“YER TO‘G‘RISIDA”GI O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QONUNIGA O‘ZGARTIShLAR VA QO‘ShIMChALAR KIRITISh HAQIDA
LexUZ sharhi
Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1998-yil 30-apreldagi 599-I-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksini amalga kiritish tartibi to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasining 1990-yil 20-iyunda qabul qilingan “Yer to‘g‘risida”gi Konuniga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sovetining Vedomostlari, 1990-yil, № 16–18, 294-modda; O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1992-yil, № 2, 84-modda) quyidagi o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilsin:
Yer munosabatlarini tartibga solish sohasida quyidagilar posyolka va qishloqlar o‘zini o‘zi boshqaruv idoralarining ixtiyorida bo‘ladi:
shaxsiy yordamchi xo‘jalikni yuritish uchun beriladigan yer uchastkalari katta-kichikligining me’yorlarini tasdiqlash;
posyolkalar va qishloqlarning hududidagi yerlardan foydalanishni va ularni muhofaza etishni nazorat qilish;
yer uchastkasining katta-kichikligidan qat’i nazar, qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining yerlari tarkibiga kirmaydigan posyolka va qishloq aholi punktlari doirasidagi yerlarni egalik qilish, foydalanish uchun va ijaraga berish, shuningdek yerlarni olib qo‘yish;
yerga egalik qilish, undan foydalanish huquqlarini, shuningdek erni ijraga olish shartnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazish;
fuqarolarga shaxsiy yordamchi xo‘jalik yuritish uchun, uy-joy qurish va unga xizmat ko‘rsatish uchun, shuningdek pichanzor va mol boqish uchun berib qo‘yilgan yer uchun haq olish;
ushbu moddaning beshinchi xatboshisida belgilangan tartibda yer berib qo‘yilgan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolarning yerga egalik qilish hamda undan foydalanish huquqlarini to‘xtatish.
Yer munosabatlarini tartibga solish sohasida quyidagilar hokimiyatning shahar idoralari ixtiyorida bo‘ladi:
yer uchastkasining katta-kichikligidan qat’i nazar, shahar doirasida egalik qilish, foydalanish uchun va ijaraga yer berish, shuningdek erni olib qo‘yish, qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining yerlari bundan mustasno;
yerga egalik qilish, undan foydalanish huquqlarini, shuningdek erni ijraga olish shartnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazish;
shahar doirasida fuqarolarga, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga berib qo‘yilgan yer uchun yer solig‘i va ijara haqi undirish;
ushbu modda birinchi qismining uchinchi xatboshisida belgilab qo‘yilgan tartibda yer berilgan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolarning yerga egalik qilish va undan foydalanish huquqlarini to‘xtatish;
Hokimiyatning shahar tarkibiga kiruvchi tuman idoralari yer munosabatlarini tartibga solish sohasida hal etadigan masalalar doirasini hokimiyatning shahar idoralari belgilab qo‘yadilar.
Yer munosabatlarini tartibga solish sohasida quyidagilar hokimiyat tuman idoralarining ixtiyorida bo‘ladi:
fuqarolarga, korxonalarga, muassasalarga, tashkilotlarga, dehqon xo‘jaliklariga egalik qilish, foydalanish uchun hamda ijaraga yer berish, shuningdek tubdan yaxshilash ishlari amalga oshirilgan sug‘oriladigan yerlar, pichanzorlar va yaylovlardan tashqari qishloq xo‘jaligi uchun mo‘ljallangan yerlarni; birinchi guruhga mansub o‘rmonlar bilan qoplangan yerlardan tashqari o‘rmon fondi yerlarini; sanoat, transport, aloqa, mudofaa obyektlari egallab turgan va boshqa maqsadlarga mo‘ljallangan yerlarni; suv fondi yerlarini olib qo‘yish — bitta yer egasiga va bitta yerdan foydalanuvchiga 10 gektargacha maydonda;
fuqarolarga, korxonalarga, muassasalarga va tashkilotlarga zaxira yerlardan yer uchastkasining katta-kichikligidan qat’i nazar, egalik qilish, foydalanish uchun hamda ijaraga yer berish;
ushbu Qonunning 13-moddasida belgilangan egalik qilish va foydalanish huquqlarini to‘xtatish sabablari belgilangan tartibda tasdiqlanganidan keyin yerga egalik qilish va undan foydalanish huquqlarini to‘xtatib qo‘yish, posyolka va qishloq o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari, hokimiyatning tuman bo‘ysunuvidagi shahar idoralarining vakolat doirasiga kiruvchi hollar bundan mustasno;
yerga egalik qilish, undan foydalanish huquqlarini, shuningdek erni ijaraga olish shartnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazish;
jamoa xo‘jaliklari tuzilgan, qayta tashkil etilgan va tugatilgan hollarda ularning yerga egalik qilishi masalalarini hal etish;
fuqarolarga jamoat bog‘dorchiligi va uzumchiligi uchun, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga berib qo‘yilgan yer uchun yer solig‘i va ijara haqi undirish.
