LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 22-iyundagi 14/13-sonli “Tijorat banklari tomonidan yangi ro‘yxatga olingan yuridik shaxs tashkil etmasdan faoliyat yuritayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va oilaviy tadbirkorlik subyektlariga mikrokreditlar ajratish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash xaqida”gi qaror va unga o‘zgartirishni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish to‘g‘risida”gi qaroriga (ro‘yxat raqami 2883-2, 16.07.2019-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi, “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi, “Mikromoliyalash to‘g‘risida”gi qonunlari va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 17-martdagi PQ-2844-son “Tadbirkorlik subyektlari va keng aholi qatlamiga mikrokreditlar ajratish tizimini yanada soddalashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi qaror qiladi:
1. Tijorat banklari tomonidan yangi ro‘yxatga olingan yuridik shaxs tashkil etmasdan faoliyat yuritayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va oilaviy tadbirkorlik subyektlariga mikrokreditlar ajratish tartibi to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi, “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi, “Mikromoliyalash to‘g‘risida”gi qonunlari va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 17-martdagi PQ-2844-son “Tadbirkorlik subyektlari va keng aholi qatlamiga mikrokreditlar ajratish tizimini yanada soddalashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq tijorat banklari tomonidan yangi ro‘yxatga olingan yuridik shaxs tashkil etmasdan faoliyat yuritayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va oilaviy tadbirkorlik subyektlariga mikrokreditlar ajratish tartibini belgilaydi.
1. Mikrokredit tijorat banklari tomonidan yangi ro‘yxatga olingan yuridik shaxs tashkil etmasdan faoliyat yuritayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va oilaviy tadbirkorlik subyektlariga (bundan buyon matnda qarz oluvchi deb yuritiladi) davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab olti oy mobaynida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun to‘lovlilik, muddatlilik, ta’minlanganlik, pul mablag‘laridan maqsadli foydalanish va qaytarish shartlari asosida eng kam ish haqining 100 barobarigacha miqdorda beriladi.
2. Mikrokredit qarz oluvchiga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-yil 7-yanvardagi 6-son qarori bilan tasdiqlangan Xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlari ro‘yxatida belgilangan maqsadlar uchun (savdo sohasi va umumiy ovqatlanishdan tashqari) bir yillik imtiyozli davr bilan uch yil muddatga beriladi.
3. Mikrokreditlardan foydalanganlik uchun foiz stavkasi miqdori Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi darajasidan yuqori bo‘lmagan miqdorda belgilanadi.
(3-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2017-yil 11-noyabrdagi 31/11-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2883-1, 28.11.2017-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 28.11.2017-y., 10/17/2883-1/0330-son)
Mikrokreditlar bo‘yicha foiz stavkasi miqdori Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi o‘zgarishiga qarab o‘zgarishi mumkin. Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi oshirilgan taqdirda shartnomada ko‘rsatilgan foiz stavkasi o‘zgarishsiz qoldiriladi.
4. Imtiyozli davr o‘rnatilgan holda berilgan mikrokredit bo‘yicha asosiy qarzni to‘lash imtiyozli davr tugagandan keyingi oydan boshlanadi. Imtiyozli davrda mikrokredit bo‘yicha faqat foizlar hisoblanadi va to‘lanadi.
5. Qarz oluvchilar mikrokredit olish uchun tijorat bankiga buyurtma taqdim etadi. Buyurtma O‘zbekiston Respublikasi “Mikromoliyalash to‘g‘risida”gi Qonunining 11-moddasida ko‘rsatilgan talablarga muvofiq rasmiylashtirilishi lozim.
7. Qarz oluvchi mazkur Nizomning 6-bandida nazarda tutilgan tegishli hujjatlarni topshirishda o‘zining shaxsini tasdiqlovchi hujjatini ko‘rsatadi hamda undan nusxa taqdim etadi.
9. Qarz oluvchi tomonidan majburiyatlarning bajarilishini ta’minlash maqsadida quyidagi kredit ta’minoti turlaridan biri taqdim etiladi:
qarz oluvchi tomonidan olingan mikrokreditni qaytarmaslik xatarining bank foydasiga sug‘urta qilinganligi to‘g‘risidagi sug‘urta polisi;
10. Qarz oluvchiga tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun eng kam ish haqining 20 barobarigacha miqdorda ajratilgan mikrokredit hisobiga olingan tovarlar kredit uchun ta’minot sifatida hisobga olinadi.
Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun eng kam ish haqining 60 baravarigacha miqdorda bo‘lgan mikrokreditlar bo‘yicha fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining O‘zbekiston Respublikasi “Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida”gi Qonunining 11-moddasida ko‘rsatilgan vakolatlari doirasida bergan kafilligi kredit ta’minoti sifatida hisobga olinadi.
11. Bank buyurtmani olganidan so‘ng uch ish kuni ichida uni ko‘rib chiqishi va mikrokredit berish yoki mikrokredit berishni asoslantirilgan holda rad etish haqida qaror qabul qilishi shart.
bank oldidagi majburiyatlarni buyurtma beruvchi (qarz oluvchi) tomonidan o‘z vaqtida bajarish imkoniyatining mavjudligi.
Mikrokredit berish asoslantirilgan holda rad etilgan taqdirda, bank buyurtma beruvchiga (qarz oluvchiga) bu haqda yozma shaklda ma’lum qilishi shart.
13. Buyurtmani ko‘rib chiqish natijalariga ko‘ra mikrokredit berish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda, bank va qarz oluvchi o‘rtasida yozma shaklda shartnoma tuziladi hamda qarz oluvchi tomonidan taqdim etilayotgan kredit ta’minoti turi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda rasmiylashtiriladi.
14. Bank va qarz oluvchi o‘rtasida tuziladigan shartnoma O‘zbekiston Respublikasi “Mikromoliyalash to‘g‘risida”gi Qonunining 14-moddasiga muvofiq rasmiylashtirilishi lozim.
15. Shartnoma tuzilgandan hamda kreditning ta’minoti rasmiylashtirilgandan so‘ng, qarz oluvchiga bank tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda kredit hisobvarag‘i ochiladi.
17. Qarz oluvchilarga ajratilgan mikrokredit “O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklarida buxgalteriya hisobi hisobvaraqlari rejasi”ning (ro‘yxat raqami 773-17, 2004-yil 13-avgust) mos balans hisobvaraqlarida hisobga olinadi.
19. Qarz oluvchining mikrokredit bo‘yicha hisoblangan foizlar va kredit qoldig‘ini to‘lash uchun mablag‘lari yetarli bo‘lmagan taqdirda, qarzdorlik Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning bank hisobvaraqlaridan pul mablag‘larini hisobdan chiqarish tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnomada (ro‘yxat raqami 2342, 2012-yil 15-mart) belgilangan tartibda undiriladi. Bunda dastlab kredit bo‘yicha hisoblangan foizlar, so‘ngra kredit bo‘yicha asosiy qarz so‘ndiriladi.
20. Tijorat banklari tomonidan mikrokreditdan foydalanishning butun muddati davomida fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari xodimi ishtirokida mikrokreditdan samarali hamda maqsadli foydalanilayotganligini aniqlash bo‘yicha bevosita joyiga chiqib doimiy monitoring o‘tkaziladi. Monitoring qarz oluvchining shartnoma shartlarini bajarishi uchun yordam ko‘rsatishga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.
Monitoring natijasidan kelib chiqib tijorat banki fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari xodimi bilan birgalikda qarz oluvchi ishtirokida tegishli dalolatnoma tuziladi.
Monitoring davomida qarz oluvchining faoliyati bilan bog‘liq barcha holatlar, shuningdek taqdim etilgan garov ta’minotining holati qarz oluvchi uchun tijorat bankida ochilgan maxsus jildda tizimlashtirib boriladi.
21. Mikrokreditdan belgilangan maqsadlarda foydalanilmaganligi aniqlangan taqdirda, tijorat banki kredit shartnomasida belgilangan tartibda kreditning boshqa maqsadda ishlatilgan qismini qarz oluvchidan muddatidan ilgari undirib olish huquqiga ega.
22. Qarz oluvchi mikrokredit bo‘yicha asosiy qarzi va unga hisoblangan foizlarni shartnoma asosida to‘lashdan yoki garov shartnomasi shartlari asosida garov mulkini bank tasarrufiga berishdan bosh tortgan hollarda, bank tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan choralar ko‘riladi.
23. Mazkur Nizom talablarining buzilishida aybdor shaxslar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladilar.