LexUZ sharhi
Mazkur Konvensiya O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 30-avgustdagi 493-I-sonli “Bir xil qiymatga ega bo‘lgan mehnat uchun erkaklar va xotin-qizlarni teng rag‘batlantirish to‘g‘risidagi Konvensiyani ratifikatsiya qilish haqida”gi Qarori bilan ratifikatsiya qilingan.
Xalqaro Mehnat Tashkilotining Bosh konferensiyasi, Xalqaro Mehnat Byurosining Ma’muriy kengashi tomonidan Jenevada chaqirilib va 1951-yilning 6-iyunida o‘zining O‘ttiz to‘rtinchi Sessiyasiga to‘planib, teng ahamiyatli mehnat uchun erkak va ayol mehnatkashlarga teng haq to‘lash prinsipiga oid bir qancha takliflarni qabul qilishga qaror chiqarib va bu Sessiya kun tartibining yettinchi bandi hisoblanib, mazkur takliflarga xalqaro konvensiya shaklini berishga qaror qilib, bir ming to‘qqiz yuz ellik birinchi yil iyun oyining yigirma to‘qqizinchi kunida kuyidagi “Teng haq to‘lash to‘g‘risidagi 1951-yilgi Konvensiya” deb nomlanishi mumkin bo‘lgan Konvensiyani qabul qildi:
a) “haq to‘lash” atamasi ish beruvchi tomonidan mehnatkashga to‘lanadigan va mehnatkashning ish bilan ta’minlanganligi natijasida vujudga kelgan, to‘g‘ridan to‘g‘ri yoki bilvosita, naqd yoki shunga o‘xshash yo‘l bilan amalga oshiriladigan, odatdagi, asosiy yoki minimal ish haqini va qo‘shimcha to‘lovlarni o‘z ichiga oladi;
b) “teng ahamiyatli mehnat uchun erkak va ayol mehnatkashlarga teng haq to‘lash” atamasi jins asosida kamsitmay belgilanadigan haq to‘lash miqdori ma’nosini anglatadi.
1. Tashkilotning har bir a’zosi, haq to‘lash miqdorini belgilashning amaldagi usullariga mos keladigan vositalar orqali, barcha mehnatkashlarga nisbatan teng ahamiyatli mehnat uchun erkak va ayol mehnatkashlarga teng haq to‘lash prinsipining qo‘llanilishini qo‘llab-quvvatlaydi va shu usullarga mos darajada ta’minlaydi.
1. Bunday harakatlar ushbu Konvensiya qoidalarining amalga oshirilishiga yordam beradigan hollarda, bajariladigan mehnat asosida ishning xolis baholanishini ta’minlashga qaratilgan choralar ko‘riladi.
2. Bunday baholashning usullari, haq to‘lash miqdorlarini belgilashga mas’ul bo‘lgan hokimiyat organlari tomonidan tanlanishi mumkin yoki, agar miqdorlar jamoa shartnomalari tomonidan belgilanadigan bo‘lsa, ushbu shartnomaning ishtirokchilari tomonidan tanlanishi mumkin.
3. Mehnatkashlar o‘rtasidagi mehnat haqining farq miqdori, jinsidan qat’iy nazar, bajariladigan mehnatni xolis baholash orqali belgilanadigan farqqa mos bo‘lgani kabi, teng ahamiyatli mehnat uchun erkak va ayol mehnatkashlarga teng haq to‘lash prinsipiga qarama-qarshi qilib belgilanmaydi.
Tashkilotning har bir a’zosi ushbu Konvensiyaning qoidalarini amalga oshirish maqsadida ish beruvchilar va mehnatkashlarning tegishli tashkilotlari bilan keraklicha hamkorlik qiladi.
Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi rasmiy hujjatlar ro‘yxatga olinishi uchun Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktoriga yuboriladi.
1. Ushbu Konvensiya faqatgina ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari Bosh direktor tomonidan ro‘yxatga olingan Xalqaro Mehnat Tashkilotining a’zolarinigina birlashtiradi.
2. Ushbu Konvensiya Tashkilot ikki a’zosining ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlari Bosh direktor tomonidan ro‘yxatga olingan sanadan keyin o‘n ikki oy o‘tgach kuchga kiradi.
3. Keyinchalik, ushbu Konvensiya Tashkilotning har bir a’zosi uchun uning ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjati ro‘yxatga olingan sanadan keyin o‘n ikki oy o‘tgach kuchga kiradi.
1. Xalqaro Mehnat Tashkiloti Ustavi 35-moddasining 2-bandiga muvofiq Xalqaro Mehnat Byurosining Bosh direktoriga yuboriladigan deklaratsiyalarda kuyidagilar ko‘rsatiladi:
a) qaysi hududlarga nisbatan Tashkilotning tegishli a’zosi Konvensiya qoidalarining o‘zgartirishlarsiz qo‘llanilishini zimmasiga olishi;
b) qaysi hududlarga nisbatan Tashkilotning tegishli a’zosi Konvensiya qoidalarining o‘zgartirishlar bilan qo‘llanilishini zimmasiga olishi va shu o‘zgartirishlarning tafsiloti;
s) qaysi hududlarga nisbatan Konvensiya qo‘llanilmasligi va bu holda uning qo‘llanilmaslik sabablari;
d) qaysi hududlarga nisbatan Tashkilotning tegishli a’zosi o‘z qarorini, bu holat kelgusida ko‘rib chiqilgunga kadar, saqlab turishi.
2. Ushbu modda 1-bandining “a” va “b” kichik bandlarida ifodalangan majburiyatlar ratifikatsiyaning ajralmas qismi deb hisoblanadi va ratifikatsiya kuchiga ega.
