(qaror nomi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2023-yil 20-fevraldagi 6-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining ayrim qarorlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish hamda ba’zi qarorlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish haqida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Iqtisodiy sudlar tomonidan xususiy ajrimlarni chiqarishda qonun hujjatlarining to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida, “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga asoslanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
(muqaddima O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
1. Iqtisodiy sudlarning e’tibori O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksining (bundan buyon matnda IPK deb yuritiladi) 2-moddasiga muvofiq iqtisodiy sudida sud ishlarini yuritish vazifalari bo‘lib nafaqat iqtisodiyot sohasida korxona, muassasa, tashkilotlar va fuqarolarning buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlarini yoxud qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish, balki qonunchilikni mustahkamlash va huquqbuzarliklarning oldini olishga ko‘maklashishdan ham iborat ekanligiga qaratilsin.
(1-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Xususiy ajrim ushbu vazifani bajarishning protsessual vositalaridan biri va qonunni buzayotgan shaxslarga nisbatan huquqiy ta’sir chorasi hisoblanadi.
2. IPK 200-moddasining birinchi qismiga muvofiq iqtisodiy sud nizoni ko‘rish vaqtida davlat organining yoki boshqa organning, yuridik shaxsning, mansabdor shaxsning yoki fuqaroning faoliyatida qonun hujjatlari buzilganligini aniqlagan taqdirda, xususiy ajrim chiqarishga haqlidir;
(2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Xususiy ajrim ko‘rilayotgan nizodan chetga chiqadigan masala bo‘yicha chiqarilishi mumkin bo‘lib, uning maqsadi qonunchilikning buzilishiga barham berish, huquqbuzarliklarning oldini olish va protsess ishtirokchilarini huquqiy tarbiyalashdir.
(2-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
1) qonun hujjatlari buzilishiga barham berish yoxud aybdorlarni javobgarlikka tortishga bevosita qaratilgan xususiy ajrimlar (bevosita ta’sir);
2) sud vakolatli davlat organlari va boshqa organlarni yoki mansabdor shaxslarni aniqlangan huquqbuzarliklar haqida xabardor etib, ularni bartaraf etish va kelgusi faoliyatida yo‘l qo‘ymaslik choralarini ko‘rish, shuningdek aybdorlarni qonun bilan belgilangan javobgarlikka tortish majburiyatini yuklash haqidagi xususiy ajrimlar (taqdimnomalar) (bilvosita ta’sir).
Oldingi tahrirga qarang.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
5. IPK 15-moddasining birinchi qismiga muvofiq iqtisodiy sud hal qiluv qarori, ajrim, qaror, sud buyrug‘i shaklidagi sud hujjatlarini qabul qiladi. Sudlar xususiy ajrim ajrimlarning turlaridan biri hisoblanishi hamda unga ushbu modda birinchi qismining sud hujjatlari barcha davlat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, boshqa organlar, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun majburiyligi haqidagi qoida tatbiq etilishini inobatga olishlari lozim;
(5-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Ayni vaqtda qonun hujjatlarida ishni ko‘rish jarayonida aniqlangan qonun hujjatlarining buzilishi yuzasidan xabarnoma, axborotnoma yoki xat shaklidagi ta’sir choralari nazarda tutilmaganligini e’tiborga olish lozim. Shunga muvofiq bunday hujjatlar majburiy kuchga ega emas va ularni mansabdor shaxsga yoxud organga yuborish huquqiy oqibatlarni, ularda ko‘rsatilgan talablarni bajarmaslik esa — biror bir javobgarlikni keltirib chiqarmaydi.
6. Mansabdor shaxsni intizomiy javobgarlikka tortish har qanday boshqa xodim kabi O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi (bundan buyon matnda MK deb yuritiladi) XI bobining normalariga muvofiq yoki xalq xo‘jaligining ba’zi tarmoqlarida ayrim toifadagi xodimlar uchun amalda bo‘lgan intizom to‘g‘risidagi ustav va nizomlarga asosan amalga oshirilishi mumkin.