Hokimiyatning tuman bo‘ysunuvidagi shahar idoralari yer munosabatlarini tartibga solish sohasida hal etadigan masalalar doirasini hokimiyatning tuman idoralari belgilab qo‘yadilar.
Yer munosabatlarini tartibga solish sohasida quyidagilar viloyat hokimiyat idoralarining ixtiyorida bo‘ladi:
korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga qishloq xo‘jalik ehtiyojlari uchun, davlat va jamoatning boshqa ehtiyojlari uchun ushbu moddaning to‘rtinchi xatboshisida aytilgan shartlarga rioya qilgan holda egalik qilish, foydalanish uchun va ijaraga yer berish;
O‘zbekiston Respublikasi qonunlari bilan belgilab qo‘yiladigan ro‘yxatga muvofiq olib qo‘yiladigan yerlar, shu jumladan alohida muhofaza etiladigan tabiiy hamda tarixiy-madaniy obyektlar va hududlar egallab turgan yerlar, shahar atrofi yerlari va shaharlarning yashil zonalari yerlari, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari va o‘quv yurtlarining tajriba maydonlari, birinchi guruhga mansub o‘rmonlarning yerlaridan tashqari barcha yerlarni katta-kichikligidan qat’i nazar olib qo‘yish;
Yer munosabatlarini tartibga solish sohasida quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ixtiyorida bo‘ladi:
O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yerlarni posyolka va qishloq o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari bilan, hokimiyatning tuman, shahar va viloyat idoralari bilan, shuningdek yerga egalik qiluvchilar va yerdan foydalanuvchilar bilan kelishilgan holda tasarruf etish;
yerlardan oqilona foydalanish, tuproq unumdorligini oshirish, tabiatni qo‘riqlash sohasidagi boshqa tadbirlar bilan kompleks tarzda yer resurslarini muhofaza qilish yuzasidan hokimiyat mahalliy idoralari bilan birgalikda respublika dasturlarini ishlab chiqish va ularni bajarish;
“Yer qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligini yuritish uchun korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga doimiy egalik qilish uchun, qonunlarda ko‘zda tutilgan hollarda esa boshqa maqsadlar uchun ham beriladi.
sanoat, transport hamda qishloq xo‘jaligi bilan shug‘ullanmaydigan boshqa korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga;
chet el yuridik shaxslari ishtirokidagi qo‘shma korxonalarga, xalqaro birlashmalarga hamda tashkilotlarga beriladi;
“Dehqon xo‘jaligi yuritish uchun ayrim shaxslarga yer uchastkalari meros qilib qoldirish huquqi bilan umrbod egalik qilish uchun va foydalanish uchun beriladi”;
“Yerni shartnoma asosida ijraga muayyan muddatga, qishloq xo‘jalik maqsadlari uchun esa kamida 10 yilga quyidagi idoralar beradilar:
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga — qishloq va posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari, hokimiyatning tuman va shahar idoralari;
ushbu ma’muriy tumandagi korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga — hokimiyatning tuman idoralari, boshqa tumanlardan kelgan xuddi shu xildagi yerga egalik qiluvchilar va yerdan foydalanuvchilarga esa hokimiyatning viloyat va shahar idoralari;
respublika hamda chet el yuridik shaxslari ishtirokidagi qo‘shma korxonalarga, xalqaro birlashmalarga va tashkilotlarga, shuningdek xorijiy davlatlarga, xalqaro tashkilotlarga, chet el yuridik shaxslari va fuqarolariga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi beradi”.
