LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 24-iyundagi 520-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi huzuridagi Neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish inspeksiyasi faoliyatini va O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi huzuridagi Elektr energetikada nazorat inspeksiyasi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Respublika davlat boshqaruvi organlari tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” 2003-yil 9-dekabrdagi PF-3358-son Farmonini bajarish yuzasidan hamda neft mahsulotlari va gazni qazib olish, ishlab chiqarish, sotish va ulardan foydalanishda belgilangan tartibga va texnologiya talablariga rioya etilishini nazorat qilish darajasini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
neft mahsulotlari va gaz sotish hamda ulardan foydalanish bo‘yicha qonun hujjatlari va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning bajarilishini nazorat qilish;
energiyani tejovchi davlat dasturlarini, neft, gaz, gaz kondensati va ularni qayta ishlash mahsulotlaridan foydalanish masalalari bo‘yicha loyihalar va tadbirlarni amalga oshirish;
neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanishda texnologiya talablariga rioya etilishini nazorat qilish;
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish, ularni sotish, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanish bo‘yicha normativ hujjatlarni ishlab chiqish.
“O‘zdavneftgazinspeksiya”ning tashkiliy tuzilmasi, uning markaziy apparati va hududiy bo‘limlari tuzilmasi 1—3-ilovalarga muvofiq;
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O‘zbekiston neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish davlat inspeksiyasi to‘g‘risidagi nizom 4-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
3. “O‘zdavneftgazinspeksiya” markaziy apparati xodimlarining cheklangan umumiy soni 37 nafar, shu jumladan boshqaruv xodimlari soni 8 nafar etib belgilansin.
“O‘zdavneftgazinspeksiya” boshlig‘iga, zarurat bo‘lganda, xodimlarning belgilangan cheklangan soni doirasida “O‘zdavneftgazinspeksiya” markaziy apparati va uning hududiy bo‘limlari tuzilmasiga o‘zgartirish kiritishga ruxsat berilsin.
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Yoqilg‘i-energetika resurslaridan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun iqtisodiy jazolarni qo‘llash to‘g‘risida” 1994-yil 9-martdagi 124-son qarorida belgilangan tartibga muvofiq iqtisodiy jazolarni qo‘llashdan tushadigan mablag‘larning tegishli qismi;
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 4-maydagi 337-sonli qarori tahririda)
5. Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish davlat inspeksiyasini tashkil etish to‘g‘risida” 2000-yil 8-iyundagi 220-son qarorining 2—6-bandlari (O‘zbekiston Respublikasi QT, 2000-y., 6-son, 29-modda), Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 26-dekabrdagi 573-son qaroriga ilovaning 2-bandi (O‘zbekiston Respublikasi QT, 2003-y., 12-son, 133-modda) va Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 8-yanvardagi 9-son qaroriga ilovaning 3-bandi (O‘zbekiston Respublikasi QT, 2004-y., 1-son, 3-modda) o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.
6. “O‘zdavneftgazinspeksiya”, “O‘zbekneftgaz” milliy xolding kompaniyasi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda idoraviy normativ hujjatlarning ushbu qarorga muvofiqlashtirilishini ta’minlasinlar.
7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari O‘.T. Sultonov zimmasiga yuklansin.
1. O‘zbekiston neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish davlat inspeksiyasi (keyingi o‘rinlarda “O‘zdavneftgazinspeksiya” deb ataladi) neft mahsulotlari va gazdan foydalanish, ularni sotish, shuningdek neft, gaz va gaz kondensati qazib olish, ularni qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanishda texnologiya talablariga rioya qilinishi ustidan davlat nazorati sohasidagi maxsus vakolatli davlat boshqaruvi organi hisoblanadi.
“O‘zdavneftgazinspeksiya” o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga hisob beradi.
2. “O‘zdavneftgazinspeksiya” tizimiga yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi hududiy bo‘limlar, shuningdek Toshkent nazorat-kimyo laboratoriyasi kiradi.
Hududiy bo‘limlar o‘z faoliyatini “O‘zdavneftgazinspeksiya” tomonidan tasdiqlangan nizomga muvofiq amalga oshiradi, mahalliy davlat hokimiyati organlaridan mustaqil hisoblanadi hamda bevosita “O‘zdavneftgazinspeksiya”ga bo‘ysunadi.
3. “O‘zdavneftgazinspeksiya” o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va qonunlariga, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarorlari va boshqa hujjatlariga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarga, shuningdek mazkur Nizomga amal qiladi.
4. “O‘zdavneftgazinspeksiya” o‘z faoliyatini davlat boshqaruvi boshqa organlari, huquqni muhofaza qilish organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, jamoat birlashmalari va boshqa tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlikda amalga oshiradi.
