LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 22-fevraldagi 87-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining o‘z ahamiyatini yo‘qotgan ayrim qarorlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘z ahamiyatini yo‘qotgan qonunchilik hujjatlarini qayta ko‘rib chiqish tizimini joriy etish orqali mamlakatda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 27-sentabrdagi PF-6075-son Farmoni)”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Respublikada urug‘chilikni yaxshilash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi hukumatining urug‘chilik sohasidagi siyosatining asosiy yo‘nalishlari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligi vazirligi Hukumatning urug‘chilik sohasidagi siyosatining asosiy yo‘nalishlarining amalga oshirilishini nazorat qiluvchi organ etib belgilansin.
Qishloq xo‘jaligi vazirligi O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi fanlari akademiyasi bilan birgalikda ikki oy muddatda Hukumatning urug‘chilik sohasidagi siyosatini amalga oshirish bo‘yicha dasturiy chora-tadbirlarni ishlab chiqsin va Vazirlar Mahkamasiga taqdim etsin.
3. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish Bosh vazirning o‘rinbosari R. Giniyatullin zimmasiga yuklansin.
1. Urug‘lar sifatining qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida hosildorlikni va iqtisodiy samaradorlikni oshirishning muhim omili sifatidagi birinchi darajali ahamiyatini hisobga olib O‘zbekiston Respublikasi Hukumati ushbu qaror bilan O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining urug‘chilik sohasidagi siyosatini amalga kiritadi.
2. Hukumatning urug‘chilik sohasidagi siyosatidan maqsad bu sohada qishloq xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha quyidagi yo‘nalishlarni amalga oshirishdir:
qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilarini o‘z vaqtida bozor narxlari bo‘yicha yuqori hosilli va yuqori sifatli urug‘lar bilan yetarli miqdorda ta’minlash;
infrastruktura va servis xizmati ko‘rsatishni rivojlantirishga ko‘maklashish, urug‘chilikda xususiy investitsiyalar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
qishloq xo‘jaligi manfaatlariga javob beruvchi urug‘lik yetishtirishda xususiy sektorni rivojlantirish
Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzurida Urug‘chilikni rivojlantirish uyushmasini ta’sis etishni ma’qullaydi, uning asosiy maqsad va vazifalari urug‘chilikni rivojlantirishdan manfaatdor va (yoki) unda ishtirok etayotgan xususiy korxonalarni qo‘llab-quvvatlash hamda ularga yordam ko‘rsatish, urug‘chilik va (yoki) yordamchi infrastrukturaning har qanday sohasida xususiy sektorni rivojlantirish va uni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan barcha boshqa muassasalarning faoliyatini muvofiqlashtirish, urug‘chilikka oid davriy ma’lumotnomalarni chiqarishdir;
urug‘chilikni rivojlantirishga mablag‘ qo‘yayotgan tashkilotlarga, ularning mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlar yaratadi;
xususiy sektorni urug‘lik yetishtirish, yetkazib berish, eksport qilish va urug‘lik bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa operatsiyalar sohasida qo‘llab-quvvatlaydi;
xususiy sektorni yaxshi navli va yuqori reproduksiyali urug‘larni yanada ko‘paytirish va navlarini yangilash uchun zarur bo‘lgan urug‘lar bilan ta’minlashda davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlaydi.
4. Qishloq xo‘jaligiga yuqori sifatli urug‘lar yetkazib berishni ko‘p miqdorda ko‘paytirish maqsadida Hukumat urug‘chilik sohasida barqaror, izchil va uzoq muddatli siyosatni o‘rnatadi. Urug‘ yetishtirish va yetkazib berish bilan bog‘liq faoliyatning barcha turlari, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi hududida hukumat muassasalari va (yoki) o‘zimizning va (yoki) xorijiy xususiy sektorlar tomonidan qisman yoki to‘la bajariladigan barcha yordamchi operatsiyalar mazkur siyosat bilan tartibga solinadi.
5. Urug‘chilik sohasidagi vazifalarni o‘z vaqtida va samarali bajarish maqsadida Vazirlar Mahkamasi zaruriyatga qarab va respublika agrar sektori manfaatlaridan kelib chiqqan holda, urug‘chilik sohasidagi siyosatga muvofiq normativ hujjatlar chiqaradi, ularga zarur o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritadi.
