Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати ва Буюк Британия ва Шимолий Ирландия Бирлашган Қироллиги Ҳукумати
бир Давлат фуқароларининг ва ширкатларининг иккинчи Давлат ҳудудида катта сармоялари учун қулай шарт-шароит яратишини истаб,
халқаро келишувга мувофиқ бундай сармояларни ўзаро рағбатлантириш ва ҳимоя қилиш шахсий тадбиркорлик ташаббусини рағбатлантиришга ва ҳар икки мамлакатнинг гуллаб-яшнашига кўмаклашишини тан олиб,
(I) кўчириб бўладиган ва кўчмас мулк, унинг барча ҳуқуқлари билан яъни ипотека сингари қарз учун мулкни ушлаб туриш ёки гаров ҳуқуқи;
(II) акционерлик ширкатларнинг акциялари, капитали, облигациялари ёки ширкатларда иштирок қилишнинг ҳар қандай бошқа шакллари;
(V) қонунга мувофиқ ёки контрактга асосан берилган ишли концессиялар, жумладан табиий бойликларни излаб топиш, ишлов бериш, қазиб олиш ва улардан фойдаланиш концессияларини қўшган ҳолда;
Сармояланаётган мулк шаклининг ўзгартирилиши, унинг сармоя хусусиятини ўзгартирмайди ва «сармоя» атамаси ушбу Битим кучга киришидан олдин ҳам, ундан кейин ҳам, амалга оширилган барча сармояларни қамраб олади.
б) «даромадлар» атамаси сармоядан олинган пул миқдорини англатади, аммо истисно тариқасида эмас, хусусан фойда, фоизлар сармоядан олинган даромадлар, гонорарлар ва хизматлар учун тўловларни англатади;
(I) Ўзбекистон Республикасига нисбатан: Ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси фуқароси мақомини олган жисмоний шахслар;
(II) Бирлашган Қиролликка нисбатан: Бирлашган Қиролликда амалдаги қонунчиликка кура Бирлашган Қироллик фуқароси мақомини олган жисмоний шахслар;
(I) Ўзбекистон Республикасига нисбатан: Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган ва инвестицияни амалга ошириш ҳуқуқи бўлган, юридик шахслар, жумладан фирмалар, корпорациялар, тижорий уюшмалар ва амалдаги қонунчилик асосида тасдиқланган ёки тузилган бошқа ташкилотлар;
(II) Бирлашган Қиролликка нисбатан: Бирлашган Қиролликнинг ҳар қандай қисмида ёки 12-модданинг низомларига мувофиқ, ушбу Битим таъсири ўтадиган Бирлашган Қиролликнинг ҳар қандай ҳудудида амалдаги қонунларга биноан тузилган корпорациялар, фирмалар ва уюшмалар;
(I) Ўзбекистон Республикасига нисбатан: Халқаро ҳуқуққа асосланиб, ўз суверен ёки юрисдикциясидаги ҳуқуқларини амалга ошириши мумкин бўлган Ўзбекистон Республикаси ҳудуди.
(II) Бирлашган Қиролликка нисбатан: Буюк Британия ва Шимолий Ирландияни, шу ҳисобда Бирлашган Қиролликнинг ҳудудий сувлари ва остидаги ерлар, у илгари ёки келгусида Бирлашган Қиролликнинг миллий қонунчилиги билан белгиланган ҳудуди сифатида ҳамда халқаро қонунга мувофиқ денгиз ложаси ёки заминига ва табиий захираларига ва 12-модданинг кўрсатмасига мувофиқ ушбу Битим таъсир қиладиган ҳар қандай ҳудудга нисбатан ўзининг суверен ҳуқуқларини юритади.
1. Ҳар бир Аҳдлашувчи Томон ўз ҳудудида иккинчи бир Аҳдлашувчи Томонга фуқаролар ва ширкатларга сармоя жойлаштириш учун қулай шароитлар яратади, рағбатлантиради ва қонун берган ўзининг ҳуқуқларига мувофиқ бундай капитал қўйилмаларга йўл беради.
