Ҳужжат кучини йўқотган " " 19.05.2018
|
LexUZ шарҳи
(Ўзбекистон Республикаси Олий Хўжалик суди Пленумининг 2008 йил 30 декабрдаги 189-сонли қарори асосида киритилган ўзгаришлар билан)
LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 19 майдаги 17-сонли «Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси қабул қилинганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Олий хўжалик суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш, шунингдек айримларини ўз кучини йўқотган деб топиш тўғрисида»ги қарорига асосан ўз кучини йўқотган.
Кассация инстанциясида ишларни кўришда Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг (бундан буён матнда ХПК деб юритилади) бир хилда қўлланилишини таъминлаш мақсадида, «Судлар тўғрисида»ги Қонуннинг 47-моддасига асосан, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленуми қарор қилади:
2. ХПКнинг 173-моддасига мувофиқ ишда иштирок этувчи шахслар, шунингдек ишда иштирок этишга жалб қилинмаган, аммо ҳуқуқ ва мажбуриятлари тўғрисида суд ҳал қилув қарори ёки қарор қабул қилган шахслар хўжалик судининг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарори ҳамда апелляция инстанциясининг қарори устидан кассация шикояти, прокурор эса кассация протести беришга ҳақлидир.
(2-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги 271-сонли қарори таҳририда)
(2-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги 271-сонли қарорига асосан иккинчи ва учинчи хатбошиларга алмаштирилган)
3. Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судининг кассация инстанцияси, ХПКнинг 174-моддасига мувофиқ, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар хўжалик судларининг биринчи ва апелляция инстанцияларида қабул қилинган, қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорлари ва қарорларнинг қонунийлигини текширади.
4. ХПКнинг 175-моддасига мувофиқ кассация шикояти (протести) Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судига ҳал қилув қарори, қарор қабул қилган хўжалик суди орқали берилади.
(4-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2016 йил 23 декабрдаги 307-сонли қарори таҳририда)
Ҳал қилув қарори, қарор қабул қилган хўжалик суди, агарда ХПКнинг 180-моддасида назарда тутилган кассация шикоятини (протестини) қайтариш асослари мавжуд бўлмаса, беш кунлик муддатда кассация шикоятини (протестини) иш билан бирга Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судига юборади. Бундай асослар мавжуд бўлган тақдирда биринчи инстанция судининг судьяси кассация шикоятини (протестини) ХПК 180-моддасининг иккинчи ва учинчи қисмларига асосан қайтаради.
5. ХПКнинг 176-моддасига мувофиқ, кассация шикояти (протести) ҳал қилув қарори, қарор қонуний кучга киргандан сўнг бир ой мобайнида берилиши мумкин. Ҳал қилув қарори, қарор устидан шикоят қилиш (протест келтириш) муддати у қабул қилинган сананинг эртасидан бошлаб ҳисобланади.
ХПКнинг 149 ва 150-моддаларига мувофиқ қабул қилинган қўшимча ҳал қилув қарорлари, қарорлар ва ажримлар ҳам кассация тартибида алоҳида шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкин.
(5-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги 271-сонли қарори таҳририда)
6. Кассация шикоятининг (протестининг) мазмуни ХПКнинг 177-моддаси талабларига мос бўлиши керак.
Кассация шикоятини имзолаш ваколатини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим этилмаганда кассация инстанцияси суди ХПК 88-моддасининг 3-бандига мос ҳолда кассация шикоятини кўрмасдан қолдиради.
7. Судлар шуни эътиборга олишлари керакки, ХПК 180-моддасининг биринчи қисмида кўрсатилган кассация шикоятини (протестини) қайтариш асослари рўйхати қатъий ҳисобланади ва кенгайтирилган тарзда талқин қилинмайди.
Бир вақтнинг ўзида бир неча ишлар бўйича қабул қилинган ҳал қилув қарорлари, қарорлар, шунингдек қонуний кучга кирмаган ҳал қилув қарори устидан берилган кассация шикояти (протести)ни қабул қилиш ХПКнинг 117-моддаси биринчи қисми 1-бандига мос ҳолда рад этилади. Агар кўрсатилган ҳолатлар кассация шикояти (протести) иш юритишга қабул қилингандан кейин аниқланса, шикоят (протест) бўйича кассация инстанциясида иш юритиш ХПК 86-моддасининг 1-бандига мос ҳолда тугатилади.
