O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq masalalari qo‘mitasi raisi J. Shirinovning “O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasini yanada takomillashtirishga doir ishlar haqida”gi axborotini eshitib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi ta’kidlaydiki, mamlakatimizda konstitutsiyaviy islohotlarni keng ko‘lamda amalga oshirish, ushbu jarayonda fuqarolar o‘z fikr-mulohazalarini va takliflarini erkin bildirishi uchun barcha zarur tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar ko‘rilgan.
Xususan, “Qonun loyihalarining umumxalq muhokamasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining tegishli qarorlariga muvofiq “O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasining (bundan buyon matnda Konstitutsiyaviy qonun loyihasi deb yuritiladi) umumxalq muhokamasi bir oydan ziyod vaqt mobaynida aholining barcha qatlamlarini qamrab olgan holda, ochiqlik va oshkoralik prinsiplari asosida tashkil etilgan.
Aholining talab va istaklarini inobatga olgan holda hamda Konstitutsiyaviy qonun loyihasini xalqimiz bilan har tomonlama muhokama qilish, loyihani pishiq-puxta holda maromiga yetkazish maqsadida umumxalq muhokamasini o‘tkazish muddati ikki marta uzaytirilgan.
Umumxalk muhokamasi davrida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish yuzasidan takliflarni shakllantirish va tashkiliy chora-tadbirlarni amalga oshirish bo‘yicha Konstitutsiyaviy komissiya (bundan buyon matnda Konstitutsiyaviy komissiya deb yuritiladi) huzurida keng jamoatchilik vakillaridan kelib tushadigan fikrlar va takliflarni o‘z vaqtida tahlil qilish, tizimlashtirish, umumlashtirish maqsadida, shuningdek ularni qayta ishlash muhimligini inobatga olgan holda Takliflar bilan ishlash guruhi hamda Yig‘ma axborot-tahlil guruhining faoliyati izchil yo‘lga qo‘yilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari (bundan buyon matnda deputatlar deb yuritiladi) va Konstitutsiyaviy komissiya a’zolari hamda ekspertlar tomonidan hududlarga chiqilgan holda davlat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda fuqarolar ishtirokida qator uchrashuvlar tashkil etilib, konstitutsiyaviy islohotlarning mazmun-mohiyati va ahamiyatini keng jamoatchilikka tushuntirish ishlari olib borilgan. Bundan tashqari bu boradagi milliy va xalqaro darajadagi konferensiya, “davra suhbatlari” va boshqa tadbirlar ham yuqori saviyada tashkil etib borilmoqda.
Konstitutsiyaviy qonun loyihasi bo‘yicha umumxalq muhokamasining borishi jarayonini ommaviy axborot vositalarida keng yoritish choralari ko‘rilib, umumxalq muhokamasi davomida Konstitutsiyaviy qonun loyihasi yuzasidan aholidan hamda fuqarolik jamiyati institutlaridan 150 mingdan ortiq taklif va fikr-mulohazalar kelib tushgan bo‘lib, ular o‘rganilgan va eng dolzarb takliflar Konstitutsiyaviy qonun loyihasida o‘z aksini topgan.
Bular umumxalq muhokamasi “Qonun loyihalarining umumxalq muhokamasi to‘g‘risida”gi Qonunga to‘la muvofiq ravishda tashkil etilganligini, aholi konstitutsiyaviy islohotlar haqida yetarlicha xabardor qilinganligini, fuqarolar ushbu jarayonlarning tashabbuskori va faol ishtirokchisi bo‘lishga intilayotganligini ko‘rsatmoqda.
Qonun loyihasi bo‘yicha umumxalq muhokamasi bosqichi tugallangan bo‘lishiga qaramay, fuqarolar hamda keng jamoatchilik tomonidan Konstitutsiyaning turli moddalarini takomillashtirish va qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha shu kungacha 2,5 mingdan ortiq taklif yuborilgan bo‘lib, ayni paytda takliflarning kelishi davom etmoqda hamda ular deputatlar tomonidan har tomonlama o‘rganilmoqda.
