4 метр, узунлиги кўпи билан 2,5 метр, камида ҳар 0,3 метрда кўндаланг планкалари бўлиши, умумий оғирлиги 30 kg дан ошмаслиги лозим. Трюм, омбор ёки бунтдан синовлар учун дон намунасини олиш ишларида камида икки киши иштирок этиши лозим.
618. Тўлдирилган қопларни кема ва баржадан тушириш ишлари турғун ва кўчма кўтариш мосламалари ва конвейерлар, қопларни тушириш учун мўлжалланган машиналар ва бошқа механизациялашган воситалар ёрдамида амалга оширилиши зарур.
619. Кема ва баржалардан сараланган юкларни тушириш бўйича ишларни бошлашдан олдин трюмнинг барча люклари ишончли маҳкамланган тўсиқлар билан тўсилган бўлиши зарур.
юк кема(баржа) қийшайиши натижасида ҳаракатланиши мумкин бўлган ҳолларда уни кўтарилган ва маҳкамланмаган ҳолларда қолдириш.
621. Кема ва баржа трюмларини юклаш ва тушириш ишларини бажариш вақтида прожекторлар билан ёритиш зарур. Бунда, электр тармоғидаги кучланиш 12 V дан ошмаган ҳолда, портлашдан хавфсиз тайёрланган кўтариб юриладиган ёритқичлардан фойдаланишга рухсат берилади.
622. Ишлаётган ишлаб чиқариш хоналарида таъмир ишларини олиб бориш объект раҳбари ёки ташкилот бош муҳандисининг рухсатига кўра амалга оширилади.
623. Жиҳозларни таъмирлаш, демонтаж ва монтаж қилиш ишларини бошлашдан олдин ишчиларни ишларни хавфсиз олиб бориш усуллари ҳамда туташ, бир-бирига яқин жойлашган ишлаб чиқариш участкаларида ишлаётганларнинг хавфсизлигини таъминлаш бўйича йўриқнома ўтказилиши зарур.
624. Жиҳозларни таъмирлаш ишлари, уларнинг тўлиқ тўхтатилиши, кучланиш ўчирилган ҳолда, привод ременларини ечиб, портлаш ва ёнғин хавфсизлиги бўйича зарур чоралар таъминлангандан кейин бошланиши зарур.
625. Жиҳозларни таъмирлаш ишлари бошланган вақтдан ушбу ишлар тугатилишигача жиҳозларни ишга тушириш қурилмаси олдига «Ишга туширилмасин, таъмирланмоқда!» огоҳлантирувчи ёзув илиб қўйилиши керак.
626. Объектларни мукаммал таъмирдан кейин фойдаланишга қабул қилиш далолатнома билан расмийлаштирилади.
Объектни ўн кунлик таъмир ишларидан кейин ишга тушириш бош муҳандис ёки унинг вазифасини бажарувчи томонидан ёзма рухсат берилгандан кейин амалга оширилади.
627. Жиҳозларни қаватлар орасидаги майдончаларда ёки галереяларда ўрнатилиши ҳолларида, ушбу жойлар динамиклик коэффициенти ҳисобга олинган ҳолда, ўрнатиладиган жиҳоз, ундаги маҳсулот билан биргаликдаги оғирлиги миқдоридаги кучланиш билан текширилиши зарур.
628. Янги ўрнатилган тез юрар машиналар, шунингдек тўсинларга илинадиган барча машиналар ва жиҳозлар қисмларининг пойдевор болтлари контргайкалар билан маҳкамланган бўлиши лозим.
629. Жиҳозларнинг оғирлиги 50 kg дан ортиқ бўлган ечиладиган деталлари устида тал, блоклар илиш учун илгаклар, бир қатор жойлаштирилган станоклар гуруҳи учун эса — талли монорельс ўрнатилган бўлиши зарур.
630. Ишлаётган ишлаб чиқариш шароитида монтаж ва демонтаж ишларини бажаришда фойдаланилаётган электр тармоқлари ва иш зонасидаги бошқа муҳандислик тизимлари ўчирилган бўлиши зарур.
