LexUZ sharhi
Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasining 2020-yil 20-oktabrdagi O‘RQ-642-sonli “Aholi bandligi to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan 2021-yil 21-yanvardan o‘z kuchini yo‘qotadi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi qaror qiladi:
O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 13-yanvarda qabul qilingan “Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida”gi Konuniga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Ahborotnomasi, 1992-yil, № 4, 175-modda) quyidagi o‘zgartishlar hamda qo‘shimchalar kiritilsin:
1. 2-modda 2-bandining sakkizinchi xatboshisidagi “o‘rta maxsus” degan so‘zlardan keyin “harbiy” degan so‘z kiritilsin.
2. 3-moddaning birinchi qismidagi “o‘zlariga bog‘liq bo‘lmagan sabablarga ko‘ra” degan so‘zlar chiqarib tashlansin.
“1. Ishdan va ish haqidan (mehnat daromadidan) mahrum bo‘lgan shaxslar uchun mehnat birjasi tomonidan taklif qilingan, ularning kasb tayyorgarligiga mos bo‘lgan, yoshini, sihat-salomatligini, mehnat stajini va oldingi kasbi bo‘yicha tajribasini, yangi ish joyining transportda qatnash jihatidan qulayligini hisobga oluvchi ish maqbul keladigan ish deb hisoblanadi”.
“Aholini ish bilan ta’minlash dasturining mazmuni, uni ishlab chiqish va amalga oshirish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan begilanadi”.
“O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi viloyat hokimliklarining tavsiyasiga binoan har yili ishchi o‘rinlari kengaytirilishi respublika Hukumati tomonidan rag‘batlantiriladigan hududlarni belgilaydi”.
3-bandidagi “ish bilan ta’minlash davlat xizmatining” degan so‘zlar “O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligining” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
“4. Chet ellarda fuqarolarni, shuningdek chet ellarda ishlash yuzasidan xususiy mehnat bitimlariga ega bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini, O‘zbekistonga ishga kelgan chet el fuqarolarini ishga yollash va ishga joylashtirish bilan shug‘ullanadigan yuridik va jismoniy shaxslarning faoliyat ko‘rsatishiga, kadrlarni o‘qitish, qayta tayyorlash va malakasini oshirish hamda ishga joylashtirish bo‘yicha pulli xizmat ko‘rsatuvchi yuridik shaxslarning faoliyat ko‘rsatishiga O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi beradigan litsenziyaga binoan ruxsat etiladi”.
1-bandi oltinchi xatboshisidagi “belgilangan muddatda shuningdek, ommaviy ravishda” degan so‘zlar “har oyda” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
2-bandining to‘rtinchi qismidagi “holdagina” degan so‘zdan keyin “qisqartiriladi yoki” degan so‘zlar bilan to‘ldirilsin.
“Aholini ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish jamg‘armasi hisobidan, ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish xizmati va ularning tuman bo‘limlari qoshida ish o‘rinlari tashkil etish maqsadida ochilgan korxonalar tijorat faoliyatidan olinadigan foydadan undiriladigan soliqlardan, shuningdek davlat va bojxona bojlari to‘lovlaridan ozod qilinadi”.
“Haq to‘lanadigan jamoat ishlarini bajarishga doir shartnomalar davlat ish bilan ta’minlash xizmatlarida ro‘yxatdan o‘tgan va ishsizlik maqomi olgan fuqarolar bilan 2 oygacha (bu muddatni uzaytirish huquqi bilan) muddatga tuziladi;
“Haq to‘lanadigan jamoat ishlariga jalb qilingan shaxslarga to‘lanadigan ish haqining 50 foizidan kam bo‘lmagan qismi korxonalar, tashkilotlar va muassasalar, qolgan qismi esa mahalliy budjet mablag‘laridan va aholini ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish jamg‘armasi hisobidan qoplanadi”.
“1. Davlat ish bilan ta’minlash xizmatida ro‘yxatdan o‘tgan va ishsizlik maqomi olgan shaxslarni kasbga o‘rgatish, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlash, basharti…”
“1. Xodimlar soni (shtatlar) qisqarishi, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar qayta tashkil etilishi yoki tugatilishi munosabati bilan ishdan bo‘shatilgan xodimlarning ish qidirish davrida oldingi ish joyidagi ikki oylik o‘rtacha ish haqi (ishdan bo‘shatish nafaqasi qo‘shib hisoblaganda) saqlanib qoladi. Xodimlar ishdan bo‘shatilgan kundan boshlab 10 ish kuni ichida davlat ish bilan ta’minlash xizmatlarida ro‘yxatdan o‘tsalar uchinchi oy uchun ham oldingi ish joyidan o‘rtacha ish haqini davlat ish bilan ta’minlash xizmatlarining ma’lumotnomasiga binoan olishga haqlidirlar. Yuqoridagi sabablarga ko‘ra ishdan bo‘shatilgan xodimlar har qanday holatda ham ishdan bo‘shagan vaqtdan boshlab uch oy muddat ichida mehnat stajini saqlab qoladilar.