2. Ҳар бир Аҳдлашувчи Томондан фуқаролар ёки ширкатларнинг сармояларига иккинчи Аҳдлашувчи Томон ҳудудида адолат ва тенг ҳуқуқлилик муносабати ва тўлиқ ҳимоя ва хавфсизлик таъминланади. Аҳдлашувчи Томондан ҳеч бири ҳеч қачон ўз ҳудудида иккинчи Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатлари сармояларини бошқариш, таъминлаш, фойдаланиш, даромад олиш ёки унумли сарф қилишга нисбатан асоссиз ёхуд камситувчи тадбирларни қўлламайди. Ҳар бир Аҳдлашувчи Томон иккинчи Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатлари сармояларига нисбатан қабул қилиниши мумкин бўлган ҳар қандай мажбуриятни бажаради.
1. Аҳдлашувчи Томонлардан ҳеч бири ўз ҳудудида иккинчи Аҳдлашувчи Томоннинг фуқаролари ёки ширкатларининг сармоялари ва даромадларига ўзининг фуқаролари ёки ширкатлари сармояларига ёхуд даромадларига нисбатан, ҳар қандай учинчи мамлакат фуқаролари ёки ширкатларининг сармоялари ва даромадларига берилган энг қулай шароитли тартиботдан кам бўлмаган тартибот тақдим этмайди.
2. Аҳдлашувчи Томонлардан ҳеч бири иккинчи Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатлари сармояларини бошқариш, таъминлаш, фойдаланиш, даромад олиш ёки унумли сарф қилишга нисбатан ўзининг фуқаролари ёки ширкатлари ёхуд ҳар қандай учинчи мамлакат фуқаролари ёки ширкатлари учун яратилган қулай шароитли тартиботдан кам бўлмаганини тақдим этмайди.
3. Бу ҳисобда иккиланишнинг олдини олиш учун юқорида 1 ва 2-бандларда баён этилган тартибот ушбу Битимнинг 1 — 11-моддасигача татбиқ этилиши тасдиқланади.
1. Бир Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатларининг сармоялари бошқа Аҳдлашувчи Томоннинг ҳудудида жойлашганда, иккинчи Аҳдлашувчи Томон ҳудудида содир булаётган уруш ёхуд бошқа қуролли тўқнашув, инқилоб, фавқулодда вазият, қўзғолон, ғалаён ва тўполон оқибатида сармоялар зарарланса, у иккинчи Аҳдлашувчи Томон тарафидан реституция, компенсация ўрнини тўлдириш ёки бошқа тўловлар билан энг қулай тартиботда қоплансада, у ушбу Аҳдлашувчи Томоннинг ўз фуқаролари ёки ширкатларига ёхуд ҳар қандай учинчи мамлакат фуқаролари ёки ширкатларига тақдим этилаётган тартиботдан кам бўлмайди. Бундай тўловлар эркин ўтказилади.
2. Ушбу модданинг 1-банди мазмунини ўзгартирмасдан Аҳдлашувчи Томонлардан бирининг фуқаролари ва ширкатлари 1-бандда санаб ўтилган ҳар қандай вазиятда иккинчи Аҳдлашувчи Томоннинг ҳудудида қуйидагича зарар кўрсалар:
б) уларга тегишли мулк бошқа Томон кучлари ёки ҳокимияти томонидан вайрон этилса, ҳамда бу ҳол босқинчилик ҳаракатини кўзлаб ёки вазият тақозоси билан содир этилмаган бўлса, унда улар реституция қилинади, ёхуд шунга айнан ўхшаши билан ўрни тўлдирилади. Сўнгги тўловлар эркин ўтказилади.