Кассация шикояти (протести) хўжалик судига ўтказиб юборилган апелляция шикояти (протести)ни бериш муддатини тиклаш тўғрисидаги илтимоснома билан апелляция шикояти (протести) берилгандан кейин келиб тушган ва бу илтимоснома қаноатлантирилган ҳолларда кассация шикояти (протести)ни қабул қилиш ХПК 117-моддаси биринчи қисмининг 3-бандига мос ҳолда рад этилади. Кассация шикояти (протести)нинг қабул қилишни рад этилиши шикоят (протест) берувчига апелляция инстанциясида қарор (ажрим) қабул қилингандан сўнг кассация шикояти (протести) билан хўжалик судига қайта мурожаат этишига тўсқинлик қилмайди, агар шикоят (протест)ни бериш асослари йўқолмаган бўлса.
(7-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2013 йил 5 декабрдаги 255-сонли қарори таҳририда)
ХПКнинг 99-моддасига мувофиқ ўтказиб юборилган муддатни тиклаш ҳақидаги ажрим устидан шикоят (протест) қилиниши мумкин эмас.
Агар кассация шикояти (протести) ХПК 180-моддаси биринчи қисмининг 5-бандида назарда тутилган асос билан, яъни кассация шикояти (протести) белгиланган муддат ўтганидан кейин берилган ва ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисида илтимоснома бўлмаса ёхуд илтимоснома рад этилган бўлса, ушбу шахс томонидан такроран кассация шикояти (протести) билан мурожаат этилса, кассация шикояти (протести) ХПК 117-моддаси биринчи қисмининг 1-бандига мос ҳолда қабул қилиниши рад этилади.
(7.1-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2016 йил 23 декабрдаги 307-сонли қарорига асосан тўққизинчи хатбоши билан тўлдирилган)
7.2. Кассация шикоятини (протестини) қайтариш учун асос бўлган ҳолатлар бартараф этилганидан сўнг, шикоят берган (протест келтирган) шахс, ХПК 180-моддасининг бешинчи қисмида назарда тутилган ҳолларда ва тартибда, хўжалик судига кассация шикояти (протести) билан умумий тартибда ҳал қилув қарори, қарор қонуний кучга киргандан сўнг бир ой ичида мурожаат қилишга ҳақли.
8. Кассация шикояти ҳал қилув қарори, қарор устидан шикоят қилишга ҳуқуқи бўлмаган шахс томонидан берилганда ёки кассация шикояти (протести) кассация тартибида шикоят берилмайдиган (протест келтирилмайдиган) суд ҳужжати устидан берилганда биринчи инстанцияси судининг судьяси ХПК 117-моддаси биринчи қисмининг 1-бандига мос ҳолда шикоятни (протестни) қабул қилишни рад этади. Агар кўрсатилган ҳолатлар кассация шикояти (протести) иш юритишга қабул қилингандан кейин аниқланса, шикоят (протест) бўйича кассация инстанциясида иш юритиш ХПК 86-моддасининг 1-бандига мос ҳолда тугатилади.
Кассация инстанциясида олдин мазмунан кўрилган иш бўйича қабул қилинган ҳал қилув қарори, қарор устидан берилган кассация шикоятини (протестини) қабул қилиш ХПК 117-моддаси биринчи қисмининг 2-бандига мос ҳолда рад этилади.
9. Кассация шикоятини (протестини) иш юритишга қабул қилиш тўғрисидаги ажримни кассация инстанцияси судининг судьяси чиқаради (ХПКнинг 181-моддаси).
Ажримда кассация шикоятини (протестини) кўриш вақти ва жойи кўрсатилади. Ажрим ишда иштирок этувчи шахсларга, кассация протестини келтирган прокурорга, шунингдек ХПК 188-моддаси учинчи қисмининг 5-бандига мувофиқ шикоят берган шахсга ХПКнинг 124-моддасида назарда тутилган тартибда юборилади.