631. Монтаж ишларини бажаришда технологик ва монтаж оснасткасини маҳкамлаш ва фойдаланиш учун масъул шахслар билан келишилмасдан туриб, жиҳозлар ва қувур ўтказгичлардан, шунингдек технологик ва қурилиш конструкцияларидан фойдаланишга йўл қўйилмайди.
632. Битта вертикалда жойлашган иккита ёки ундан кўп яруслардаги конструкциялар, жиҳозларни бир вақтнинг ўзида қисмларга ажратиш ёки таъмирлаш, барча жойларда ишларнинг хавфсиз олиб борилишини таъминлайдиган тегишли ҳимоя қурилмалари (решёткалар, сеткалар, пешайвонлар)сиз амалга оширишга рухсат берилмайди.
633. 1,3 метр ва ундан ортиқ баландликда ишлар, тўсиқларининг баландлиги камида 1 метр, пастки қисмининг 0,15 метри ёпилган кўприкчалардан туриб бажарилиши зарур.
634. Иш майдончалари бўлмаган тиркама нарвонлардан, ижрочидан бино конструкциясига тиркаш талаб этилмайдиган ишларни бажаришда рухсат берилади.
635. Кўтариб юриладиган нарвонларда, ишлаш вақтида сурилиб кетиш ва ағдарилишдан ҳимоялайдиган мосламалари бўлиши зарур. Нарвонларнинг пастки учларида ўткир учли оковкалари бўлиши зарур. Улардан асфальт, бетон ёки шу каби полларда фойдаланишда учида резина ёки бошқа сирғанмайдиган материалдан тайёрланган башмакалари бўлиши зарур. Зарур ҳолларда нарвонларнинг юқори учларида мустаҳкам конструкцияларга маҳкамлаб қўйиш учун мўлжалланган махсус илгаклари бўлиши зарур.
636. Кўтариб юриладиган нарвонлар, траплар, кўприкчалар 1 ва 2 сортли, толалари эгилмаган игна баргли ёғоч материаллардан ёки металлдан тайёрланиши зарур.
637. Узунлиги 3 метрдан ортиқ бўлган кўчма ёғоч нарвонлар ҳамда икки оёқли нарвонларнинг зинапоялари остида камида иккитадан тортувчи болтлари бўлиши зарур. Ораси очиладиган нарвонлар, уларнинг ўз-ўзидан сурилишини истисно этувчи қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши зарур.
638. Қувур ва бошқа металл маҳсулотларни кесиш, эгиш ва уларга ишлов бериш ишлари монтаж кўприкчалари ва нарвонлардан ташқарида бажарилиши зарур.
639. Баландликда ишларни бажариш, шунингдек жиҳозлар ва бошқа оғир юкларни кўтариш ва ҳаракатлантириш ишлари хавфсизлик учун масъул бўлган ходимнинг бевосита иштирокида амалга оширилиши зарур.
640. Баландликда оқова қувурлар, ҳаво ўтказгичлар, циклонлар, чиқарувчи қурилмалар ва шу кабиларни таъмирлаш, монтаж ва демонтаж қилиш ишларини бажариш учун саноат хавфсизлиги талабларига жавоб берадиган ҳимоя белбоғларидан фойдаланиш зарур. Ҳимоя белбоғлари, арқонлари ва каскаларисиз, ишчилар юқорида кўрсатиб ўтилган ишларни бажаришга йўл қўйилмаслиги зарур.
641. Жиҳозларнинг вертикал ҳолатда ўрнатиладиган, зарур равишда мустаҳкамликка эга бўлмаган йирик блоклари ёки қисмларини монтаж қилишда камида 3 та расчалка билан ажратиш лозим бўлиб, улар жиҳозлар охиригача маҳкамлангандан кейингина ечилади.
642. Портлаш хавфи мавжуд хоналарда жиҳозларни монтаж ва демонтаж қилишда очиқ оловдан ҳамда учқун чиқариши мумкин бўлган механизмлар ва мосламалардан фойдаланиш ман этилади.
643. Жиҳозларни, аста-секин кучланишни ошириб борган ҳолда эркин юришида синаш вақтида аниқланган нуқсон ва носозликлар бартараф этилгандан кейин кучланиш остида синаш мумкин.
644. Носоз, яроқсиз ҳолга келган ҳамда бажарилаётган ишларга мос бўлмаган асбоб-ускуналардан фойдаланишга рухсат берилмайди.
