(nizom nomi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 20-apreldagi 8/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-9, 23.05.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2019-y., 10/19/622-9/3178-son)
LexUZ sharhi
Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2020-yil 4-sentabrdagi 13/9-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan qabul qilingan ayrim normativ-huquqiy hujjatlarni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish to‘g‘risida”gi qaroriga (ro‘yxat raqami 3282, 16.09.2020-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
1.1. Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi, “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi va “Mikrokredit tashkilotlari to‘g‘risida”gi qonunlariga muvofiq Markaziy bank tomonidan bank va boshqa kredit tashkilotlari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarni buzganliklari uchun tijorat banklari, mikrokredit tashkilotlari va lombardlarga nisbatan chora va sanksiyalar qo‘llash tartibini belgilaydi.
(1.1-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 20-apreldagi 8/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-9, 23.05.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2019-y., 10/19/622-9/3178-son)
1.2. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ushbu nizomga muvofiq amaldagi qonunchilikni, bank operatsiyalarini amalga oshirishni tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlar va qoidalarni buzishga yo‘l qo‘ygan banklarga nisbatan jarima jazolarini qo‘llashi mumkin.
1.3. Undiriladigan jarimalar summasi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 1999-yil 25-dekabrdagi 289-sonli Buxgalteriya hisobining hisobvaraqlar rejasiga muvofiq 45994-“Boshqa foizsiz daromadlar” balans hisobvarag‘iga kirim qilinadi.
2.1. O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi Qonunining 29, 51 va 53-moddalariga muvofiq, bank tomonidan Markaziy bankning majburiy zaxiralar bo‘yicha talablarini ularning tarkibi va miqdori bo‘yicha deponentlash me’yorlari to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarini buzganliklari uchun Markaziy bank ushbu bankdan kiritilmagan summani undirib oladi, shuningdek kiritilmagan summa hisobidan qayta moliyalash stavkasining ikki marotabasidan oshmagan miqdorda jarima undiradi.
2.2. O‘rnatilgan iqtisodiy normativlar va bank qonunchiligi, banklar va ularning filiallari tomonidan buzilganida, Markaziy bank har bir buzilgan normativ uchun ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizigacha, ammo buzilgan normativlarning umumiy yig‘indisi bo‘yicha yuqorida ko‘rsatilgan miqdorning bir foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima undirish yoki alohida operatsiyalarni o‘tkazishni olti oygacha muddatga cheklab qo‘yish huquqiga ega.
2.3. Bank tomonidan ssudalar bo‘yicha (ssudalar bo‘yicha ehtimoliy yo‘qotishlarga) Zaxira fondini shakllantirish bo‘yicha normativga hisobot oyi davomida rioya qilinmaganida, Markaziy bank tuzatish choralari kiritilishi lozimligi to‘g‘risida bankka ko‘rsatma yo‘llaydi.
Bank tomonidan yuqoridagi ko‘rsatmalar ijro etilmaganda yoki oxirgi uch oy mobaynida Zaxira fondini shakllantirish ta’minlanmagan, ya’ni bank omonatchilari va kreditorlari manfaatlariga real xavf tug‘ilgan taqdirda, Markaziy bank O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi Qonunining 53-moddasiga muvofiq kredit operatsiyalari o‘tkazilishini olti oygacha muddatga cheklaydi yoki qo‘shimcha iqtisodiy normativlar o‘rnatadi.
2.4. Bankda ssudalar, shu jumladan, faktoring va lizing operatsiyalari bo‘yicha muddati o‘tgan qarzdorlik, kredit qo‘yilmalari umumiy summasining 10 foizidan ortgan taqdirda, Markaziy bank muddati o‘tgan qarzdorlikni kamaytirish borasida bank tomonidan tegishli choralar qabul qilinishi to‘g‘risida ko‘rsatma yuboradi.
Bank tomonidan ko‘rsatma bajarilmagan taqdirda yoki ssudalar bo‘yicha muddati o‘tgan qarzdorlik summasi oxirgi uch oy davomida o‘sganida, ya’ni bank omonatchilari va kreditorlari manfaatlariga real xavf vujudga kelgan taqdirda, Markaziy bank ushbu bank uchun olti oygacha muddatga kredit operatsiyalarini amalga oshirishni taqiqlash huquqiga ega.