Mamlakatimiz aholisining turli qatlamlari konstitutsiyaviy islohotlarga obyektiv zarurat sifatida qarab, ularni yakdillik bilan qo‘llab-quvvatlagan holda takliflar va fikrlar bildirib, faol fuqarolik pozitsiyasini namoyon etmoqda.
Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, takliflarda fuqarolar inson huquqlarini ta’minlash, fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish, ijtimoiy himoyani kuchaytirish, munosib mehnat sharoitlarini yaratish, yoshlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, ta’lim va ilm-fan sohalarini taraqqiy ettirish, xususiy mulk daxlsizligini yanada mustahkamlash, fuqarolik jamiyati institutlarining rolini oshirish, ekologik huquqlarni ta’minlash va atrof-muhitni muhofaza qilish bilan bog‘liq masalalarga ustuvor ahamiyat qaratganlar.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining 2022-yil 12-avgust kuni o‘tkazilgan majlisida umumxalq muhokamasi yakunlari asosida Konstitutsiyaviy qonun loyihasini takomillashtirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq masalalari qo‘mitasi hamda Demokratik institutlar, nodavlat tashkilotlar va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari qo‘mitasi (bundan buyon matnda mas’ul qo‘mitalar deb yuritiladi) tomonidan olib borilayotgan ishlar ko‘rib chiqilib, unda mas’ul qo‘mitalarga qonun loyihasini maromiga yetkazish ishlarini davom ettirish va ushbu jarayonda ochiqlikni ta’minlash vazifasi topshirilgan.
Shundan kelib chiqib, mas’ul qo‘mitalar va Konstitutsiyaviy komissiya tomonidan Konstitutsiyaviy qonun loyihasining umumxalq muhokamasi jarayonida keng jamoatchilikdan kelib tushgan takliflar asosida yetakchi mutaxassislar va ekspertlarni jalb etgan holda loyihani yanada takomillashtirish ishlari olib borilgan.
Shu bilan birga joriy yil 6-oktabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev Sirdaryo viloyati faollari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvda Konstitutsiyaviy qonun loyihasini puxta ishlab chiqishda aholidan kelib tushgan har bir taklifni to‘liq aks ettirish muhimligi haqida fikr bildirdi.
Chinakam xalqchil Konstitutsiyani yaratish uchun aholidan kelib tushgan takliflarni o‘rganish ishlarini davom ettirish zarur.
Shu munosabat bilan davlat xizmatini yanada demokratlashtirish va uning ochiqligini ta’minlash, mamlakatda amalga oshirilayotgan ma’muriy islohotlar bilan hamohang ravishda davlat hokimiyati organlarini maqbullashtirish va modernizatsiya qilish, inson huquq va erkinliklarining konstitutsiyaviy kafolatlarini yanada mustahkamlash, jamoatchilik, parlament va deputat nazorati mexanizmlarini takomillashtirish, inson sha’ni va qadr-qimmati birinchi o‘rinda turadigan ijtimoiy davlat prinsipini ro‘yobga chiqarishning konstitutsiyaviy mexanizmlarini kuchaytirishga va boshqa muhim masalalarga qaratilgan konstitutsiyaviy normalarni ishlab chiqish bo‘yicha tizimli tadqiqotlar olib borish muhim ahamiyatga ega.
Shuningdek ilg‘or xorijiy va xalqaro tajribani o‘rganishni tashkil etish, jamiyat va davlat qurilishining mustahkam konstitutsiyaviy asoslarini yaratish bo‘yicha eng maqbul konstitutsiyaviy tajribani amaliyotga tatbiq etish yuzasidan takliflar ishlab chiqish choralarini ko‘rish zarur. Bundan tashqari konstitutsiyaviy islohotlarning dolzarb masalalarini muhokama qilish, uning asosiy vazifalarini hamda konstitutsiyaviy yangiliklarning mohiyati va ahamiyatini tushuntirish bo‘yicha milliy va xorijiy ekspertlarni jalb etgan holda mamlakatimizda hamda chet ellarda qator tadbirlar (konferensiyalar, seminarlar, “davra suhbatlari”) tashkil etish zarur.
