Bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish, bola huquqlarining kafolatlarini ta’minlash va ushbu sohadagi xalqaro majburiyatlarni bajarishning ta’sirchan tizimini yaratish maqsadida:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 22-apreldagi “Bola huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-4296-son qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) o‘rinbosari — Bola huquqlari bo‘yicha vakil lavozimi joriy etilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2. Bola huquqlari bo‘yicha vakilning asosiy vazifalari va faoliyati yo‘nalishlari etib quyidagilar belgilansin:
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyasini bajarish strategiyasini va bola huquqlari masalalari bo‘yicha boshqa hujjatlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirishda ishtirok etish;
bolalar va ularning qonuniy vakillari orasida bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini tushuntirish, bola huquqlari va Bola huquqlari bo‘yicha vakil faoliyati haqidagi xalqaro hamda milliy normalar qoidalarini targ‘ib qilish;
aholi o‘rtasida bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari masalalari bo‘yicha huquqiy ong va huquqiy madaniyatni oshirishga ko‘maklashish;
jismoniy va yuridik shaxslar, shu jumladan bolalar hamda ular qonuniy vakillarining bola huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilishi to‘g‘risidagi murojaatlarini ko‘rib chiqish orqali bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish kafolatlarini ta’minlash;
bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risidagi qonun hujjatlari normalari va talablarining ijrosini o‘rganish;
o‘z vakolati doirasida bola huquqlari va erkinliklari xalqaro standartlarini qonun hujjatlariga tatbiq etishni hamda davlat organlari va boshqa tashkilotlarning faoliyatida bola huquqlariga rioya etilishini monitoring qilish;
bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya qilish va ularni himoya qilish holatidan jamoatchilikni xabardor qilish;
imkoniyati cheklangan bolalar, shuningdek, yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar tarbiya muassasalarini tamomlagandan keyin ularning ijtimoiy moslashuviga ko‘maklashish;
tarbiya muassasalarini tamomlagan uy-joyga muhtoj yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarning maqsadli kommunal uy-joy fondidagi belgilangan sanitariya va texnik me’yorlarga hamda qonun hujjatlarining boshqa talablariga javob beradigan turar-joy bilan ta’minlanishiga ko‘maklashish;
bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini takomillashtirishga ko‘maklashish, bunda bolaning eng ustun manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan normalarni qabul qilish, shu jumladan bola huquqlari va erkinliklari masalalari bo‘yicha xalqaro hujjatlarni ratifikatsiya qilish to‘g‘risida takliflar kiritish;
maslahat, tavsiya va xulosalar berish orqali davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash hamda himoya qilish sohasidagi faoliyatini takomillashtirishga ko‘maklashish;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash sohasida xalqaro hamkorlikni rivojlantirish.
Bola huquqlari bo‘yicha vakil (keyingi o‘rinlarda — Vakil) o‘z vakolatlarini mustaqil hamda davlat organlari va ularning mansabdor shaxslariga tobe bo‘lmagan tarzda bajaradi;
Vakil daxlsizlik huquqidan foydalanadi va u O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, ushlab turilishi, qamoqqa olinishi yoki sud tartibida beriladigan ma’muriy jazoga tortilishi mumkin emas;
Vakilga nisbatan jinoyat ishi faqat O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori tomonidan qo‘zg‘atilishi mumkin;
Vakilni majburiy keltirishga, ushlab turishga, shuningdek, uning shaxsiy buyumlari, yuki, transporti, turar joyi va xizmat xonasini ko‘zdan kechirishga yo‘l qo‘yilmaydi;
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) Vakilning faoliyatini muvofiqlashtirib boradi;
Vakil har yili, hisobot yilidan keyingi yilning 15-fevralidan kechiktirmay, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalariga bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga davlat organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan rioya qilinishi holati haqida ma’ruza taqdim etadi;
bola huquqlari va erkinliklarini himoya qilishning ayrim jihatlariga e’tiborni kuchaytirish zarur bo‘lganda Vakil O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari va Vazirlar Mahkamasiga huquqiy, tashkiliy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa chora-tadbirlar ko‘rishga qaratilgan maxsus ma’ruzalar taqdim etishi mumkin;
Vakil Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida o‘zining jamoatchilik asosida faoliyat yurituvchi mintaqaviy vakillariga ega bo‘ladi;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash masalalari bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari majburiy tartibda Vakil bilan kelishiladi.
