МИКРОКРЕДИТ ТАШКИЛОТЛАРИ ТОМОНИДАН МОЛИЯВИЙ ОПЕРАЦИЯЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ ҚОИДАЛАРИНИ ТАСДИҚЛАШ ҲАҚИДА
LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бошқарувининг 2021 йил 2 апрелдаги 5/10-сонли «Микрокредит ташкилотлари ва ломбардлар фаолиятини мувофиқлаштириш ва тартибга солиш тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида»ги қарорига (рўйхат рақами 3300, 07.05.2021 й.) асосан 2021 йил 8 августдан ўз кучини йўқотади.
Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида»ги Қонунининг 7, 17 ва 51-моддалари ҳамда «Микрокредит ташкилотлари тўғрисида»ги Қонуннинг 15-моддасига мувофиқ Марказий банк Бошқаруви қарор қилади:
1. Микрокредит ташкилотлари томонидан молиявий операцияларни амалга ошириш қоидалари иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган вақтдан бошлаб ўн кундан кейин кучга киритилсин.
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида», «Микромолиялаш тўғрисида» ва «Микрокредит ташкилотлари тўғрисида»ги қонунларига мувофиқ микрокредит ташкилотлари учун мажбурий бўлган молиявий операцияларни амалга ошириш қоидаларини белгилайди.
1. Микрокредит ташкилотлари микрокредит, микроқарз, микролизинг, шунингдек бошқа микромолиявий хизматлар, шу жумладан қонунчиликка мувофиқ истеъмол кредитларини бериш борасида хизматлар кўрсатади.
2. Микрокредит ташкилотлари операцияларни мазкур Қоидаларга ва ташкилотнинг микромолиявий хизматлар кўрсатиш қоидаларига мувофиқ амалга оширади.
Микромолиявий хизматлар кўрсатиш қоидалари микрокредит ташкилоти томонидан тасдиқланади ва унда қуйидаги маълумотлар бўлиши керак:
(2-банднинг бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 10 ноябрдаги 35/10-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-4, 11.12.2018 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 12.12.2018 й., 10/18/1642-4/2310-сон)
Микрокредит ташкилотлари банклар, суғурта компаниялари ва бошқа молия ташкилотларнинг агенти сифатида агентлик хизматларини фақат нақдсиз шаклда кўрсатиш ва агентлик битимининг мавжудлиги тўғрисида ахборотларни ошкор қилиш, шунингдек жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий қирғин қуролини тарқатишни молиялаштиришга қарши курашиш бўйича қонун ҳужжатлари нормаларини бажариш шарти билан қатнашиш ҳуқуқига эга.
(2-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) асосан хатбоши билан тўлдирилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
21. Микрокредит ташкилотлари томонидан кўрсатиладиган хизматлар учун тариф ва ҳақлар фақат миллий валютада белгиланади.
3. Микромолиявий хизматлар кўрсатиш қоидалари очиқ маълумотлар бўлиб, барчанинг танишиб чиқиши учун қулай жойда жойлаштирилиши керак.
(4-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 28 апрелдаги 16/1-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-3, 07.05.2018 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 08.05.2018 й., 10/18/1642-3/1181-сон)
5. Микрокредит ташкилоти фаолияти давомида вужудга келган зарарларни қоплаш учун захира фонди яратилиши кўзда тутилиши мумкин ва унинг миқдори микрокредит ташкилотининг таъсис ҳужжатларида кўрсатилади.
қарз мажбуриятларини чиқаришга ҳамда юридик ва жисмоний шахслардан омонатлар (депозитлар) қабул қилишга;
жисмоний шахслардан қарз маблағларини жалб қилишга, бундан ўз муассислари (иштирокчилари, мулкдорлари) мустасно;
ўз муассисларининг (иштирокчиларининг, мулкдорларининг) мажбуриятлари бўйича кафил бўлишга ёки кафолат берувчи бўлишга, шунингдек уларга ўз мажбуриятлари бажарилишини таъминлашнинг бошқа усулларини тақдим этишга;
микромолиявий хизматлар кўрсатиш шартномалари бўйича йиллик қарз суммасининг ярмидан кўп миқдорида фоизлар ҳисоблаш, комиссия ва неустойка (штраф, пеня) ундириш, жавобгарликнинг бошқа чораларини қўллашга;
кредит буюртмаларини кўриб чиқиш, микрокредитлар (микроқарзлар) ажратиш, ссуда ҳисобварақларига хизмат кўрсатиш учун тўловлар, шунингдек жисмоний шахслар томонидан микрокредитлар (микроқарзлар) муддатидан илгари сўндирилганлиги учун неустойка ундиришга ҳақли эмас.
(6-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 28 апрелдаги 16/1-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-3, 07.05.2018 й.) асосан хатбошилар билан тўлдирилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 08.05.2018 й., 10/18/1642-3/1181-сон)
жисмоний шахсларга хорижий валютада микрокредитлар (микроқарзлар) бериш ва микрокредитлар (микроқарзлар) бўйича уларнинг мажбуриятларини хорижий валютада ҳисобга олишга;
илгари олинган микрокредитлар (микроқарзлар) бўйича сўндирилмаган муддати ўтган қарздорлик мавжуд бўлган тақдирда жисмоний шахсларга янги микромолиявий хизматлар кўрсатишга.
