O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-son “Mehnatni muhofaza qilishga doir me’yoriy hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish va ishlab chiqish to‘g‘risida”gi va 2010-yil 20-iyuldagi 153-son “Mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarorlariga muvofiq buyuraman:
1. Kabel ishlab chiqarish xodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
O‘zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 2015-yil 18-dekabrdagi 57-B-son buyrug‘iga
ILOVA
ILOVA
Oldingi tahrirga qarang.
Mazkur Qoidalar kabel ishlab chiqarish xodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish qoidalarini belgilaydi.
(muqaddima O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
1. Mazkur Qoidalar kabel ishlab chiqarish bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlarga (bundan buyon matnda tashkilotlar deb yuritiladi) taalluqlidir.
2. Mazkur Qoidalar talablari ishlab chiqarish binolari va inshootlarini loyihalash, qurish va qayta qurishda, texnologik jarayonlarni va sexlarni texnik jihozlash va qayta jihozlashda hamda uskunalardan foydalanishda hisobga olinishi lozim.
3. Mazkur Qoidalar texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablari bajarilishi shartligini istisno etmaydi.
4. Tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilishga doir qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarga rioya etilishi ustidan davlat nazorati bunga maxsus vakolat berilgan davlat organlari tomonidan, jamoatchilik nazorati esa mehnat jamoalari va kasaba uyushmasi tashkilotlari tomonidan saylanadigan mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha vakillar tomonidan amalga oshiriladi
5. Tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilish borasidagi ishlarni tashkil qilish Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 273, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshiriladi.
mehnat sharoitlari va mehnatni muhofaza qilish ishlarini yaxshilash, sanitariya-sog‘lomlashtirish bo‘yicha qoidalarni o‘z ichiga olgan jamoa shartnomasi;
Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 15-sentabrdagi 263-sonli qarori bilan tasdiqlangan Ish o‘rinlarini mehnat sharoitlari va asbob-uskunalarning jarohatlash xavfliligi yuzasidan attestatsiyadan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizomga muvofiq yuritiladigan ish joyining mehnat sharoitlari xaritasi;
xodimlar va muhandis-texnik xodimlarni o‘qitish, yo‘l-yo‘riq berish va bilimlarini sinovdan o‘tkazish dasturlari;
xodimlarga yong‘inga qarshi yo‘l-yo‘riq berish va yong‘in-texnikaviy minimum mashg‘ulotlarini o‘tkazish dasturi;
Oldingi tahrirga qarang.
7. O‘zbekiston Respublikasi “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining 12-moddasiga muvofiq, ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshiruvchi, xodimlarining soni ellik kishi va undan ortiq bo‘lgan har bir tashkilotda mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya etilishini ta’minlash, ularning bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida mehnatni muhofaza qilish xizmati tashkil etiladi yoki mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha tegishli tayyorgarlikka ega bo‘lgan mutaxassis lavozimi joriy etiladi. Ellikta va undan ortiq transport vositasi mavjud bo‘lgan tashkilotda yo‘l harakati xavfsizligi xizmati ham tashkil etiladi yoki yo‘l harakati xavfsizligi bo‘yicha mutaxassis lavozimi joriy etiladi.
Xodimlarining soni ellik nafardan kam bo‘lgan tashkilotda mehnatni muhofaza qilish xizmatini tashkil etish yoki mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha mutaxassis lavozimini joriy etish to‘g‘risidagi qaror ish beruvchi tomonidan mazkur tashkilot faoliyatining o‘ziga xos xususiyati hisobga olingan holda qabul qilinadi.
(7-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
Oldingi tahrirga qarang.
8. Mehnatni muhofaza qilish xizmati va yo‘l harakati xavfsizligi xizmati tashkilotning mustaqil tarkibiy bo‘linmalari bo‘lib, ular bevosita tashkilot rahbariga bo‘ysunadi.
(8-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
9. Mehnatni muhofaza qilish xizmatining mutaxassislari lavozim yo‘riqnomasiga binoan ularning majburiyatlari jumlasiga kiritilmagan boshqa ishlarni bajarishga jalb qilinishi mumkin emas.
Oldingi tahrirga qarang.
10. Tashkilotlarda mehnat faoliyati bilan bog‘liq ravishda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalar va boshqa jarohatlanishlarni tekshirish va hisobini yuritish Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 6-iyundagi 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining mehnat vazifalarini bajarish bilan bog‘liq boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
(10-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
11. Xodimlar o‘z kasblari va ish turlari bo‘yicha o‘qishlari, ularning bilimlari sinovdan o‘tkazilishi va ularga yo‘l-yo‘riq berilishi kerak.
12. Xodimlarning mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha bilimlarini sinovdan o‘tkazish Mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 272, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshiriladi.
13. Har bir kasb va ish turlari uchun mehnat muhofazasi bo‘yicha yo‘riqnomalar Mehnat muhofazasi bo‘yicha yo‘riqnomalarni ishlab chiqish to‘g‘risidagi nizomga (ro‘yxat raqami 870, 2000-yil 7-yanvar) muvofiq ishlab chiqiladi hamda tashkilot xodimlarini va ish joylarini ushbu yo‘riqnomalar bilan ta’minlash tashkilot rahbariyati zimmasiga yuklatiladi.
14. Tashkilotlar GOST 17.2.3.02-78 “Tabiatni muhofaza qilish. Atmosfera. Sanoat korxonalari zararli moddalarining yo‘l qo‘yiladigan chiqarishlarini o‘rnatish qoidalari” bo‘yicha xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari, ularning tavsifi, yuzaga kelish manbalari, xodimlarga ta’sir qilish xususiyatlari va salomatlik uchun xavflilik darajasi va kelgusidagi oqibatlari to‘g‘risida to‘liq va xolisona ma’lumotga ega bo‘lishi lozim.
15. Ish joylaridagi ishlab chiqarish muhiti hamda xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari to‘g‘risidagi ma’lumotlar ishlab chiqarish muhitining fizik, kimyoviy, radiologik, mikrobiologik va mikroiqlim o‘lchovi natijalari, shuningdek mehnat sharoitlarini attestatsiya qilish orqali belgilanishi kerak.
16. Yangi zararli moddalar paydo bo‘lishiga yoki xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari yo‘qolishiga olib keladigan texnologik jarayonlar o‘zgarganda, xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari to‘g‘risidagi ma’lumotlarga tashkilot rahbari tomonidan tegishli o‘zgartirishlar kiritilishi lozim.
18. Lavozim yo‘riqnomalariga muvofiq, xavfli moddalar bilan bajariladigan ishlarni, balandlikda, ifloslangan havo va suv muhitida, yuqori harorat va namlik sharoitida bajariladigan ishlarni, bug‘ va suv isitish qozonlari, yuk ko‘tarish mexanizmlari, bosim ostida ishlaydigan sig‘imlar, elektr qurilmalarga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq ishlarni hamda tegishli tarmoq tarif-malaka ma’lumotnomasiga muvofiq boshqa xavfli ishlarni bajarishni nazarda tutuvchi kasblar o‘ta xavfli kasblar ro‘yxatiga, mazkur vazifalarni bir martalik topshiriq asosida bajarilishini nazarda tutuvchi ishlar o‘ta xavfli ishlar ro‘yxatiga kiritilishi zarur.
19. O‘ta xavfli ishlarni bajarish faqat belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan naryad-ruxsatnomaga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
20. Barcha xodimlar o‘ta xavfli ishlarni bajarish topshirig‘ini olishdan oldin, mehnat muhofazasi bo‘yicha yo‘l-yo‘riq olishlari va ishlarni xavfsiz bajarish usullarini o‘zlashtirishlari shart.
21. O‘ta xavfli ishlarni rejalashtirish, tashkillashtirish va xavfsiz bajarish belgilangan talablarga muvofiq amalga oshirilishi uchun tashkilot rahbariyati javobgardir.
22. Xodimlar xavfli va zararli ishlab chiqarish omillaridan jamoaviy va yakka tartibdagi himoya vositalari bilan himoyalangan bo‘lishi lozim.
23. Jamoaviy himoya vositalari xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari ishlab chiqarish xonalari va ish joylaridagi barcha xodimlarga ta’sir qilgan taqdirda qo‘llanilishi zarur hamda tashkilot binolarini qurish yoki rekonstruksiya qilish loyihalariga kiritilishi kerak.
ishlab chiqarish xonalari va ish joylarining yorug‘ligini normallashtirish vositalari (yoritish asboblari, yorug‘likdan himoya qilish moslamalari va boshqalar);
ishlab chiqarish xonalari va ish joylarining havo muhitini normallashtirish vositalari (shamollatish va havo tozalash, isitish, havo harorati va namligini bir xil me’yorda saqlash va boshqalar);
shovqindan, tebranishdan, elektr va statik toklar urishidan hamda qurilmalar yuzasini yuqori darajadagi haroratdan himoya qilish vositalari;
25. Tashkilot xodimlari Radiotexnik va elektron buyumlar ishlab chiqarish xodimlari uchun maxsus kiyim, maxsus poyabzal va yakka tartibda himoyalanishning boshqa vositalarini bepul berishning namunaviy normalariga (ro‘yxat raqami 2735, 2015-yil 1-dekabr) muvofiq maxsus kiyim, maxsus poyabzal va yakka tartibda himoyalanishning boshqa vositalari bilan ta’minlanishi kerak.
26. Yakka tartibdagi himoya vositalaridan foydalanadigan xodimlar ularni qo‘llash, himoya xususiyatlari va amal qilish muddati to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ega bo‘lishi lozim.
yakka tartibdagi himoya vositalarini qo‘llash va ulardan to‘g‘ri foydalanish ustidan doimiy nazoratni amalga oshirish;
xavfli va zaharli moddalar bilan ishlashda foydalanilgan yakka tartibdagi himoya vositalarini dezinfeksiya qilish, bir marta qo‘llaniladigan vositalar bundan mustasno.
28. Xavfli moddalar bilan ishlashda teri kasalliklarining oldini olish uchun profilaktik pasta va mazlardan foydalanish zarur.
29. Tashkilotlarda tanlov o‘tkazilishi lozim bo‘lgan kasblar va mutaxassisliklar ro‘yxati bo‘lishi lozim.
30. Xodimlar va ishlab chiqarish uchastkalarining rahbarlari tegishli tarmoq tarif-malaka ma’lumotnomasiga muvofiq zarur ma’lumotga va ish tajribasiga ega bo‘lishi kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
(31-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
Oldingi tahrirga qarang.
32. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 14-iyuldagi 290-son qarori bilan tasdiqlangan O‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslarning mehnatidan foydalanilishi taqiqlangan og‘ir ishlarning hamda zararli yoki xavfli mehnat sharoitlaridagi ishlarning ro‘yxatiga muvofiq o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar og‘ir ishlarga hamda zararli va xavfli mehnat sharoiti mavjud ishlarga qabul qilinmasligi lozim.
(32-band O‘zbekiston Respublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 29-noyabrdagi 81-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3484, 18.12.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 20.12.2023-y., 10/23/3484/0951-son)
33. Bosim ostida va boshqa o‘ta xavfli ishlarda ishlovchi xodimlar maxsus kurslarda tayyorgarlikdan o‘tganligini tasdiqlovchi hujjatga ega bo‘lishi lozim.
34. Xodimlarni ishlab chiqarish jarayonida qatnashishga qo‘yish oldidan quyidagilar tekshirilishi zarur:
ish joyining mazkur Qoidalarda belgilangan sanitariya va gigiyena, xavfsizlik talablariga, shuningdek shovqin va tebranishga, shamollatish va isitishga qo‘yiladigan talablarga muvofiqligi;
xodimning mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha bilimlarini sinovdan o‘tkazish, unga yo‘l-yo‘riq berish va salomatligini nazorat qilish davriyligiga amal qilinganligi;
35. Tashkilotlarda xodimlarning salomatligini nazorat qilish Xodimlarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizomga (ro‘yxat raqami 2387, 2012-yil 29-avgust) muvofiq amalga oshirilishi lozim.
36. Tashkilot rahbariyati kasaba uyushmasi qo‘mitasi va sog‘liqni saqlash muassasasi bilan birgalikda har yili davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tishi lozim bo‘lgan xodimlarning ro‘yxatini tuzishi hamda xodimlarning tibbiy ko‘rikdan o‘tishini ta’minlashi zarur.
37. Tibbiy ko‘riklar tashkilotga tibbiyot xizmati ko‘rsatuvchi davolash-profilaktika muassasalari tomonidan, agar ular bo‘lmagan taqdirda tashkilot joylashgan joydagi hududiy davolash-profilaktika muassasasi tomonidan o‘tkaziladi.
Oldingi tahrirga qarang.
38. Majburiy tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan yoki tibbiy komissiyalarning tekshiruvlar natijasida bergan tavsiyalarini bajarishdan bo‘yin tovlagan xodimlarni ish beruvchi ishdan chetlashtirishi shart.
(38-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
39. Tashkilot rahbariyati o‘z xodimlarining majburiy tibbiy ko‘rikdan o‘z vaqtida o‘tishi uchun va majburiy tibbiy ko‘rikdan o‘tmagan shaxslarni ishga qo‘yish natijasida fuqarolarning sog‘lig‘iga yetkazilgan zararli oqibatlar uchun javobgar bo‘ladilar.
41. Tashkilot ish hududidagi havoning harorati, nisbiy namligi va harakatlanish tezligi GOST 12.1.005-88 “Ish hududining havosi. Umumiy sanitariya-gigiyenik talablari”ga muvofiq bo‘lishi kerak.
havoning harorati, nisbiy namligi va harakatlanish tezligi ish joylaridagi ortiqcha issiqlik, bajarilayotgan ishning og‘irlik darajasiga ko‘ra toifasi va yil mavsumini hisobga olgan holda belgilanishi;
ishlab chiqarish, sanitariya-maishiy, xomashyo va tayyor mahsulotni saqlash xonalarining yorug‘ligi QMQ 3.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritish. Loyihalashtirish me’yorlari”ga muvofiq bo‘lishi hamda mehnat sharoitlarini yaratish uchun yetarli yorug‘lik kuchini ta’minlashi;
yoritish asboblari chang to‘planishiga imkoniyat bermaydigan konstruksiyaga ega bo‘lishi, shuningdek singan taqdirda uning parchalari sochilib ketmasligi uchun yopiq bo‘lishi.
43. Noqulay omillar ta’siriga qarshi himoya tadbirlarini amalga oshirishda samarali havo almashinuvi tizimini QMQ 2.04.05-97 “Isitish, ventilatsiya va konditsionerlash” talablariga muvofiq tashkil qilish lozim.
44. Tashkilotning hududi chegara bo‘ylab to‘silgan va uning hududiga begonalarning kirishi cheklangan va nazorat ostiga olingan bo‘lishi lozim.
45. Tashkilotda transport vositalari va piyodalarning tashkilot hududida harakatlanish chizmasi ishlab chiqilgan va tasdiqlangan bo‘lishi hamda tashkilotga kirish va chiqish joylari hamda ish joylarining ko‘rinarli qismiga osib qo‘yilishi zarur.
46. Tashkilot maydonlari ko‘kalamzorlashtirilgan va suv quyish quvurlari tarmoqlari bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim. Maydonlardagi o‘tish joylari mustahkam yopqichlar, suv oqib ketadigan inshootlar bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
48. Qishki mavsumda yo‘laklar va o‘tish joylari qordan tozalanib, qum sepilgan hamda binolarning tomlari qordan, karnizlari esa muzdan tozalab turilishi zarur.
49. Yo‘lovchilar uchun mo‘ljallangan yo‘laklar va tashkilotga kirish joyi tekis, kengligi kamida 1,5 m bo‘lib, yon tomonlari devorcha va to‘siqlarga ega bo‘lishi kerak.
50. Tashkilot hududida har kuni tozalab va dezinfeksiya qilib turiladigan axlat tashlanadigan idishlar bo‘lishi shart.
51. Tashkilotdagi binolar va xonalar QMQ 2.09.04-98 “Tashkilotlarning ma’muriy va maishiy binolari” talablariga muvofiq bo‘lishi lozim.
52. Binolar va xonalardagi havoning harorati, nisbiy namligi va harakatlanish tezligi GOST 12.1.005-88 “Ish hududining havosi. Umumiy sanitariya-gigiyenik talablari”ga muvofiq bo‘lishi kerak.
53. Muntazam ishlashga mo‘ljallangan xonalarning pollariga yog‘och to‘shamalar va panjaralar yotqizilgan bo‘lishi, mazkur pol to‘shamalari zararli moddalar, ishlab chiqarishdagi kirlar va changlardan yengil tozalangan bo‘lishi zarur.
54. Binoning transport vositalari kirish joylarida darvozalar va signal asbob-uskunalari o‘rnatilgan bo‘lishi lozim.
55. Darvoza tavaqalari darvozaning yopiq va ochiq holatida maxsus moslamalar bilan mustahkam tutib turilgan bo‘lishi kerak.
56. Transport vositalarining binoga kirishi uchun darvoza eni foydalanilayotgan transport vositalari enidan ortiq bo‘lishi, darvozalarning balandligi transport vositalarining balandligidan kamida 0,2 m ortiq bo‘lishi zarur.
57. Tashkilotlarda binolar va inshootlardan foydalanish holatini muntazam kuzatish tashkil etilgan bo‘lishi kerak.
58. Barcha ishlab chiqarish binolari va inshootlari bir yilda kamida ikki marta (bahorgi va kuzgi mavsumda) tashkilot rahbari tayinlagan komissiya tomonidan texnik ko‘rikdan o‘tkazilishi lozim. Texnik ko‘rik xulosalari aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha tadbirlar va ularni amalga oshirish muddatlari ko‘rsatilgan dalolatnomalar bilan rasmiylashtirilishi zarur.
59. Xodimlar uchun xavf tug‘diruvchi halokat tusidagi buzilishlar tezda bartaraf etilishi kerak. Bunda xavfli hududlardagi ishlar halokat bartaraf etilgunga qadar to‘xtatib turilishi va u erdagi xodimlar xavfsiz joyga ko‘chirilishi kerak.
60. Tashkilotning binolari va inshootlari yong‘indan xabar beruvchi va yong‘inni bartaraf etuvchi avtomatik qurilmalar bilan jihozlangan bo‘lishi lozim.
61. Kirish va chiqish yo‘llari turli jismlar va asbob-uskunalar bilan to‘sib qo‘yilmasligi kerak. Evakuatsiya chiqish yo‘llarining barcha eshiklari binodan chiqish yo‘nalishi bo‘yicha ochilishi zarur.
62. Ish joylarida, xonalarda va tashkilot hududida shovqin va tebranishning darajasi SanQvaM 0120-01 “Ish joylarida shovqinning yo‘l qo‘yilgan darajasining sanitariya me’yorlari”, SanQvaM 0122-01 “Ish joylarida umumiy va lokal tebranishning sanitariya me’yorlari”, GOST 12.1.003-89 “Shovqin. Umumiy xavfsizlik talablari” va GOST 12.1.012-90 “Tebranma. Umumiy xavfsizlik talablari”ga muvofiq bo‘lishi kerak.
63. Ish joylarida shovqin va tebranish darajasi muntazam nazorat qilib turilishi kerak. Agarda u belgilangan me’yorlardan yuqori bo‘lsa, uni pasaytirish uchun quyidagi tadbirlar qo‘llanishi lozim:
detallarning zarbali harakatlarini zarbasiz harakatlarga, ilgarilama-qaytma harakatlarni aylanma harakatlarga o‘zgartirish;
shovqinli uskunalarni (parraklar, kompressor) to‘silgan xonalarda yoki ishlab chiqarish xonalaridan tashqariga joylashtirish;
tebranish manbalarini (elektr dvigatellar, parraklar va boshqalar) poldan va binoning boshqa konstruksiyalaridan izolatsiyalangan mustaqil poydevorlarda yoki maxsus hisoblab chiqilgan amortizatorlarga o‘rnatish.
64. Shovqinni texnik vositalar bilan bartaraf etish imkoni bo‘lmasa, eshitish a’zolarini yakka tartibdagi himoya vositalari va shovqinga qarshi kaskalardan foydalangan holda himoyalash kerak.
65. Shamollatish va isitish tizimi QMQ 2.04.05-97 “Isitish, shamollatish va konditsionerlash” talablariga muvofiq bo‘lishi lozim.
66. Oqimli shamollatishlarni tashqi havo tizimidan olish erdan kamida 2 m balandlikda bajarilishi kerak.
67. O‘tish joylarida joylashgan isitish jihozlari o‘tish yo‘laklarining kengligiga qo‘yilgan talablarni buzmasligi zarur.
68. Ish joylaridagi havo harorati yengil jismoniy ishda 21o C, o‘rtacha og‘ir ishda 17o C va og‘ir ishda 16o C dan past bo‘lmasligi kerak.