Konstitutsiyaviy qonun loyihasini ishlab chiqish jarayonining ochiqligi va shaffofligini, ushbu jarayonda fuqarolarning keng ishtirok etishini eng yuqori darajada ta’minlash, ularda mamlakatimiz Konstitutsiyasini takomillashtirish jarayoniga daxldorlik hissini shakllantirish maqsadida har bir fuqaroga o‘zi taqdim etgan takliflar va fikr-mulohazalarning taqdiri yoxud ulardan boshqa qonun hujjatlarini takomillashtirishda foydalanilishi to‘g‘risidagi axborotni yetkazish choralarini ko‘rish zarur.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq masalalari qo‘mitasi raisi J. Shirinovning “O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasi haqida”gi axboroti ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasidagi siyosiy partiyalar fraksiyalarining Konstitutsiyaviy qonun loyihasini takomillashtirishga doir ishlarni davom ettirish haqidagi taklifi qo‘llab-quvvatlansin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq masalalari qo‘mitasi hamda Demokratik institutlar, nodavlat tashkilotlar va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari qo‘mitasi:
deputatlar tomonidan bildirilgan takliflarni inobatga olgan holda Konstitutsiyaviy qonun loyihasi yuzasidan ishlarni davom ettirsin;
Konstitutsiyaviy qonun loyihasini yanada takomillashtirish bo‘yicha ishlarning Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasining asosiy ustuvor yo‘nalishlari, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan konstitutsiyaviy, sud-huquq va ma’muriy islohotlarning, shu jumladan davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining vakolatlarini aniqlashtirishga, shuningdek ularning hamkorlik mexanizmlarini yanada takomillashtirishga qaratilgan vazifalar bilan uzviy bog‘liqligini ta’minlasin;
davlat hokimiyati organlarini maqbullashtirish va modernizatsiya qilish, inson huquq va erkinliklarining konstitutsiyaviy kafolatlarini yanada mustahkamlash, jamoatchilik, parlament va deputat nazorati mexanizmlarini takomillashtirish, ijtimoiy davlat prinsiplarini ro‘yobga chiqarishning konstitutsiyaviy mexanizmlarini kuchaytirish hamda davlat xizmatini yanada demokratlashtirish va uning ochiqligini ta’minlashga alohida e’tibor qaratsin;
davlat organlari, shu jumladan sudlar tomonidan Konstitutsiya normalarini qo‘llash tartibi va usuli tartibga solinishini, ushbu normalarning amaldagi qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar bilan o‘zaro bog‘liqligini nazarda tutsin;
Konstitutsiyaga kiritilayotgan yangi qoidalarga oid ilg‘or xalqaro va xorijiy tajribani o‘rganishga qaratilgan chora-tadbirlar dasturini manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ishlab chiqsin va amalga oshirsin, bunda O‘zbekiston sharoitida konstitutsiyaviy normalarni amalga oshirishning eng ilg‘or tajribasi va samarali mexanizmlarini joriy etish bo‘yicha aniq takliflarni shakllantirsin;
konstitutsiyaviy islohotlarning dolzarb masalalarini milliy va xorijiy yetakchi ekspertlar, olimlarni jalb etgan holda muhokama qilish, uning asosiy vazifalari hamda konstitutsiyaviy yangiliklarning mohiyati va ahamiyatini tushuntirish bo‘yicha O‘zbekistonda va xorijda tadbirlar (konferensiyalar, seminarlar, “davra suhbatlari”) o‘tkazish yuzasidan chora-tadbirlar dasturi ijrosini ta’minlasin;
Konstitutsiyaviy komissiya bilan hamkorlikda Konstitutsiyani yanada takomillashtirish yuzasidan takliflar yuborayotgan fuqarolar va tashkilotlarga ularning takliflari Asosiy qonunga kiritilganligi yoxud mazkur takliflardan boshqa qonun hujjatlarini takomillashtirishda foydalanilishi to‘g‘risida javob yuborish bo‘yicha ishlarni davom ettirsin;
Konstitutsiyaviy qonun loyihasi ustidagi ishlarning borishi to‘g‘risidagi axborotni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga ko‘rib chiqish uchun tizimli va muntazam asosda kiritib borsin.