645. Зарбли асбоб-ускуналар (болғалар, кувалдалар ва бошқалар) бир оз қабариқли, юзаси текис, қийшаймаган ҳамда зарб бериладиган қисми синиқ ва дарзларсиз бўлиши зарур.
646. Чилангарлик зубилалар, крейцмеселлар ва пробойниклар иш учларида шикастлари (синиқ, чуқурчали), шунингдек орқа томонида дарзлари, ортиқлари ва синиқлари бўлмаслиги лозим. Металлни кесиш учун мўлжалланган зубилалар ва бошқа қўл асбобларидан фойдаланишда ишчилар синмайдиган ойнали ҳимоя кўзойнаклари билан таъминланган бўлишлари зарур.
647. Кувалда ва виколотка ёрдамида деталлар(подшипниклар, втулкалар ва шу кабилар)ни пресслаш ва распрессовка қилишда, деталларни омбирлар ёки махсус қисқичлар билан ушлаб туриш лозим. Виколотка юмшоқ металлдан тайёрланган бўлиши зарур.
648. Эговлар, арралар, ускуналар, долото ва бошқа қўл асбоблари пўлат ҳалқа тақилган ёғоч дастага мустаҳкам маҳкамланган бўлиши зарур.
649. Парма, зенкерлар, разверткалар, метчиклар ва шу каби тиркама асбоблар тўғри чархланган, дарзлари, синиқлари, ортиқлари ва бошқа нуқсонлари бўлмаслиги зарур. Асбобларнинг орқа томони мустаҳкам ўрнатилган, тўғри марказлаштирилган ҳамда нотекисликлари, синиқлари, дарзлари ва бошқа шикастлари бўлмаслиги зарур.
650. Гайка бурайдиган калитларда дарзлар ва синиқлар бўлмаслиги, калит губкалари аниқ параллел ва силлиқланиб кетмаган бўлиши зарур.
Калитларни қувурлар ва бошқа жисмлар ёрдамида узайтириш, гайкаларни катта ўлчамли калитлар билан бураш, калит губкалари ва гайкалар орасига прокладкалар қўйиш мумкин эмас.
651. Носоз асбоб-ускуналар таъмирлаш учун ишлатишдан олиб қўйилади. асбоб-ускуналар созлиги устидан назоратни таъмир цехи устаси ёки бош муҳандис фармойиши билан тайинланган шахс амалга оширади.
652. Пневматик зарбли асбоблар (пневматик болға, зубила) созланган бўлиб, зарб берадиган қисми чиқиб кетишига йўл қўймайдиган мосламаси бўлиши зарур.
653. Пневматик асбобларнинг клапанлари зич маҳкамланган бўлиб, ёпиқ ҳолатида ҳаво ўтказмаслиги лозим.
654. Шлангларнинг асбоб-ускуналар ва қувур ўтказгичга маҳкамловчиси, шлангни ҳаво босими узиб юборишига йўл қўймайдиган равишда тайёрланган бўлиши зарур.
655. Пневматик асбоб-ускуналарнинг паспорти бўлиши ҳамда ҳар ойда малакали ходимлар томонидан, натижаларини тегишли китобга ёзган ҳолда синалиши ва текшириб турилиши лозим.
Носоз асбоблар зудлик билан ҳаво ўтказгич тармоғидан узилиб, таъмирлаш учун ишлатишдан чиқарилиши лозим.
656. Қурилиш-монтаж пистолети билан ишлашга йўл қўйиладиган ишчилар махсус дастур асосида ўқитилиши зарур. Пистолетлар билан ишлашда йўриқномада кўрсатилган хавфсизлик техникаси ва талаблари бўйича барча қоидаларга риоя қилиш керак. Қурилиш-монтаж пистолетларини сақлаш ва ишлаш учун бериш белгиланган тартибда амалга оширилади.
657. Олов билан боғлиқ ишлар 13-55-09 сонли СТҲ «Портлаш хавфи ва портлаш-ёниш хавфи бор объектларда оловли ишларни хавфсиз олиб борилишини ташкил қилиш бўйича намунавий йўриқнома» («Саноатконтехназорат» давлат инспекциясининг 2009 йил 4 май 87-сонли буйруғи билан тасдиқланган, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 29 май 20-15-200/13 сонли хати) талабларига мувофиқ бажарилади.