Bunda intizomiy jazolar ishga qabul qilish (lavozimga tayinlash) huquqi berilgan shaxslar (organlar) tomonidan qo‘llanilishi umumiy qoida hisoblanadi (MKning 182-moddasi).
Bundan kelib chiqqan holda iqtisodiy sud mansabdor shaxs yoxud boshqa xodimning harakatlarida o‘z mansab (mehnat) majburiyatlarini bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaslik holatini aniqlagan taqdirda, uni intizomiy javobgarlikka tortish haqidagi xodimni ishga qabul qilish (lavozimga tayinlash) huquqi berilgan shaxsga (organga) ko‘rib chiqish uchun yuboriladigan xususiy ajrimni chiqarishga haqli.
(6-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
6.1. Shaxsni intizomiy javobgarlikka tortish haqidagi xususiy ajrimda intizomiy javobgarlikka tortiladigan shaxs aniq ko‘rsatilishi lozim.
6.2. Intizomiy nojo‘ya xatti-harakatning holatlarini tekshirish va aybdor shaxsni aniqlash zaruriyati bo‘lganda, iqtisodiy sud tegishli organlarga mansabdor shaxsni yoki boshqa xodimni intizomiy javobgarlikka tortish haqidagi taqdimnomalarni kiritishga haqli.
(6.2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Bunday holda sud taqdimnoma yo‘llangan organning zimmasiga qonunbuzilishida aybdorni aniqlash va unga nisbatan intizomiy jazo chorasini qo‘llash majburiyatini yuklaydi.
6.3. Sodir etilgan nojo‘ya xatti-harakatning qay darajada og‘ir ekanligi, xatti-harakat sodir etilgan vaziyat, xodimning oldingi ishi va xulq-atvorini hisobga olgan holda intizomiy jazoning muayyan turini tanlash ushbu mansabdor shaxs (organ)ning huquqi hisoblanganligi sababli, iqtisodiy sud xususiy ajrimda (taqdimnomada) jazo turini ko‘rsatishga haqli emas.
(6.3-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
7. Zarar keltirgan mansabdor yoki boshqa shaxsning harakatlarida (harakatsizligida) jinoyat alomatlari mavjud bo‘lmagan hollarda, zarar yetkazuvchi zarar yetkazilgan paytda yuridik shaxs bilan mehnat munosabatlarida bo‘lgan hollarda, iqtisodiy sud aybdor shaxs hisobidan yetkazilgan zararni qoplash to‘g‘risida xususiy ajrim chiqarishga haqli.
(7-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Bunday holda zarar uni yetkazgan mansabdor yoki boshqa shaxs hisobidan MKning 201, 202, 205 va 208-moddalarida nazarda tutilgan miqdorda qoplanadi.
7.1. MK 198-moddasining birinchi qismiga muvofiq xodim ish beruvchiga bevosita yetkazilgan haqiqiy zararni qoplashi shart.
Ushbu moddaning ikkinchi qismida bevosita yetkazilgan haqiqiy zarar deganda, ish beruvchining mavjud mol-mulki (shu jumladan, ish beruvchi uchinchi shaxslardan ijaraga olgan mol-mulk) amalda kamayganligi yoki yomon holatga kelganligi, shuningdek ish beruvchining ortiqcha to‘lovlar qilishi zarurati tushunilishi nazarda tutilgan.
MK 198-moddasining uchinchi qismi xodim ish beruvchiga bevosita yetkazilgan haqiqiy zarar uchun ham, ish beruvchi boshqa shaxslarga yetkazilgan zararni to‘lashi natijasida kelib chiqqan zarar uchun ham moddiy javobgar bo‘lishini belgilaydi.
8. Nizoni ko‘rish jarayonida mansabdor shaxs yoxud fuqaroning harakatlarida ma’muriy huquqbuzarlik alomatlari aniqlangan taqdirda, iqtisodiy sud unga barham berish va aybdorni qonunda belgilangan javobgarlikka tortishga qaratilgan choralarni ko‘radi.