6. Urug‘chilik sohasidagi siyosat Qishloq xo‘jaligini rivojlantirish sohasidagi Hukumat siyosatining tarkibiy qismi hisoblanadi. Xususiy sektorni urug‘lar bilan ta’minlashni ko‘p miqdorda ko‘paytirish milliy manfaatlardan biri hisoblanar ekan milliy va qishloq xo‘jaligini rivojlantirish dasturlari xususiy sektorning ushbu jabhadagi ishtiroki bilan qarama-qarshi kelib qolganda ularga muvofiq amalga oshiriladigan harakatlarning yakuniy maqsadlari milliy va qishloq xo‘jaligini rivojlantirish dasturi maqsadlariga javob bergan hollarda urug‘chilik sohasidagi siyosat afzal ko‘riladi.
7. Urug‘larning ekish qiymati ularning sifatini nazorat qiluvchi belgilangan tartiblarga muvofiq aniqlangan sifatiga bog‘liq bo‘ladi. Hukumat urug‘chilik sohasidagi siyosat faoliyatining barcha turlari urug‘larning eng yuqori sifatli bo‘lishini, iqtisodiy samaradorligini ta’minlashi zarur, deb hisoblaydi. Qishloq xo‘jaligi manfaatlarini eng ko‘p ta’minlash uchun sotuvga tavsiya qilinayotgan barcha urug‘lar sifatga nisbatan amaldagi talablarga javob berishi lozim.
8. Qishloq xo‘jaligi ekinlarining rayonlashtirilgan yuqori sifatli urug‘lar bilan doimiy ta’minlashni saqlab turish uchun murakkab texnika, sanoat va iqtisodiy infrastruktura talab etilishini Hukumat tushunadi. Uni yaratishda xususiy sektor kabi davlat sektori ham ishtirok etadi. Har bir sektor qolgan sektorlar bilan yaqin o‘zaro hamkorlikda o‘zi ko‘proq vakolatli bo‘lgan faoliyat turi bilan shug‘ullanadi. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash faoliyati turlari Hukumat va uning vakolatli organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Bozor manfaatlariga javob beruvchi, xususiy sektor mablag‘larini investitsiya qilish xohishida bo‘lgan barcha tijorat tusidagi faoliyatning barcha turlari xususiy sektor sohasi tasarrufida bo‘ladi. Xususiy sektor faoliyati O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi va normativ hujjatlari bilan belgilangan amaldagi normalarga muvofiq amalga oshirilgan hollarda Hukumat muassasalari ularning ishlariga aralashmaydi.
9. Hukumat xususiy sektor urug‘ yetishtirish va u bilan ta’minlashni tashkil etishda nisbatan ustunliklarga ega bo‘lishini e’tirof etadi. Mazkur hujjat qoidalariga muvofiq Hukumat uni butun choralar bilan qo‘llab-quvvatlaydi.
10. Yuqori sifatli urug‘lar bilan ta’minlashda xususiy sektorning rivojlanishi barobarida ushbu sohada ishtirok etadigan hukumat muassasalari xususiy sektor bilan adolatsiz raqobatning oldini olish maqsadida, bunda urug‘da ehtiyoji bo‘lgan fermyerlarni urug‘ bilan ta’minlab, o‘z faoliyatini tegishlicha qisqartiradi. Zarur hollarda Hukumat xususiy sektor eng ko‘p hajmda ekish materiali yetishtirishni ta’minlaganda uni rag‘batlantirish maqsadida tegishli qonunchilik, qarorlar va normativ hujjatlarga o‘zgartirishlar kiritish uchun butun kuchini ishga soladi.
11. Ba’zi qishloq xo‘jaligi ekinlari urug‘larini xususiy sektor yetishtirish imkoniga ega bo‘lmasa, uni davlat sektori yoki davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan sektor yetishtiradi. Xususiy sektorning mustahkamlanishi va unda ko‘rsatilgan urug‘larni yetishtirish ko‘payishiga qarab davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanish kamaytiriladi yoki to‘xtatiladi. Urug‘chilikda raqobat rag‘batlantiriladi.