658. Ташкилотда олов билан ишларни бажаришда хавфсизликни таъминлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилиши учун масъулият корхона раҳбарлари, шунингдек ёнғин хавфсизлиги учун белгиланган тартибда масъул этиб тайинланган шахслар зиммасида бўлади.
659. Олов билан ишларга очиқ олов, учқун чиқиш ҳамда чангли ҳаво аралашмасининг алангаланишини келтириб чиқарадиган ҳароратгача қизиши билан боғлиқ ишлаб чиқариш операциялари, тайёр маҳсулотлар, хом ашё, материаллар, конструкциялар ва ишлаб чиқариш чанглари қолдиқлари, жумладан электр пайванд, газ пайванд ишлари, газ ва электр билан кесиш ишлари, металлга.учқун чиқарилган ҳолда ишлов бериш бўйича механик ишлар ва шу кабилар киради. Энг хавфли ишлар металлни пайвандлаш ва кесиш ҳисобланади.
660. Олов билан боғлиқ ишларни фақатгина ушбу ишлар амалга оширилаётган бўлинма раҳбари имзолаган ҳамда ташкилотнинг техник раҳбари (бош муҳандис) ёки унинг ишлаб чиқариш бўйича ўринбосари ёки бўлмаса, ишлаб чиқариш бошлиғи тасдиқлаган тегишли рухсатнома олингандан кейин бажариш мумкин.
Авария ҳолларида олов билан боғлиқ ишларни бажариш учун рухсатномани ушбу ишлар бажариладиган бўлинма раҳбари ёки унинг ўринбосари бериши мумкин. Ушбу ҳолларда олов билан боғлиқ ишлар бевосита рухсатнома берган шахс раҳбарлиги остида, ташкилотнинг техник раҳбари (бош муҳандиси)га хабар берган ҳолда амалга оширилади.
661. Олов билан боғлиқ ишларни бажаришга, фақатгина ёнғин хавфсизлиги хизмати ёки ёнғин хавфсизлиги бўйича ваколатли шахс билан келишган ҳолда ҳамда олов билан боғлиқ ишларни бажаришда кўзда тутилган чора-тадбирлар бажарилгандан кейин рухсат берилади.
662. Рухсатнома олов билан боғлиқ ҳар бир иш учун алоҳида расмийлаштирилади ва битта кундузги иш сменаси давомида ҳақиқий ҳисобланади.
мунтазам — ташкилот раҳбарининг буйруғи билан белгиланиб, махсус жиҳозланган цехлар, устахоналар ёки очиқ майдончаларда;
664. Ишлаётган ишлаб чиқаришларда олов билан боғлиқ ишлар вақтинчалик бажарилиши алоҳида зарур ҳолларда, уларни истисно этиш мумкин бўлмаса ёки ушбу ишлар учун махсус ажратилган жойларда бажариш имконияти бўлмаган ҳолларда бажарилишига рухсат берилади.
665. Портлаш ҳамда ёнғин хавфи мавжуд объектларда олов билан боғлиқ ишлар фақат кундуз куни (авария ҳолларидан ташқари) бажарилишига рухсат берилади.
666. Олов билан боғлиқ ишларни бажаришга махсус тайёргарликдан ўтган, малакаси ҳақида гувоҳномаси бўлган, шунингдек ёнғин хавфсизлиги чоралари бўйича ўқитилган ва буни тасдиқловчи махсус талони бўлган шахсларга рухсат берилади.
Олов билан боғлиқ ишларни бажаришга пайвандлаш ва аланга билан боғлиқ ишларни бажариш бўйича синовлардан ўтмаган, шунингдек ёнғин хавфсизлиги чоралари бўйича текширув синовлари натижаларига кўра махсус талон олмаган шогирд ва ишчиларнинг ушбу ишларни бажариши қатъиян ман этилади.
б) олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган аппаратлар, машиналар, қувур ўтказгичлар, норийлар, циклонлар, металл сиғимларнинг фильтрлари ва шу кабиларни чанг ҳамда бошқа ёнғин хавфи мавжуд маҳсулотлардан тозалаш;
в) олов билан ишлаш зонасидаги хоналар ва биноларнинг конструктив элементларини ёнувчан маҳсулотлар ва чангдан тозалаш;
г) олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган жойни бошқа жиҳозлар билан боғлайдиган ҳаво ўтказгичлар ва маҳсулот узатувчиларни задвижкалар, олов тўсувчилар, заглушкалар, ҳўл латталар ва шу кабилар билан тўсиб қўйиш;
д) барча кўрикдан ўтказиладиган ҳамда асосий туйнуклар ва люкларни, шунингдек деворлар ва олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган хоналардаги тўсинларда мавжуд бўлган тешикларни беркитиш;
е) объектдаги барча жиҳозлар ишини тўхтатиш, ишга тушириш аппаратураси, машина ва механизмларни, уларни ишга тушириш эҳтимоли мавжудлиги тўғрисидаги огоҳлантирувчи ёзув ва плакатларни илиб қўйган ҳолда ўчириш ва электр тармоғидан узиб қўйиш;
ж) олов билан боғлиқ ишлар бажарилаётган жойнинг камида 10 метр радиуси атрофидаги пол ва бошқа ёнувчан конструкцияларни ҳўл қоплар билан ёпиб қўйиш;
з) ҳўл қоплар билан ёпилган майдонлардан ташқарига, айниқса қаватлар орасидаги очиқ жойларга, машина ва аспирация тармоқларининг қабул қилувчи туйнукларига учқун сачрашининг олдини олишга қаратилган, махсус экранлар ва бошқа мосламалардан фойдаланган ҳолда тегишли чора-тадбирларни кўриш;
и) олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган жойларни ёнғинни ўчириш бўйича зарур воситалар билан таъминлаш;
к) олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган хоналардаги эшиклар ва деразаларни тегишли ҳолда сақланиши тартибига риоя этиш
л) олов билан боғлиқ ишларни бажаришга алоқадор бўлмаган хизмат кўрсатувчи ходимларнинг, ушбу хоналарга киришига йўл қўймаслик.
люк ва қопқоқларни очиш, металл бункерлар, чанг ушлаб қолувчилар, ҳаво ва маҳсулот ўтказгичлар, турли жиҳозлар ва шу кабиларга зарб бериш;
хоналарни тозалаш ҳамда олов билан боғлиқ ишлар бажариладиган хоналарнинг чангланиб кетиши натижасида ёнғин ва портлаш хавфини келтириб чиқариши мумкин бўлган бошқа операцияларни бажариш;
электр ўтказгич симларини иссиқ қувур ўтказгичлар ва кислородли баллонлардан 0,5 метр, ёнувчан газ тўлдирилган баллонлардан эса 1 метрдан яқин ўтказмаслик;
электр ёки газ билан кесиш орқали демонтаж қилинаётган жиҳозлар, иншоотлар ва уларнинг қисмларини пол (ер)га ташлаб юбориш (уларни аста-секинлик билан тушириш кўзда тутилади);
ерлаштириш ёки ноллаштириш тармоғининг қайтарувчи электр ток ўтказувчи сими сифатида иншоотлар, коммуникацияларнинг металл конструкциялари ҳамда технологик жиҳозлардан фойдаланиш.
669. Ишлаб чиқариш хоналарида пайвандлаш жиҳозларининг ўрнатилиши ва уларнинг мунтазам равишда сақланишига рухсат берилмайди. Пайвандлаш жиҳозлари, ушбу мақсадлар учун алоҳида мўлжалланган хоналарда сақланиши ҳамда олов билан боғлиқ ишларни бажаришда ушбу жиҳозлар, бош муҳандис (ёки унинг ўринбосари) тасдиқлаган рухсатномага асосан берилиши зарур.
670. Силос ва бункерга маҳсулот тўкишдан олдин, маҳсулот зарур намликкача қуритилиши, сиғимлар эса яхшилаб тозаланган, шамоллатилган ва қуритилган бўлиши зарур. Ҳароратни масофадан туриб бошқариш қурилмаси соз ҳолда бўлиши зарур.
