Қонунчилик палатаси депутатларининг жорий йил апрель ойида жойларга чиқиб ўрганишлари давомида мамлакатимиз Президентининг 2017 йил 8 августда қабул қилинган «Ҳудудларнинг жадал ижтимоий-иқтисодий ривожланишини таъминлашга доир устувор чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори ижросини таъминлаш мақсадида аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари ҳамда ногиронлиги бўлган шахслар ўртасида ўтказилган суҳбатлар жараёнида ногиронликни белгилашга тааллуқли қатор масалалар мавжудлиги аниқланиб, бу борада соғлиқни сақлаш вазирининг ахборотини эшитиш таклифи билдирилган эди.
«Парламент назорати тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 4 ва 10-моддаларига мувофиқ Ўзбекистон Халқ демократик партияси фракциясининг ташаббусига кўра Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирининг «Мамлакатимизда ногиронликни белгилаш амалиёти ва уни такомиллаштириш борасида олиб борилаётган ишлар тўғрисида»ги ахборотини эшитди.
Ахборотни эшитиб, Қонунчилик палатаси шуни таъкидлайдики, ногиронлиги бўлган шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш ҳамда республикада ногиронликни белгилаш бўйича Ўзбекистон Республикаси Президентининг, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари қабул қилинди, бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ишлаб чиқилиб, ҳаётга татбиқ этилмоқда.
Мамлакатимизда ногиронлиги бўлган шахсларнинг аҳволини яхшилаш, тиббий-ижтимоий ёрдам бериш ва реабилитация сифатини ошириш, протез-ортопедия буюмлари ва техник реабилитация воситаларини ишлаб чиқаришни модернизация қилишга ва технологик янгилашга кўмаклашиш мақсадида 2018 йил 9 мартда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 190-сонли қарорига кўра Ногиронлиги бўлган шахсларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси ташкил этилди.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Тиббий-меҳнат экспертиза хизмати 16 ёшдан юқори ёшдаги шахсларга ногиронлик гуруҳини, ногиронликнинг келиб чиқиш сабабини, ногиронлик бериш муддатини ва касбий меҳнат лаёқати йўқотилиши даражасини белгилайди. Шу билан бирга, ушбу хизмат ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш чора-тадбирларини белгилашда иштирок этмоқда ва уларнинг ижросини таъминлаш бўйича назорат ишларини олиб бормоқда.
Бундан ташқари, 16 ёшгача бўлган ногиронлиги бўлган болаларга ногиронлиги бўлган бола деб хулоса бериш давлат тиббиёт муассасалари тиббий-маслаҳат комиссиялари орқали амалга ошириб келинмоқда.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Тиббий-меҳнат экспертиза хизмати тизимида Республика тиббий-ижтимоий экспертиза инспекцияси, 14 та ҳудудий, яъни Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бош тиббий-меҳнат экспертиза комиссияси, 5 та туман, 70 та туманлараро, 4 та шаҳар ва 14 та ихтисослаштирилган тиббий-меҳнат экспертиза комиссияси фаолият юритмоқда.
2018 йилнинг биринчи чорагида амалга оширилган ишлар натижасида ногиронлиги бўлган 16 ёшдан катта шахслар 582,4 минг нафарни ташкил этиб, шундан 12,4 минг нафарига бирламчи ногиронлик белгиланган. Бирламчи ногиронлик белгиланганлар орасида қон айланиш тизими касалликлари билан касалланганлар 14,4 фоизни, хавфли ўсма билан — 12,5 фоизни, асаб тизими билан касалланганлар 10,8 фоизни ва руҳий касаллар 10,5 фоизни ташкил этган.
Мазкур тоифадаги шахслар орасида I гуруҳ ногиронлиги бўлган шахслар 1860 нафарни (15,0 фоизни), II гуруҳ ногиронлиги бўлган шахслар 9513 нафарни (76,5 фоизни), III гуруҳ ногиронлиги бўлган шахслар 1062 нафарни (8,5 фоизни) ташкил этган.
Ногиронликни асосли равишда белгилашни таъминлаш мақсадида Республика тиббий-ижтимоий экспертиза инспекцияси ва Бош тиббий-меҳнат экспертизаси хизмати томонидан икки поғонали назорат ўтказиш йўлга қўйилиб, бирламчи ногиронлик белгиланган 8,0 минг нафар шахснинг (64,5 фоиз) кўрикдан ўтказилиши натижалари ўрганилди, улардан 2,5 минг нафарга яқини қайта назорат кўригидан ўтказилди ва 13 нафарида (0,5 фоиз) тиббий-меҳнат экспертизаси комиссияларининг хулосалари ўзгартирилди.