3.1. Markazlashtirilgan kredit resurslari bo‘yicha Markaziy bank tomonidan belgilanadigan marja miqdorini oshirganligi uchun tijorat banklaridan marjani oshirish hisobiga olingan qo‘shimcha daromadning ikki baravari miqdorida jarima undiriladi.
3.2. Tijorat banki tomonidan olingan qayta moliyalash kreditlari belgilangan muddatda qaytarilmagan holatlarda ushbu bankdan Markaziy bankning amaldagi qayta moliyalash stavkasining ikki baravari miqdorida foizlar undiriladi.
Mijozlari tomonidan to‘la yoki qisman qaytarilgan markazlashtirilgan maqsadli kreditlar tijorat banki tomonidan qaytarilmagan holatlarda, bunday bankdan har bir muddati o‘tkazilgan kun uchun Markaziy bankning amaldagi qayta moliyalash stavkasining ikki baravari miqdorida foizlar undiriladi.
3.3. Maqsadli qayta moliyalash kreditlarini boshqa maqsadlarga ishlatilishiga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, bankdan boshqa maqsadlarga ishlatilgan qayta moliyalash kreditlari summasidan Markaziy bankning amaldagi qayta moliyalash stavkasining ikki baravari miqdorida jarima undiriladi. Boshqa maqsadlarga ishlatilgan qayta moliyalash kreditlari summasi muddatidan oldin undirilishi lozim bo‘ladi.
4.1. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki (O‘zRMB)da ochilgan vakillik hisobvarag‘ida debet saldosi hosil bo‘lganligi uchun tijorat banki ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizigacha miqdorda jarima to‘laydi. Jarima debet saldosi batamom yopilganidan keyin Markaziy bank foydasiga undiriladi va uning jami bo‘yicha ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 1 foizdan oshmasligi kerak.
4.2. Noto‘g‘ri taqdim etilgan elektron to‘lov hujjatlari reyslari qaytarilganligining har bir holati uchun (keyingi matnda — ETH) tijorat banklari MBning Bosh Axborotlashtirish Markazi (BAM), Mintaqaviy Axborotlashtirish Markazi (MAM) foydasiga reysning umumiy summasidan 1 foiz miqdorda, lekin ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima to‘laydilar.
4.3. O‘tgan kunda ETh orqali olingan mablag‘larni hisobga qo‘shish yoki hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi tasdiq BAM (MAM)ga o‘z vaqtida taqdim etilmagan holatda, Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari (HBB) tijorat bankidan kechiktirilgan har bir soat uchun 3 foiz miqdorda, lekin ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima undiradi.
5.1. Alohida xorijiy valyutalar bo‘yicha ochiq valyuta mavqeyi va ochiq valyuta mavqeyi jami miqdorining limitlari oshib ketganda yoki tegishli hisobot taqdim etilmaganida Markaziy bank oshib ketishning har bir holati uchun tijorat bankidan ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida, biroq tijorat banki ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima undirishi yoki tijorat banki tomonidan xorijiy valyutani sotib olish va sotish bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirishni olti oygacha cheklashi, shuningdek ochiq valyuta mavqeyi individual limitlarini o‘rnatishi mumkin.
5.2. Jismoniy shaxslar bilan valyuta ayirboshlash operatsiyalarini amalga oshirish tartibi buzilganda, tijorat banklaridan har bir holat uchun bank ustav kapitali eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida, biroq bank ustav kapitali eng kam miqdorining 0,1 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima undiriladi.
(5.2-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 19-yanvardagi 1/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-8, 12.02.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 13.02.2019-y., 10/19/622-8/2605-son)
5.3. Tijorat banki tomonidan O‘zbekiston Respublikasi valyuta birjasida sotib olingan va bankning aybi bilan o‘rnatilgan muddatda mijoz tomonidan foydalanilmagan xorijiy valyuta sotuvga qo‘yilmagan taqdirda bankdan, belgilangan muddatdan xar bir o‘tkazilgan kun uchun uning aybi bilan o‘z muddatida foydalanilmagan xorijiy valyuta summasining 0,3 foizi miqdorida jarima undiriladi.