узоқ вақт давомида сақлаш ҳолларида (бир йилдан ортиқ: буғдой, рож, арпа, овес, гречиха учун — 13%; жўхори ва просо учун — 12%; гуруч шолиси учун — 14%; нўхот учун — 15%).
672. Қуритилган донни сақлашда жойлаштиришдан олдин, унинг ифлосланиш даражасидан қатъи назар, ҳавода ҳайдаладиган элак машинасидан ўтказиб юбориш тавсия этилади.
673. Элеваторларнинг йиғма корпусларидаги ташқи силосларда янги йиғилган маҳсулотларни, уларга ишлов берилишидан олдин, шунингдек биринчи навбатда жўнатиш учун мўлжалланган партияларни жойлаштириш кўзда тутилиши лозим; ишлов берилган дон элеваторнинг ички силосларида узоқ муддат сақланади.
675. Ўсимлик хом ашёсининг ўз-ўзидан ёниб кетишини келтириб чиқарадиган сабабларни истисно этиш, шунингдек ўз-ўзидан ёниб кетиш ҳолларини ўз вақтида аниқлаш учун қуйидагиларни амалга ошириш зарур:
676. Доннинг корхонага келиб тушган вақтидан бошлаб, бутун сақлаш муддати давомида доннинг ҳарорати ва намлигини тизимли равишда назорат қилиб туриш ташкил этилади.
677. Элеватор силослари, силос типидаги омборлар ва металл силосларда дон ҳароратини ўлчаш учун ҳароратни масофадан туриб ўлчаш қурилмасидан фойдаланилади.
678. Хом ашё ҳарорати (гуруч, жўхори, кунгабоқар, paпс, просодан ташқари) намлигидан келиб чиққан ҳолда, ҳар бир хом ашё тури учун ўрнатилган муддатларга кўра текшириб турилади.
679. Металл силосларда хом ашёнинг қуруқ ҳолатида, атрофдаги ҳарорат +10°дан юқори бўлса ҳар уч кунда бир марта, ҳарорат +10° ва ундан паст ҳолларда ҳар етти кунда бир марта текшириб турилади.
680. Кунгабоқар уруғини элеватор силослари ва силос типидаги омборларда сақлашга рухсат берилмайди. Алоҳида ҳолларда, намлиги 8% дан ошмайдиган кунгабоқар уруғини, ҳароратни масофадан туриб бошқариш қурилмаси ўрнатилган элеватор силослари ва силос типидаги омборларда сақлаш мумкин.
681. Сақланаётган доннинг ҳарорати кўтарилиб, ўз-ўзидан ёниб кетиш хавфидан далолат бўлган ҳолларда, уни дарҳол совутиш ёки қуритиш бўйича тегишли чоралар кўрилади, бунда ушбу мақсадларда тозалаш, қуритиш ва фаол вентиляция қилиш бўйича барча мавжуд техник воситалардан, шунингдек тунги ҳаво ҳароратининг пасайишидан фойдаланилади. Қизиётган доннинг ҳароратини атрофдаги ҳаво ҳароратигача пасайтириш зарур.
682. Ўз-ўзидан қизиш ҳоллари аниқланганда, қизиётган дон массаси, соғлом партияда, ушбу дон қолмаслигини ҳисобга олган ҳолда кўчирилади.
683. Ўз-ўзидан ёниш ўчоғининг ҳарорати 100° С дан ошган ҳолларда вазият авариявий ҳисобланади. Бунда ишлаб чиқариш жараёнлари тўхтатилади. Юк тушириш амалдаги меъёрий-техник ҳужжатлар талабларига мувофиқ амалга оширилади.
б) визуал равишда, чиқаётган тутун ҳамда силос конструкциясидаги бўшлиқлардан чиқаётган буғларни кузатган ҳолда, тўсиқ конструкцияларининг рангидаги ўзгаришлар, уларда ёриқлар пайдо бўлиши ҳамда бўёқларининг куйишига кўра;
в) маҳсулотлардан таралаётган, ўсимлик хом ашёсини қуруқ айлантиришдан олинадиган маҳсулотларга хос бўлган аччиқ, ўткир ва нохуш ҳидларга кўра.
685. Силослар ва бункерлардаги хом ашё ҳарорати, силосларда ўрнатилган ҳароратни масофадан туриб бошқариш қурилмаларидан олинган маълумотларга кўра аниқланади.