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Yoqilg‘i-energetika resurslaridan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun iqtisodiy jazolarni qo‘llash to‘g‘risida” 1994-yil 9-martdagi 124-son qarorida belgilangan tartibga muvofiq iqtisodiy jazolarni qo‘llashdan tushadigan mablag‘larning tegishli qismi;
(5-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 4-maydagi 337-sonli qarori tahririda)
6. “O‘zdavneftgazinspeksiya” yuridik shaxs hisoblanadi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat gerbi tasviri tushirilgan va o‘z nomi yozilgan muhrga ega bo‘ladi.
neft mahsulotlari va gaz sotish hamda ulardan foydalanish bo‘yicha qonun hujjatlari va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning bajarilishini nazorat qilish;
energiyani tejovchi davlat dasturlarini, neft, gaz, gaz kondensati va ularni qayta ishlash mahsulotlaridan foydalanish masalalari bo‘yicha loyihalar va tadbirlarni amalga oshirish;
neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanishda texnologiya talablariga rioya etilishini nazorat qilish;
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish, ularni sotish, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanish bo‘yicha normativ hujjatlarni ishlab chiqish.
yuridik shaxslar tomonidan neft mahsulotlari va gazdan foydalanilishini, ularning sotilishini, sifat va miqdor jihatidan saqlanishini, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanishda texnologiya talablariga rioya etilishini belgilangan tartibda tekshiradi;
gazdan belgilangan maqsaddan tashqari foydalanilishiga yo‘l qo‘ymaslik hamda mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, gaz iste’molchilari (aholidan tashqari) o‘zboshimchalik bilan o‘rnatib olgan gazdan foydalanish qurilmalarini aniqlash yuzasidan gaz sotuvchi tashkilotlar va gaz uzatish tashkilotlari ishlarini belgilangan tartibda nazorat qiladi;
yuridik shaxslarning yonilg‘i iste’mol qiluvchi qurilmalarida ishga tushirish va rejim-sozlash ishlarini bajarish sifatini belgilangan tartibda tekshiradi;
energiyani tejovchi davlat dasturlarini, neft, gaz, gaz kondensati va ularni qayta ishlash mahsulotlaridan foydalanish masalalari bo‘yicha loyihalar va tadbirlarni ishlab chiqishda qatnashadi va ularning amalga oshirilishini nazorat qiladi;
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish, ularni sotish, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanish bo‘yicha zarur normativ hujjatlarni ishlab chiqishda qatnashadi, qonun hujjatlarida belgilangan hollarda ularga rozilik beradi;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” vakolatiga kiruvchi masalalar bo‘yicha normativ hujjatlar va qoidalar yuzasidan ekspert xulosalar beradi hamda ularni kelishib oladi;
neft, gaz hamda gaz kondensatini qazib chiqarish, qayta ishlash va sotish, neft mahsulotlarini sotish, magistral gaz, neft va neft mahsulotlari quvurlarini loyihalashtirish, qurish, ularni ishlatish va ta’mirlash faoliyatini litsenziyalashni amalga oshiradi;
(8-bandning sakkizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyundagi 444-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.06.2018-y., 09/18/444/1353-son)
neft mahsulotlarini AYQSh va moy almashtirish shoxobchalari orqali sotish faoliyatini litsenziyalash bo‘yicha hududiy komissiyalar ishchi organi funksiyalarini bajaradi;
neft-gaz tarmog‘i texnologik obyektlarining ishdan chiqish sabablarini tekshirish komissiyalarining ishida, ko‘rsatib o‘tilgan obyektlar ishdan chiqishining oldini olish va ularning ishonchliligini oshirish tadbirlarini ishlab chiqishda qatnashadi;
Oldingi tahrirga qarang.
(8-bandning o‘n birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 1-noyabrdagi 313-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — O‘R QHT, 2012-y., 44-son, 507-modda)
attestatsiya komissiyalari hamda neft-gaz texnologik obyektlarini, neft bazalarini, AYQSh, AKGTSh va AGQShlarni loyihalash, montaj qilish, sozlash va foydalanishga topshirishni amalga oshiruvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlar muhandis-texnik xodimlarining normalar va qoidalarga doir bilimlarini tekshirish komissiyalari ishida qatnashadi;
bir yilda 100 000 va undan ortiq kubometr tabiiy gazdan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi korxonalar va neft-gaz texnologik obyektlari (qurilmalari)ga asbob-uskunalarni kompleks sinab ko‘rish, rejim-sozlash ishlari va tabiiy gazdan vosita sifatida qo‘llanganda texnologiyalar va asbob-uskunalarning energiya jihatidan samaradorlik ko‘rsatkichlariga muvofiqligi hamda yoqilg‘ining muqobil turlaridan foydalanish to‘g‘risida xulosa beradi;
(8-bandning o‘n ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyundagi 444-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.06.2018-y., 09/18/444/1353-son)
qurilishi tugallangan neft-gaz texnologik obyektlari, neft va gaz quduqlari, neft bazalari, avtoyonilg‘i quyish shoxobchalari, avtomobillarga kompressor vositasida gaz to‘ldirish shoxobchalari va avtomobillarga gaz to‘ldirish shoxobchalarini texnik ko‘rikdan o‘tkazadi va ularni foydalanishga qabul qilish komissiyalari ishida ishtirok etadi.