12. Urug‘lar bilan shug‘ullanuvchi xorijiy xususiy firmalar urug‘chilik sanoatiga amaldagi qonunchilik doirasida ilmiy tadqiqotlar va seleksiya ishlari uchun yangi genetik materiallar va texnologiyalar taqdim etishlari mumkin. Texnologiyalarni samarali rivojlantirish, ishlarni yaxshilash, sarf-xarajatlarni kamaytirish va urug‘larga bo‘lgan ehtiyojlarni qondirishni ta’minlash uchun Hukumat xorijiy, o‘zimizning va qo‘shma korxonalarning tashkil etilishini rag‘batlantiradi va qo‘llab-quvvatlaydi.
13. Urug‘chilik bazasi davlat ilmiy-tadqiqot muassasalari seleksionyerlari tomonidan yaratilgan saralangan navlar bilan ta’minlanadi. Ular, joylarda o‘z filiallarini ochib yoki urug‘chilik korporatsiyalari, uyushmalari yoki boshqa tuzilmalarning muassislari sifatida ishtirok etib, qishloq xo‘jaligi ekinlari urug‘larini yaxshilash, daromadlarni ko‘paytirishga anchagina hissa qo‘shishlari va ularni taqsimlashda qatnashishlari mumkin.
Bu daromadlarning bir qismi vatanimiz qishloq xo‘jaligini bevosita rivojlantirishga yo‘naltirilishi mumkin. Bu bilan har qanday malakali xususiy seleksiya muassasasi tadqiqotlar o‘tkazishda ruxsatnoma oladi, rag‘batlantiriladi va ko‘llab-quvvatlanadi. Davlat tashkilotlari o‘tkazgan tadqiqotlar natijalari shartnoma asosida amaldagi qonunchilikka muvofiq xususiy sektorga beriladi.
14. Urug‘lar sifatini yaxshilash va saqlashda hamda ularning tannarxini pasaytirishda urug‘chilik texnologiyasi va sanoatining muhim o‘rni bor. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning birinchi darajali obyekti nafaqat fundamental tadqiqotlar, balki mahalliy sharoitlarni hisobga olib amaliy ilmiy-tadqiqot ishlarining asosiy natijalarini joriy etish hamdir. Bunday ishlarni amalga oshirishi mumkin bo‘lgan xususiy korxonalar rag‘batlantiriladi. Ilmiy-tadqiqot ishlarining natijalari va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralari xususiy sektorga xalqaro amaliyotga muvofiq erkin beriladi. Urug‘chilik faoliyatini muvofiqlashtirishning asosiy maqsadi urug‘chilik korxonalarining ilmiy-tadqiqot ishlariga va ma’lumotlar almashuviga bo‘lgan ehtiyojlarni aniqlashda hamkorliklarini ta’minlashdir.
15. Yangi navlar va duragaylarni joriy etishga qarab faqat yuqori sifatli seleksion material chiqarishni ta’minlash maqsadida ularni ular yetishtiriladigan sharoitlarga yaqinlashtirilgan sharoitlarda sinovdan o‘tkazish muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday sinovlar aniq tadbirlarga muvofiq va eng yaxshi nav hamda liniyalar ko‘rsatkichlarining to‘g‘ri aniqlanishini ta’minlash uchun yetarli bo‘lgan belgilangan davr mobaynida o‘tkazilishi lozim.
16. Xususiy sektor tomonidan yetishtirilgan navlar va duragaylar davlat tadqiqotlari va izlanishlariga solishtiriladi va tegishli tarzda baholanadi. Sara navlar va duragaylar rayonlashtiriladi va rasman ma’qullangan ro‘yxatlarga kiritiladi, ularning urug‘lari esa sertifikatlashtiriladi.
17. Ekishga ruxsat etilgan navlar va duragaylarning urug‘ fondini (elita urug‘lar) tiklash va uni ta’minlash ularni ishlab chiqqan ilmiy-tadqiqot muassasalari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat seleksiya dasturi doirasida kerakli turdagi urug‘larni talab etilgan miqdorda o‘z vaqtida yetkazib berishni ta’minlash uchun yetarli miqdorda xodimlari, asbob uskunalari va mablag‘lari bo‘lgan maxsus muassasa tuziladi. Xususiy firmalar yangi navlarni aniqlash bo‘yicha o‘z dasturlarini o‘z mablag‘lariga amalga oshiradilar va ular amaldagi sifatni nazorat etish talablariga muvofiq amalga oshirishlariga qarab ma’qul narxlarda zarur urug‘lar bilan ta’minlanadilar.