1) Ҳар қандай Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатларининг сармоялари миллийлаштирилмайди ва мажбурий тарзда тортиб олинмайди ёки мажбурий тарзда тортиб олиш оқибатларига ўхшаш чораларга дучор қилинмайди, (бундан кейин «мажбурий тарзда тортиб олиш» деб номланади) ёки бошқа Аҳдлашувчи Томон ҳудудида ушбу Томоннинг ички зарурияти билан боғлиқ бўлган ижтимоий мақсадларидан бўлак ҳолларда, ўз вақтида камситмаслик асосида айнан бир хил ва самарали ўрнини тўлдиришга лойиқ бўлади. Бундай компенсация мажбурий тортиб олинган ёки мажбурий тортиб олишдан бевосита олдин, ёхуд келажакдаги мажбурий тортиб олиш ошкор бўлишидан олдин жойлашган сармоянинг ҳақиқий қийматига мос келади ва тўлов санасигача нормал тижорий курс бўйича фоизларни ўз ичига олади, тўхтовларсиз, самарали амалга ошириладиган ва эркин ўтказиладиган бўлади. Мажбурий тарзда тортиб олишдан зарар кўрган фуқаролар ёки ширкатлар, мажбурий тарзда тортиб олишни ўтказаётган Аҳдлашувчи Томоннинг қонунларига биноан, шу томоннинг суд ёки бошқа мустақил ҳокимияти тегишли кўриб чиқилишига ҳуқуқлари бўлиб, уларнинг ишлари ва сармояларининг қийматлари ушбу банд билан белгиланган тегишли қоидаларга мувофиқ баҳоланади.
2) Аҳдлашувчи Томон ўз ҳудудининг ҳар қандай қисмида қонунларга биноан тузилиб амал қилаётган ширкатнинг сармояларини мажбурий тарзда тортиб олса, ва ушбу ширкатнинг акцияларига бошқа Аҳдлашувчи Томоннинг фуқаролари ёки ширкатлари эга бўлса, шундай фуқаролар ёки ширкатларга нисбатан мазкур модданинг 1-банди ўз вақтида айнан бир хил ва самарали тўлдиришлар ҳақидаги қоидаларни кучга киритади.
Аҳдлашувчи Томонларнинг ҳар бири бошқа Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ёки ширкатлари сармояларига муносабатда бўлишда уларнинг сармояларининг ва даромадларининг эркин ўтказилишини кафолатлайди. Ўтказишлар сармоялар қайси валютада амалга оширилса, ёки сармоя киритувчи ва тегишли Аҳдлашувчи Томон ўртасидаги келишувга мувофиқ, ҳар қандай бошқа эркин муомаладаги валютада амалга оширилади. Ўтказишлар, агар сармоя қилувчи рози бўлмаса, ўтказиш санасида амалда бўлган алмашув курси бўйича,алмашув қоидаларига мувофиқ амалга оширилади.
Ушбу Битимнинг қоидалари, ҳар қайси Аҳдлашувчи Томони ёки ҳар қандай учинчи давлат фуқаролари ва ширкатларига берилган энг қулай шароитли тартиботга нисбатан кам бўлмаган тартибот берилганда, бирорта ҳам Аҳдлашувчи Томон фуқаролари ва ширкатларини бошқа Томонга ҳар қандай афзаллик ёки енгиллик тартиботини татбиқ этишга мажбур этмайди, чунончи:
а) Аҳдлашувчи Томондан истаган бири ҳар қандай мавжуд ёки келажакда яратиладиган божхона иттифоқи ёхуд шунга ўхшаш халқаро келишув аъзоси бўла олиши ёхуд,
б) Солиқ солиш шартларига тўлиқ ёки асосан тегишли ҳар қандай халқаро келишув ёки шартнома ёхуд ички қонунчилик билан боғлиқ солиқ солиш шартларининг тўлиқ ёки асосан тегишлиси бўлганда.
1. Бир Аҳдлашувчи Томон фуқароси ёки ширкати ва бошқа Аҳдлашувчи Томон ўртасида охиргисининг ушбу Битимдаги аввалги сармояларга нисбатан ўзаро келишув орқали ҳал этилмаган низоларига тегишли мажбуриятлари фуқаронинг ёки ширкатнинг хоҳишига биноан, даъво очиш ҳақидаги ёзма билдиришдан уч ой ўтгандан кейин халқаро ҳакамлар судига оширилади.
