LexUZ sharhi
Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasining 2024-yil 14-fevraldagi O‘RQ-907-sonli “Davlat mulkini xususiylashtirish to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan 2024-yil 16-maydan o‘z kuchini yo‘qotadi.
Ushbu Qonun samarali, ijtimoiy yo‘nalishga ega bo‘lgan bozor iqtisodiyotini vujudga keltirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi davlat mulkini o‘zgartirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini belgilab beradi.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat tasarrufidan chiqarish — davlat korxonalarini va tashkilotlarini jamoa, ijara korxonalariga, aksiyali jamiyatlarga, mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga, davlatga qarashli mulk bo‘lmaydigan boshqa korxonalar va tashkilotlarga aylantirishdir.
Xususiylashtirish — fuqarolarning va davlatga taalluqli bo‘lmagan yuridik shaxslarning davlat mulki obyektlarini yoki davlat aksiyali jamiyatlarining aksiyalarini davlatdan sotib olishidir
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
1. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasining qonunlari ushbu Qonundan hamda O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlaridan, mazkur hujjatlarda ko‘zda tutilgan hollarda esa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi qarorlaridan ham iborat bo‘ladi
Keyingi tahrirga qarang.
2. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududidagi korxonalarni va tashkilotlarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish Qoraqalpog‘iston Respublikasi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
3. O‘zbekiston Respublikasining respublika hududidan tashqaridagi mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish ushbu Qonun va davlatlararo shartnomalarga muvofiq amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish vaqtida mulkni pulli va pulsiz topshirishni qo‘shib olib borish;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish sharoitida barcha fuqarolar ijtimoiy himoya qilinishini ta’minlash;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tadbirlarini amalga oshirish ustidan davlat va jamoat nazoratini yo‘lga qo‘yish;
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
1. O‘zbekiston Respublikasi davlat mulki obyektlari to‘liq ravishda yoki qisman davlat tasarrufidan chiqariladi va xususiylashtiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
2. Quyidagi obyektlar: er, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi, boshqa tabiiy resurslar, madaniyat boyliklari va tarixiy boyliklar davlat tasarrufidan chiqarilmaydi va xususiylashtirilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Davlat tasarrufidan chiqarilmaydigan va xususiylashtirilmaydigan korxonalar va mol-mulklarning turlari hamda guruhlarini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining taklifiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi belgilaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Davlat uy-joy fondini xususiylashtirish O‘zbekiston Respublikasining maxsus qonunlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
5. Qishloq xo‘jaligida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish O‘zbekiston Respublikasining “Yer to‘g‘risida”gi Qonunidan kelib chiqadigan xususiyatlarni hisobga oladi.
Keyingi tahrirga qarang.
SSSRdan tashqaridagi ajnabiy yuridik shaxslar, fuqarolar, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar mulkni oluvchi subyektlar bo‘lishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi man etilgan shaxslar davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan obyektlarni sotib olishlari, tanlov va kim oshdi savdosida xaridor sifatida qatnashishlari, xususiylashtirilayotgan korxonalarning aksiyalarini sotib olishlari mumkin emas.
Keyingi tahrirga qarang.
davlat korxonasini jamoa korxonasiga, aksiyali jamiyatga, boshqa yo‘sindagi xo‘jalik jamiyati yoki shirkatiga aylantirish;
Keyingi tahrirga qarang.
ijaraga olingan mulkni kelgusida haq to‘lab sotib olish ehtimoli bilan davlat korxonasini ijara korxonasiga aylantirish;
davlat mol-mulkini tanlov yo‘li bilan va kim oshdi savdosida davlatga taalluqli bo‘lmagan yuridik va jismoniy shaxslarga sotish shaklida, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga zid bo‘lmagan boshqa shakllarda amalga oshirilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
2. O‘zbekiston Respublikasida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish quyidagi shartlarga rioya etgan holda amalga oshiriladi:
— davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish shakllarini mehnat jamoalarining mustaqil aniqlashi;
Keyingi tahrirga qarang.
— davlat tasarrufidan chiqarilayotgan va xususiylashtirilayotgan korxonalar mehnat jamoalarining ijtimoiy jihatdan muhofaza qilinishini ta’minlash;
Keyingi tahrirga qarang.
— boshqa respublikalar va xorijiy davlatlarning jismoniy va yuridik shaxslari davlat tasarrufidan chiqarilgan va xususiylashtirilayotgan obyektlarni, ularning aksiyalarini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan yoki u vakil qilgan idora tomonidan belgilanadigan kvotalar bo‘yicha sotib oladilar;
Keyingi tahrirga qarang.
— davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning to‘la oshkoraligi hamda bu haqda axborot e’lon qilish, korxonalar xodimlari tomonidan, kasaba uyushmalari va boshqa ijtimoiy tashkilotlar hamda xalq deputatlari Sovetlari tomonidan nazorat qilish.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish dasturlarini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi yoki u vakolat bergan idoralar hamda xalq deputatlari mahalliy Sovetlarining ijroiya qo‘mitalari o‘z huquq doiralarida haqiqiy sharoitni hisobga olib ishlab chiqadilar va bu dasturlarni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi yoki xalq deputatlari mahalliy Sovetlari tasdiqlaydilar.
Keyingi tahrirga qarang.
1. O‘zbekiston Respublikasining davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida qaror qabul qilish huquqi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi yoki vakil qilgan idoralarga beriladi.
Kommunal mulk obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida qaror qabul qilish huquqi xalq deputatlari mahalliy Sovetlarining ijroiya qo‘mitalariga beriladi.
Bunday qarorlarni qabul qilishga huquq berilgan idoralar matnda bundan keyin davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar deb yuritiladi.
O‘zbekiston Respublikasining davlat mulkini respublika mulkiga va ma’muriy-hududiy tuzilmalar mulkiga (kommunal mulkka) ajratishni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining qaroriga binoan u vakolat bergan idora amalga oshiradi.
2. Korxonalarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni o‘tkazish tashabbusi bilan chiqish huquqiga fuqarolar, davlatga taalluqli bo‘lmagan yuridik shaxslar, mehnat jamoalari, davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar egadirlar.
respublika mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga oid bo‘lsa — O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasiga;
kommunal mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga oid bo‘lsa, mulk egasi bo‘lgan xalq deputatlari tegishli mahalliy Soveti ijroqo‘miga beriladi. Buyurtmaning shakli va davlat bojining miqdori O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi o‘rnatadigan tartibda belgilanadi.
3. Davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi davlat mol-mulkini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish dasturiga kiritilgan obyektlar bo‘yicha xaridorlardan buyurtma va mehnat jamoasining qarori bor-yo‘qligidan qat’i nazar, xususiylashtirishni amalga oshiradi.
4. Davlat tasarrufidan chiqarishni, xususiylashtirishni o‘tkazish yoki unday qilishni rad etish to‘g‘risidagi qarorni davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi buyurtma tushgan paytdan boshlab ikki oy ichida qabul qiladi, hamda uni buyurtma berganga va davlat tassarufidan chiqarilayotgan yoki xususiylashtirilayotgan korxonaning mehnat jamoasiga yozma ravishda yetkazadi.
basharti, korxona davlat tasarrufidan chiqarilmaydigan va xususiylashtirilmaydigan korxonalar ro‘yxatiga kiritilgan bo‘lsa;
basharti, davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning korxonalarning mazkur turi uchun nazarda tutilgan xususiyatlari hisobga olinmayotgan bo‘lsa;
basharti, rad etish uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa asoslar bo‘lsa, rad etilishi mumkin.
Davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi rad etishni asoslash bilan birga davlat tasarrufidan chiqarish yoki xususiylashtirishni amalga oshirish mumkin bo‘lgan shartlar va muddatlarni ko‘rsatmog‘i zarur.
1. Korxonani davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga tayyorlash ishi davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan mol-mulk tarkibini aniqlashni, uning ishlab chiqarish va noishlab chiqarish fondlarini inventarizatsiyadan o‘tkazishni, korxonaning aktivlari va passivlarini baholashni, mehnat jamoasida tushuntirish ishlari olib borishni, boshqa masalalarni hal etishni, shu jumladan yakkahokimlikka qarshi qonunlar talablarini inobatga olgan holda hal etishni o‘z ichiga oladi.
2. Korxonani davlat tasarrufidan chiqarish yoki xususiylashtirish to‘g‘risida qaror qabul qilinganidan so‘ng davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar komissiyalar tuzadi, bu komissiyalar barcha zarur ishlarni olib boradilar. Komissiya tarkibiga davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilarning, ma’muriyatning, korxona mehnat jamoasining, uning kasaba uyushmasi tashkilotining yoki o‘zga jamoa tashkilotlarining, moliya idorasining, bankning, xalq deputatlari mahalliy Sovetlarining vakillari, boshqa mutaxassislar kiritiladi.
Davlat tasarrufidan chiqarish komissiyasi davlat tasarrufidan chiqarilayotgan yoki xususiylashtirilayotgan korxona mablag‘i hisobidan pul to‘lash sharti bilan ishning ayrim yo‘nalishlari bo‘yicha ekspertlar guruhlarini tuzishlari, maslahat beruvchi, auditor va boshqa tashkilotlarni bu ishga jalb qilishlari mumkin.