(8-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Bunda nazarda tutish lozimki, iqtisodiy sud aniqlangan huquqbuzarlikdan kelib chiqib qaror shaklidagi bevosita ta’sir qiluvchi hujjatni yoxud qonunda belgilangan tartibda ma’muriy javobgarlikka tortish haqidagi masalani vakolatli mansabdor shaxslarga ko‘rib chiqish majburiyatini yuklaydigan xususiy ajrim shaklidagi bilvosita ta’sir qiluvchi hujjatni qo‘llashga haqli.
(8-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.1. O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining (bundan buyon matnda MJtK deb yuritiladi) 242, 245-1-moddalariga muvofiq iqtisodiy sudlar nizolarni hal etish chog‘ida ma’muriy huquqbuzarliklarni aniqlagan hollarda qayd etilgan Kodeks 175-moddasining uchinchi qismida, 176-1, 180 va 181-moddalarida nazarda tutilgan ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqadilar.
(8.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.2. MJtK 175-moddasining uchinchi qismida, 176-1-moddasida nazarda tutilgan ma’muriy huquqbuzarliklar savdo, tadbirkorlik va moliya sohalaridagi huquqbuzarliklar hisoblanadi.
Bunday huquqbuzarliklar nizolarni ko‘rishda aniqlangan hollarda, iqtisodiy sud o‘z tashabbusi bilan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishni ko‘rishga qabul qiladi va bu haqda sud majlisi bayonnomasiga tegishli yozuv kiritiladi.
(8.2-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
MJtK 175-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan huquqbuzarlik sodir etilganligi uchun ma’muriy javobgarlikka xo‘jalik yurituvchi subyektlarning, kassa operatsiyalarini yuritish va to‘lov intizomiga rioya etilishini, shu jumladan soliq organlarining inkasso topshiriqlarining bajarilishini ta’minlash vazifalari yuklangan mansabdor shaxslari tortilishi mumkin. Bunday mansabdor shaxslarga xo‘jalik yurituvchi subyektning rahbari, bosh hisobchisi yoki ustav, mehnat shartnomasi yoxud rahbarning farmoyishi bilan ushbu vazifalarni bajarish yuklatilgan boshqa mansabdor shaxslar kiradi.
Ushbu huquqbuzarlik tarkibini, shuningdek debitorlik va kreditorlik qarzi muddatlarining o‘tkazib yuborilishiga yo‘l qo‘yish, korxonalarning hisobvaraqlarida tegishli mablag‘lar bo‘lgan holda to‘lovlarni amalga oshirishning belgilangan muddatlarining buzilishi, shuningdek pul mablag‘larini hisobdan chiqarish navbatining buzilishi tashkil etishi mumkin.
MJtK 176-1-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan huquqbuzarlik sodir etilganligi uchun ma’muriy javobgarlikka xo‘jalik yurituvchi subyektlarning to‘lov intizomiga rioya etilishini ta’minlash vazifalari yuklatilgan mansabdor shaxslari ham, tovarlar berish va xizmatlar ko‘rsatish uchun mas’ul bo‘lgan mansabdor shaxslar ham tortilishi mumkin. Ushbu huquqbuzarlik uchun ma’muriy javobgarlikka tortishning majburiy sharti bo‘lib, xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan shartnoma majburiyatlarining lozim darajada bajarilmaslik holatining o‘zi emas, balki bunday bajarmaslik (lozim darajada bajarmaslik) oqibatida mulkiy zarar yetkazilishi hisoblanadi.
Bunda nazarda tutish kerakki, paxta xomashyosini sotib olish bo‘yicha kontraktatsiya shartnomalarini bajarmaslik yoki lozim darajada bajarmaslik oqibatida xo‘jalik yurituvchi subyektga mulkiy zarar yetkazish holatlari yuzasidan MJtKning 176-1-moddasida nazarda tutilgan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlar MJtKning 245-2-moddasiga muvofiq adliya organlari tomonidan MJtKning 282-moddasida belgilangan tartibda tuzilgan va iqtisodiy sudiga yuborilgan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi bayonnomalarga asosan iqtisodiy sudlar tomonidan ko‘rib chiqiladi.