2. Даъво халқаро ҳакамлик судига оширилаётган пайтда фуқаро ёки ширкат ва жавобгар Аҳдлашувчи Томон даъво бўйича ўз даъволарини ёхуд:
а) Сармоя низоларини ҳал қилиш бўйича Халқаро Марказга (1965 йил 18 мартда Вашингтон шаҳрида имзолаш учун очиқ бўлган Давлатлар ва бошқа Давлатнинг фуқаролари ўртасидаги сармоя низоларини ҳал этиш тўғрисидаги Конвенция қоидаларини қўллаш мумкин бўлган жойда, ва Маъмурий Яраштириш тўғрисидаги Қўшимча Низом, Ҳакамлик суди ва Назорат комиссияси тўғрисидаги низомларни тан олиб); ёхуд,
в) Томонларнинг келишувига мувофиқ сайланган суд, халқаро ҳакамга ёки ad hoc ҳакамлик трибуналига , махсус битим билан тайинланган ёки ташкил бўлган Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг халқаро савдо ҳуқуқи комиссиясининг Ҳакамлик регламентига мувофиқ мурожаат қила олади.
Агар даъво ҳақида ёзма билдирилган кундан уч ой ўтгандан сўнг, ишни ҳал этишда юқорида қайд этилган таомиллардан бирортаси бўйича келишувга эришилмаса, даъво у ёки бу томон фуқароси ёки ширкатнинг ёзма илтимосига биноан, баҳслашувчи томон сифатида даъво берилган пайтда амалдаги халқаро савдо ҳуқуқининг Ҳакамлик регламентига мувофиқ Бирлашган Миллатлар Ташкилоти комиссиясининг Ҳакамлик судига топширилади. Томонлар бу қоидаларни ўзгартириш истагини ёзма равишда билдириб мурожаат қилишлари мумкин.
1. Ушбу Битимни шарҳлаш ёки қўллаш масаласида Аҳдлашувчи Томонлар ўртасида пайдо бўлган низолар, имконияти борича дипломатик йўллар билан тартибга солиниши лозим.
2. Агар Аҳдлашувчи Томонлар ўртасидаги низони бундай йўл билан ҳал этиб бўлмаса, хоҳлаган Томоннинг илтимосига кўра, иш томонларнинг ўзаро келишувига мувофиқ сайланган ҳакамлик судига оширилади.
3. Бундай ҳакамлик суди ҳар алоҳида вазият учун қуйидаги йўл билан ташкил этилади: Ҳакамлик суди ҳақида арзнома олинган кундан бошлаб икки ой мобайнида ҳар бир Аҳдлашувчи Томон биттадан суд аъзосини тайинлайди. Суднинг бу икки аъзоси учинчи мамлакатнинг фуқаросини сайлайдилар, у икки Аҳдлашувчи Томоннинг розилиги билан суд раиси қилиб тайинланади. Суд раиси суднинг бошқа икки аъзоси тайинланган кундан икки ой ичида тайинланиши шарт.
4. Агар ушбу модданинг учинчи бандида келтирилган тайинлашлар ўз вақтида амалга оширилмаса, Аҳдлашувчи Томонларнинг ҳар бири, Халқаро Суд Президентининг кўзда тутилган бошқа шартномалари бўлмаган тақдирда, юқорида келтирилган тайинлашларни амалга ошириш учун таклиф қилишлари мумкин. Агар Президент Аҳдлашувчи Томонлардан бирининг фуқароси бўлса ёки қайсидир бошқа сабабларга кўра, юқоридаги ишни олиб бора олмаса, унда зарур тайинлашларни амалга ошириш учун Вице-Президент таклиф қилинади. Агар Вице-Президент Аҳдлашувчи Томонлардан бирининг фуқароси бўлса ёки қайсидир сабабларга кўра қайд қилинган ишни бажара олмаса, уни бажариш учун мавқеи бўйича Вице-Президентдан кейин турган ва Аҳдлашувчи Томонлардан бирон-бирининг фуқароси бўлмаса таклиф этилади.