3. Tashkilotning har qanday a’zosi navbatdagi deklaratsiya orqali ushbu modda 1-bandining “b”, “s” yoki “d” kichik bandlari asosida avvalgi deklaratsiyada aytib o‘tilgan har qanday shartlardan yoki ularning bir qismidan voz kechishi mumkin.
4. Tashkilotning har qanday a’zosi, ushbu Konvensiya denonsatsiya qilinishi mumkin bo‘lgan davr mobaynida, 9-modda qoidalariga muvofiq, Bosh direktorga istalgan avvalgi deklaratsiyaning har qanday shartiga o‘zgartirishlar kirituvchi hamda belgilangan hududlaridagi hozirgi ahvolni ifoda etuvchi navbatdagi deklaratsiyani yuborishi mumkin.
1. Xalqaro Mehnat Tashkiloti Ustavi 35-moddasining 4- va 5-bandlariga muvofiq, Xalqaro Mehnat Byurosining Bosh direktoriga yuboriladigan deklaratsiyalarda Konvensiya qoidalari tegishli hududga nisbatan qanday qo‘llanilishi, ya’ni o‘zgartirishlar bilan yoki o‘zgartirishlarsiz qo‘llanilishi ko‘rsatiladi; agar deklaratsiyada Konvensiya qoidalari o‘zgartirishlar bilan qo‘llanilishi ko‘rsatilsa, u holda o‘zgartirishlarning tafsiloti ham beriladi.
2. Tashkilotning tegishli a’zosi, a’zolari yoki tegishli xalqaro darajadagi mas’ul istalgan paytda, keyingi deklaratsiyasi orqali, tegishli huquqidan foydalanib, har qanday avvalgi deklaratsiyasida ko‘zda tutilgan har qaysi o‘zgartirishlardan to‘liq yoki qisman voz kechishi mumkin.
3. Tashkilotning tegishli a’zosi, a’zolari yoki tegishli xalqaro darajadagi mas’ul, ushbu Konvensiya denonsatsiya qilinishi mumkin bo‘lgan muddat mobaynida, 9-modda qoidalariga muvofiq, Bosh direktorga har qanday avvalgi deklaratsiyaning har qanday shartiga o‘zgartirishlar kirituvchi xamda ushbu Konvensiyaning qo‘llanilishiga nisbatan hozirgi ahvolni ifoda etuvchi deklaratsiya yuborishi mumkin.
1. Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilgan Tashkilotning a’zosi Konvensiya dastlab kuchga kirgan sanadan o‘n yil o‘tganidan keyin Xalqaro Mehnat Byurosining Bosh direktoriga ro‘yxatga olish uchun yuborilgan akt orqali Konvensiyani denonsatsiya qilishi mumkin. Bunday denonsatsiya denonsatsiya akti ro‘yxatga olinganidan keyin bir yil o‘tgach kuchga kiradi.
2. Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilgan Tashkilotning xar bir a’zosi, yuqoridagi bandda qayd etilgan o‘n yillik muddat o‘tganidan keyin, bir yil ichida mazkur moddada ko‘zda tutilgan denonsatsiya huquqidan foydalanmagan bo‘lsa, navbatdagi o‘n yillik muddatni kutishga majbur bo‘ladi va shunga muvofiq, u mazkur modda shartlariga binoan ushbu Konvensiyani har o‘n yillik muddat tugashi bilan denonsatsiya qilishi mumkin bo‘ladi.
1. Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktori Tashkilot a’zolari tomonidan yuborilgan ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlar, deklaratsiyalar va denonsatsiya aktlarining barchasini ro‘yxatga olganligi haqida Xalqaro Mehnat Tashkilotining barcha a’zolariga xabar beradi.
2. Bosh direktor unga yuborilgan ikkinchi ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatni ro‘yxatga olganligi haqida Tashkilot a’zolariga xabar berganda, Tashkilot a’zolarining e’tiborini Konvensiyaning kuchga kirish sanasiga qaratadi.
Xalqaro Mehnat Byurosi Bosh direktori, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Ustavining 102-moddasiga muvofiq, yuqoridagi moddalar qoidalariga binoan o‘zi ro‘yxatga olgan ratifikatsiya qilish to‘g‘risidagi hujjatlar, deklaratsiyalar va denonsatsiya aktlarining barchasiga oid to‘la ma’lumotlarni Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh kotibiga ro‘yxatga olish uchun yuboradi.
Har gal, Xalqaro Mehnat Byurosi Ma’muriy kengashi zarur deb topganda, Bosh konferensiyaga ushbu Konvensiyaning qo‘llanilishi to‘g‘risidagi ma’ruzani taqdim etadi va uni to‘la yoki qisman qayta ko‘rib chiqish haqidagi masalani Konferensiya kun tartibiga kiritish kerakligini yoki kerak emasligini ko‘rib chiqadi.
1. Agar Konferensiya mazkur Konvensiyani to‘la yoki qisman qayta ko‘rib chiqadigan yangi konvensiya qabul qilsa va yangi konvensiyada zid keluvchi qoidalar mavjud bo‘lmasa, u holda:
a) Tashkilotning biror a’zosi tomonidan qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiyaning ratifikatsiya qilinishi, qonunning o‘z kuchi bilan, 9-modda qoidalaridan qat’iy nazar, mazkur Konvensiyaning zudlik bilan denonsatsiya qilinishiga olib keladi, bunda qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiya kuchga kirgan bo‘lishi kerak;
b) qayta ko‘rib chiqilgan yangi konvensiya kuchga kirgan sanadan e’tiboran, mazkur Konvensiyaning Tashkilot a’zolari tomonidan ratifikatsiya qilinishi to‘xtatiladi.