5.4. Tijorat banki tomonidan O‘zbekiston Respublikasi valyuta birjasida sotib olingan xorijiy valyutadan boshqa maqsadda foydalanilgan taqdirda, boshqa maqsad uchun foydalanilgan xorijiy valyuta summasining 10 foizi miqdorida jarima undiriladi. Boshqa maqsad uchun foydalanilgan xorijiy valyuta summasi valyuta birjasida qayta sotilishi shart.
5.7. Ular yuzasidan olib borilgan monitoring natijasida tegishli belgilar bo‘yicha mijozlar tomonidan o‘tkaziladigan valyuta operatsiyalari to‘g‘risida tijorat banklari valyuta nazorati organlarini o‘z vaqtida xabardor qilmaganliklari uchun tijorat banklaridan har bir holat uchun ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida, biroq vakolatli bank ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima undiriladi.
5.8. Tashqi savdo operatsiyalari yuzasidan monitoring olib borish tartibini buzganlik uchun tijorat banklaridan har bir holat uchun ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida, biroq tijorat banki ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima undiriladi.
5.10. Birjadan tashqari valyuta bozorida xorijiy valyutani sotib olish va sotib operatsiyalarini amalga oshirish tartibi buzilganda tijorat banklaridan har bir holat uchun ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida, biroq tijorat banki ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima undiriladi.
Birjadan tashqari valyuta bozorida xorijiy valyutani sotib olish va sotish operatsiyalarini amalga oshirish tartibining buzilishiga quyidagilar kiradi:
xorijiy valyuta sotib olish uchun mijozlar tomonidan taqdim etilgan buyurtmanomalarni uch ish kunidan kech bo‘lgan muddatda ko‘rib chiqish;
so‘mni xorijiy valyutaga konvertatsiya qilish bo‘yicha ekspert xulosasining belgilangan talablarga nomuvofiqligi;
ekspert guruhining ijobiy qarori qabul qilingan kundan keyingi kundan kechikib xorijiy valyuta xarid qilish uchun buyurtmanoma topshirish;
xorijiy valyuta xarid qilish uchun yetarli bo‘lgan hajmda milliy valyutada zaxira qilingan pul mablag‘larining yo‘qligi;
sotib olingan valyuta mablag‘larini mijozlarning xorijiy valyutadagi talab qilib olinadigan ikkilamchi (maxsus) depozit hisobvarag‘iga bitim amalga oshirilgan va hisob-kitoblar rasmiylashtirilgandan keyin ikki ish kunidan kechiktirib o‘tkazish;
mijozlarning xorijiy valyutadagi talab qilib olinadigan ikkilamchi (maxsus) depozit hisobvarag‘idan naqd valyutani olish (xizmat safari xarajatlarini to‘lash uchun olish bundan mustasno), xorijiy valyutani xo‘jalik yurituvchi subyektlarning boshqa valyuta hisobvaraqlariga o‘tkazish, shuningdek mablag‘larni depozitga joylashtirish va hisobvaraqlar qoldig‘iga foizlar hisoblash holatlariga yo‘l qo‘yish.
5.11. Yuridik va jismoniy shaxslarning xorijiy valyutadagi hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirish tartibi buzilganda har bir tartib buzilishi holati uchun bankdan ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,01 foizi miqdorida jarima undiriladi.
5.12. Ushbu nizomning V bo‘limida ko‘rsatilgan tartib buzishlarga takroran yo‘l qo‘yilganda Markaziy bank tegishli jarima jazolarini qo‘llaganidan keyin tijorat bankiga ishdagi kamchiliklarni bartaraf etishga doir tegishli choralar ko‘rish bo‘yicha ko‘rsatma yo‘llaydi.
Yuqorida ko‘rsatilgan ko‘rsatma bajarilmagan taqdirda Markaziy bank xorijiy valyutada operatsiyalarni olti oygacha bo‘lgan muddatga to‘xtatish huquqiga ega.