69. Xodimlarning isinishi uchun mo‘ljallangan xonalardagi havo harorati 22º C dan kam bo‘lmasligi kerak.
70. Xodimlarning isinishi uchun mo‘ljallangan xonalargacha bo‘lgan masofa binolarda joylashgan ish joylaridan 75 m dan va bino tashqarisidagi ish joylaridan 150 m dan ko‘p bo‘lmasligi kerak.
71. Suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimi QMQ 2.04.01-98 “Binolarning ichki suv quvuri va kanalizatsiyasi” talabiga mos kelishi zarur.
72. Ichimlik suvi O`zDSt 950-2011 “Ichimlik suvi. Gigiyenik talablar va sifatini nazorat qilish” talablariga muvofiq bo‘lishi, uning harorati 8° C dan 20° C gacha bo‘lishi kerak.
73. Ichimlik suvidan foydalanish uchun suv quvuriga ulangan favvorachalar o‘rnatilishi yoki maxsus idishlarda qaynatilgan suv bo‘lishi lozim.
74. Tashkilot hududi va xonalarini tabiiy va sun’iy yoritish QMQ 2.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritish” talablariga muvofiq bo‘lishi lozim.
75. Yoritish vositalari toza va soz holatda bo‘lishi zarur. Yorug‘lik tushuvchi oynalar har yili kamida ikki marotaba tozalanishi lozim.
77. Sun’iy yoritish umumiy va birlashgan tizim orqali amalga oshirilishi zarur. Birgina mahalliy yoritishni qo‘llash taqiqlanadi.
78. Tashkilot hududi va xonalarida yoritish vositalarining ko‘zni qamashtirishidan saqlash choralari ko‘rilgan bo‘lishi kerak.
79. Ish joylari va xonalarda portlash xavfi bo‘lgan gaz va chang konsentratsiyasi yig‘ilib qolish ehtimoli mavjud bo‘lsa, elektr yoritish tizimi xonadan tashqarida o‘rnatilishi kerak.
80. Xavflilik darajasi yuqori bo‘lgan xonalarda kuchlanishi 36 V dan yuqori bo‘lmagan ko‘chma elektr yoritqichlar ishlatilishi kerak. Uskunalar va inshootlarning ichki sirtini yoritish uchun ishlatiladigan ko‘chma elektr yoritqichlarning kuchlanishi 12 V dan oshmasligi kerak.
81. Ko‘chirib yuriluvchi yoritqichlar shishali himoya qopqoqlari va metall to‘r bilan jihozlangan bo‘lishi lozim. Ushbu yoritqichlar va boshqa ko‘chirib yuriluvchi apparatlar uchun mis tolali egiluvchan elektr o‘tkazgichlar qo‘llanilishi zarur.
83. Avariya yoritqichlari boshqa yoritqichlardan turi, o‘lchami va maxsus tushirilgan belgilari bilan ajralib turishi va vaqti-vaqti bilan changdan tozalab turilishi lozim.
84. Avariya yoritish tarmoqlariga elektr energiya iste’molchilarining ulanishi taqiqlanadi. Avariya yoritilishlarining sozligi har chorakda kamida bir marta tekshirilishi zarur.
85. Tashkilotlarning maishiy bino va xonalari ShNQ 2.09.04-09 “Tashkilotlarning ma’muriy va maishiy binolari” talablariga muvofiq bo‘lishi lozim.
86. Kiyim almashtirish xonalari, dushxonalarning o‘lchamlari, dush setkalari, oyoq vannalari, qo‘l-yuz yuvgichlar, ichimlik suvi ta’minoti qurilmalari, hojatxonalar va boshqa maishiy xona va jihozlarning soni smenadagi eng ko‘p xodimlar soni hisobga olingan holda belgilanishi zarur.
87. Dushxonalar va hojatxonalardagi tarnovlar, kanallar, traplar, pissuarlar va unitazlar muntazam ravishda tozalanishi, yuvilishi va dezinfeksiya qilinishi lozim.
88. Barcha maishiy imoratlar ozoda saqlanishi, muntazam dezinfeksiya qilinishi va sutkaning qorong‘i paytida yoritilgan bo‘lishi kerak.
89. Tashkilot faoliyati atrof tabiiy muhitning (havo, tuproq, suv havzalari) ifloslanishiga va zararli omillarning tegishli normalardan ortiq darajada tarqalishiga olib kelmasligi lozim.
90. Kabel ishlab chiqarish ishlarini amalga oshirishda atrof tabiiy muhitning oqova suvlar va boshqa chiqindilar bilan ifloslanishi ehtimolini istisno etadigan sharoitlar ta’minlanishi lozim.
91. Tashkilotlarda chiqindilarni yig‘ish uchun atrofi o‘ralgan maxsus joy ajratilishi va chiqindilar uchun maxsus idishlar bilan ta’minlanishi kerak. Ushbu idishlar chiqindilar bo‘shatilganda xlorli ohak eritmasi bilan dezinfeksiya qilinishi va yuvilishi kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
92. Xodimlarning ish vaqti, shu jumladan qisqartirilgan ish vaqti, dam olish va tanaffuslar vaqti tashkilot tomonidan mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlariga muvofiq belgilanadi.
(92-band O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
93. Ish jarayonlari GOST 12.3.002-75 “Ishlab chiqarish jarayonlari. Xavfsizlikning umumiy talablari”ga muvofiq tashkil etilishi kerak.
94. Kabel ishlab chiqarishda zaharli, yallig‘lantiruvchi va tez alangalanadigan moddalar ishlatilsa yoki ajralib chiqsa, alohida maxsus jihozlangan xonalarda yoki ishlab chiqarish xonalarining maxsus ajratilgan uchastkalarida, ishchilarni himoya qilish vositalari hamda yong‘indan himoya qilish vositalari bilan ta’minlangan holda bajarilishi lozim.
95. Tashkilotlarda ish jarayonlarida qo‘llaniluvchi barcha uskunalarning texnik hujjatlari (pasporti, chizmasi va ishlatishga doir qo‘llanmasi) bo‘lishi kerak.
96. Ish uskunalariga tashkilot rahbari tomonidan mazkur ishni bajarish topshirilgan xodim tomonidan xizmat ko‘rsatilishi lozim. Begona shaxslarning ishlab chiqarish joylarida bo‘lishlariga yo‘l qo‘yilmasligi zarur.
97. Ishlab chiqarish jarayonlarini rejalashtirishda, tashkillashtirishda va olib borishda yong‘in va portlash xavfsizligi GOST 12.1.004-91 “Yong‘in xavfsizligi. Umumiy talablar” va GOST 12.1.010-76 “Portlash xavfsizligi. Umumiy talablar”ga muvofiq ta’minlanishi lozim.
98. Sinovdan o‘tkazilmagan, yong‘in va portlash xavfi mavjud hamda toksik xususiyatlarga ega bo‘lgan moddalar va materiallarni ishlab chiqarishda qo‘llash taqiqlanadi.
99. Shamollatish va tutun tortish tizimlari yong‘in avtomatikasi tizimlari bilan bog‘langan bo‘lishi lozim.
100. Ishlab chiqarish binolari va xonalari birlamchi yong‘in o‘chirish vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishi shart.
101. Ishlab chiqarish binolari va xonalarining portlash jihatidan xavflilik darajalari ShNQ 2.01.19-09 “Bino, xona va tashqi qurilmalarning portlash, yong‘in va yong‘in xavfliligi toifalarini aniqlash”ga muvofiq har bir holat uchun alohida aniqlanishi kerak.
102. Suv manbai yo‘laklari hamda yong‘inni o‘chirish vositalariga boradigan yo‘laklar doimo bo‘sh bo‘lishi kerak.
103. Yong‘in va portlash xavfi mavjud bo‘lgan uskunalarda va ish joylarida ochiq olovdan foydalanishni taqiqlovchi hamda alangalanuvchi va portlovchi moddalar bilan ishlashda ehtiyotkorlikka rioya qilish zarurligi to‘g‘risida ogohlantiruvchi belgilar bo‘lishi zarur.
104. Aralashganida portlovchi modda hosil qilishi mumkin bo‘lgan gazlarni umumiy kollektorga chiqarish taqiqlanadi.
105. Ishlab chiqarish amalga oshiriladigan bo‘limlarda tamaki mahsulotlarini iste’mol qilish taqiqlanadi.
106. Xodimlar bilan yong‘in xavfsizligi bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazilishi va ularga yong‘inning oldini olish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar berilishi kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
107. Tashkilotlarda elektr qurilmalarini o‘rnatishda va ulardan foydalanishda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 11-noyabrdagi 712-son qarori bilan tasdiqlangan Iste’molchilar elektr qurilmalarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari va Iste’molchilar elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalari talablariga rioya qilinishi kerak.
(107-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
108. Elektr energiyasidan foydalanadigan tashkilotlarda tashkilot rahbarining buyrug‘i bilan muhandis-texnik xodimlardan elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim tayinlangan bo‘lishi va bu xodim elektr xavfsizligi bo‘yicha tegishli malaka guruhiga ega bo‘lishi shart.
109. Elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim kuchlanishi 1000 V va undan yuqori bo‘lgan elektr uskunalariga xizmat ko‘rsatishi uchun elektr xavfsizligi bo‘yicha V malaka guruhiga, kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan elektr uskunalariga xizmat ko‘rsatishi uchun esa, IV malaka guruhiga ega bo‘lishi lozim. Mas’ul xodim davriy ravishda va o‘rnatilgan tartibda tashkilotda tuzilgan elektr xavfsizligi bo‘yicha komissiyada sinovdan o‘tishi shart.
elektr qurilmalari va tarmoqlarida rejali ta’mirlash ishlari hamda profilaktik sinovlarning belgilangan muddatlarda o‘tkazilishini;
himoya vositalari va yong‘inga qarshi jihozlar mavjudligi hamda ularning o‘z vaqtida sinovdan o‘tkazib turilishini ta’minlashi kerak.
111. Elektr toki o‘tkazuvchi qismlar, taqsimlovchi qurilmalar, apparatlar va o‘lchash asboblari, shuningdek turli saqlovchi qurilmalar, rubilniklar va boshqa ishga tushiruvchi apparatlar va moslamalar faqat yonmaydigan asoslarda montaj qilinishi lozim.
112. Yuqori namlik va issiqlik ajralib chiquvchi xonalarda elektr yoritqichlar namlikdan, elektr dvigatellari esa, suyuqlik sachrashidan himoyalangan bo‘lishi shart.
114. Ishlab chiqarish binolari va maishiy xonalarda qo‘llaniluvchi lyuminessent yoritqichlar yopiq holda namlik va chang o‘tkazmaydigan maxsus armaturada bajarilishi lozim.