(9-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2013 йил 5 декабрдаги 255-сонли қарори таҳририда)
10. ХПКнинг 182-моддасига мувофиқ, кассация инстанцияси суди ишда иштирок этувчи шахсларнинг, шунингдек ХПК 188-моддаси учинчи қисмининг 5-бандига мувофиқ кассация шикоятини берган шахсларнинг илтимосига кўра, агар ариза берувчи шундай чораларни кўрмаслик ҳал қилув қарори, қарорнинг қайтарма ижросини қийинлаштириши ёки бажариб бўлмайдиган қилиб қўйиши мумкинлигини исботласа, кассация инстанциясида иш юритиш тугагунга қадар биринчи ва апелляция инстанцияларида қабул қилинган ҳал қилув қарори, қарорнинг ижросини тўхтатиб қўйишга ҳақли.
11. ХПКнинг 183-моддасига мувофиқ, кассация инстанциясида иш ХПКнинг 22-бобида назарда тутилган хусусиятлар билан хўжалик судининг биринчи инстанциясида иш кўриш қоидалари бўйича кўриб чиқилади. Кассация инстанцияси судининг мажлиси видеоконференцалоқа режимида ўтказилиши мумкин. Бунда фақат биринчи инстанция учун белгиланган қоидалар қўлланилмайди.
(11-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги 271-сонли қарори таҳририда)
Кассация инстанциясида, хусусан, низоларни ҳал этиш учун ҳакамлик судларига топшириш (ХПКнинг 25-моддаси), ишга дахлдор бўлмаган тарафни алмаштириш (ХПКнинг 38-моддаси), даъвонинг асослари ва предметини ўзгартириш, даъво талаблари миқдорини ўзгартириш, даъводан тўлиқ ёки қисман воз кечиш (ХПКнинг 40-моддаси), ишга низо предметига нисбатан мустақил талаблар билан арз қилувчи учинчи шахсларнинг киришиши (ХПКнинг 41-моддаси), ишга низо предметига нисбатан мустақил талаблар билан арз қилмайдиган учинчи шахсларнинг киришиши (уларни ишда иштирок этишга жалб қилиш) (ХПКнинг 42-моддаси), бир нечта даъво талабларини бирлаштириш ва ажратиш (ХПКнинг 115-моддаси), қарши даъво тақдим этиш (ХПКнинг 120-моддаси) ҳақидаги қоидалар қўлланилмайди. Шунингдек, ишни ўзининг иштирокисиз кўриб чиқишга розилик бермаган даъвогарнинг иштирокисиз низонинг ҳал этилишига йўл қўйилмаслиги (ХПК 130-моддасининг учинчи қисми) ҳақидаги қоида ҳам қўлланилмайди. Бундан келиб чиқадики, ишда иштирок этувчи шахслар кассация инстанциясининг суд мажлисида иштирок этмаган ҳолларда, агар улар тегишли тартибда ишни муҳокама этиш вақти ва жойи ҳақида хабардор қилинган бўлсалар, иш уларнинг иштирокисиз кўриб чиқилиши мумкин.
Кассация инстанцияси суди ХПКнинг 186-моддасига мос ҳолда биринчи инстанция судида арз қилинмаган янги талабларни қабул қилишга ёки кўриб чиқишга ҳақли эмас. Бунда янги талаблар деганда, биринчи инстанция судида кўриб чиқилмаган моддий-ҳуқуқий талаблар, шунингдек биринчи инстанция судида ишни кўришда иштирок этмаган шахсга нисбатан билдирилган талаблар тушунилади.
(11-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2016 йил 23 декабрдаги 307-сонли қарорига асосан учинчи ва тўртинчи хатбошилар билан тўлдирилган)
12. Кассация шикояти (протести) хўжалик суди томонидан иш юритишга қабул қилинган бўлиб, кассация шикоятини берган шахс қарор қабул қилингунга қадар ундан воз кечса, протест келтирган прокурор ёки юқори турувчи прокурор суд мажлиси бошланишидан олдин протестни чақириб олса ва ХПКнинг 184-моддасига кўра суд томонидан кассация шикоятидан воз кечиш қабул қилинса, агар ҳал қилув қарорига, қарорга нисбатан ишда иштирок этувчи бошқа шахслар томонидан шикоят берилмаган бўлса, кассация инстанцияси суди кассация инстанциясида иш юритишни тугатади ва бу ҳақда ажрим чиқаради.