Komissiya korxona ma’muriyati bilan birgalikda davlat tasarrufidan chiqarilayotgan yoki xususiylashtirilayotgan korxona to‘g‘risida davlat tasarrufidan chiqarish yoki xususiylashtirishda qatnashayotgan subyektlar uchun, shuningdek jamoatchilik uchun belgilangan nusxada zarur axborot tayyorlaydi.
3. Komissiya korxonani davlat tasarrufidan chiqarish yoki xususiylashtirish tadbirlari rejasini ishlab chiqadi va davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchiga tasdiqlash uchun taqdim etadi, bu reja:
korxonani qayta tashkil etishning zarurat bo‘lganda ishlab chiqarish va ijtimoiy infrastruktura obyektlaridan foydalanishning mavjud tartibi va shartlarini saqlab qolishni ham nazarda tutuvchi loyihasini;
imtiyozlar berish, shu jumladan davlat tasarrufidan chiqarish qismini bepul berish imkoniyatini o‘z ichiga oladi.
Davlat tasarrufidan chiqarish yoki xususiylashtirish rejasiga boshqa masalalar ham kiritilishi mumkin.
1. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish obyektining sotuv narxini davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi belgilaydi. Bu narx obyekt qiymatining komissiya chiqargan dastlabki bahosidan kam bo‘lishi mumkin emas va unda davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish o‘tkazilayotgan paytda qaror topgan haqiqiy bozor bahosi hisobga olingan bo‘lishi lozim.
2. Davlat mulki obyekti qiymatining dastlabki bahosini komissiya haq to‘lab sotib olinadigan, sotiladigan, aksiyali jamiyatga va mas’uliyati cheklangan jamiyatga aylantiriladigan davlat korxonalari va tashkilotlarining mol-mulki qiymatini baholash to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlagan Nizom asosida chiqaradi.
3. Davlat korxonasi jamoa korxonasiga aylantirilayotganida korxona balansida bo‘lgan ijtimoiy infrastruktura va atrof-muhitni muhofaza qilish obyektlarining qiymati obyektning savdo bahosiga kiritilmaydi.
1. Ijarachi davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi roziligi bilan o‘zi ijaraga olgan mol-mulkni haq to‘lab (to‘liq yoki qisman) sotib olishi mumkin.
2. Ijaraga olingan mol-mulkning bahosi haqini to‘lab olinadigan, sotiladigan, aksiyali jamiyatlarga va mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga aylantiriladigan davlat korxonalari va tashkilotlari mol-mulkining qiymatini baholash to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlab beradigan Nizomga muvofiq chiqariladi.
3. Mol-mulkni jamoa mulki uchun sotib olishda jamoa korxonasining Ustavida har bir xodimning mol-mulkdagi hamda foydadagi ulushi uning ish stajini, ish haqi miqdori va boshqa omillarni hisobga olgan holda belgilab qo‘yiladi.
1. Davlat korxonasini jamoa korxonasiga aylantirish davlat mulkini mehnat jamoasi a’zolari tomonidan (bir yo‘la yoki bo‘lib-bo‘lib haq to‘lab) sotib olish orqali yoki bu mulkni ularga tekinga berish orqali amalga oshiriladi.
2. Mol-mulk jamoasi tomonidan tasdiqlanadigan jamoa korxonasining Ustavida haq to‘lab sotib olingan mol-mulkning qiymatini xodimlar o‘rtasida taqsimlash tartibi ko‘zda tutiladi.
1. Davlat korxonasini aksiyali jamiyatga, o‘zga xo‘jalik jamiyatiga yoki mas’uliyati cheklangan jamiyatga aylantirish tartibi O‘zbekiston Respublikasining qonunlari bilan belgilanadi.
2. Davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar davlat aksiyali jamiyatlarning muassislari bo‘ladilar, ular aksiyalarni tarqatish tartibi va shartlarini belgilaydilar.
mehnat jamoasining a’zolari, O‘zbekiston Respublikasining boshqa fuqarolari, o‘zga suveren davlatlarning fuqarolari, ajnabiy fuqarolar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar;
2. Tanlovni o‘tkazish shartlari, tartibi va muddatini davlat mulki obyektlarini tegishli tasarruf etuvchi tayinlaydigan tanlov komissiyasi belgilaydi.
1. Davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan korxonalarni kim oshdi savdosida sotishga qo‘yish to‘g‘risidagi qarorni davlat mulki obyektini tasarruf etuvchi qabul qiladi.
2. Davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan obyektlarning kim oshdi savdosini o‘tkazish uchun davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar kim oshdi savdosi xizmatlarini tashkil etadilar, bu xizmatlar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibga muvofiq ish ko‘radi.
3. Xaridor tomonidan sotib olinmagan obyekt respublika (kommunal) mulk bo‘lib turadi. Bunday hollarda davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi korxonani tugatib, uning mol-mulkini bo‘lak-bo‘lak qilib sotib borish to‘g‘risida qaror qabul qilishi mumkin.
1. Davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi mol-mulkni yangi mulkdorga topshirayotganda unga mulkdorlik huquqini tasdiqlovchi order beradi. Orderning nusxasi, davlat bojining miqdori va uni to‘lash tartibi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
2. Davlat korxonalari haqini bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan sotib olingan taqdirda mulkdorlik huquqini tasdiqlovchi order haqning birinchi badali to‘langach beriladi. Korxonaning qiymati butunlay to‘lab bo‘lingunga qadar davlat mulki obyektini tasarruf etuvchi mol-mulkni tasarruf etish huquqini cheklab qo‘yishi, shu jumladan davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchining roziligisiz bu mulkni sotishni va tekinga berishni taqiqlab qo‘yishi mumkin
jismoniy shaxslarning shaxsiy mablag‘lari, davlatga taalluqli bo‘lmagan yuridik shaxslarning o‘z mablag‘lari, kreditlar, O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga zid bo‘lmagan usullar bilan olingan boshqa moliyaviy mablag‘lar.
2. Davlat tasarrufidan chiqariladigan va xususiylashtiriladigan davlat korxonasi mehnat jamoasining a’zolari korxonani quyidagi manbalar hisobiga sotib olishlari mumkin:
amortizatsiya ajratmalari hamda mehnat jamoasining mulki bo‘lgan va davlat korxonasida ishlatiladigan mol-mulkni sotishdan kelgan tushum;
3. Davlat budjetidan ajratilgan mablag‘lardan davlat mulkini sotib olish manbai sifatida foydalanish mumkin emas.
18-modda. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan tushadigan mablag‘lardan foydalanish
1. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olingan mablag‘ O‘zbekiston Respublikasining va xalq deputatlari mahalliy Sovetlarning davlat mulki hisoblanadi.
2. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan kelgan daromadlar davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish maxsus fondlarida jamlanadi. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish fondlarini tuzish va ulardan foydalanish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
1. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish chog‘ida davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchi bilan yangi mulkdor o‘rtasida o‘zaro majburiyatlar hamda davlat tasarrufidan chiqarilayotgan yoki xususiylashtirilayotgan obyekt faoliyatining shartlari haqida, shu jumladan:
ishlovchilarning mehnat sharoitini yaxshilash, ekologik xavfsizlik va atrof-muhitni muhofaza qilish chora-tadbirlarini amalga oshirish;
2. Bitimning shartlari korxonani davlat tasarrufidan chiqarish xususiylashtirishga tayyorlash davrida belgilanadi hamda davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish subyektlariga sotilajak narx bilan birga ma’lum qilinadi.
1. Davlat korxonalari davlat tasarrufidan chiqarilayotganda va xususiylashtirilayotganda shu erdan pensiyaga ketgan mehnat faxriylariga hamda korxonada kamida 10 yil ishlagan mehnat jamoasining a’zolariga aksiyalar va boshqa mulk bo‘lib-bo‘lib haq to‘lash orqali sotilishi mumkin.
2. Davlat korxonalarining mol-mulkini sotib olish chog‘ida mehnat jamoasining a’zolari, ular tomonidan tuzilgan xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlar boshqa sharoitlari teng bo‘lganida o‘zga fuqarolar va yuridik shaxslarga nisbatan, O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari esa boshqa xaridorlarga nisbatan ustuvor huquqqa ega bo‘ladilar.
3. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish oqibatida qayta tuzilgan korxonalarga O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq soliq to‘lashda yengilliklar berilishi mumkin.
4. Davlat tasarrufidan chiqarilayotgan va xususiylashtirilayotgan korxonalar mehnat jamoalarining a’zolariga quyidagi kafolatlar beriladi:
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish amalga oshirilayotgan davrda korxona ma’muriyati ilgari tuzilgan jamoa shartnomasining barcha qoidalariga rioya etishga majburdir;
egalik huquqi yangi mulkdorga o‘tgan kundan boshlab olti oy davomida mulkdor bilan korxona mehnat jamoasi o‘rtasida yangi jamoa shartnomasi tuziladi.
5. Bo‘shatilayotgan xodimlarni ishga joylashtirish O‘zbekiston Respublikasining Mehnat to‘g‘risidagi hamda ish bilan ta’minlash to‘g‘risidagi qonunlariga muvofiq amalga oshiriladi
Davlat mulki obyektlarini tasarruf etuvchilar jamoatchilik bilan hamda davlat hokimiyati va boshqaruv idoralari bilan birga davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayoni, shu jumladan davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish chog‘ida foydalaniladigan pul mablag‘larining kelib chiqishi ustidan O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq davlat va jamoat nazorati o‘rnatilishini ta’minlaydilar.
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish masalalari yuzasidan bahslar sud tartibida hal etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.