115. Kabellar va elektr simlarining izolatsiyasi, tashqi birikmalar, elektr tokidan himoyalovchi erga ulangan simlar, elektr dvigatellarining ishlash rejimi ko‘rikdan o‘tkazilishi va o‘lchash asboblari orqali tekshirib turilishi kerak.
116. Elektr apparatlari va agregatlarining nol simiga ulash va erga ulash simlari butunligi 6 oyda kamida bir marta tekshirilishi, tekshirish natijalari dalolatnoma bilan rasmiylashtirilishi zarur.
kuchlanishi 380 V va undan yuqori bo‘lgan o‘zgaruvchan tok hamda 440 V va undan yuqori bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlovchi barcha elektr qurilmalari;
nominal kuchlanishi 42 V dan yuqori va 380 V gacha bo‘lgan o‘zgaruvchan tok va 110 V dan yuqori va 440 V gacha bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlovchi yuqori xavfli tashqi qurilmalar.
118. Nominal kuchlanishi 42 V gacha bo‘lgan o‘zgaruvchan tokda va 110 V gacha bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlaydigan elektr qurilmalarini nol simiga ulash yoki erga ulash talab etilmaydi, metall konstruksiyaga o‘rnatilgan nazorat kabellari, kuch kabellarining metall qobiqlari hamda portlash xavfi bo‘lgan xonalardagi elektr qurilmalar, payvandlash transformatorining ikkilamchi chulg‘amalari bundan mustasno.
120. Changlarning statik elektr razryadlaridan alangalanib ketmasligi uchun uskunalarning g‘iloflari, asosiy vallari va havo quvurlari erga ulangan bo‘lishi lozim.
121. Havo quvurlarining filtrlari mayda katakli metall to‘r bilan o‘ralgan va to‘r erga ulangan bo‘lishi lozim.
122. Tashkilotning bino va inshootlari yashin qaytargichlar o‘rnatilgan holda to‘g‘ridan-to‘g‘ri yashin urishidan himoyalangan bo‘lishi zarur. Yashin qaytargichlar har yili bahorgi mavsumda tekshirib turilishi, aniqlangan nosozliklar bartaraf etilishi lozim.
123. Uskuna va avtomatlashtirilgan liniyalar ishga tushirilganligi to‘g‘risida ishchilarni ogohlantiruvchi signalizatsiya tizimlari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Signal elementlari (qo‘ng‘iroqlar, sirenalar, chiroqlar) mexanik shikastlanishdan himoyalangan bo‘lishi, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning ish hududida eshitish va ko‘rish ishonchli ta’minlangan holatda joylashtirilishi lozim.
124. Ish joylarida uskunani ishga tushirish va to‘xtatish to‘g‘risidagi yo‘riqnomalar osilgan bo‘lishi lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
125. Yuklarni ortish va tushirish hamda tashish ishlari Yuk ortish va tushirish ishlaridagi yukchilar uchun ishlarning xavfsizligi qoidalariga (ro‘yxat raqami 1582, 2006-yil 13-iyun) muvofiq amalga oshirilishi lozim.
(125-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
126. Omborxonada va yuk saqlash maydonchalarida og‘ir va o‘ta og‘ir yuklarni ortish va tushirish hamda harakatlantirish jarayoni mexanizatsiyalashgan bo‘lishi lozim.
129. Shtabellarga zarar yetkaziladigan yoki har xil hajmdagi idishlarni, usti sirpanchiq idishlarni hamda yetarli darajada mustahkamlanmagan o‘ramadagi mahsulot paketlar va yuklar bir joyga joylashtirilmasligi zarur.
130. Yuklarning joylashtirish balandligi binoning balandligidan, yer maydonining og‘irlik ko‘tarish qobiliyatidan, mexanik tarzda ishlash jarayonidan, texnologik qoidalar va saqlash sharoitlaridan kelib chiqib belgilanadi. Shtabellarda qo‘l bilan taxlanayotgan yashiklarning og‘irligi 50 kg gacha, qoplarning og‘irligi 70 kg gacha bo‘lishi hamda uzunligi 2 m dan ortmasligi lozim.
132. Yuklarni ko‘tarish va joyiga olib borishdan oldin yukning mustahkamligi hamda to‘g‘ri bog‘langanligi tekshirilishi zarur.
133. Yuk ortiladigan joy axlat, qor va boshqa narsalardan toza bo‘lishi kerak. Agar ortish va tushirish ishlarida ko‘tarish moslamalaridan foydalanilsa, u holda ko‘tarilgan yuk ostida ishchilar turmasligi lozim. Yuk ortilayotgan va tushirilayotgan vaqtda haydovchi kabinadan chiqib turishi shart.
134. Omborxonaning devorlari bo‘ylab o‘ralgan har bir javonda olti taxlamgacha bo‘lgan miqdorda xomashyo, yarim tayyor va tayyor mahsulotlarni saqlash lozim. Taxlamlar oralig‘idagi masofa 0,5 m dan, yon tomon maydonlardagi taxlamlar oralig‘i esa, 1,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak.
135. Tashkilotlarda chiqindilarni inventarizatsiya qilish, shuningdek ularning turlari bo‘yicha xavflilik darajasini belgilash lozim.
137. Ochiq saqlash maydonlari atrof hududiga nisbatan 0,2 m dan kam bo‘lmagan holda baland va 0,5 m dan kam bo‘lmagan holda yonmaydigan devor bilan o‘ralgan bo‘lishi kerak.
138. Ikkilamchi xomashyo taxlamlari balandligi 5 m dan va har bir taxlam o‘lchami 0,25 x 0,15 m dan oshmasligi kerak.
140. Yuk saqlanadigan omborxona va maydonchalar hududining kirish joylarida transport vositalarining harakat yo‘nalishi hamda yuklarni ortish va tushirish joylari ko‘rsatilgan sxemalar osib qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
141. Har bir kimyoviy modda texnik ko‘rsatmalar talablari hisobga olingan holda saqlanishi lozim. Kimyoviy moddalarni ochiq holda (tarada) saqlash taqiqlanadi. Taralarda yozuv, etiketka yoki modda nomi tushirilgan yorliq, texnik talablar ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim.
142. Kislotalar kislotaga chidamli pol va devorli maxsus binoda yopiq rezervuarda yoki yetkazib beruvchi-zavod tarasida saqlanishi zarur. Kislotalarni yerto‘lalarda saqlash taqiqlanadi.
143. Kislota saqlash xonalarida favqulodda holatda kislota, suv, ohak eritmasi yoki to‘kilgan kislotani neytrallash uchun soda va individual himoya vositalari uchun zaxira idishlar bo‘lishi lozim.
144. Kislotali rezervuar va idishlarda “Xavfli kislota” yozuvi va kislota nomi yozilgan bo‘lishi lozim.
145. Ushlagichli savatlarga yoki yog‘och panjarali qutiga qadoqlangan kislotali butilkalarni guruhlari bo‘yicha (bir nomdagi) 2 — 4 qator qilib, har bir guruhda 100 donadan ko‘p bo‘lmagan holda saqlanishi kerak. Guruhlar orasidagi o‘tish yo‘lagi kengligi 1 m dan kam bo‘lmasligi lozim.
147. Kislotali butilkalar omborga tarada qabul qilinadi. Har bir butilkada kislota nomi, massasi, navi ko‘rsatilgan yorliq bo‘lishi lozim. Yorlig‘i bo‘lmagan kislota kimyoviy laboratoriyaga yuboriladi.
149. Qattiq moddalar bilan to‘ldirilgan barabanlarni mexanizatsiyalashgan holda ochish imkoni bo‘lmasa, ular maxsus pichoq bilan ochiladi. Bunda instrumentga zarba berish taqiqlanadi. Xromli karbonat barabanlari mis yoki latun asbob yordamida ochilishi lozim.
150. Kislotalarni chelak yoki bakda tashish taqiqlanadi. Kam miqdordagi kislotani kislotaga chidamli yopiq idishda tashish kerak.
151. Kislota haydash nasoslari masofadan turib qo‘shiladigan bo‘lishi hamda nasos xonasining eshigi yopiq bo‘lishi lozim. Nasos ishlayotgan vaqtda nasosli xonaga kirish taqiqlanadi.
152. Ochiq havoda ko‘chma nasosdan foydalanilgan hollarda, nasos yopiq metall qoplama bilan yopilishi lozim.
153. Kislota, ishqor va ishlov eritmalarini quyishda sifondan foydalanilgan hollarda, u to‘ldirilib, suyuqlik vakuum hosil qilish yoki havoni siqish yo‘li bilan so‘rib olinadi. Suyuqlikni og‘iz bilan so‘rib olish qat’iyan taqiqlanadi.
154. Ishlarning xavfsizligini ta’minlash uchun barcha jarayonlarni to‘liq mexanizatsiyalashtirish, tosh maydalash qurilmasi va avtoblokirovkali texnologik jarayonlarni uzoqdan turib avtomatik tarzda boshqarishni tashkil etish lozim.
bitta mexanizm avariya tufayli to‘xtab qolganda, zanjirning ushbu mexanizmga material yetkazib berayotgan qismini to‘xtatishni ta’minlaydigan dvigatellar blokirovkasi;
156. Xavfsizlikni oshirish va zararli mehnat sharoitlarida ishlaydigan ishchilar sonini kamaytirish uchun sexlar hamda qurilmalarda boshqarishni avtomatlashtirish va uzoqdan turib boshqarishni joriy etish orqali ish joylarini changlanish darajasi yuqori bo‘lgan hududlardan uzoqroqqa ko‘chirish lozim.
157. Uskuna va avtomatlashtirilgan liniyalar ularni ishga tushirilganligi to‘g‘risida ishlovchilarni ogohlantiruvchi signalizatsiya tizimlari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
158. Signal qurilmalari (qo‘ng‘iroqlar, sirenalar, chiroqlar) mexanik shikastlanishdan himoyalangan bo‘lishi, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning ish hududida eshitish va ko‘rish ishonchli ta’minlangan holatda joylashtirilishi lozim.
159. Agar signal qurilmalari bo‘lmasa yoki ular nosoz holatda bo‘lsa, uskunani ishlatish taqiqlanadi.
160. Sexlarda va ish joylarida signallarga doir jadvallar va uskunani ishga tushirish va to‘xtatish to‘g‘risidagi yo‘riqnomalar osilgan bo‘lishi lozim.
161. Kabel ishlab chiqarish sexlaridagi ishlab chiqarishning asosiy zararli omillari chang, ishlab chiqarishdagi zaharlar, shovqin, vibratsiya hisoblanadi.