“Yer uchastkalarini ajratib berish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi hamda hokimiyat va o‘zini o‘zi boshqaruv mahalliy idoralari tomonidan qonunlarda belgilab qo‘yiladigan tartibda amalga oshiriladi”.
“Tegishli o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari hamda hokimiyat mahalliy idoralari o‘z vakolatlari doirasida qabul qilgan qarori bilan quyidagi hollarda barcha yer uchastkasiga yoki uning bir qismiga egalik qilish va undan foydalanish huquqi to‘xtatib qo‘yiladi:”;
3-bandidagi “tashkilotning” degan so‘z “tashkilot, dehqon xo‘jaligining” degan so‘zlar almashtirilsin.
“Muayyan viloyat uchun kadastr bahosiga muvofiq belgilanadigan alohida qimmatli mahsuldor sug‘oriladigan yerlarning, shuningdek alohida muhofaza qilinadigan tabiiy va tarixiy-madaniy obyektlar va hududlar egallab turgan yerlarning qishloq xo‘jaligiga taalluqli bo‘lmagan ehtiyojlar uchun olib qo‘yilishiga alohida hollarda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan yo‘l qo‘yiladi”.
“O‘zbekiston Respublikasida yerga egalik qilish va yerdan foydalanish uchun haq to‘lanadi. Yer uchun haq har yili yer solig‘i shaklida olinadi, uning miqdori yer uchastkasining sifatiga, joylashishiga va suv bilan ta’minlanish darajasiga qarab belgilanadi. O‘zini o‘zi boshqaruv idoralari hamda hokimiyat idoralari erni ijaraga bergan hollarda yer uchun haq ijara haqi shaklida olinadi, uning miqdori tomonlarning kelishuviga muvofiq belgilanadi va u yer solig‘i stavkasidan kam bo‘lmasligi kerak”;
“1. Davlat qo‘riqxonalari, milliy tabiat bog‘lari, dendrologiya bog‘lari, botanika bog‘lari, buyurtma qo‘riqxonalar, tarix va madaniyat yodgorliklari”;
“7. Yer uchastkasini yoki uning bir qismini ichki xo‘jalik ijarasi tartibida vaqtincha foydalanish uchun berish”;
“8. Qishloq xo‘jalik ekinlarini, daraxt va butalarni sug‘orish uchun hamda boshqa maqsadlar uchun sug‘orish manbalardan va kanallardan belgilangan limitlarga muvofiq suv olish huquqiga egadirlar”.
“6. Yer uchastkasini yoki uning bir qismini hokimiyat mahalliy idoralarining qaroriga binoan vaqtincha foydalanish uchun berish”;
“7. Qishloq xo‘jalik ekinlarini, daraxt va butalarni sug‘orish uchun hamda boshqa maqsadlar uchun sug‘orish manbalardan va kanallardan belgilangan limitlarga muvofiq suv olish”.
“Zararni qoplash to‘g‘risidagi nizolarni, agar tomonlarning biri fuqaro bo‘lsa, – sud ko‘rib chiqadi, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, shuningdek tadbirkorlik, qishloq xo‘jaligi yoki o‘rmon xo‘jaligi faoliyati bilan shug‘ullanayotgan fuqarolar o‘rtasidagi nizolarni esa xo‘jalik sudlari ko‘rib chiqadi”.
“O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga berilgan yer uchastkalari ularning xohishiga ko‘ra hokimiyatning tuman yoki shahar idoralari tomonidan avvalgi eriga teng qiymatli yer uchastkalari ajratilgach, shu yer uchastkasi olib berilayotgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar yangi joyda olib qo‘yilayotganining o‘rniga uy-joylar, ishlab chiqarish binolari va boshqa imoratlarni qurib berganidan keyin hamda ushbu Qonunning 50-moddasiga muvofiq boshqa barcha zararlarni to‘la hajmda to‘laganidan keyin davlat yoki jamoat ehtiyojlari uchun qaytarib olinishi mumkin”.