4. Vakilga o‘ziga yuklatilgan vazifalar va funksiyalarni amalga oshirish uchun quyidagi huquqlar berilsin:
davlat organlari va tashkilotlaridan o‘z vakolatiga kiradigan masalalar yuzasidan statistik, tahliliy va boshqa axborot va materiallar so‘rab olish;
bola huquqlari, erkinliklari va manfaatlari buzilgan holatlar haqidagi xabarlarni vakolatli davlat organlari, mansabdor shaxslar va nodavlat tashkilotlar vakillari bilan birgalikda tekshirish;
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi ko‘rib chiqishi uchun qonunga muvofiq masalalar kiritish;
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining majlislarida ishtirok etish va sud tomonidan ko‘rib chiqilayotgan barcha masalalar yuzasidan o‘z nuqtai nazarini bayon etish;
bola huquqlari sohasidagi vaziyatni monitoring qilish va murojaatlar ko‘rib chiqish doirasida davlat organlari va tashkilotlar rahbarlariga bola huquqlari sohasidagi qonun hujjatlari buzilishi, ularni keltirib chiqaruvchi sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish bo‘yicha ko‘rib chiqilishi majburiy bo‘lgan taqdimnomalar kiritish;
harakatlarida bola huquqlari va erkinliklari buzilganligi aniqlangan shaxslarni javobgarlikka tortish to‘g‘risida tegishli organlarga iltimosnoma bilan kirish;
qonunda nazarda tutilgan hollarda bolaning buzilgan huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish to‘g‘risidagi arizalar va da’volar bilan sudlarga murojaat qilish;
bolaning buzilgan huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda tiklash maqsadida sud jarayonlarida qonunda belgilangan hollar va shakllarda shaxsan yoki o‘z vakili orqali ishtirok etish;
aholi o‘rtasida bola huquqlari bilan bog‘liq masalalar bo‘yicha so‘rovnomalar o‘tkazish, shuningdek, bola huquqlari amalga oshirilishi to‘g‘risida statistik ma’lumotlar yig‘ish va ma’lumotlar bazasini shakllantirish;
bola huquqlari masalalari bo‘yicha o‘quv dasturlari tayyorlashda ishtirok etish, uning huquqlari va manfaatlarini himoya qilishning dolzarb jihatlari yuzasidan o‘quv-seminarlar va treninglar tashkil qilish;
bola huquqlarini himoya qilishga doir ekspert va ilmiy-tahliliy ishlarni amalga oshirish uchun ilmiy va boshqa tashkilotlarni, shuningdek, olimlar va mutaxassislarni belgilangan tartibda, shu jumladan shartnoma asosida jalb qilish;
bolalar haqida g‘amxo‘rlik qilish va ularni himoya qilish uchun mas’ul bo‘lgan muassasalar, xizmatlar, organlarga, shu jumladan ta’lim, tibbiyot muassasalari, qamoqda saqlash joylari va jazoni ijro etish muassasalariga muntazam ravishda va moneliksiz kirish;
O‘zbekiston fuqarosi hisoblangan va xorijiy davlat hududida bo‘lgan bolaning huquqlarini himoya qilish uchun o‘zaro huquqiy yordam to‘g‘risidagi kelishuvlarga va boshqa shartnomalarga muvofiq boshqa davlatlarning huquqni muhofaza qiluvchi, sud organlariga va ombudsmanlariga so‘rovnomalar yuborish;
o‘z vakolatlari doirasida xalqaro tashkilotlar bilan aloqalar o‘rnatish, ularning a’zoligiga kirish, shuningdek, boshqa davlatlar ombudsmanlari bilan hamkorlik qilish;
inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlar va boshqa tashkilotlar bilan o‘zaro anglashuv va hamkorlik to‘g‘risida memorandum, kelishuvlar tuzish, qo‘shma dasturlar va loyihalarni amalga oshirish, shuningdek, bola huquqlari masalalari yuzasidan xalqaro forumlarda muntazam ravishda ishtirok etish.
5. Bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishini monitoring qilish maqsadida Vakil huzurida Bola huquqlarini himoya qilish bo‘yicha jamoatchilik kengashi (keyingi o‘rinlarda — Kengash) tashkil etilsin.
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash sohasidagi davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha samarali mexanizmlarni ishlab chiqish va joriy etishga ko‘maklashish;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash va himoya qilish sohasida davlat organlari, shu jumladan mahalliy davlat hokimiyati organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari hamda fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari bilan o‘zaro hamkorlikni yo‘lga qo‘yish;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tizimidagi davlat va nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish va monitoringini olib borish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash sohasidagi qonunchilikni takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;
bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash holati hamda Vakil faoliyati yuzasidan jamoatchilikni xabardor qilish.
Belgilab qo‘yilsinki, Kengash tarkibiga obro‘-e’tiborli fuqarolar, olimlar, ekspertlar, nodavlat notijorat tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari vakillari kiritiladi.
6. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalariga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan birgalikda uch oy muddatda bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishni yanada kuchaytirish yuzasidan kompleks chora-tadbirlar dasturini ishlab chiqish tavsiya etilsin.
7. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakiliga (ombudsmanga) manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda uch oy muddatda:
xalqaro tajribani inobatga olgan holda “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) to‘g‘risida”gi Qonunga mazkur qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirishlarni kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasini ishlab chiqish hamda belgilangan tartibda kiritilishini ta’minlash;
“Davlat boji to‘g‘risida”gi Qonunga O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) hamda Vakilni davlat bojini to‘lashdan ozod qilinadigan jismoniy va yuridik shaxslarning qat’iy ro‘yxatiga qo‘shish bo‘yicha o‘zgartirishlar kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasini belgilangan tartibda kiritish tavsiya etilsin.
8. Vakil 2020-yil 1-noyabrga qadar bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish sohasidagi holatni tanqidiy o‘rganish asosida mavjud muammolarni hal etish va sohani takomillashtirish bo‘yicha takliflarni kiritsin.
9. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) Kotibiyatini zarur shart-sharoitlarga ega bo‘lgan alohida bino (xonalar) bilan ta’minlash choralarini ko‘rsin.
10. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (ombudsman) Kotibiyati O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari hamda farmoyishlari, vazirliklar va idoralarning normativ-huquqiy hujjatlari hamda rasmiy statistik to‘plamlari, shu jumladan ularning elektron shakllari majburiy ravishda yuboriladigan tashkilotlar ro‘yxatiga kiritilsin.
11. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N. Aripov va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi rahbari Z.Sh. Nizomiddinov zimmasiga yuklansin.