162. Chang ko‘p hosil bo‘ladigan hududlarda ishlash chog‘ida changni o‘tkazmaydigan qattiq matodan tayyorlangan maxsus kiyim, nafas olish organlari uchun individual himoya vositalari qo‘llanilishi lozim.
163. Kabel ishlab chiqarishda bajarilayotgan ish xususiyatiga qarab quyidagi himoya vositalaridan foydalanish zarur.
164. Himoya vositalari shikastlanishning oldini olish va ishlab chiqarishning zararli omillaridan himoyalanish uchun shaxsan ishchilar tomonidan ishlatilishi kerak.
165. Qo‘l orqali xodimlar organizmiga o‘tadigan vibratsiyaning chegaraviy yo‘l qo‘yiladigan darajalari SanQvaM 0122-01 “Ish joylarida umumiy va mahalliy vibratsiyaning sanitariya me’yorlari”ga mos bo‘lishi lozim.
166. Qizitiladigan pech devorlari tashqi yuzasining eng baland harorati 50 — 60o C dan yuqori bo‘lmasligi lozim.
167. Qizitiladigan pechning yonboshi yuzasi ichidan oqar suv bilan sovutiladigan maxsus ekran bilan o‘rab qo‘yilishi kerak.
168. Qizitiladigan pechning yuklanadigan darchalari eshikchalar, futerovka qilingan issiqqa chidamli materiallar yoki temirasbestli himoya ekranlari bilan yopilishi kerak.
170. Qizitiladigan pechga mis va alyuminiy quyma bo‘laklarini berish, avtokara, elektrkarasi, avtoyuk tashuvchi va boshqa vositalarda tashiladi hamda yuk tushirish mexanik usul bilan amalga oshirilishi kerak.
171. Irg‘ituvchi asbob yordamida metall quymalari pechga solinganda ularni pechga solishdan oldin to‘g‘ri va aniq joylanishini ta’minlash zarur.
172. Bir metall quymalarini pechda qizdirishdan va boshqa metall quymasini qizdirishga o‘tishdan avval pech metall qoldiqlari va metall changidan tozalanishi kerak.
173. Forsunkalarni yoqishdan va yoqilg‘i berishdan avval tutun qopqog‘ini ochib, pechni shamollatish lozim.
174. Liniyali chig‘irish stanlarining alohida liniyalaridagi valsovkachi ish joyi ishonchli taroq bilan himoya qilingan va asboblar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
175. Oraliq qafas valkalari yoki alohida liniyalarida metall tilimlari ushlanib qolgan chog‘da keyingi metall tayyorlanishi uchun chig‘irishni tugatishga signal berilishini ta’minlash lozim.
176. Katankani o‘rashga qabul qilish uchun yo‘naltiradigan trubkalarni qo‘llash paytida katanka valkalardan faqat trubkaga chiqishini ta’minlash zarur. Trubka qattiq qilib mustahkamlangan bo‘lishi kerak.
178. Sarjillangan metallni kalava qilib o‘rash uchun o‘rashi va to‘xtashi ravon, uning harakatini tez sekinlatadigan asbob-qurilma bilan ta’minlanishi lozim.
180. Chig‘irish stani mufta, shpindel va valkalari metall o‘tishi uchun teshiklarga ega bo‘lgan to‘siqlar bilan butun qilib yopilgan bo‘lishi kerak.
184. Ishchilarni rolgang, konveyer va transportyorlardan o‘tish xavfsizligini ta’minlash uchun zarur joylarda cheti panjarali o‘tish ko‘priklari o‘rnatilishi lozim.
185. Issiq metalldan o‘tadigan joylarda, ko‘priklar issiqdan izolatsiya qiluvchi to‘shama, yon tomonlardan esa, metall, butun yoki setkali balandligi 1,8 m bo‘lgan shit bilan o‘ralgan bo‘lishi kerak.
186. Ish joylarida asboblarni sovutish uchun oqar suv baklari bo‘lishi lozim. Suv harorati 45o C dan yuqori bo‘lmasligi kerak.
187. Qo‘l bilan xizmat qilish chog‘ida chig‘irish stani qafaslari orasidagi masofa kamida 1 m bo‘lishi kerak.
189. Chig‘irlash stani barcha ish joylarida, stanni avariya paytida o‘chirish uchun “To‘xtatish” knopkasi bilan ta’minlagan bo‘lishi kerak.
191. Pnevmatikada ishlaydigan chig‘irish stani qurilmalari dvigatelining ovozini pasaytiruvchi asbobga ega bo‘lishi kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
(192-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son)
193. Elektr pechlarida pech shitlarini ochish paytida qizdiruvchi elementlardan kuchlanishni avtomatik olib tashlash uchun blokirovka bo‘lishi zarur.
194. Elektr pechlar shitlari va boshqaruv pultlarida pechning qizdirish elementlariga kuchlanish berish va uni olib tashlash to‘g‘risida ogohlantiruvchi signal lampasi o‘rnatilgan bo‘lishi lozim.
195. Elektr pechning barcha tok boshlab boruvchi qismi izolatsiya qilingan yoki to‘sib qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
196. Metallga termik ishlov berish uchun elektr qizitgichli, qulfi suv ichida bo‘lgan pechkalar hosil bo‘layotgan bug‘ni yo‘qotish uchun ventilatsiyaga ega bo‘lishi kerak.
198. Metallga termik ishlov beradigan alanga bilan qizituvchi termik pechlar havoni tortib yana chiqaruvchi ventilatsiyali alohida xonalarga o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
200. Sim cho‘zuvchi mashinalar yechish qurilmasi katanka yoki sim o‘ramlarini irg‘itib yuborilishini oldini olish va simning chuvalib ketishi hollarida mashinani o‘chirish uchun blokirovkaga ega bo‘lishi kerak.
201. Cho‘zish va tortish uchun mashinaga zagotovka o‘rnatilishi va tayyor mahsulot, yarim fabrikatlarni olish mexanizatsiyalashtirilgan bo‘lishi kerak.
202. Dag‘al va o‘rtacha cho‘zadigan mashina sim uzilgan paytda yoki to oxirgi tolasigacha chiqishda mashinani to‘xtatish uchun qurilma bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.
203. Cho‘zuvchi mashinalar qurilmasi ularning ravon ishga solinishi va mashinani tez to‘xtatish imkoniyati bilan ta’minlanishi kerak.
204. Barcha metall cho‘zadigan mashinalar asosiy ish joyiga o‘rnatilgan “Pusk” knopkasiga va mashina fronti bo‘yicha bir necha “To‘xtatish” knopkasiga ega bo‘lishi kerak.
205. Dag‘al va o‘rtacha cho‘zadigan mashina va bir marotaba cho‘zuvchi barabanlar “Pusk” knopkasidan tashqari qisqa vaqtga o‘chirish uchun oyoq pedaliga ega bo‘lishi lozim. Pedal 40 — 60 mm bosilgandan keyin ishga tushishi kerak.
206. Pedal pol sathidan 60 — 80 mm balandlikda joylashgan bo‘lishi va uni tasodifan bosib yuborishdan himoya qiluvchi to‘siqqa ega bo‘lishi lozim.
207. Pedalning ishchi yuzasi taram-taram novli bo‘lishi, uzoq cho‘zadigan apparatdagi sim tolasi puxta mahkamlangan bo‘lishi hamda ingichka va o‘ta ingichka tola cho‘zadigan stanoklarda ishlayotganda himoya ko‘zoynagi taqilishi kerak.
208. Cho‘zadigan stanokning qabul qilish barabani, yigiruv apparatlari, qabul qiluvchi g‘altaklari tiniq sinmaydigan material bilan himoyalangan kuzatish uchun qo‘yilgan teshikli, mashinani ishga solish qismidan blokirovka qilingan holda butunlay o‘rab qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
209. Sim cho‘zadigan mashinalarning tortuvchi shaybalari va zinali roliklari silliq g‘adir-budir, chig‘anoq va boshqalarsiz bo‘lishi kerak.
210. Simni ingichka cho‘zadigan mashinalar simlar uzilgan paytda mashinalarni to‘xtatish uchun kerakli qurilma bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
211. Sim cho‘zadigan mashinalar va uzun cho‘zadigan stanlarga emulsiya va texnologik moylar berish avtomoylashtirilgan bo‘lishi kerak.
212. Uzunligi 5 m dan ortiq sim o‘raydigan va izolatsiya qiladigan mashinalar mashina ishga tushgani haqida ogohlantiruvchi signalizatsiya yoki blokirovka bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
213. Ish joylarida mashina uzunligi bo‘yicha “To‘xtatish” knopkalari bo‘lishi kerak. Ayrim knopkalar o‘rniga mashina bo‘ylab ixtiyoriy joyiga o‘chirish uchun gorizontal shtangalar qo‘llanilishi mumkin.
214. Ish joylarida mashinani ishlatish uchun “Pusk” knopkasi faqat bitta ish joyiga o‘rnatilgan bo‘lishi lozim.
217. Izolatsiya qilingan simlarni kabel qilib o‘raydigan mashinalar izolatsiya qilingan sim baraban yuklanganda, fonarni tez to‘xtashini ta’minlovchi tormozga ega bo‘lishi lozim.
218. Izolatsiya qilingan simlarni kabel qilib o‘rovchi mashinalar lyulkasi o‘qi mahkamlangan bo‘lishi kerak.
219. G‘altakli silindrni o‘rab turgan yog‘och to‘siq blokirovka qilingan va massani sachrab ketishiga yo‘l qo‘ymaydigan bo‘lishi kerak.
220. Siqib qo‘yilgan presslar suknoni tekislash yoki tortib qo‘yish uchun maxsus vintlar va spirali chiqib turgan hamda orasi ochiq valiklar bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.
221. Kaustik soda eritmasi bilan simlarni tozalash uchun vannalar eritma sachrashiga yo‘l qo‘ymaydigan to‘siqlarga ega bo‘lishi kerak.
222. Polirovka qiladigan mexanizm silliqlash ishi paytida simni quyish imkoniyatiga yo‘l qo‘ymaydigan qilib o‘rab qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
223. Kabelga qo‘rg‘oshin va alyuminiy qobiq qoplash uchun gidravlik presslar boshqaruv pulti joyi ko‘rinarli bo‘lishi kerak.
224. Presslarda bosimning yo‘l qo‘yiladigan chegarasini ko‘rsatuvchi monometrlar va pressning ishchi qismlari haroratini ko‘rsatuvchi asboblar bo‘lishi lozim.
225. Qo‘rg‘oshin erituvchi vannalar va alyuminiy quymalarni qizdiruvchi pechlar pressdan bevosita yaqinlikdagi maxsus maydonlarga o‘rnatilishi kerak.