Basharti ishdan bo‘shatilgan xodimga uch oy ichida maqbul keladigan ish topib berilmasa, u ishsizlik maqomiga ega bo‘ladi; ammo shu davr ichida u taklif etilgan maqbul keladigan ishning ikkitasini rad etsa, ishsizlik maqomiga ega bo‘lmaydi va u o‘ttiz kalendar kunidan so‘ng umumiy asosda ish qidiruvchi shaxs sifatida yangidan ro‘yxatga olinadi.
Tugatilayotgan korxona, muassasa va tashkilotlarning ishdan bo‘shatilayotgan xodimlarga to‘lanishi lozim bo‘lgan ish haqlari (tovonlar)ni to‘lash uchun yetarli mablag‘lari bo‘lmagan taqdirda, to‘lovlar ularning huquqiy vorislari mablag‘idan to‘lanadi. Tugatilayotgan korxona, muassasa va tashkilotlarning huquqiy vorislari bo‘lmagan taqdirda, ishdan bo‘shatilayotganlarga to‘lovlar aholini ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish jamg‘armasi mablag‘i hisobidan to‘lanib, so‘ngra u qonunlarda belgilangan tartibda qoplanadi”.
“2. Korxonalar, muassasalar va tashkilotlar tugatilishi, qayta tuzilishi, xodimlar soni (shtatlar) qisqartirilishi munosabati bilan ishdan bo‘shatilgan, davlat ish bilan ta’minlash xizmatidan 10 kun ichida ro‘yxatdan o‘tgan hamda ishlab chiqarishdan ajralgan holda kasbini qayta o‘rganayotgan yoki malakasini oshirayotgan mehnatkashlarning stipendiyasi ishdan bo‘shagan kundan boshlab dastlabki 3 oy davomida oldingi ish joyidagi o‘rtacha ish haqidan kam bo‘lmasligi kerak”.
1-bandining birinchi qismidagi “xizmatiga murojaat qilgan” hamda ikkinchi qismidagi “xizmatiga murojaat qilgan” degan so‘zlar “xizmatida ro‘yxatdan o‘tgan” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
“Xodimlar soni (shtatlar) qisqartirilishi, korxonalar, tashkilotlar va muassasalarning qayta tashkil etilishi yoki tugatilishi munosabati bilan ishdan bo‘shagan, ishsiz deb e’tirof etilgan, shuningdek pensiya ta’minoti to‘g‘risidagi qonunlarga muvofiq umumiy mehnat staji pensiyaga chiqish (imtiyozli shartlarda pensiyaga chiqish ham shunga kiradi) huquqiga ega bo‘lgan shaxslar muddatidan oldin (qonunlarda belgilangan muddatdan 2 yil oldin) pensiyaga chiqishga haqlidir”.
“ixtisosi bo‘lgan shaxslar ishga joylashish uchun kasb o‘rganishi malakasini oshirishi yoki qayta ta’lim olishi talab qilinmasa, 12 oy mobaynida haq to‘lanadigan ish bilan bandligi 12 kalendar haftadan kam bo‘lmasa, belgilangan eng kam oylik ish haqidan kam bo‘lmagan miqdorda”.
ishsiz shaxs ishsizlik nafaqasini olib turgan davrida ish bilan ta’minlash davlat xizmatini xabardor qilmay vaqtincha ishga joylashgan bo‘lsa;
mehnat intizomini buzganlik uchun ishdan bo‘shatilgan bo‘lsa, ishsizlik nafaqasini to‘lash 3 oygacha muddatga to‘xtatib turiladi yoki uning miqdori kamaytiriladi”.
Ishsiz homilador ayollar (basharti homiladorlik davri 28 haftadan oshmagan bo‘lsa,) ish bilan ta’minlash davlat xizmati tomonidan umumiy asosda ish qidiruvchi shaxs sifatida ro‘yxatga olinadilar. Ish bilan ta’minlash davlat xizmati 10 kun ichida ularni ish bilan ta’minlay olmasa, u holda o‘n birinchi kundan boshlab ularga ishsizlik maqomi beriladi. Ishsizlik maqomi birligidan qat’i nazar, homilador ayollarga O‘zbekiston Respublikasida belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorida 12 oy mobaynida 26 kalendar haftadan oshmagan muddatga ishsizlik nafaqasi to‘lanadi”.
Ishsizga va uning qaramog‘idagi oila a’zolariga moddiy va o‘zga yordam ko‘rsatilishi mumkin, ular ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish jamg‘armasidan va tegishli mahalliy budjetdan ajratiladi.
Ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish jamg‘armasidan va mahalliy budjetlardan moddiy va o‘zga yordam ko‘rsatish tartibi, hajmi va shartlari O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi hamda xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining qarorlari bilan belgilanadi.
Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risidagi qonunlarning bajarilishi ustidan davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy organlari, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi, prokuratura organlari va kasaba uyushmalari amalga oshiradi.
Ushbu Qonun 2-moddasining 1-bandi uchinchi qismida nazarda tutilgan harakatlarni sodir qilishda aybdor bo‘lgan shaxslar bir oylik maoshi miqdorida sud tartibida solinadigan jarima tarzidagi ma’muriy javobgarlikka tortiladilar”.