O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Paxtachilik sohasida bozor tamoyillarini keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 6-martdagi PQ-4633-son qarori ijrosini ta’minlash, fermer xo‘jaliklarining paxta xomashyosini yetishtirish va qayta ishlash kooperatsiyalari faoliyatini tashkil etish asosida paxtachilik sohasida manfaatdorlikni va qo‘shilgan qiymat hajmini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Paxtachilik sohasida bozor tamoyillarini keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 6-martdagi PQ-4633-son qaroriga muvofiq:
fermer xo‘jaliklarining ixtiyoriy birlashishi asosida paxta xomashyosini yetishtirish va qayta ishlash kooperatsiyalari (keyingi o‘rinlarda — kooperatsiyalar) tashkil etilganligi hamda ularning asosiy vazifalari belgilab berilganligi;
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi, Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasining “O‘zpaxtasanoat” aksiyadorlik jamiyatini tugatish to‘g‘risidagi taklifiga rozilik berilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2. Fermer xo‘jaliklarining ixtiyoriy birlashishi asosida paxta xomashyosini yetishtirish va qayta ishlash kooperatsiyalari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining tegishli qarorlarida paxta-to‘qimachilik ishlab chiqarishlari va klasterlariga belgilangan imtiyozlar kooperatsiyalar uchun ham tatbiq etiladi;
kooperatsiyalarga paxta-to‘qimachilik ishlab chiqarishlari va klasterlari tashkil etilmagan hududlardagi paxta tozalash korxonalari ixtiyoriy ravishda a’zo bo‘ladi;
kooperatsiyalar a’zolari tomonidan yetishtirilgan paxta xomashyosini paxta tozalash korxonalari tomonidan qabul qilish, saqlash va qayta ishlash xizmati (tegirmon usulida) ko‘rsatiladi.
4. O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi, Moliya vazirligi, Davlat aktivlarini boshqarish agentligining kooperatsiyalarni tashkil etish va faoliyatini yo‘lga qo‘yishning quyidagi tartibini joriy etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin:
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi bilan birgalikda paxta tozalash korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatida foydalanilmayotgan bo‘sh yer maydonlarini belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlarining zaxirasiga o‘tkazilishini ta’minlaydi;
qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlardan samarali foydalanish va hosildorlikni oshirish maqsadida kooperatsiyalar tomonidan ilg‘or xorijiy tajribalar hamda resurs tejovchi innovatsion texnologiyalarning joriy etilishini tashkil qiladi;
kooperatsiyalar bilan paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni muvofiqlashtirib boradi;
kooperatsiyalar faoliyatini samarali tashkil etish, hosildorlikni oshirish va mahsulot ishlab chiqarishni ko‘paytirish, agrotexnik tadbirlarni o‘z muddatida va sifatli amalga oshirishga ko‘maklashadi;
kooperatsiyalar va paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarini urug‘lik, mineral o‘g‘itlar, yonilg‘i-moylash mahsulotlari hamda boshqa moddiy-texnika resurslari bilan ta’minlash chora-tadbirlarini belgilaydi;
paxta xomashyosini qabul qilib olish, saralash, saqlash, qayta ishlash va tayyor mahsulotni eksport qilish bo‘yicha samarali ish yuritish tizimini joriy qiladi;
kooperatsiya a’zolariga ilmiy asoslangan agronomik, iqtisodiy-moliyaviy, huquqiy va boshqa turdagi konsultativ xizmatlar ko‘rsatadi, zaruratga ko‘ra, soha olimlari va ko‘p yillik tajribaga ega bo‘lgan mutaxassislarni shartnoma asosida jalb qiladi;
paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari talablari asosida urug‘lik, mineral o‘g‘itlar, yonilg‘i-moylash mahsulotlari va boshqa moddiy-texnika resurslarini yetkazib beradi.
a) O‘zbekiston Respublikasi O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi, Adliya vazirligi bilan birgalikda bir hafta muddatda kooperatsiyalar bilan paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari o‘rtasida tuziladigan paxta xomashyosi va urug‘lik paxta xarid qilish shartnomasining namunaviy shaklini ishlab chiqsin.
b) O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi bilan birgalikda o‘n kun muddatda paxta tozalash korxonalari va paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari o‘rtasida tuzilgan paxta xomashyosi va urug‘lik paxtani xarid qilish bo‘yicha shartnomalarning kooperatsiyalar bilan qayta tuzilishini ta’minlasin.