226. Maydon vannaga bir vaqtda yuklanadigan, kerakli miqdordagi qo‘rg‘oshin bo‘laklari sig‘ishiga mo‘ljallangan bo‘lishi zarur.
229. Qizdirish pechiga va pechga alyuminiy quymalarini solish mexanizatsiyalashtirilgan bo‘lishi kerak.
230. Qo‘rg‘oshin presslarining barcha vannalari havo o‘tkazmaydigan, erga ulangan, ventilatsiya va issiqlikdan izolatsiya qilingan bo‘lishi lozim.
231. Qo‘rg‘oshin qobiqni qoplash uchun gidravlik presslarni zamonaviylashtirish vannadan press retsipiyetiga qo‘rg‘oshin quyishini mexanizatsiyasi bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
232. Sim va kabellardan qo‘rg‘oshin qobig‘ini shimish uchun stanok quyidagilarga ega bo‘lishi lozim:
havo o‘tkazmay yopiladigan metall qutilarga shilib olingan qo‘rg‘oshin yig‘ish uchun mexanik qurilmaga;
havoni tozalovchi va qo‘rg‘oshin changini yig‘ish uchun qurilmali mahalliy ventilatsiyaga ega bo‘lishi kerak.
234. Mexanikaviy kesish uchun stanok to‘sig‘i, to‘siq ko‘tarilgan vaqtda pichoq tagiga kauchuk uyumi tushmaydigan qilib blokirovka qilingan bo‘lishi zarur. To‘siq ko‘tarilgan paytda stanok ishlamasligi lozim.
235. Mexanikaviy kesish uchun stanokning orqa tarafi qo‘l o‘tmaydigan qilib metallchiviqlar bilan o‘rab qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
236. Sintetik kauchuk tasma kesadigan mashinaning xavfli joylari o‘ralgan bo‘lishi hamda pichoq ostidagi to‘siq mashina puski bilan blokirovka qilingan bo‘lishi lozim.
237. Sintetik kauchuk rulonini o‘rnatish uchun chiqaradigan qurilma polga mahkamlangan bo‘lishi va rulon o‘qini mustahkamlash uchun qulfga ega bo‘lishi kerak.
238. Hamma valsalar tezgina to‘xtashi uchun saqlovchi avariyali qurilma bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Valsalar ustida joylashgan shtanga, tros va boshqa yoqadigan qurilmalar, bir zumda o‘chirish uchun qulay joylashgan bo‘lishi kerak. Hamma yangi o‘rnatilgan valsalar shtanga, tros va boshqa blokirovka qilingan qurilma bilan valsalar avariya paytida o‘chirilishi uchun valkalari avariyadan ayirishga qo‘shimcha qurilma bilan jihozlanishi kerak.
239. Valsalar tagida joylashgan cho‘zinchoq metall tog‘ora silliq, puxta mahkamlangan, chetlari uchli bo‘lmasligi lozim.
240. Valkalar haroratini aniqlash uchun ishlovchilar kontaktli termoparlar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
241. Barcha valsalar rezina yoki plastmassa kesish uchun pichoq hamda rezina yoki plastmassani valkaning ishchi qismiga tushib qolishiga imkon bermaydigan saqlovchi stryelkalar bilan jihozlangan bo‘lishi lozim.
242. Yuqori yoki pastdagi havo silindrlari buzilgan paytda rezina aralashtirgich agregatini ishga tushirish mumkin emas.
243. Uzatuvchi va qabul qiluvchi, chervyakli press va sovuq opressovkali mashinalar qurilmalari puxta mahkamlangan, baraban va g‘altaklar chiqib ketishiga yo‘l qo‘yilmaydigan tormoz qurilmalari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak. G‘altak va barabanlarni o‘rnatish va yechish mexanizatsiyalashtirilgan bo‘lishi lozim.
246. Barcha chervyakli presslarda press varonkasiga rezina yoki plastmassani solish uchun itarib turuvchi uskuna bo‘lishi kerak.
247. Chervyakli presslarda juda qizdiradigan joylariga tegib ketmasligining oldini olish uchun massani qizdirish zonasini termoizolatsiya qilish ko‘zda tutilgan bo‘lishi lozim.
248. Gorizontal o‘raydigan mashinalarda rezinali izolatsiya qoplash paytida rezina, qog‘oz va rezinalangan gazlamali roliklar uchib chiqib ketadigan bo‘lmasligi kerak.
249. Qulf yordamida vertikal va gorizontal mashinalarda o‘raydigan rozetkalarni ish paytida qog‘oz roliki yoki ip, ipak va boshqa izolatsiya materiallari bobinasi uchib chiqib ketish holatlarining oldini olish lozim.
251. Ko‘chma mufelli elektr pechi olib yuriladigan shnur pechka g‘ilofida himoya to‘ri bilan ta’minlangan bo‘lishi zarur.
252. Ikki yurishli o‘raydigan mashinalarda mashinaning har bir ishchi tarafidan ishga tushirish qurilmasi va qarama-qarshi tomondan yurish bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydigan himoya to‘sig‘i bo‘lishi kerak.
253. Ko‘chma payvandlash apparati saqlovchi ekranga ega bo‘lishi, apparat korpusi erga tutashtirilgan bo‘lishi hamda apparat yonidagi ish joyida dielektrik himoya vositalari bo‘lishi kerak.
254. Ishlab chiqarish uskunasi foydalanish davrida GOST 12.2.003-91 “Ishlab chiqarish uskunasi. Umumiy xavfsizlik talablari”, GOST 12.2.049-80 “Ishlab chiqarish uskunasi. Umumiy ergonomik talablar”, GOST 12.2.062-81 “Ishlab chiqarish uskunasi. Himoya to‘siqlari. Umumiy xavfsizlik talablari”, GOST 12.2.064-81 “Ishlab chiqarish uskunasini boshqarish organlari. Umumiy xavfsizlik talablari”ga muvofiq bo‘lishi lozim.
255. Ishlab chiqarish uskunalari ularning texnik hujjatlari talablariga muvofiq holda saqlanishi lozim.
montaj qilish, foydalanish, ta’mirlash, tashish va saqlashga doir texnik hujjatlarga xavfsizlik talablarini kiritish.
257. Zararli moddalar chiqaradigan ishlab chiqarish uskunasidan foydalanganda bu moddalarning ish hududi havosidagi miqdori GOST 12.1.005-88 “Ish joyining havosiga qo‘yiladigan umumiy sanitar-gigiyenik talablar. Xavfsizlikning umumiy talablari”da belgilangan chegaraviy yo‘l qo‘yiladigan konsentratsiyalar miqdoridan oshmasligi kerak.
258. Dastgohlarning detallari sinmasligi va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarga jarohat yetkazmasligi uchun dastgohlar ortiqcha yuklanishdan saqlovchi qurilmaga ega bo‘lishi lozim.
259. Dastgohlarning jihozlari o‘z-o‘zidan pastga tushib ketishining oldini oluvchi qurilmalarga ega bo‘lish lozim.
260. Mexanizatsiyalashgan yoki avtomatlashgan usulda mahkamlanadigan dastgohlarda ishlov berish jarayoni faqat detal mahkamlab bo‘lingandan so‘ng ishga tushishini ta’minlaydigan blokirovka qurilmasi bo‘lishi lozim.
261. Avtomat va yarim avtomatlar, ularda ishlov berish hududi ochiq holatda ish bajarilganda jarohatlanish yuz bermasligi uchun blokirovka qurilmalariga ega bo‘lishi, ular avtomatik ish sikli himoya qurilmasi yopiq bo‘lganda ishga tushishini ta’minlashi lozim.
262. Dastgohlarda operatsiyalar bajarilayotgan vaqtda detal yoki asbob aylanishi tufayli jarohatlanish mumkin bo‘lsa, dastgohlarda shpindel o‘chirilgan zahoti uni avtomatik tarzda to‘xtatadigan qurilma bo‘lishi kerak.
263. Dastgohni sozlash paytida saqlovchi blokirovka qurilmalarini o‘chirish imkoniyati ko‘zda tutilishi zarur.
264. Uzoqdan turib yoki avtomatik tarzda ishga tushiriladigan uskunada ogohlantiruvchi “Ehtiyot bo‘ling, avtomatik tarzda yurgiziladi!” degan belgi va yozuvlar bo‘lishi lozim.
265. Boshqarish organlarining ish vazifasi GOST 12.4.040-78 “Ishlab chiqarish uskunasining boshqarish organlari. Belgilanishi. Umumiy talablar”ga asosan yozuvlar yoki belgilar bilan ko‘rsatilishi kerak.
266. Uskuna shoshilinch to‘xtatilishi uchun qulay joylarda, doimiy ish o‘rni hududida yoki tez-tez xizmat ko‘rsatiladigan xavfli uzel yaqinida joylashgan “To‘xtatish” knopkasi bilan jihozlanishi kerak.
267. Xavf soladigan uskuna qismi operator ko‘rish doirasidan tashqarida, xavfli ish boshqarish organlari hududida joylashgan bo‘lsa qo‘shimcha avariyaviy o‘chirish qurilmalari bilan jihozlanishi kerak.
268. Avariyaviy o‘chirgich va tugmalar konstruksiyasi va joylashishi ulardan har xil ish vaziyatlarida foydalanish imkonini ta’minlashi lozim.
269. Uskunani avariyaviy o‘chirish qurilmasi eng katta quvvatli dvigatelni nominal kuchlanishdagi boshlang‘ich yurgizish tokiga va boshqa hamma iste’molchilarning nominal toklari yig‘indisiga mos bo‘lgan maksimal yuklanishga mo‘ljallangan bo‘lishi zarur.
270. Uskunaning avariyaviy o‘chirish qurilmasi, ish paytida tanaffus yuz berganda avariyaga yoki xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni jarohatlanishga olib kelishi mumkin bo‘lgan qurilmalarni o‘chirmasligi lozim.
271. Uskunani avariyaviy o‘chirish qurilmasini boshlang‘ich holatiga qaytarish qurilmasi uskunani ishga tushirib yubormasligi lozim.
272. Ishga tushirish qurilmalarining konstruksiyasi va holati (tugma, richag va hokazo) uskunani tez, ishonchli tarzda yurgizilishi va o‘chirilishini ta’minlashi hamda ularning o‘z-o‘zidan ishlab ketishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim.
273. Qo‘l bilan boshqarish organlari (shu jumladan elektr boshqaruv pultlarida joylashgan) shunday yasalgan va joylashgan bo‘lishi kerakki, ulardan foydalanish qulay bo‘lishi, qo‘llarni qisib qolish yoki boshqa boshqarish organlari va dastgoh qismlariga tiqilib qolish hollariga olib kelmasligi hamda tasodifan boshqarish organlarining ishlatilishiga yo‘l qo‘ymasligi kerak.