686. Силослар ва бункерларда ўз-ўзидан ёниш ҳолати натижасида келиб чиқадиган авария ҳоллари турли усулларда бартараф этилиб, ушбу усуллар портлашнинг олдини олиш ҳамда хом ашёни туширишда ўчиришга қаратилган қуйидаги учта асосий операцияларни бажаришдан иборат:
1) Ёнаётган ўсимлик хом ашёси жойлаштирилган силосни максимал даражада герметик зичлаш. Герметик зичлаш ёниш зонасига технологик люклар ва конструктив элементларнинг уланишларидаги бўшлиқлар орқали ҳаво кислороди киришининг олдини олиш мақсадида амалга оширилади.
2) Авария содир бўлган ҳамда у билан ўзаро ўтказувчи деразалар билан уланган туташ силослардаги ёнувчан чанг ҳаволи аралашмани эркин ҳажмларда флегматизация қилиш операциясини бажариш орқали.
Ёнувчан чанг ҳаволи аралашмани силосдаги эркин ҳажмларда тўсин устидаги ҳамда тўсин остидаги бўшлиқларда, уларга инерт газ тўлдириш ва кислород миқдорини 8% га тенг ва ундан кам бўлган ҳажмдаги оптимал даражагача пасайтириш, шунингдек у ерга силосга юқоридаги юклаш люклари орқали ҳаволи-механик кўпик узатиш орқали флегматизация операцияси бажарилади.
3) Силосдан, ёнаётган маҳсулотни силос ости қаватига тушириш ва ундан кейин уни силос ости қаватида ўчириб, хавфсиз зонага эвакуация қилиш операциясини бажариш.
687. Тайёрлаш ишлари жараёнида, силос ва бункерларнинг эркин бўшлиқларини флегматизация қилиш тугалланишигача силос ва бункерлардаги ёнғин ўчоғини ўчиришда сув ва буғдан фойдаланиш ман этилади.
688. Силосдан ёнаётган маҳсулотни туширишдан олдин, авария содир бўлган ва унга туташ бўлган силосларнинг тўсин устидаги бутун бўшлиқлари, юқоридаги юклаш люклари орқали узатиладиган ҳаво-механи кўпик билан тўлдирилади. Юклаш жараёнида, кўпик емирилиши билан бирга уни, бутун бўшлиқ тўлдирилгунча қўшимча равишда узатилади.
689. Қисман бўшатилган силосларни қолдирган ҳолда маҳсулот (хом ашё) туширилишини тўхтатиш ман этилади.
690. Силос остидаги қаватларда ёнаётган маҳсулот насадкали стволлар ёрдамида сачратиладиган сув билан ўчирилади. Ушбу стволлар билан маҳсулотнинг силосдан чиқиш жойида чанг булути пайдо бўлишининг олди олинади.
692. Мазкур Қоидаларнинг бузилишига йўл қўйган шахслар Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига мувофиқ интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилади.
693. Саноат хавфсизлиги талабларига риоя этилиши учун масъулият, ўзларининг лавозим мажбуриятларига мувофиқ хавфли саноат ишлаб чиқариш объектларидан фойдаланаётган ташкилот раҳбарлари ва бош мутахассислари, хавфли ишлаб чиқариш объектлари, тузилмавий бўлинмалар раҳбарлари, смена ва ишларга раҳбарлик қиладиган шахслар, шунингдек тегишли йўриқномалар ва ички меҳнат тартиби қоидалари билан вазифалари белгиланган ходимлар зиммаларида бўлади.
694. Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон ёнилғи-энергетика комплекси, Кимё саноати ва геология ходимлари касаба уюшма Марказий Кенгаши, Ёғ-мой ва озиқ-овқат саноат уюшмаси ҳамда «Ўзкимёсаноат» Давлат акционерлик компанияси билан келишилган.
Ўсимлик хом ашёсини сақлаш, қайта ишлаб чиқариш ва ундан фойдаланиш бўйича портлаш ва ёнғин хавфи мавжуд бўлган ишлаб чиқариш объектлари учун саноат хавфсизлик Қоидаларига
ИЛОВА
ИЛОВА