v) O‘zbekiston Respublikasi Davlat aktivlarini boshqarish agentligi va “O‘zpaxtasanoat” AJ bilan birgalikda:
bir oy muddatda paxta tozalash korxonalaridagi davlat ulushlarini nominal va balans qiymatlarida Davlat aktivlarini boshqarish agentligining hududiy boshqarmalariga berilishini;
ikki oy muddatda kooperatsiya tarkibiga kiritiladigan korxonalarning ustav kapitaliga kiritilmagan faoliyat yo‘nalishiga aloqador bo‘lmagan yer maydonlari, bino-inshootlari va mol-mulklarini belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlariga o‘tkazilishini ta’minlasin.
6. O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi ikki oy muddatda manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda o‘zlari qabul qilgan normativ-huquqiy hujjatlarni ushbu qarorga muvofiqlashtirsin.
7. Mazkur qarorning bajarilishni nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining agrar va oziq-ovqat sohalarini rivojlantirish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari O‘.I. Barnoyev zimmasiga yuklansin.
1. Mazkur Nizom paxta tozalash korxonalari negizida fermer xo‘jaliklarining ixtiyoriy birlashishi asosida paxta xomashyosi yetishtirish va qayta ishlash bo‘yicha kooperatsiyalarni (keyingi o‘rinlarda — kooperatsiya) tashkil etish hamda faoliyatini yo‘lga qo‘yish tartibini belgilaydi.
2. Kooperatsiya uning muassislari va a’zolari sa’y-harakatlarini, ularning moddiy va moliyaviy resurslarini birlashtirish asosida tashkil etilib, paxta xomashyosini yetishtirish, tashish, saqlash, qayta ishlash, tayyor mahsulotlarni ichki va tashqi bozorlarda sotish bilan bog‘liq tarmoqlarni yagona tizimga birlashtiradi.
paxta xomashyosini yetishtirish bilan bog‘liq agrotexnik tadbirlarni amalga oshirish uchun soha olimlari va ko‘p yillik tajribaga ega bo‘lgan mutaxassislarni jalb qilib, ilmiy asoslangan agronomik tavsiyalarni berib borish;
paxta xomashyosi yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari talablari asosida urug‘lik, mineral o‘g‘itlar, yonilg‘i-moylash mahsulotlari va boshqa moddiy-texnika resurslarini hamda qishloq xo‘jaligi texnikalari va uskunalarni yetkazib berish, mexanizatsiya, transport va boshqa turdagi xizmatlarni ko‘rsatish;
kooperatsiya a’zolari bilan tuzilgan shartnomalar asosida paxta xomashyosini tashish, tayyorlash, saqlash, tegirmon usulida qayta ishlash, tayyor mahsulotlarni ichki va tashqi bozorlarda sotish;
kooperatsiya a’zolariga hisobot yuritish, konsalting, vositachilik va boshqa xizmatlarni ko‘rsatish;
mahsulotlarni eksport qiluvchi korxonalar bilan hamkorlik qilish, ichki va tashqi bozorlarda marketing tadqiqotlarini o‘tkazish;
kooperatsiya tomonidan ishlab chiqarilgan paxta tolasi va ikkilamchi mahsulotlarni birja savdolarida ichki iste’molchilarga sotish.
kooperatsiya a’zolari mehnatiga ishlab chiqargan mahsuloti (bajargan ishi) hajmi va sifatiga qarab haq to‘lash;
yakuniy daromadni (foydani) kooperatsiya a’zolari o‘rtasida ularning mulkiy paylariga muvofiq taqsimlash;
qarorlar qabul qilishda huquqlar tengligi (kooperatsiyaning har bir a’zosi — bir ovozga ega bo‘lishi)ni ta’minlash;
kooperatsiya ustavida nazarda tutilgan tartibda uning faoliyati kooperatsiya a’zolari tomonidan nazorat qilinadi;
yer uchastkalaridan qat’iy belgilangan maqsadda foydalanish, yerlarning muhofaza qilinishini va tuproq unumdorligi oshirilishini ta’minlash.
5. Paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari va qayta ishlovchi hamda eksport qiluvchi korxonalar kooperatsiyalarning muassislari bo‘lishi mumkin.