“Uy-joyga, chorboqqa nisbatan egalik huquqi fuqaroga o‘tgan (sotib olingan, xususiylashtirilgan, hadya qilingan yoxud merosga qolgan) taqdirda ana shu imoratlarga bo‘lgan egalik huquqi bilan birga ushbu imoratlar joylashgan barcha yer uchastkasiga egalik huquqi ham unga o‘tadi”.
“Shaxsiy yordamchi xo‘jalikni yuritish uchun beriladigan yer uchastkalarining aniq maydoni yer resurslarining mavjudligiga qarab va fuqarolarning oilalari ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirok etishini hisobga olgan holda, jamoa xo‘jaligida, boshqa jamoa korxonalarida – ularning yuqori boshqaruv idoralari tomonidan, davlat xo‘jaligida, boshqa qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlarida – ularning ma’muriyati tomonidan, ularning ustavlarida nazarda tutilgan hollarda esa ana shu korxona, muassasa va tashkilotlarning kengashlari tomonidan belgilanadi, mazkur Kengashlarning qarorlari qishloq va posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari tomonidan tasdiqlanadi”.
14. 23-moddaning ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi qismlari 21-moddaning beshinchi, oltinchi va yettinchi qismlari deb hisoblansin.
Dehqon xo‘jaligi yuritish uchun ayrim shaxslarga meros qilib qoldirish huquqi bilan umrbod egalik qilish uchun, foydalanish uchun yoki ijaraga kamida o‘n yil muddatga yer uchastkasi beriladi.
Dehqon xo‘jaligi yuritish uchun beriladigan yer uchastkasining hajmi mahalliy sharoitlarda, shuningdek dehqon xo‘jaligining miqdoriy tarkibini hisobga olgan holda har bir hol uchun hokimiyatning tuman idoralari tomonidan belgilanadi.
“Sug‘oriladigan yerlar alohida muhofaza qilinishi lozim, ularni sug‘orilmaydigan yerlar sirasiga o‘tkazilishi tuproq-meliorativ sharoitlarni va yerlarning suv bilan ta’minlanganligini, ulardagi mavjud suv resurslarini va bu suvlarga belgilangan limitlarni e’tiborga olib, hokimiyatning viloyat idoralari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishib amalga oshiriladi”.
3-bandi “sug‘oriladigan yerlarni” degan so‘zlardan oldin “meliorativ jihatdan nobop” degan so‘zlar bilan to‘ldirilsin;
7-bandi “ushbu Qonunning 53-moddasiga” degan so‘zlardan keyin “hamda boshqa qonun hujjatlariga” degan so‘zlar bilan to‘ldirilsin.
Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar hokimiyatning tegishli viloyat idoralarining qaroriga muvofiq yer ajratish loyihalariga asosan yerlari olib qo‘yilayotgan yer egalari va yerdan foydalanuvchilar bilan, shuningdek ularning yuqori idoralari bilan kelishilgan holda qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlariga, diniy va boshqa tashkilotlarga berib qo‘yiladi.
Yangi tuzilayotgan qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining erga doimiy egaligini rasmiylashtirish hamda tugatilayotgan va qayta tuzilayotgan (bo‘lib yoki qo‘shib yuborilayotgan)larining yerga egalik qilish huquqlarini to‘xtatish, ularni tuzish, tugatish yoki qayta tuzish to‘g‘risida vakolatli idoralar tomonidan qarorlar qabul qilinganidan keyin hokimiyatning tegishli viloyat idoralarining qaroriga binoan amalga oshiriladi.
Qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlariga, qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlarni doimiy egalik qilish uchun berib qo‘yish xo‘jalik faoliyati uchun qulay chegaralarda amalga oshiriladi, qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari hamda tashkilotlarining yerlari quroq bo‘lishiga, o‘zga yerlarga suqilib kirib qolishiga va boshqa kamchiliklarga ega bo‘lishiga, qoida tariqasida, yo‘l qo‘yilmaydi.
Qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlari egaligidagi quroq yerlarni, o‘zga yerlarga suqilib kirib qolgan yerlarni va boshqa kamchiliklarni tugatish ularning davlat yer tuzish loyiha tashkilotlari bilan o‘zaro kelishuviga binoan xo‘jaliklararo yer tuzilishi tartibida o‘tkaziladi”.
Qishloq xo‘jaligi sohasidagi kolxozlararo, davlat-kooperativ korxonalari va tashkilotlariga (kolxozlararo bo‘rdoqichilik xo‘jaliklariga, parrandachilik fermalari va shu kabilarga) qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar jamoa korxonasining yuqori boshqaruv idorasi, korxona va tashkilot ma’muriyatning qaroriga binoan, ularning ustavlarida nazarda tutilgan hollarda esa ana shu korxonalar va tashkilotlarning kengashlari tomonidan, ushbu Qonunning 28-moddasida belgilangan tartibda beriladi”.
Hokimiyatning tegishli viloyat idoralari qaroriga binoan jamoa va davlat xo‘jaliklari hamda qishloq xo‘jaligi korxonalari va tashkilotlarning (ilmiy-tadqiqot, o‘quv tashkilotlari, yordamchi qishloq xo‘jaliklaridan tashqari) bo‘linmalari negizida tuziladigan hamda ulardan chiqadigan kooperativlarga xo‘jalik yuritishning teng sharoitlari yaratilishi zarurligini e’tiborga olgan holda o‘zlari ilgari ishlab kelgan yerlardan yer uchastkalari beriladi. Bu yer uchastkalari mazkur korxonalarning yerlari tarkibidan olib qo‘yilishi lozim. Yer uchastkalarini berish tartibi va shartlari qonunlar bilan belgilanadi”.
“Shahar doirasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi, posyolka doirasi esa hokimiyat viloyat idoralari tomonidan belgilanadi va o‘zgartiriladi.
Shahar doirasidagi hamma yerlar hokimiyat shahar idoralari, posyolka doirasidagi yerlar esa posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv organlari ixtiyoridadir”.
Shaharlar va posyolkalarda yer uchastkalari hokimiyat shahar idoralari hamda posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari qarorlariga asosan beriladi. Bu qarorlarda rejalashtirish va qurilish olib borishning tasdiqlangan loyihalariga muvofiq yerlarni egalik qilish, foydalanish uchun va ijaraga berish shartlari belgilanadi.
Korxonalar, muassasalar va tashkilotlar hokimiyat shahar idoralari hamda posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralarining qaroriga muvofiq o‘zlariga biriktirib qo‘yilgan yerlardan vaqtincha foydalanish uchun boshqa korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga yer uchastkalari berishlari mumkin.
Shaharlarda va posyolkalarda yer uchastkalari hokimiyat shahar idoralari hamda posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralarining qarori asosida olib qo‘yiladi.
Shaharlarda, posyolkalarda qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi korxonlari, muassasalari va tashkilotlarining qishloq xo‘jaligi maqsadlarida foydalanayotgan yerlari va boshqa yerlarning olib qo‘yilishi ushbu Qonunning 14-moddasida belgilangan tartibda tegishli posyolka o‘zini o‘zi boshqaruv idoralarining, hokimiyatning tuman, shahar va viloyat idoralarining qarorlari bilan tasdiqlanadi.
Fuqarolar egaligidagi, mevali daraxtlar va butalar bilan band bo‘lgan yer uchastkalarini olib qo‘yish yoki fuqarolarga qarashli shaxsiy mulk huquqidagi uy-joylarni buzish bilan bog‘liq holda yer uchastkalarini olib qo‘yish ularga boshqa obod turar joy binosi berilganidan yoki ularning xohishiga ko‘ra teng qiymatli yer uchastkasi berilgan va yangi uy qurib yoki eski uy ko‘chirib berilganidan so‘ng, shuningdek ko‘rilgan zarar qiymati to‘la hajmda qoplanganidan keyin hokimiyat shahar va viloyat idoralarining qarori asosida amalga oshiriladi.