274. Bir nechta xodimlar xizmat ko‘rsatadigan uskunaning boshqarish organlari, harakatlarning zaruriy ketma-ketligini ta’minlaydigan blokirovka qurilmasiga ega bo‘lishi lozim.
275. Blokirovka qurilmalarini qo‘llamaslikka texnik jihatdan asoslar bo‘lgan hollarda boshqarish organlari yoniga ogohlantirish yozuvlari va belgilari o‘rnatilishi kerak.
276. Murakkab va xavfli uskunaning boshqaruv organlari unda rostlash ishlarini o‘tkazish va begona shaxslar ishlashiga yo‘l qo‘ymaslik uchun qulflar yoki plombalar bilan ta’minlangan, eshikchalari yopiq bo‘lishi lozim.
277. Dastgohlar markaziy moylash tizimi bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Moy to‘ldirilgan idishlar dastgoh bo‘yalgan rangdan keskin farq qiluvchi rangga bo‘yalishi lozim.
278. Moylash qurilmalarining konstruksiyasi mufta va tormoz uskunalarining friksion yuzalariga moy tushishiga yo‘l qo‘ymasligi zarur.
279. Dastgohga o‘rnatilgan moy, moylarni sovutish suyuqligi va texnologik jarayonda ishlatiladigan suyuqliklar atmosfera bilan tutashgan bo‘lishi va ularga suv, qirindi va chang tushishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun qopqoqlar bilan zich yopilishi lozim.
280. Moy to‘ldirilgan idishlarni tozalashda, yuvish va zararsizlantirish ishlari texnologik suyuqliklar har bir almashtirilishidan oldin amalga oshirilishi kerak.
281. Dastgoh yuzalaridan qirindilarni qo‘l bilan olib tashlash uchun ishlovchilar maxsus supurgich va ilgaklar bilan ta’minlanishi kerak. Ilgaklarning dastalari silliq, quloqchalarsiz bo‘lishi kerak. Qo‘lga qirindi jarohat yetkazmasligi uchun ilgak himoya ekrani bilan jihozlanishi lozim.
282. Qirindini faqat to‘xtatilgan dastgohdan va himoya ko‘zoynagi taqilganda olib tashlashga ruxsat etiladi.
283. Dastgohning yig‘uv birliklari, ular ortish (tushirish), tashish va saqlash vaqtida o‘z-o‘zidan harakatlanishi mumkin bo‘lsa hamda bu paytda xavfli vaziyatlar yuzaga kelsa, ularni muayyan holatda mahkamlash uchun qurilmalarga ega bo‘lishi kerak.
284. Barcha agregatlarning (mashina, stanok, apparat, turli uskuna va qurilmalar) xavfli joylari ishlovchilarni jarohatlamasligi uchun ishonchli qilib o‘rab qo‘yilishi lozim.
286. Barcha uzatmalar (remenli, arqonli, zanjirli, sharnirli, trosli, valikli, tishli va boshqalar) mahkam va qulay ishga tushirish imkoniyatiga ega bo‘lishi lozim.
287. Uskuna va mexanizmlarning barcha bo‘rtib chiqqan, gayka bolt, shponka va aylanadigan qismlarining shunga o‘xshash poldan 2,5 m dan ortiq bo‘lmagan balandlikdagi elementlari ishonchli qilib o‘ralgan bo‘lishi kerak.
291. Valik g‘altaklar va shunga o‘xshash qurilmalar ishchilar xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan asboblar bilan jihozlangan bo‘lishi lozim.
292. Uskuna yoki mexanizm hamda atrofidagi xavfli zonadan qipiq, qiyqim, chang va ifloslarni tozalash ishlarini faqat shu uskunada ishlovchi xodim tomonidan amalga oshirilishi lozim.
293. Qipiq, qiyqim, chang va iflosliklar ilgak, metka, supurgichlar va boshqalar yordamida olib borilishi kerak.
294. Motorlar, ishga tushiruvchi reostatlar korobkali yoki boshqacha o‘chiruvchilar, uskuna va mexanizmlarning boshqa qismlari hamda armatura va kuchlanish ostida turadigan asboblarni yig‘ishtirish, tozalash taqiqlanadi.
295. Yog‘lash sistemasi (shit, sbornik, korobka, protiven, poddon va boshqa) yog‘ni sachrashi va to‘kilib ketishining oldini oluvchi qurilmalarga ega bo‘lishi kerak.
297. Ish yurgizish chog‘ida mexanizmning ayrim qismlarini moylashga yo‘l qo‘yilishi mumkin, agar u xavfli bo‘lmasa va bu ish tegishli asboblar yordamida olib borilishi lozim.
298. Uskunalarga qarash (tozalash) uchun ishchilarga yetarli miqdorda artadigan matolar berilishi kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
299. Ma’muriyat, ishlayotgan xodimlarni milliy standart talablariga javob beruvchi, ishlatish uchun xavfsiz, soz va qulay asboblar bilan ta’minlashi, asboblarning belgilangan yo‘nalishda ishlatilishi, saqlanishi va qay ahvoldaligini vaqti-vaqti bilan nazorat qilishga majbur.
(299-band O‘zbekiston Ruspublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 22-iyundagi 51-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 2743-1, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.07.2023-y., 10/23/2743-1/0502-son — 2023-yil 5-noyabrdan kuchga kiradi)
300. Yangidan ishlab chiqarilgan yoki ta’mirlangan asboblarni faqat asbobni tayyorlagan yoki ta’mirlagan bo‘linmaning texnik nazorati xodimi ishga yaroqli deb qabul qilganidan so‘ng ishlatilishi mumkin.
301. Asbobni saqlash uchun har bir xodimga alohida maxsus joy ajratilishi va asbobni ko‘chirib yurish uchun esa, har bir xodimga sumkacha yoki yashik ajratilishi shart.
302. Bolg‘acha va kuvaldalarning urish yuzasi ozgina bo‘rtib chiqqan, silliq, urinmagan, ezilmagan va darz ketmagan bo‘lishi va yog‘och sopga yumshoq po‘lat pona bilan mustahkamlangan bo‘lmog‘i darkor. Sopiga bo‘sh o‘rnatilgan asboblar bilan ishlashga yo‘l qo‘yilmaydi. Soplarni yirik qatlamli va yumshoq (archa, sosna) daraxt turlaridan tayyorlash va ishlatish ma’n etiladi. Sop yuzasi silliq, tekis, yoriqsiz va zirapchalarsiz bo‘lishi shart.
303. Egov, iskana, vintni buraydigan asbob, bigiz va boshqa o‘tkir ishlamaydigan uchli qo‘l asboblari, tekis ravon tozalangan dastalarga mahkam o‘rnatilgan bo‘lishi shart.
304. Dastalar, asbob o‘lchamiga mos, lekin 150 mm dan kam bo‘lmagan uzunlikka ega bo‘lishi va qizib ketishdan saqlanish uchun metall halqa bilan qoplanishi shart.
305. Keng yuzalarni tekislovchi qayroqtosh va yirik egovlar, ushbu yuzalarni qulay ishlov berish imkoniyatini beruvchi maxsus tutqichlar bilan ta’minlanishi shart.
306. Zarbli asboblar bilan ishlaganda, xodimlar ko‘zini uchib ketayotgan bo‘laklardan himoya qilish uchun himoya ko‘zoynaklaridan foydalanishlari shart.
307. Siquvchi uskunali dastgohlar bir-biridan kamida 1 m masofada o‘rnatilishi kerak. Dastgohning eni 0,75 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Xodimlarni uchib tushayotgan bo‘laklardan himoya qilish uchun balandligi 1 m dan kam bo‘lmagan, 3 mm dan ko‘p bo‘lmagan yacheykali to‘r to‘siqlar o‘rnatilgan bo‘lishi shart. Dastgohda ikki yoqlama ishlaganda to‘r o‘rtaga, bir tomonlama ishlanganda esa, ish joyi va oyna tarafga yuzlangan tomonga o‘rnatiladi.
308. O‘tkir tishli omburning tishlari o‘tkir bo‘lishi va yassi tishli omburning keskichi soz holatda bo‘lishi shart.
310. Parma, vint burovchi asbob, zenker va boshqa o‘rnatiluvchi asboblar to‘g‘ri charxlangan bo‘lishi, darz, ezilish va boshqa kamchiliklarga ega bo‘lmasligi kerak. Bu asboblarning pastki qismi notekis, qiyshiq, darz va boshqa shikastlanishlardan xoli bo‘lishi, to‘g‘ri markazlashtirilgan va to‘g‘ri keltirilgan bo‘lishi shart.
313. Arralar to‘g‘ri ajratilgan va yaxshi charxlangan bo‘lishi lozim. Arraning tutqichi to‘g‘ri va mahkam o‘rnatilgan, silliq va tekis tozalangan bo‘lishi shart.
315. Pnevmo-mashinalar dastasining klapani oson va tez ochilib-yopilishi, mahkam sozlangan bo‘lishi va yopiq holatda havo o‘tkazmasligi shart.
316. Pnevmo-mashinalar asboblarining pastki qismi notekis, qiyshiq, darz va boshqa shikastlanishlardan xoli bo‘lishi, to‘g‘ri markazlashtirilgan va to‘g‘ri keltirilgan bo‘lishi shart.
317. Pnevmo-mashinalarning shlanglari mustahkam rezina xomashyosidan ishlangan nippel va shtutser o‘lchoviga mos ravishda bo‘lishi shart.
318. Asbob va o‘tkazuvchi quvurga o‘rnatilgan shlanglar, shlang chiqib ketmasligini ta’minlaydigan usulda o‘rnatilgan bo‘lishi shart.
319. Shlanglarning shtutser va nippellari qirrasi va rezbasi soz bo‘lishi va shlanglarni pnevmo-mashina va havo yo‘llariga mustahkam ulanishini ta’minlashi shart. Shlanglar bir-biri bilan bo‘yincha yordamida nippel bilan ulanadi.
320. Pnevmo-mashinalarning kamchiligini tekshirish, sozlash, hamma qismlarining o‘zaro ta’sirini aniqlash, mashinani ishga tushirishdan oldin siqiq havo harakatini sinab ko‘rish yo‘li bilan aniqlanishi shart. Ish tugagandan so‘ng, pnevmo-mashinalar tekshiruvga topshirilishi lozim.