6. Kooperatsiyalar uning muassislari tomonidan ixtiyoriy tartibda paxta xomashyosini yetishtirish va qayta ishlash bo‘yicha tashkil etiladi.
8. Kooperatsiyalar tarkibida paxta xomashyosini yetishtirish, saqlash, tashish, tayyorlash, qayta ishlash, ularning marketingini olib borish, ilmiy ta’minot va boshqalar bo‘yicha bo‘linmalar tashkil etilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
9. Davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari kooperatsiyaning qonunchilik hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan faoliyatiga aralashishiga haqli emas.
(9-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Ustav kooperatsiya faoliyatini tartibga soluvchi asosiy huquqiy hujjat bo‘lib, unda quyidagilar belgilanadi:
kooperatsiyaning pay, bo‘linmas va boshqa jamg‘armalarining miqdori va ularni shakllantirish tartibi;
kooperatsiya a’zolarining mehnatda ishtirok etishi va ular mehnatiga haq to‘lashning asoslangan shakllari;
kooperatsiyaning daromadlarini (foydasini) taqsimlash, shu jumladan mulkiy paylar bo‘yicha dividendlar to‘lash uchun taqsimlash tartibi;
Oldingi tahrirga qarang.
Kooperatsiyaning ustaviga kooperatsiya faoliyati bilan bog‘liq qonunchilik hujjatlariga zid bo‘lmagan boshqa qoidalar ham kiritilishi mumkin.
(11-bandning o‘n uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
12. Kooperatsiyaning ustavi a’zolarning umumiy yig‘ilishida qabul qilinadi hamda umumiy yig‘ilish qaroriga asosan tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritiladi. Ustavga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi.
(12-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Kooperatsiyaning axborot bazasi ma’lumotlariga kirish imkoniga ega bo‘lish, ilmiy-uslubiy ma’lumotlardan foydalanish;
Kooperatsiyaning faoliyatiga tegishli barcha masalalar bo‘yicha qarorlarni qabul qilishda ishtirok etish;
Kooperatsiyaning faoliyati bo‘yicha o‘z taklifi va mulohazalarini kiritish, ushbu masalalarni ko‘rib chiqishda ishtirok etish;
Kooperatsiyaning boshqaruv organlaridan umumiy yig‘ilish qarorlarining bajarilish holati va o‘z takliflari haqidagi ma’lumotlarni talab qilish;
Kooperatsiyaning boshqaruv organlariga uning faoliyati bilan bog‘liq har qanday masalalar bo‘yicha murojaat qilish;
boshqaruv (rais)ning kooperatsiyaga qabul qilish to‘g‘risidagi qarori umumiy yig‘ilishda tasdiqlanmaganda;
kooperatsiya xo‘jalik yuritishning boshqa shakllariga o‘zgartirilib qayta tashkil etilganda yoki kooperatsiya tugatilganda.
Kooperatsiya a’zoligidan chiqish yoki chiqarish paytida ilgari to‘langan a’zolik va boshqa (moddiy) badallar qaytarilmaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
Kooperatsiya a’zoligidan chiqarish ustidan qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda sudga shikoyat qilinishi mumkin.
(15-bandning to‘qqizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
16. Kooperatsiya tomonidan ko‘rilgan zararlar uning mol-mulki va qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mol-mulk hisobiga qoplanadi.
(16-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
17. Kooperatsiyaning foyda va zararlarini taqsimlash tartiblari moliyaviy yil yakunlangandan keyin ikki oy davomida kooperatsiya a’zolarining umumiy yig‘ilishida tasdiqlanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
18. Kooperatsiya qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda o‘z mulkiga egalik qilish, foydalanish va tasarruf etish huquqiga ega.
(18-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
19. Kooperatsiyaning mustaqil balansida o‘z ifodasini topadigan asosiy fondlar, oborot mablag‘lari, pay badallari, shuningdek, boshqa boyliklar kooperativ mulki hisoblanadi.
20. Kooperatsiyaning mol-mulki o‘z a’zolarining pul va moddiy badallari, banklarning kreditlari, ishlab chiqarilgan mahsulotlar, ularni sotishdan tushgan va ustavida nazarda tutilgan boshqa faoliyatlardan kelgan daromadlar hamda qonunlarda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobiga shakllanadi.