Замонавий ташхис қўйиш диагностика ва даволаш ускуналари ҳамда малакали кадрлар билан таъминланган 10 та Республика ихтисослаштирилган тиббиёт маркази, барча вилоятларда кўп тармоқли вилоят тиббиёт марказлари, шу жумладан кўп тармоқли болалар тиббиёт марказлари ташкил қилинган. Ушбу марказларда йилига ўртача 80 мингдан зиёд бемор даволаниб, уларнинг 20 — 30 фоизини имтиёзга эга бўлган аҳоли, шу жумладан ногиронлиги бўлган шахслар ташкил этган.
Ирсий ва туғма нуқсонли ногиронлиги бўлган болалар туғилишининг олдини олиш, болаликдан ногиронликни камайтириш мақсадида бугунги кунда республиканинг 11 та ҳудудида «Она ва бола» скрининг марказлари ташкил этилиб, уларда наслий ва туғма касалликларга чалиниш хавфи бўлган гуруҳга мансуб оилалар тиббий-генетик текширувлардан ўтказилиб, ногирон болалар туғилишининг олди олинмоқда.
Шу билан бирга ҳозирги кунда республикада 1 та Ногиронларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази, 10 та ҳудудий реабилитация маркази фаолият юритиб келмоқда. Бироқ Бухоро, Сирдарё ва Сурхондарё вилоятларида ҳозиргача бундай марказлар мавжуд эмас.
Бундан ташқари, 2018 йилнинг биринчи чорагида Тиббий-меҳнат экспертизаси комиссиялари томонидан ногиронлиги бўлган 2049 нафар шахсга ишга жойлашиш учун йўлланма берилган бўлса-да, шундан бор-йўғи 248 нафари (12,1 фоиз) бандликка кўмаклашиш марказлари томонидан ишга жойлаштирилган, холос.
Юқорида баён қилинганлардан келиб чиққан ҳолда ҳамда «Парламент назорати тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 21-моддасига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси қарор қилади:
1. Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирининг «Мамлакатимизда ногиронликни белгилаш амалиёти ва уни такомиллаштириш борасида олиб борилаётган ишлар тўғрисида»ги ахбороти маълумот учун қабул қилинсин.
ногиронликка оид бўлган барча норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тўлиқ хатловдан ўтказиш, уларнинг ўз вақтида ҳамда тўлиқ қабул қилинишини таъминлаш;
тиббий-меҳнат экспертиза жараёнининг шаффофлигини таъминлаш, сансалорликка йўл қўймаслик, ҳужжатларнинг амал қилиш механизмини янада соддалаштириш чораларини кўриш;
болаликдан ногиронликни аниқлашдаги муаммо ва камчиликларни бартараф этиш, иш самарадорлигини ошириш мақсадида тизимда педиатрия тиббий-маслаҳат комиссияларини ташкил этиш масаласини кўриб чиқиш;
Бухоро, Сирдарё ва Сурхондарё вилоятларида ҳудудий реабилитация марказларини ташкил этиш масаласини кўриб чиқиш тавсия этилсин.
ногиронликка оид масалаларни тартибга солувчи қонун ҳужжатларини танқидий қайта кўриб чиқиб, мазкур масалаларни қамраб олувчи ягона ҳужжатни қабул қилиш чора-тадбирларини кўрсин;
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт дастури, ЮНИСЕФ ва бошқа халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликда илғор чет эл тажрибасини ўрганиш ҳамда ногиронликни белгилаш мезонларини халқаро стандартларга мослаштириш бўйича таклифлар киритсин;
тиббий-меҳнат экспертиза комиссиялари ва даволаш-профилактика муассасаларининг диспансер назоратидаги беморларни мақсадли даволаш орқали ногиронликнинг олдини олиш борасидаги ҳамкорлигини янада кучайтириш чораларини кўрсин;
ногиронликнинг олдини олиш, ногиронларни тиббий-ижтимоий реабилитация қилиш юзасидан ҳудудий (вилоят, туман, шаҳар) ва республика дастурларини ишлаб чиқиш, уларнинг ижросини таъминлашни ташкил этиш ва мувофиқлаштиришда тиббий-меҳнат экспертиза комиссияларининг ўрни ва ролини кескин ошириш юзасидан таклифлар ишлаб чиқсин;
ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш якка тартибдаги дастурининг янада такомиллаштирилган шаклларини ишлаб чиқсин;
тиббий-меҳнат экспертиза комиссияларидаги бўш турган ўринларни тажрибали, ҳалол, юқори малакали кадрлар билан доимий равишда тўлдириб боришни ва уларнинг малакасини оширишни давом эттирсин;
аҳолининг ногиронликни белгилаш масалалари бўйича хабардорлиги даражасини ошириш борасида амалга оширилаётган ахборот-тушунтириш чора-тадбирларининг таъсирчанлигини кучайтирсин.