9. “O‘zdavneftgazinspeksiya” o‘ziga yuklangan vazifalar va funksiyalarni bajarish uchun quyidagi huquqlarga ega:
“O‘zdavneftgazinspeksiya” vakolatiga kiruvchi masalalar bo‘yicha yuridik shaxslar faoliyatini belgilangan tartibda tekshirish;
yuridik shaxslar tomonidan neft mahsulotlari va gazdan foydalanilishini, ularning sotilishini, sifat va miqdor jihatidan saqlanishini, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, uzatish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ulardan foydalanishda texnologiya talablariga rioya etilishini belgilangan tartibda nazorat qilish;
tekshirishlarga tegishli vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar mutaxassislarini jalb etish;
tekshirishlar davomida tekshirilayotgan obyektlarda aniqlangan buzilishlar va kamchiliklar bo‘yicha bajarilishi majburiy bo‘lgan yozma ko‘rsatmalar berish;
turg‘un va ko‘chma laboratoriyalarda neft mahsulotlari namunalari sifatini mustaqil ravishda tekshirish va tegishli xulosalar berish;
neft mahsulotlarini qabul qilish, saqlash, berish, hisobga olish, shuningdek neft omborxonasi uskunalarining texnik va metrologik holati qoidalarini qo‘pol ravishda buzish hollari aniqlanganda neft mahsulotlarini sotishni belgilangan tartibda to‘xtatib qo‘yish;
texnologik obyektlar qurilishini va ulardan foydalanishni, ularni loyihalash, qurish va ulardan foydalanishning amaldagi normalari va qoidalari buzilgan hollarda va bu buzilishlar ularning ishonchliligi pasayishiga olib kelsa, shuningdek qurilish buyurtmachining malakali texnika nazorati va mualliflik nazorati bilan ta’minlamaganda, to‘xtatib qo‘yish;
Oldingi tahrirga qarang.
(9-bandning to‘qqizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyundagi 444-sonli qaroriga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.06.2018-y., 09/18/444/1353-son)
tekshirilayotgan obyektlarda, me’yoriy-texnik hujjatlarning ushbu obyektlarning ishonchliligini va neft hamda gazdan foydalanishning samaradorligini ta’minlash bo‘yicha tegishli talablariga mos kelmaydigan apparaturalar, asbob-uskunalar, materiallar va buyumlarni, shuningdek texnologiyalarni qo‘llashni taqiqlash. Ularni ishlab chiqarishdan olib tashlash to‘g‘risida tegishli organlarga takliflar kiritish;
texnologik obyektlarni loyihalash, qurish va foydalanishning amaldagi normalari va qoidalaridan asosli chetga chiqishlarni, agar ushbu o‘zgartirishlar mazkur obyektlardan foydalanishning ishonchliligini pasaytirishga olib kelmasa, rozilik berish;
a) bir yilda 100 000 va undan ortiq kubometr tabiiy gazdan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi korxonalar va neft-gaz texnologik obyektlari (qurilmalari)ga asbob-uskunalarni kompleks sinab ko‘rish, rejim-sozlash ishlari va tabiiy gazdan vosita sifatida qo‘llanganda texnologiyalar va asbob uskunalarning energiya jihatidan samaradorlik ko‘rsatkichlariga muvofiqligi hamda yoqilg‘ining muqobil turlaridan foydalanish to‘g‘risida “O‘zdavneftgazinspeksiya”ning xulosasisiz gazni berish;
(9-bandning “a” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 12-iyundagi 444-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.06.2018-y., 09/18/444/1353-son)
b) gaz sarfini hisobga olish priborlari bo‘lmagan gazdan foydalanish qurilmalaridan foydalanilganda yoxud gazdan foydalanuvchi qurilmalarda loyihada nazarda tutilgan gaz yonishi jarayonlarini avtomatik boshqarish vositalari yoki issiqlik-texnika nazorati yoki gazdan samarali foydalanishni ta’minlovchi issiqlikdan qayta foydalanish asbob-uskunalari bo‘lmaganda (buzilganda);
v) gazdan foydalanish qurilmalarini ishga tushirish va rejim-sozlash ishlarini o‘tkazish muddatlari buzilganda gazdan foydalanuvchi qurilmalarga gaz berishni to‘xtatish to‘g‘risida bajarilishi majburiy bo‘lgan yozma ko‘rsatmalar berish;
yoqilg‘i-energetika resurslaridan foydalanishda buzilishlar uchun yuridik shaxslarga nisbatan, ularning qaysi idoraga qarashliligidan va mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan berilgan o‘z vakolatlari doirasida iqtisodiy jazolar qo‘llash;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” vakolatiga tegishli masalalar bo‘yicha vazirliklar, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari, tashkilotlar va korxonalardan zarur ma’lumotlar va materiallar olish;