21. Kooperatsiyaning mol-mulkini shakllantirishda, mulk shaklidan qat’i nazar, korxonalar (tashkilotlar), shuningdek, mazkur kooperatsiyaga a’zo bo‘lmagan, ammo unda mehnat shartnomasiga muvofiq ishlayotgan jismoniy shaxslar shartnoma asoslarida pul va moddiy badallar to‘lash yo‘li bilan ishtirok etishlari mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
22. Paxta xomashyosi va urug‘lik paxtani xarid qilish shartnomasi fuqarolik qonunchilik hujjatlari talablari asosida tuziladi, bunda mahsulot narxini haqiqiy xarajatdan kelib chiqqan holda aniqlash, mahsulot yetishtiruvchilarni urug‘ bilan ta’minlash, agrotexnika va agrokimyo xizmatlari, yangi innovatsion texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar berish, axborot-maslahat xizmatlari ko‘rsatish nazarda tutiladi.
(22-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
shartnomaning predmeti, g‘o‘zaning seleksiya navi nomi, reproduksiyasi, urug‘lik paxtaning miqdori (tonna) va uni topshirishning so‘nggi muddatlari;
shartnomaning bajarilishi, paxta xomashyosini yetkazib berish tartibi va shartlari, topshirish-qabul qilib olish (ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish) punktlari va davrlari (muddatlari);
hisob-kitoblar tartibi, shakli va muddatlari, tomonlarning to‘lov, pochta va yuklab jo‘natish rekvizitlari;
shartnomaning majburiyatlari bajarilmaganligi yoki zarur darajada bajarilmaganligi uchun tomonlarning javobgarligi;
nizolar, fors-major holatlarini hal etish tartibi, tomonlarning rekvizitlari, shartnoma tuzilgan sana va joy.
24. Paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari bilan munosabatlarda kooperatsiya quyidagilarni ta’minlashi lozim:
shartnomada nazarda tutilgan ekin turi urug‘ining navi, avlodi, hajmi bo‘yicha kelishilgan muddatda yetkazib berish;
yetkazib berilgan paxta xomashyosi va urug‘lik paxtani qabul qilish, sifatini aniqlash hamda shartnomada belgilangan muddat va tartibda mahsulot uchun tegishli haqni to‘lash va boshqalar.
25. Kooperatsiya bilan munosabatlarda paxta xomashyosini yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari quyidagilarni ta’minlashi lozim:
kooperatsiyadan olingan urug‘likdan maqsadli foydalanish hamda belgilangan yer maydoniga kooperatsiyadan qabul qilib olingan g‘o‘zaning seleksion navi urug‘lik chigitini to‘liq ekish;
kooperatsiya tomonidan ajratilgan mablag‘lar hisobidan urug‘lik qiymati va paxta xomashyosini yetishtirish uchun o‘ziga yetkazib berilgan tovar-moddiy qiymatliklarga to‘lovlarni paxta terimi boshlangunga qadar amalga oshirish;
shartnomada ko‘rsatilgan mahsulotni kooperatsiya bilan kelishilgan manzilga topshirish-qabul qilish jadvaliga asosan belgilangan muddatda yetkazib berish;
topshirilayotgan mahsulotning sifati va navi standartlar, texnik shartlar va mazkur shartnomada belgilangan majburiy shartlarga mos kelishini ta’minlash;
shartnomaning majburiyatlari bajarilmagan hollarda kooperatsiya tomonidan ko‘rsatilgan xizmatlardan mavjud bo‘lgan qarzdorliklarni qoplash;
Oldingi tahrirga qarang.
26. Kooperatsiya qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda buxgalteriya, statistika hisobotini va boshqa hisobotlarni yuritadi.
(26-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
27. Kooperatsiyaning moliyaviy, statistik va boshqa hisoboti davlat boshqaruvi organlariga qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatda taqdim etiladi.
(27-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
28. Kooperatsiya tegishli faoliyatni amalga oshirish uchun ruxsatnoma va litsenziya talab qilinadigan faoliyat turlari bilan shug‘ullanishi uchun qonunchilik hujjatlariga muvofiq tegishli ruxsatnoma va litsenziya olishi shart.
(28-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
Oldingi tahrirga qarang.
29. Kooperatsiyani qayta tashkil etish va tugatish qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
(29-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)