O‘zboshimchalik bilan egallab olingan yerlar yer egalari hamda yerdan foydalanuvchilar qilgan xarajatlar to‘lanmay va ko‘rgan zarar qiymati qoplanmasdan sud tartibida olib qo‘yiladi”.
“Umum foydalanishdagi yerlardan hokimiyatning shahar idoralari yoki posyolkalarning o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari qaroriga muvofiq yengil imorat va inshootlar (savdo rastalari, do‘konchalar, reklama inshootlari va shu kabilar) qurishda vaqtincha foydalanish uchun ijara shartlarida korxonalar, tashkilotlar, muassasalar va fuqarolarga yer uchastkalari berilishi mumkin”.
“Sanoat, transport, aloqa va xalq xo‘jaligi boshqa tarmoqlarining korxonalari, muassasalari va tashkilotlari o‘zlari foydalanmayotgan yerlarni hokimiyat tumanlar va shahar idoralari qaroriga muvofiq qonunlarda belgilab qo‘yilgan tartibda va shartlarda qishloq xo‘jalik maqsadlari uchun fuqarolar, jamoa xo‘jaliklari, davlat xo‘jaliklari, dehqon xo‘jaliklari, boshqa korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga vaqtincha foydalanishga beradilar”.
birinchi va uchinchi qismidagi “qo‘riqxonalar” degan so‘z “davlat qo‘riqxonalari” degan so‘zlar bilan almashtirilsin.
28. 49-moddaning birinchi qismi “korxonalar” degan so‘zdan oldin “fuqarolar” degan so‘z bilan to‘ldirilsin.
“davlat qo‘riqxonalari, buyurtma qo‘riqxonalar, milliy tabiat bog‘lari, tabiat yodgorliklari, suv havzalari, suv ta’minoti manbalari, kurortlar tevaragida, daryolar, kanallar, suv tashlamalari, yo‘llar, quvurlar, elektr ta’minoti va aloqa liniyalari yoqasida muhofaza, sanitariya va ihota tegralari belgilanishi munosabati bilan huquqlari cheklanishidan”;
30. 51-moddaning ikkinchi qismidagi uchinchi xatboshida “maktab va davolash muassasalari” degan so‘zlar “maktabgacha tarbiya va davolash muassasalari” degan so‘zlar bilan almashtirilsin.
“Yerdan foydalanish hamda uni muhofaza qilish ustidan davlat nazoratini hokimiyat va o‘zini o‘zi boshqaruv mahalliy idoralari, shuningdek bu ishga maxsus vakil qilingan idoralar amalga oshiradilar”.
“Xo‘jaliklararo va xo‘jalik ichidagi yer tuzish loyihalari jamoa xo‘jaliklarida — xo‘jalik a’zolarining umumiy yig‘ilishi yoki vakillar yig‘ilishi tomonidan, davlat xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi hamda o‘rmon xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarida — ma’muriyat tomonidan, ularning ustavlarida nazarda tutilgan hollarda esa ana shu korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning kengashlari tomonidan ko‘rib chiqiladi va qabul qilinadi, shuningdek manfaatdor tashkilotlar bilan kelishiladi”.
Korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar o‘rtasidagi yer xususidagi nizolar hokimiyat idoralari tomonidan ushbu Qonunda belgilangan vakolatlarga muvofiq, sud yoki xo‘jalik sudlari tomonidan qonunlarda belgilangan tartibda hal qilinadi.
Yerga oid munosabatlar bilan bog‘liq bo‘lgan mulkiy nizolar sud yoki xo‘jalik sudlari tomonidan ularning vakolatlariga muvofiq hal qilinadi.
Qishloqlar yoki posyolkalar hududida yerga egalik qilish va yerdan foydalanish masalalarida fuqarolar o‘rtasida chiqqan nizolar tegishli o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari tomonidan hal qilinadi.
Shahar hududida yerga egalik qilish va yerdan foydalanish masalalarida korxonalar, muassasalar, tashkilotlar bilan fuqarolar o‘rtasida chiqqan nizolar, shuningdek fuqarolararo nizolar hokimiyatning shahar idoralari tomonidan hal qilinadi.