(6-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) асосан хатбошилар билан тўлдирилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
7. Микрокредит ташкилоти барқарор фаолият кўрсатиши учун шакллантирилган жами капиталнинг миқдори микрокредит ташкилотининг жами активларининг 10 % кам бўлмаган даражада бўлиши керак.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(71-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) асосан ўз кучини йўқотган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
8. Микрокредитлар тўловлилик, муддатлилик ва қайтариш шартлари асосида берилади. Микроқарзлар бериш муддатлилик ва қайтариш шартлари асосида, шартномада назарда тутилган ҳолларда эса тўловлилик шарти асосида амалга оширилади.
(9-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
91. Микрокредит ташкилотлари барча ишончли (бланкли) кредитларнинг улар шакллантирган устав фондига фоиз нисбатини мустақил равишда белгилайди.
(91-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
10. Шартнома бўйича мажбуриятларни қоплаш мақсадида қарздор қуйидаги таъминотларни тақдим этишга ҳақли:
мол-мулк ёки қимматли қоғозлар гарови, шу жумладан гаров депозити, банкларнинг омонат сертификатлари ҳамда қонун ҳужжатларида ва шартномада назарда тутилган бошқа усуллар билан таъминланади.
Бунда, микрокредит ташкилотларига жисмоний шахслардан қисқа муддатли микромолиявий хизматлар таъминотига кўчмас турар жой мулкини гаров сифатида қабул қилиш тақиқланади.
(10-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) асосан хатбоши билан тўлдирилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
101. Микрокредит ташкилотлари потенциал қарз олувчини масофадан туриб идентификациялаш, маълумотлар хавфсиз алмашувини амалга ошириш ва скоринг модели асосида қарз олувчининг кредит қобилиятини баҳолашни таъминлаш шарти билан жисмоний шахсларга онлайн-кредитлар (микроқарзлар) бериш ҳуқуқига эга.
(101-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарорига (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) асосан киритилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
11. Микролизинг микромолиявий хизматлар кўрсатувчи ташкилот томонидан лизинг олувчининг топшириғига биноан учинчи тарафдан мол-мулк (бундан буён матнда микролизинг объекти деб юритилади) олиш ҳамда лизинг олувчига шартномада белгиланган шартлар асосида ҳақ эвазига бериш назарда тутиладиган хизматдир.
12. Микролизинг тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун лизинг тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ берилади. Микролизинг бўйича хизмат 600 млн сўмдан ошиши мумкин эмас.
(12-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 10 августдаги 18/5-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-5, 29.08.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.08.2019 й., 10/19/1642-5/3668-сон)
13. Микролизинг хизматини (бундан буён матнда микролизинг деб юритилади) расмийлаштиришда микролизинг шартномаси қуйидаги талаблардан бирига жавоб бериши керак:
лизинг олувчи лизинг объектини унинг бозор қийматидан паст нархда сотиб олиш ҳуқуқига эга бўлса, бунда ана шу ҳуқуқни амалга ошириш кунидаги лизинг объекти қиймати асос бўлади;
микролизинг шартномаси даврида микролизинг тўловларининг жами суммаси микролизинг объекти қийматининг тўқсон фоизидан ортиқ бўлса.
14. Тадбиркорлик фаолияти учун фойдаланиладиган истеъмол қилинмайдиган ҳар қандай ашёлар, шу жумладан корхоналар, мулкий комплекслар, бинолар, иншоотлар, ускуналар, транспорт воситалари ҳамда бошқа кўчар ва кўчмас мулк микролизинг объектлари бўлиши мумкин.
Ер участкалари ва бошқа табиий объектлар, шунингдек муомаладан чиқарилган ёки муомалада бўлиши чекланган бошқа мол-мулк микролизинг объектлари бўлиши мумкин эмас.
15. Микролизинг шартномасига боғлиқ равишда сарфланган маблағлар қайтарилишининг кафолати сифатида лизинг берувчи лизинг олувчидан таъминот берилишини, шу жумладан мол-мулк ёки қимматли қоғозлар гарови, банк ёхуд суғурта ташкилотининг кафолати ёки учинчи шахснинг кафиллиги кўринишидаги таъминот берилишини талаб қилиши мумкин.
(15-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 10 ноябрдаги 35/10-сонли қарори (рўйхат рақами 1642-4, 11.12.2018 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 12.12.2018 й., 10/18/1642-4/2310-сон)
16. Микромолиявий хизматлар кўрсатишда фойдаланилмаган ва микрокредит ташкилоти ихтиёрида қолган пул маблағлари депозит сифатида банкка қўйилиши мумкин.
17. Микрокредит ташкилотининг бўш пул маблағларини жойлаштириш микрокредит ташкилотининг ваколатли органи қарорига асосан амалга оширилади.
18. Микрокредит ташкилоти бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботлар тузишни Марказий банк томонидан белгиланган тартибда амалга оширади.
20. Микрокредит ташкилотининг аудиторлик текшируви Марказий банк ташаббуси билан, қонунчиликда белгиланган тартибда ўтказиши мумкин.
21. Белгиланган молиявий операцияларни амалга ошириш қоидалари бузилган тақдирда Марказий банк микрокредит ташкилотига унинг фаолиятида аниқланган қонун ҳужжатлари талабларининг бузилишларини бартараф этишга оид бажарилиши мажбурий бўлган кўрсатмалар беради, шунингдек қонунчиликда назарда тутилган бошқа чораларни қўллаши мумкин.