(8.2-bandning oltinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Ushbu moddaga ko‘ra bayonnoma boshqa hujjatlar va ish bo‘yicha ashyoviy dalillar bilan birga huquqbuzarlik sodir etilgan yoki aniqlangan paytdan boshlab bir sutkadan kechiktirmay ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqish vakolatiga ega bo‘lgan organ (mansabdor shaxs)ga yuboriladi.
8.3. MJtK 175-moddasining uchinchi qismi va 176-1-moddasida nazarda tutilgan ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda ushbu huquqbuzarliklar bilan boshqa shaxslarga zarar yetkazish holatlari aniqlangan hollarda sudlar MJtKning 38-moddasida belgilangan qoidalarga muvofiq aybdor tomonidan ushbu zararni qoplash masalasini ko‘rib chiqishlari lozim. Bunda nazarda tutish kerakki, ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq, iqtisodiy sud boshqa organlar va mansabdor shaxslar qatorida aybdor tomonidan zararni qoplash masalasini faqat ushbu zararning miqdori belgilangan eng kam ish haqidan oshmagan bo‘lsa, hal etishga haqli.
(8.3-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Bunday holda aybdordan zararni undirish to‘g‘risidagi qaror ma’muriy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi qarorda ko‘rsatiladi.
Agar aniqnangan zarar qayd etilgan miqdordan oshsa, u MJtK 38-moddasining uchinchi qismiga muvofiq fuqarolik sud ishlarini yuritish tartibida qoplanadi, bu haqda iqtisodiy sud jabrlanuvchiga zarur tushuntirishlarni berishi mumkin.
(8.3-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.4. MJtKning 180 va 181-moddalarida nazarda tutilgan ma’muriy huquqbuzarliklar odil sudlovga tajovuz qiluvchi huquqbuzarliklardir.
Ishda ishtirok etuvchi shaxslarning sudga kelishdan qasddan bo‘yin tovlashida, ko‘rsatilgan shaxslarning raislik qiluvchi farmoyishiga bo‘ysunmasligida yoxud sud majlisi paytida tartibni buzishda, shuningdek sudning xususiy ajrimi bo‘yicha choralar ko‘rmaslikda o‘z ifodasini topgan sudga hurmatsizlikning har bir holati bevosita ta’sir qiluvchi hujjat shaklidagi sudning o‘z munosabatini bildirish predmeti bo‘lishi kerak.
Bunda shaxs tomonidan MJtKning 180-moddasida nazarda tutilgan shakllarda sudga hurmatsizlik qilingan holda, ushbu holat sud majlisi bayonnomasida qayd etiladi va aybdorni ma’muriy javobgarlikka tortish haqidagi qaror huquqbuzarlik sodir etilgan sud jarayoni bosqichida chiqariladi. Ishni keyingi ko‘rilishi umumiy tartibda davom etadi.
(8.4-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
8.5. MJtKning 181-moddasida nazarda tutilgan ma’muriy javobgarlikka faqat sudning qonuniy kuchga kirgan xususiy ajrimi yuborilgan mansabdor shaxs, qachonki xususiy ajrim u tomonidan qabul qilinib, ko‘rmasdan qoldirilgan (ko‘rsatilgan qonunbuzilish holatlarini bartaraf etish choralari ko‘rilmagan) yoxud unga o‘z vaqtida javob berilmagan bo‘lsagina, tortilishi mumkin.
Ushbu holatlar iqtisodiy ish bo‘yicha ish yuritish yakunlangandan keyin yuzaga kelishi (sudga ma’lum bo‘lishi) mumkin. Bunday hollarda xususiy ajrimni chiqargan sudya (sudlov hay’ati) sud devonxonasining xususiy ajrimga qonunda belgilangan muddatda javob kelib tushmaganligi (o‘z vaqtida tushmaganligi) haqidagi ma’lumotnomasiga asosan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishni ish yuritishga qabul qiladi va uni mazmunan ko‘radi.