Yerga egalik qilish va yerdan foydalanish masalalarida mahalliy bo‘ysunuvdagi korxonalar, muassasalar va tashkilotlar o‘rtasida, shuningdek mazkur korxonalar, muassasalar va tashkilotlar bilan fuqarolar o‘rtasida chiqqan nizolar hokimiyatning tuman idoralari tomonidan hal qilinadi.
Tomonlarning biri respublikaga bo‘ysunuvchi korxona, muassasa va tashkilot bo‘lgan hollardagi nizolar hamda bir viloyatning turli tumanlariga qarashli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar o‘rtasida chiqqan nizolar hokimiyatning viloyat idoralari tomonidan hal qilinadi.
Turli viloyatlarga yoki viloyatlardan biri va Qoraqalpog‘iston Respublikasiga qarashli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar o‘rtasida yer to‘g‘risida chiqqan nizolarni hal qilish O‘zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi tasarrufiga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasining korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining boshqa davlat hududidagi yerga egalik qilish va undan foydalanish masalalariga oid nizolar, shuningdek boshqa davlatlarning korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yerga egalik qilish hamda undan foydalanish masalalariga oid nizolar O‘zbekiston Respublikasi va manfaatdor davlat vakillaridan tenglik asosida tuziladigan komissiya tomonidan ko‘rib chiqiladi.
Shaharlar, posyolkalar va qishloq aholi manzilgohlarida umumiy yer uchastkasidan foydalanish tartibi xususida yakka tartibda qurilgan imoratlarga birga egalik qiluvchilar o‘rtasida chiqqan nizolar sudlar tomonidan ko‘rib chiqiladi.
Umumiy yer uchastkasidan foydalanish tartibi fuqarolarga tegishli imoratlarning qismlarini hisobga olgan holda belgilanadi”.
“Hokimiyat mahalliy idoralarining yer xususidagi nizo yuzasidan chiqargan qaroriga tomonlarning biri norozi bo‘lgan taqdirda tomonlardan biri fuqaro bo‘lganida sudga, yer xususidagi nizo korxonalar, muassasalar va tashkilotlar o‘rtasida chiqqanida esa — O‘zbekiston Respublikasining xo‘jalik sudlariga shikoyat qilinishi mumkin”.
35. 14, 15, 16, 18, 36, 37, 39, 40, 47, 49, 51, 52, 58, 60, 61, 64-moddalardagi “xalq deputatlari Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari”, “xalq deputatlari mahalliy Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari”, “xalq deputatlari qishloq (posyolka) Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari”, “xalq deputatlari shahar Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari”, “xalq deputatlari rayon Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari”, “xalq deputatlari oblast Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari” degan atamalar “o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari va hokimiyat idoralari”, “o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari va hokimiyat mahalliy idoralari”, “qishloq (posyolka) o‘zini o‘zi boshqaruv idoralari”, “hokimiyatning shahar idoralari”, “hokimiyatning tuman idoralari”, “hokimiyatning viloyat idoralari”, degan atamalar bilan almashtirilsin.
37. Qonunning rus tilidagi matni 55, 60-moddalarida “qo‘llangan “krestyanskoye”, “krestyankix” degan so‘zlar “dexkanskoye”, “dexkanskix” degan so‘zlar bilan almashtirilsin.
38. 10, 11, 14, 22, 24, 27, 37, 40, 60-moddalardagi “kolxozlar, sovxozlar va boshqa” degan so‘zlar chiqarib tashlansin.
39. 11, 21, 24, 35, 37, 56-moddalardagi “davlat, kooperativ va jamoat” degan so‘zlar chiqarib tashlansin.
40. 3, 22, 31, 33, 36, 37, 60-moddalardagi “shahar posyolkalarining”, “shahar posyolkalarida” degan so‘zlar “posyolkalarning”, “posyolkalarda” degan so‘zlar bilan almashtirilsin.
42. 50-moddadagi “davlat hakamligi idoralari” degan so‘zlar “xo‘jalik sudlari” degan so‘zlar bilan almashtirilsin.