Ушбу банднинг биринчи хатбошисида кўрсатилган асослар бўйича кассация инстанциясида иш юритишни тугатиш ишда иштирок этувчи бошқа шахсларга кассация шикояти (протести) билан мурожаат қилишга тўсқинлик қилмайди.
13. Агар кассация шикояти (протести) иш юритишга қабул қилингандан сўнг биринчи ёки апелляция инстанциясининг ҳал қилув қарорини, қарорини янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш тўғрисида ариза берилса, шикоят (протест) бўйича иш юритиш ХПК 82-моддаси биринчи қисмининг 1-бандига биноан тўхтатиб қўйилади, иш эса ХПКнинг 24-боби тартибида кўриш учун тегишли инстанцияга юборилади.
14. Кассация инстанцияси суди ишни кўриб чиқишда суд томонидан иш учун аҳамиятли ҳолатларнинг тўлиқ текширилганлигини, суд аниқланган деб топган ҳолатларнинг исботланганлигини, моддий ва процессуал ҳуқуқ нормалари тўғри қўлланганлигини текширади. Бунда суд кассация шикоятида баён этилган важлар билан чекланмаслиги керак. Шунингдек, суд ҳал қилув қарори, қарор ишда иштирок этишга жалб қилинмаган шахсларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларига таъсир этмаганлигини ҳам текширади, чунки ХПК 188-моддаси учинчи қисмининг 5-бандига мувофиқ кўрсатиб ўтилган қонун бузилиши ҳал қилув қарорини, қарорни бекор қилишга асос бўлади.
15. Шуни эътиборга олиш керакки, ХПКнинг 187-моддасида санаб ўтилган кассация инстанцияси судининг ваколатлари қатъий бўлиб, уларни кенгайтирилган тарзда талқин қилишга йўл қўйилмайди.
(15-банднинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2015 йил 30 сентябрдаги 286-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(15-банднинг тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2015 йил 30 сентябрдаги 286-сонли қарорига асосан чиқарилган)
15.1. Кассация инстанцияси суди ХПК 188-моддасининг учинчи қисмида назарда тутилган асослар мавжуд бўлган ҳоллардагина ҳал қилув қарори (қарор)ни бекор қилиш ҳамда ишни янгидан кўриш учун биринчи ёки апелляция инстанцияси судига юборишга ҳақли.
Судлар эътиборга олишлари керакки, мазкур модда учинчи қисмининг 9-бандида назарда тутилган арз қилинган талаб бўйича қарорнинг қабул қилинмаганлигига даъвонинг асоси ёки предметини ўзгартириш, даъво талабларининг миқдорини кўпайтириш ёки камайтириш тўғрисидаги аризаларда, қарши даъво аризада кўрсатилган талаблар бўйича ҳал қилув қарори ва (ёки) қарорнинг қабул қилинмаганлиги ҳам киради.
ХПК 188-моддасининг учинчи қисмида назарда тутилган асосларнинг рўйхати тугал ҳисобланади ва унинг кенгайтирилган тарзда талқин қилинишига йўл қўйилмайди.
15.2. Кассация инстанцияси суди даъво аризасини (аризани) қабул қилишни рад этиш, даъво аризасини қайтариш, апелляция шикоятини (протестини) қайтариш, иш юритишни тўхтатиб туриш, иш юритишни тугатиш, даъвони кўрмасдан қолдириш тўғрисидаги ажрим (қарор)ни бекор қилган тақдирда, ХПК 172-моддасининг учинчи қисмига мос ҳолда иш ажрим ва (ёки) қарор бекор қилинган суд инстанциясига кўриш учун ўтказилади.