(8.5-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
8.6. IPK aybdor shaxsni ma’muriy javobgarlikka tortish tartibini belgilovchi normalarni o‘z ichiga olmaganligi sababli, u iqtisodiy sud tomonidan MJtKda nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.
(8.6-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rish MJtKning XIX, XXII, XXIII boblari, ma’muriy jazo qo‘llanilishi esa — shu Kodeksning IV bobida nazarda tutilgan qoidalarga rioya etgan holda amalga oshiriladi.
Bunda sodir etilgan huquqbuzarlikning xususiyati, huquqbuzarning shaxsi, uning aybdorlik darajasi, mulkiy ahvoli, javobgarlikni yengillashtiruvchi va og‘irlashtiruvchi holatlar to‘g‘risidagi MJtKning 30-moddasi talablariga qatiy rioya etishga aloxida e’tibor qaratish lozim.
8.7. Ma’muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxsga MJtKning 294-moddasida nazarda tutilgan barcha huquqlar ta’minlanishi kerak.
8.8. Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishni ko‘rish bayonnomasi MJtKning 308-moddasida belgilangan qoidalar bo‘yicha tuziladi. MJtKning 180-moddasida nazarda tutilgan sudga hurmatsizlik qilish shaklida namoyon bo‘lgan huquqbuzarlik uchun ma’muriy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi masalani ko‘rish ushbu qoidadan mustasno hisoblanadi. Bunday holda ushbu holat sud majlisi bayonnomasida qayd etiladi va aybdorni ma’muriy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi qaror huquqbuzarlik sodir etilgan sud protsessi bosqichida chiqariladi.
8.9. Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ish bo‘yicha qaror MJtKning 309-moddasida belgilangan qoidalar bo‘yicha tuziladi.
8.10. MJtK 315-moddasining birinchi qismiga muvofiq iqtisodiy sudning ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ish bo‘yicha qarori ustidan IPKda belgilangan tartibda shikoyat qilinadi.
(8.10-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Bundan kelib chiqib, iqtisodiy sudning ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ish bo‘yicha qarori ustidan ishda ishtirok etuvchi shaxslar tomonidan ham, bevosita ma’muriy javobgarlikka tortilgan jismoniy shaxs tomonidan ham shikoyat qilinishi mumkin.
(8.10-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
MJtK 315-moddasining to‘rtinchi qismi ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ish yuzasidan chiqarilgan qaror xususida shikoyat bergan shaxs davlat boji to‘lashdan ozod etilishini belgilaydi.
8.11. MJtK 317-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq iqtisodiy sudning ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ish bo‘yicha qarori ustidan IPKda belgilangan tartibda protest keltiriladi.
(8.11-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.12. Mansabdor shaxslar yoki fuqarolarning harakatlarida MJtKga binoan ishni ko‘rish boshqa organlarga (mansabdor shaxslarga) yuklatilgan ma’muriy huquqbuzarlikning belgilari aniqlangan taqdirda, iqtisodiy sud MJtKning 280-moddasiga muvofiq bunday ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risida bayonnoma tuzish vakolati berilgan shaxsga masalani qonunda belgilangan tartibda ko‘rish majburiyatini yuklash to‘g‘risida xususiy ajrim shaklidagi bilvosita ta’sir qiluvchi hujjatni chiqarishga haqli.
(8.12-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.13. Iqtisodiy sudning ma’muriy jazo qo‘llash to‘g‘risidagi qarorlarining ijrosi MJtKning V bo‘limiga muvofiq amalga oshiriladi.
(8.13-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
8.14. MJtKning 275-moddasida nazarda tutilgan prokuror vakolatlarini ta’minlash maqsadida iqtisodiy sud ma’muriy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi qarorning nusxasini u qabul qilingan kundan boshlab besh kunlik muddat ichida tegishli prokurorga yuboradi.