5.13. Mazkur Nizomda nazarda tutilgan jarimalar O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasida undiriladi.
(5.13-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 19-yanvardagi 1/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-8, 12.02.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 13.02.2019-y., 10/19/622-8/2605-son)
6.1. Tijorat banklari tomonidan hisobotlarni taqdim qilishning o‘rnatilgan shakllari va muddatlariga rioya qilinmagan hamda hisobot ma’lumotlari buzib ko‘rsatilgan holatlarda Markaziy bank ushbu bankka ogohlantirish xatini yo‘llaydi.
Agar mazkur tartib buzish holatlari tijorat banki tomonidan bir necha marta sodir etilsa, ushbu bankdan ustav kapitali o‘rnatilgan eng kam miqdorining 0,1 foizigacha bo‘lgan miqdorda jarima undiriladi.
6.2. Bank mijozlarining bank operatsiyalari va jamg‘armalari siri, tijorat siri, ularning qonuniy manfaatlariga moddiy yoki ma’naviy zarar keltirishi mumkin bo‘lgan boshqa ma’lumotlarni oshkor qilganlik uchun aybdor mansabdor shaxslarga nisbatan qonunchilikda belgilangan tartibga muvofiq jarima jazolari qo‘llaniladi.
1997-yil 25-yanvardagi 74-son “Markaziy bank tomonidan bank qonunchiligi va bank faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlarni buzganliklari uchun tijorat banklariga nisbatan qo‘llaniladigan chora va sanksiyalar to‘g‘risida”gi nizom o‘z kuchini yo‘qotadi.
(VI1-bo‘lim nomi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 19-yanvardagi 1/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-8, 12.02.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 13.02.2019-y., 10/19/622-8/2605-son)
Oldingi tahrirga qarang.
(6.11-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 19-yanvardagi 1/4-sonli qaroriga (ro‘yxat raqami 622-8, 12.02.2019-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan— Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 13.02.2019-y., 10/19/622-8/2605-son)
6.22. Bankning ichki hujjatlarida (taomillarida) qonunchilikka zid bo‘lgan me’yorlar aniqlangan taqdirda, Markaziy bank bankning ichki hujjatlarini (taomillarini) qonunchilikka muvofiqlashtirish haqida ijro muddatini ko‘rsatgan holda ko‘rsatma yo‘llaydi.
Bank Markaziy bankning bank ichki hujjatlarini (taomillarini) belgilangan muddatda qonunchilikka muvofiqlashtirish haqidagi ko‘rsatmasini ijro etmagan taqdirda bankdan Markaziy bank tomonidan bank ustav kapitali belgilangan eng kam miqdorining 0,1%i miqdorida jarima undiriladi.
Markaziy bankning bank ichki hujjatlarini (taomillarini) qonunchilikka muvofiqlashtirish haqidagi ko‘rsatmalari jarima jazolari qo‘llanilganidan keyin ham ijro etilmagan taqdirda Markaziy bank bankning qonunchilikka zid bo‘lgan ichki hujjatlariga (taomillariga) muvofiq amalga oshiriladigan bank operatsiyalarini amalga oshirishni bir yilgacha muddatga to‘xtatib turishga haqli
6.23. Bank xizmatlari iste’molchilarining qonun hujjatlari bilan belgilangan huquqlari tijorat banklari va boshqa kredit tashkilotlari tomonidan buzilgan taqdirda ularga nisbatan Markaziy bank quyidagicha jarima qo‘llash huquqiga ega:
mikrokredit tashkilotiga — mikrokredit tashkiloti ustav fondining belgilangan eng kam miqdorining 0,1 foizi miqdorida;
(VI2-bo‘lim O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 20-apreldagi 8/4-sonli qaroriga (ro‘yxat raqami 622-9, 23.05.2019-y.) asosan kiritilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2019-y., 10/19/622-9/3178-son)
7.1. Ushbu Nizomda belgilangan chora va sanksiyalar kredit tashkilotlariga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Bank nazorati qo‘mitasining qaroriga muvofiq Markaziy bank farmoyishi asosida qo‘llaniladi.
(7.1-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 20-apreldagi 8/4-sonli qarori (ro‘yxat raqami 622-9, 23.05.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2019-y., 10/19/622-9/3178-son)