(15.2-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2016 йил 17 июндаги 299-сонли қарори таҳририда)
Ҳал қилув қарорини бекор қилиш ва ишни янгидан кўриш учун биринчи инстанция судига юбориш ҳақидаги апелляция инстанцияси судининг қарори бекор қилинган тақдирда, иш апелляция инстанциясига ХПК 188-моддаси учинчи қисмининг 9-бандига мос ҳолда ўтказилади. Агар кассация шикояти (протести) апелляция инстанцияси судининг бундай қарори билан бирга биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори устидан ҳам берилган бўлса, ушбу қоида қўлланилмайди.
(15.2-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2016 йил 23 декабрдаги 307-сонли қарорига асосан иккинчи хатбоши билан тўлдирилган)
16. ХПК 188-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ, процессуал ҳуқуқ нормалари бузилган ёки нотўғри қўлланилган ҳолларда, агар бу қонун бузилиши нотўғри ҳал қилув қарорининг, қарорнинг қабул қилинишига олиб келган ёхуд олиб келиши мумкин бўлса, ҳал қилув қарори, қарор бекор қилинади ёки ўзгартирилади. Бундай оқибатларнинг мавжудлиги ҳар бир аниқ ҳолатда кассация инстанцияси суди томонидан баҳоланади.
16.1. Моддий ҳамда процессуал ҳуқуқ нормаларининг нотўғри қўлланилиши (ХПК 188-моддасининг учинчи қисмида назарда тутилган асослар бундан мустасно) кассация инстанцияси суди томонидан биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарорини ёки апелляция инстанцияси судининг қарорини ўзгартириш ёхуд бекор қилиш ҳамда янги қарор қабул қилиш, иш юритишни тугатиш ёки даъвони кўрмасдан қолдириш учун асос бўлади.
(16.1-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2015 йил 30 сентябрдаги 286-сонли қарорига асосан киритилган)
17. Кассация инстанцияси судининг қарори ХПКнинг 189-моддаси талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
(17-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2013 йил 5 декабрдаги 255-сонли қарорига асосан учинчи хатбоши билан тўлдирилган)
(17-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги 271-сонли қарорига асосан тўртинчи хатбоши билан тўлдирилган)
18. Ишни кассация инстанциясида кўрган хўжалик судининг қарорида баён қилинган кўрсатмалари, ХПКнинг 190-моддаси талабларига мувофиқ, шу ишни янгидан кўраётган суд учун мажбурийдир. Ушбу кўрсатмаларни бажармаслик иш ҳолатларининг тўлиқ аниқланмаганлигига олиб келган бўлса, ишни янгидан кўришда қабул қилинган ҳал қилув қарорини, қарорни бекор қилишга асос бўлиши мумкин.
19. Ишни кассация тартибида кўришда ташкилот, давлат органи ёки бошқа орган, мансабдор шахс ёхуд фуқаронинг фаолиятида қонун ҳужжатларининг бузилиши аниқланган тақдирда кассация инстанцияси суди ХПКнинг 152-моддасига асосан хусусий ажрим чиқариши мумкин.
(19-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2013 йил 5 декабрдаги 255-сонли қарори таҳририда)
21. Хўжалик судининг шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкин бўлган ажримлари устидан кассация шикояти (протести) ХПКда назарда тутилган ҳолларда берилади (келтирилади).
ХПК 191-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ, хўжалик судининг ажримларига нисбатан берилган кассация шикоятлари (протестлари) хўжалик судининг ҳал қилув қарори ва қарори устидан бериладиган кассация шикоятларини (протестларини) қабул қилиш ва кўриб чиқиш учун белгиланган тартиб асосида қабул қилинади ва кўриб чиқилади.
22. Кассация инстанцияси суди ХПКнинг 150-моддасига мувофиқ ўзи қабул қилган қарорни тушунтириб беришга, йўл қўйилган ёзувдаги хатолар, ҳарфий хатолар ва ҳисоб-китобдаги янглишишларни тузатишга ҳақли.
(22-банд Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2015 йил 19 июндаги 284-сонли қарори таҳририда)
23. Суд харажатларини тақсимлаш кассация инстанцияси суди томонидан ХПКнинг 95-моддасида белгиланган қоидаларга асосан амалга оширилади.
Кассация шикояти уни берган шахсга қайтарилган ҳолда тўланган давлат божи ХПК 93-моддасининг учинчи қисмига мувофиқ қайтарилиши керак.