18. Yangi nav (duragay)ni yaratish uchun muayyan xarajatlar talab etiladi. Hukumat navlar yaratish borasidagi ilmiy-tadqiqot ishlarini rag‘batlantirish va ularga ketgan sarf-xarajatlarni qoplash maqsadida o‘z vakolati doirasida seleksionyerlar huquqlarini muhofaza qilish uchun xalqaro normalarga muvofiq qarorlar va normativ hujjatlar qabul qiladi hamda seleksionyerlarga mamlakat qishloq xo‘jaligi ehtiyojlarini qondirish va ularni yaratishdan moliyaviy foyda olish uchun ularning nav va duragaylari urug‘larini yetishtirish va yetkazib berishni nazorat qilish imkonini beradi.
19. Urug‘lar sifatini samarali nazorat qilishni ta’minlash uchun har bir urug‘chilik bo‘linmasi o‘zining xalqaro qoidalarga muvofiq ish ko‘ruvchi sifatni nazorat etish ichki xizmatiga ega bo‘ladi hukumat qonun hujjatlarida nazarda tutilgan bunday nazoratni amalga oshirishni, shuningdek, respublikaga keltirilayotgan urug‘larning sifatini nazorat qilishni qo‘llab-quvvatlaydi.
20. Urug‘larning yuqori sifatliligini va nav sofligini saqlashni ta’minlash uchun urug‘ yetishtiruvchi maydonlar va uchastkalar sifati nazorat qilinadi. Urug‘chilik uchun mas’ul bo‘lgan davlat xizmatlari urug‘ yetishtirish bo‘yicha turli toifadagi maydonlar va uchastkalarga amaldagi normalarga muvofiq talablar belgilaydi. Talablar qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi agrotexnikasi va texnologiyasining taraqqiy etishiga qarab o‘zgarib borishi mumkin.
21. Urug‘chilikni rivojlantirish va urug‘larning yuqori sifatliligiga erishishga qaratilgan tadbirlardan biri sifatida barcha urug‘chilik muassasalari o‘z xohishlari bilan qatnashganlari holda mustaqil sertifikatlash o‘tkaziladi. Sertifikatlash talablar, tartib, konsepsiya va uslubiyat nuqtai nazaridan xalqaro normalarga javob beradi.
22. Urug‘lar sifatining ishonchli standartlarini ta’minlashda iste’molchilar va yetkazib beruvchilarni himoya qilishda, shuningdek, sifatga mo‘ljallangan urug‘chilik sanoatini rivojlantirishda amaldagi talablar va imkoniyatlarni aks ettiruvchi qonunchilik hujjatlari, eng avvalo Urug‘chilik to‘g‘risidagi qonun muhim rol o‘ynaydi. Sotish uchun tavsiya etiladigan barcha urug‘lik Urug‘chilik to‘g‘risidagi qonun talablariga mos bo‘lishi lozim. Urug‘chilik to‘g‘risidagi qonunga muvofiq namunalarni muntazam tanlash va sinashning kompleks dasturi amalga oshirilishi kerak.
23. Urug‘larning to‘g‘ri sinab ko‘rilishi urug‘chilik sanoati ishida katta ahamiyatga egadir. Hukumat rasmiy sinov laboratoriyalari va joylardagi stansiyalar tarmoqlari ishlashlari uchun shart-sharoitlar yaratib beradi.
Ular namunalarni buyurtmachi urug‘chilik xo‘jaliklariga yoki firmalarga ularni bu xo‘jalik va firmalardan olganlaridan so‘ng bir sutkadan kechiktirmay tekshiradilar va yetkazib beradilar hamda natijalar to‘g‘risida sinov tugaganidan so‘ng bir sutka mobaynida xulosalar beradilar.
Laboratoriyalar va stansiyalar tegishli asbob-uskunalar bilan jihozlangan va malakali xodimlar bilan ta’minlangan bo‘ladilar hamda ularning ishi urug‘larni sinovdan o‘tkazish bo‘yicha Xalqaro uyushma (ISTA)ning tavsiyanomalariga muvofiq tashkil etiladi.