5. Томонларнинг ўзаро келишувига мувофиқ сайланган ҳакамлик суди кўпчилик овоз билан ўз қарорини қабул қилади. Бундай қарор ҳар қайси Аҳдлашувчи Томон учун мажбурийдир. Ҳар бир Аҳдлашувчи Томон ўзининг суд аъзосига доир барча харажатларни ўзи қоплайди; ва ҳакамлик ишида ўзининг ваколатлантирилганлиги бўйича, ишни муҳокама қилиш даврида суд раисига сарфланадиган харажатларни ва қолган харажатларни томонлар тенг қисмда кўтарадилар. Шундай бўлса ҳам, суд харажатларининг катта қисмини тўлашни Аҳдлашувчи Томонларнинг бирига топшириш ҳақида ҳукм чиқариш ва бу ҳукм ҳар икки Аҳдлашувчи Томон учун мажбурий хусусиятга эга бўлиши мумкин. Ишни кўриб чиқиш тартибини томонларнинг ўзаро келишувига мувофиқ сайланган ҳакамлик судининг ўзи белгилайди.
1. Агар Аҳдлашувчи Томонлардан бири ёки унинг тайинланган вакили («Биринчи Аҳдлашувчи Томон») бошқа Аҳдлашувчи Томоннинг («иккинчи Аҳдлашувчи Томон») ҳудудида сармояларга нисбатан тўловларни қоплашни амалга оширган ҳолларда иккинчи Аҳдлашувчи Томон қуйидагиларни тан олади:
а) Қонун ёки қонуний муомалалар бўйича маблағ сарфловчининг ва товон олаётган томоннинг барча ҳуқуқлари биринчи Аҳдлашувчи Томонга ўтишини, ва
б) Биринчи Аҳдлашувчи Томон ҳам товон олаётган Томон сингари, суброгация қоидасига мувофиқ, бундай ҳуқуқларни амалга ошириши мумкин, ҳамда шундай талаблар қуйиши мумкин.
2. Биринчи Аҳдлашувчи Томон барча вазиятларда қуйидагиларга нисбатан шу каби тартибот ҳуқуқини қўлга киритади:
б) шундай ҳуқуқ ва талаблар натижасида олинган ҳар қандай тўловларни, шунингдек товон олаётган Томон сингари, ушбу Битим бўйича сармоя ва у билан боғлиқ даромадларга нисбатан товон олиш ҳуқуқига эга.
3. Биринчи Аҳдлашувчи Томоннинг олаётган ҳуқуқ ва талаблари бўйича эркин муомалада бўлмаган валютадаги олаётган ҳар қандай тўловлари биринчи Аҳдлашувчи Томонга иккинчи Аҳдлашувчи Томон ҳудудида пайдо бўладиган харажатларни қоплаш учун мумкин бўлиши керак.
Агар Аҳдлашувчи Томонлардан бирининг қонунчилигидаги қоидалари ёки мажбуриятлари жорий халқаро қонунчилик ёки Аҳдлашувчи Томонлар ўртасида ушбу Битимга қушимча сифатида қабул этилган умумий ёхуд махсус қоидаларни ташкил қилса, бу эса ушбу Битим асосида берилган тартиботга кўра, бошқа Аҳдлашувчи Томоннинг фуқаролари ёки ширкатларининг сармояларига янада қулайроқ тартиботни берса, бундай қоидалар ўта қулайлиги билан ушбу Битимдан афзалроқ бўлади .
Мазкур Битим қоидалари ушбу Битим имзоланиши вақтида ёки ундан кейин хоҳлаган Халқаро муносабатлар учун жавобгарлиги Бирлашган Қироллик Ҳукумати зиммасида бўлган ҳудудларга тарқалади ва у Аҳдлашувчи Томонлар ўртасида ноталар билан алмашиш тарзида шартланиши мумкин.
Ушбу Битим ўн йил муддатда ўз кучида қолади. Бундан кейин Аҳдлашувчи Томонлардан бири бошқа Аҳдлашувчи Томонга унинг тўхтатилиши тўғрисида ёзма хабар берган кундан бошлаб ўн икки ой муддат ўтгунча Битим ўз кучида қолади. Ушбу Битим кучда бўлган сармояларга нисбатан, унинг қоидалари Битим ҳаракати тўхтатилган кундан кейин ҳам йигирма йил муддат ичида ўз кучида қолиб, умумий халқаро ҳуқуқ қоидаларининг қўлланишига мувофиқ тахминларсиз хизмат кўрсатади.