vazirliklar, idoralar, tashkilotlar va korxonalar rahbarlarining “O‘zdavneftgazinspeksiya” vakolatiga kiruvchi masalalar bo‘yicha hisobotlarini eshitish;
neft mahsulotlari va gazdan foydalanish, ularni sotish, shuningdek neft, gaz va gaz kondensatini qazib olish, qayta ishlash, tashish, saqlash obyektlarini (qurilmalarini) montaj qilish va ularni ishlatish bo‘yicha zarur normativ-texnik hujjatlarni ishlab chiqish to‘g‘risida yozma ko‘rsatmalar berish;
normativ-metodik hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish uchun mustaqil ekspertlarni hamda ilmiy-tadqiqot, auditorlik, maslahat tashkilotlari va boshqa tashkilotlarning mutaxassislarini belgilangan tartibda jalb qilish;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” vakolatiga kiruvchi masalalar bo‘yicha belgilangan tartibda normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilish.
10. “O‘zdavneftgazinspeksiya”ning qarorlari, shuningdek “O‘zdavneftgazinspeksiya”ga berilgan vakolatlar doirasida qabul qilingan normativ-huquqiy hujjatlar vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiydir.
“O‘zdavneftgazinspeksiya”, zarur hollarda, boshqa vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralar bilan qo‘shma qarorlar va boshqa hujjatlar qabul qilishga haqlidir.
11. “O‘zdavneftgazinspeksiya” o‘ziga yuklangan vazifalarning samarali bajarilishi uchun javob beradi.
“O‘zdavneftgazinspeksiya” va uning hududiy bo‘limlari mansabdor shaxslari xatti-harakatlari ustidan shikoyat qilish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
“O‘zdavneftgazinspeksiya” mansabdor shaxslari o‘z xizmat vazifalarini zarur darajada bajarmaganliklari uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javob beradilar.
Oldingi tahrirga qarang.
12. “O‘zdavneftgazinspeksiya”ga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimdan ozod qilinadigan boshliq boshchilik qiladi.
(12-bandning birinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2010-yil 5-iyundagi 108-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2010-y., 23-son, 183-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
Boshliqning belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimdan ozod etiladigan bir nafar o‘rinbosari bo‘ladi.
(12-bandning ikkinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2010-yil 5-iyundagi 108-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2010-y., 23-son, 183-modda)
“O‘zdavneftgazinspeksiya” boshlig‘i maqomiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi vazirining birinchi o‘rinbosariga, boshliq o‘rinbosarlari — O‘zbekiston Respublikasi vaziri o‘rinbosarlariga tenglashtiriladi.
13. “O‘zdavneftgazinspeksiya” xodimlari maqomiga ko‘ra “O‘zbekneftgaz” milliy xolding kompaniyasi xodimlarining tegishli toifalariga tenglashtiriladi.
“O‘zdavneftgazinspeksiya” faoliyatiga yakkaboshchilik asosida umumiy rahbarlik qiladi, “O‘zdavneftgazinspeksiya”ga yuklangan vazifalar va funksiyalarning bajarilishi uchun shaxsan javob beradi;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” tuzilmasiga xodimlarning shtatda belgilangan soni va mehnatga haq to‘lash fondi doirasida o‘zgartirishlar kiritadi;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” tarkibiy bo‘linmalari to‘g‘risidagi nizomlarni belgilangan tartibda tasdiqlaydi;
“O‘zdavneftgazinspeksiya” xodimlarini belgilangan tartibda lavozimga tayinlaydi va lavozimdan ozod qiladi;
15. “O‘zdavneftgazinspeksiya” boshlig‘i lavozimiga ko‘ra ayni bir vaqtda Neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish Bosh davlat inspektori, uning o‘rinbosarlari esa Bosh davlat inspektori o‘rinbosarlari hisoblanadi. Bosh texnologlar va bosh mutaxassislar katta davlat inspektorlari hisoblanadilar. Muhandislar davlat inspektorlari hisoblanadilar.
16. “O‘zdavneftgazinspeksiya”ni qayta tashkil etish va tugatish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.