(8.14-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
9. IPK 200-moddasining beshinchi qismiga muvofiq, agar sud iqtisodiy nizoni ko‘rayotganida shaxslarning xatti-harakatlarida jinoyat alomatlarini aniqlasa, u jinoyat ishini qo‘zg‘atish to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun tegishli materiallarni ilova qilgan holda bu haqda prokurorga xabar qiladi.
(9-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
Sudlarga tushuntirilsinki, shaxslarning xatti-harakatlarida jinoyat alomatlarining mavjudligi haqidagi xabar xususiy ajrimda ko‘rsatilishi lozim.
(9-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(9.1 — 9.8-bandlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
10. IPK xususiy ajrim chiqarilishi mumkin bo‘lgan aniq paytni belgilamaydi, shuning uchun u iqtisodiy sud ishlarini yuritishning har qanday bosqichida va iqtisodiy sudning har qanday instansiyasida chiqarilishi mumkin.
(10-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Xususiy ajrim sud majlisida e’lon qilinadi. Xususiy ajrimning sud majlisidan tashqarida chiqarilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
10.1. IPK xususiy ajrimning alohida xonada chiqarilishini talab qilmaydi, ammo zarur hollarda sud xususiy ajrim chiqarish uchun asos bo‘ladigan ish hujjatlari va holatlarini yanada puxta o‘rganish uchun bunday huquqdan foydalanishi mumkin.
(10.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
10.2. Xususiy ajrimni (qarorni) chiqarishning protsessual asosi sifatida IPKning 200-moddasi, MJtKning tegishli moddalari ko‘rsatilishi lozim.
(10.2-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
10.3. Xususiy ajrim shakli va mazmuni bo‘yicha IPKning 195 va 196-moddalari talablariga muvofiq bo‘lishi lozim. Shu bilan birga, shaxsni ma’muriy javobgarlikka tortish bilan bog‘liq bo‘lgan xususiy ajrimlarni chiqarishda tegishli kodekslarda (MJtK) nazarda tutilgan bunday protsessual hujjatlarning shakliga nisbatan qo‘yilayotgan talablar inobatga olinishi kerak.
(10.3-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Xususiy ajrimni tuzishda bayon etish usuli va asoslantirish alohida ahamiyat kasb etadi — uning ishonchliligi va ta’sirchanligi shunga bog‘liqdir.
Shaxsning huquqbuzarlik sodir etganligi holatini qat’iy ta’kidlashga bevosita ta’sir qiluvchi sud hujjatlarida yo‘l qo‘yilishi mumkin (masalan, sudning ma’muriy javobgarlikka tortish haqidagi qarorida). Sud tomonidan boshqa mansabdor shaxslar (organlar) oldiga xodimni intizomiy, ma’muriy, moddiy javobgarlikka tortish masalasi qo‘yilgan hollarda shaxsning harakatlarida faqatgina nojo‘ya xatti-harakat yoki huquqbuzarlik belgilari ko‘ringanligini ta’kidlashga yo‘l qo‘yiladi.
(10.3-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
10.4. Xususiy ajrim nafaqat u yo‘llangan mansabdor shaxsga (organga), balki ushbu xususiy ajrim manfaatlariga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan ishda ishtirok etuvchi shaxslarga ham yuboriladi.
10.5. Boshqa har qanday ajrim kabi xususiy ajrim ham qonuniy va asoslantirilgan bo‘lishi lozim. Ushbu talabning buzilishi xususiy ajrimning bekor qilinishi uchun asos bo‘ladi.
10.6. Sudlarning e’tibori xususiy ajrimlar va ma’muriy javobgarlikka tortish haqidagi qarorlar shaklidagi sud hujjatlarining ijrosi ustidan nazorat qilinishi qonunchilikni mustahkamlash va sud hokimiyati obro‘sini oshirishning ta’sirchan vositasi ekanligiga qaratilsin. Bironta bunday sud hujjati ko‘rilmasdan va qonunda belgilangan tartibda bajarilmasdan qolishi mumkin emas.
1) O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 1998-yil 9-apreldagi 72-sonli qarorining 2 - 5.2, 6.2, 6.3, 6.6 - 10-bandlari;