321. Dastgohga xizmat ko‘rsatish yoki ishlov berish hududini kuzatish uchun xodimning pol sathidan 0,5 m va bundan balandroqda turishi talab etilsa, dastgoh zinapoya bilan jihozlangan xizmat ko‘rsatish maydonchalari yoki sirpanmaydigan qoplamali galereyalarga ega bo‘lishi kerak.
322. Maydonchalar sifatida uskunaning gorizontal yuzalaridan (stanina, support, babkalar va hokazolar) foydalanish mumkin. Xizmat ko‘rsatish maydonchalaridan ustyopma yoki uskunaning chiqib turgan qismlarigacha bo‘lgan balandlik 2 m dan kam bo‘lmasligi zarur.
323. 0,5 m dan balandda joylashgan maydonchalar va ularga olib chiqadigan zinalarda, pastida balandligi 100 — 50 mm yaxlit yon qoplama o‘rnatilgan balandligi 1 m dan kam bo‘lmagan to‘siq (panjara)lar bo‘lishi kerak.
328. Xizmat ko‘rsatish maydonchasi 10 m dan balandroqda joylashgan bo‘lsa, har 5 m da dam olish maydonchalari o‘rnatilishi zarur.
329. Zina va maydonchalarning tutqichlari qo‘l bilan ushlash uchun qulay bo‘lishi, o‘tkir qirralari, qirov va kiyim ilinishi mumkin bo‘lgan chiqib turgan joylari bo‘lmasligi lozim.
330. Kabel ishlab chiqarish sexlarida asosiy va yordamchi uskunani joylashtirish, uskuna va binolar devorlari orasidagi masofa 0,6 m dan kam bo‘lmasligi lozim.
332. Ishlab chiqarish uskunasining joylashishi unga bexatar va qulay xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash, montaj va demontaj qilishni ta’minlashi kerak.
333. Ish o‘rinlarini rejalash uskunani boshqarish organi va pultlariga erkin o‘tish yo‘laklari va kirish joylarini, ish jarayonlarining qulay va bexatar bajarilishini ta’minlashi va GOST 12.3.002-75 “Ishlab chiqarish jarayonlari. Umumiy xavfsizlik talablari”ga javob berishi lozim.
334. Xodimlarni uchib chiqayotgan temir parchalaridan saqlash uchun verstaklarda balandligi kamida 1 m bo‘lgan yaxlit yoki metall to‘rli (katakchalari 3 mm dan ko‘p bo‘lmagan) shitlar o‘rnatilishi lozim.
335. Ish joylarida jihozlar, material, tanovar, yarim tayyor mahsulot, tayyor mahsulot va chiqindilar solinishi uchun stellaj, idish, stol va boshqa qurilmalar qo‘yiladigan maydonchalar ko‘zda tutilishi lozim.
336. Sex va uchastkalarda uskunalarni joylashtirish va ish o‘rinlarini rejalash favqulodda vaziyatlar yuz berganda xodimlarni xavfsiz evakuatsiya qilish imkoni ko‘zda tutilishi zarur.
338. Konveyer qurilmalari, ishlab chiqarish binolari, galereyalar, tunnellar va estakadalarning joylashishi GOST 12.2.022-80 “Konveyrlar. Xavfsizlikning umumiy talablari”ga javob berishi lozim.
339. Chang ko‘p hosil bo‘ladigan hududlarda ishlash vaqtida changni o‘tkazmaydigan qattiq matodan tayyorlangan maxsus kiyim, nafas olish organlari uchun individual himoya vositalari qo‘llanilishi lozim.
340. Kabel ishlab chiqarishda bajarilayotgan ish xususiyatiga qarab himoya vositalaridan foydalanish lozim.
341. Shovqinning ishlovchilarga ko‘rsatadigan zararli ta’sirini bartaraf etish maqsadida quyidagi chora-tadbirlar qabul qilinishi lozim:
shovqin hosil qiladigan uskunani almashtirish yo‘li bilan texnologiyaga o‘zgartirish kiritish yoki shovqinni yutadigan qurilmalarni qo‘llash;
titraydigan yuzalarni vibratsiyani yutuvchi ichki ishqalanishi yuqori bo‘lgan materiallar bilan berkitish;
metall detallarni plastmassadan yasalgan detallar bilan almashtirish, xizmat ko‘rsatuvchi ishchilar uchun shovqin o‘tkazmaydigan kabinalar qurish;
agregatlarning gaz chiqaradigan va havo so‘radigan tuynuklarida shovqinni kamaytiradigan moslamalarni o‘rnatish, ko‘tarib turuvchi konstruksiyalarga (to‘sinlar, fermalar) turli shovqin yutqichlar bilan ishlov berish;
342. Agar ish sharoitiga ko‘ra ish joylarida shovqin darajasini kamaytirish imkoni bo‘lmasa, ishchilarning ish va dam olish rejimini o‘zgartirish, quloqni bezovta qilmaydigan va shovqinni belgilangan me’yorlar darajasigacha kamaytiradigan individual himoya vositalari (naushniklar, shlemlar, tiqinlar, shovqinga qarshi vkladishlar) bilan ta’minlash orqali ishchilarning sog‘lig‘ini muhofaza qilish bo‘yicha profilaktik chora-tadbirlar tizimi ko‘zda tutilishi lozim.
343. Qo‘l orqali ishchilarning organizmiga o‘tadigan vibratsiyaning chegaraviy yo‘l qo‘yiladigan darajalari SanQvaM 0122-01 “Ish joylarida umumiy va mahalliy vibratsiyaning sanitariya me’yorlari”ga mos bo‘lishi lozim.
344. Ta’mirlash ishlarini o‘tkazishda bajariladigan ishlarning texnologik ketma-ketligi aks ettirilgan ta’mirlash hujjatlari rasmiylashtirilgan bo‘lishi va ularda quyidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi kerak:
345. Kapital va joriy ta’mirlash dasturlarida ta’mirlashni o‘tkazish uchun mas’ul shaxslar, shuningdek ta’mirlash ishlarini bajarish tartibi va xodimlarning xavfsizligini ta’minlash choralari belgilanishi lozim.
346. Barcha hollarda ta’mirlash ishlarini bajarish va usullari bosh muhandis yoki uning o‘rinbosari bilan kelishilishi kerak.
347. Ta’mirlash ishlari tashkilot rahbari tomonidan tayinlangan mas’ul xodim rahbarligi va nazorati ostida bajarilishi lozim.
348. Ta’mirlash tashkilotlari tomonidan bajariladigan ta’mirlash, qurilish va montaj ishlari naryad-ruxsatnoma bilan rasmiylashtirilishi zarur.
349. Asbob-uskunalarni ta’mirlash va sozlash ishlari maxsus o‘qitilgan va yo‘l-yo‘riq berilgan, tegishli bilim va malakaga ega xodim tomonidan amalga oshirilishi kerak.
350. Kapital ta’mirlashdan so‘ng asbob-uskunani ishga tushirishga tashkilot bosh mexanigi (bosh energetik), mehnat muhofazasi xizmati xodimi, ishlab chiqarish majmuasi boshlig‘i va kasaba uyushmasi vakillaridan iborat tarkibdagi komissiya tomonidan tashkilot rahbari yoki bosh muhandis tasdiqlaydigan tegishli dalolatnoma tuzilib, qabul qilingandan so‘ng ruxsat beriladi.
351. Ta’mirlash ishlari bajarilgandan so‘ng uskunani ishga tushirish faqat mas’ul xodim ruxsati bilan amalga oshirilishi lozim.
352. Ta’mirlash ishlari bajariladigan hudud to‘silgan va u erda xavfsizlik belgilari o‘rnatilgan bo‘lishi lozim.
353. Ta’mirlash ishlarini boshlashdan oldin unda ishtirok etadigan barcha xodimlar ta’mirlash ishlarini tashkil etish loyihasi bilan tanishtirilishi va ularga ta’mirlash ishlarini bajarish paytida xavfsizlik choralariga rioya qilish bo‘yicha yo‘l-yo‘riq berilishi zarur.
354. Ta’mirlash jarayonida yechib olingan agregatlar, detallar va metall konstruksiyalar yig‘ishtirib qo‘yilishi lozim.
355. Ta’mirlash paytida ish joylari, yo‘llar va zinapoyalarni turli buyumlar bilan to‘sib qo‘yish taqiqlanadi.
357. Havoza va taxta to‘shama o‘rnatishning imkoni bo‘lmasa, xodimlar balandlikda ishlash uchun ehtiyot kamarlari va arqonlardan foydalanishlari shart. Ehtiyot kamarlari va arqonlar mahkamlanadigan joylar konstruksiyalarda oldindan belgilab qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
358. Balandlikda ta’mirlash ishlarini bajarganda asbob-uskuna va materiallarni maydoncha qirg‘og‘iga qo‘yish yoki erga tashlash taqiqlanadi. Asbob-uskunalarni saqlash va tashishda maxsus sumka yoki qutilardan foydalanish zarur.
359. Materiallarni uskunaning ish maydonchasiga uzatish mexanizatsiyalashgan bo‘lishi va tushib ketmaydigan usulda bajarilishi kerak.
360. Yoritish chiroqlarini ta’mirlash ishlarida faqat 12 V kuchlanishdagi ko‘chma lampalar, portlashdan himoyalangan akkumulyatorli chiroqlardan foydalanish kerak.
361. Yoritish maqsadida mash’ala, gugurt, kerosinli fonarlar, shamchiroqlardan foydalanish taqiqlanadi.
362. Suyuq yonilg‘i saqlanadigan idishlar, bitum saqlagichlar, konveyerlar, shimdirish vannalari va neft mahsulotlari mavjud boshqa sig‘imlarni ta’mirlashda ushbu sig‘imlar undagi mahsulotlardan bo‘shatilishi zarur.
363. Idishlar, bunkerlar va boshqa chuqur joylarda ishlayotgan xodim mahkamlangan qutqaruv arqoniga ega bo‘lishi, arqonning ikkinchi uchi tashqariga chiqarilgan va kuzatuvchi nazorati ostida bo‘lishi kerak.
364. Ta’mirlash ishlari tugagach, barcha keraksiz konstruksiyalar, asbob-uskunalar, materiallar va chiqindilar ish joyidan olib ketilishi, to‘siqlar, saqlovchi moslamalar o‘z joyiga o‘rnatilishi kerak.
365. Mazkur Qoidalarga amal qilish uchun javobgarlik tegishli ishlarni bajaruvchi tashkilotlar zimmasiga yuklatiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
366. Mansabdor shaxslar va xodimlar xavfsizlik qoidalariga rioya qilmaganliklari uchun qonunchilik hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar.
(366-band O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)