24. Urug‘larni muntazam ravishda yetkazib berishni va xususiy sektorni rivojlantirishni ta’minlash, shuningdek, urug‘larni eksport va import qilish uchun sinovlarning aynan natijalarini olish talab etiladi. Tadbirlarni birxillashtirish va sinovlarning aynan (standart) natijalariga erishish maqsadida hukumat urug‘larni sinovdan o‘tkazish bo‘yicha dasturni amalga oshirishni ta’minlaydi hamda tegishli soha mutaxassislarini tayyorlaydi.
25. Yuqori sifatli urug‘lar bilan ta’minlashning muhim elementi sifatida urug‘larni tozalash va konditsiyalash bo‘yicha quvvatlar barpo etiladi. Barcha xususiy urug‘chilik muassasalari urug‘larni tozalash va saqlash bo‘yicha o‘z zamonaviy va samarali quvvatlarini barpo etganlari va ularni qo‘llab-quvvatlaganlari taqdirda rag‘batlantiriladilar.
26. Hukumat xususiy sektorning o‘zlariga yaqin mintaqalarda joylashgan qishloq xo‘jaligi ekinlari yetishtiruvchi barcha tumanlardagi qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarini yuqori sifatli urug‘lar bilan ta’minlovchi taqsimlash tizimini yaratishi va rivojlantirishida uni barcha choralar bilan rag‘batlantiradi, sotish bo‘yicha kompaniyalarda ta’sischilar sifatida ishtirok etish yo‘li bilan xususiy sektorning mahsulotlarni sotishga yo‘naltirilgan harakatlarini butun choralar bilan qo‘llab-quvvatlaydi.
27. Urug‘ yetishtirish va taqsimlashni rejalashtirish uchun yetkazib beruvchilar urug‘lardan foydalanish hamda mo‘ljallangan ehtiyojlarga oid to‘g‘ri va batafsil ma’lumotlarga ega bo‘lishlari lozim. Hukumat bunday axborotlarni o‘z vaqtida jamlash va taqsimlash tizimi ishini shunday tashkil etadiki, toki bu yetkazib beruvchi va iste’molchilarga boshqarishda hamda qarorlar qabul qilishda yordam bersin. Hukumat urug‘chilik firmalari tomonidan boshqaruvni takomillashtirish uchun foydalanilishi mumkin bo‘lgan boshqaruv axborot tizimlarini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlaydi va rag‘batlantiradi.
28. Urug‘ iste’molchilarini zamonaviy texnologiyalardan foydalanish sohasida o‘qitishning asosiy vositasi sifatida Hukumat va xususiy sektor yuqori hosilli urug‘larni joriy etish bo‘yicha umumta’lim dasturlarini ishlab chiqadi va amalga kiritadi.
29. Ularning kelib chiqish manbalaridan qat’i nazar, urug‘larning faqat saralangan navlari tarqatiladi.
30. Hukumat urug‘chilik sohasida mazkur siyosat qoidalari rivojida tasdiqlangan tegishli normativ hujjatlarda nazarda tutilgan tartibga muvofiq ilmiy-tadqiqot ishlarini o‘tkazish uchun urug‘larni import qilishga ruxsatnoma so‘ragan har qanday muassasaga yordam beradi. Ichki ehtiyojlar qondirilganidan so‘ng urug‘lar qolgan hollarda ularni eksport qilishga ruxsat beradi. Urug‘lar importi va eksportida ma’muriy tadbirlar iloji boricha qisqartiriladi va faqat xalqaro e’tirof etilgan karantin talablariga rioya etiladi. Hukumat jo‘natish, bojxona tozalovi, valyuta almashtirish, akkreditivlar berishni tezlashtirishda har tomonlama yordam ko‘rsatadi.
31. O‘zgarayotgan sharoitlarni hisobga olib Hukumat urug‘chilik sohasidagi siyosatga muvofiq Urug‘chilikni rivojlantirish bo‘yicha uyushma huzurida maslahatlashuv markazini tashkil etishda ko‘maklashadi. Unda Hukumat vakillari kabi xususiy sektor vakillari ham bo‘ladi. Markaz urug‘larni tayyorlash va ulardan foydalanishga ta’sir etuvchi barcha omillarni ko‘rib chiqish uchun muntazam ravishda majlislar o‘tkazadi va bu faoliyatning amaliy bo‘lib qolishi uchun Hukumatga urug‘chilik sohasidagi siyosat masalalari bo‘yicha takliflarni taqdim etadi.