Erkin va mustaqil ommaviy axborot vositalarini rivojlantirish O‘zbekistonda demokratik huquqiy davlat va ochiq fuqarolik jamiyatini qurish yo‘lidagi eng muhim vazifa hisoblanadi.
Mustaqillik yillarida mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari faoliyatini demokratlashtirish va erkinlashtirish, ularning demokratik, ijtimoiy-siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish jarayonidagi keng ishtirokini ta’minlash bo‘yicha salmoqli ishlar amalga oshirildi.
Axborot sohasini jadal va izchil rivojlantirish uchun zarur qonunchilik, me’yoriy-huquqiy baza yaratildi. Zamonaviy talab va standartlar e’tiborga olingan holda, “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”, “Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida”, “Reklama to‘g‘risida”, “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida”, “Axborotlashtirish to‘g‘risida” va boshqa qator qonunchilik hujjatlari qabul qilindi.
Davlat tomonidan axborot sohasida olib borilayotgan siyosat O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilangan so‘z erkinligi va fuqarolarning axborot olish huquqi prinsiplarining izchil va to‘liq bajarilishini ta’minlashga qaratilgan. Mamlakatda senzuraga yo‘l qo‘ymaslik, ommaviy axborot vositalari faoliyatini faqat sud orqali to‘xtatish mumkinligini ko‘zda tutuvchi talablar qonuniy mustahkamlangan, ommaviy axborot vositalarini ro‘yxatga olish tartibi soddalashtirilgan.
Axborot sohasida jamoat, nodavlat institutlari va tuzilmalarini shakllantirish va rivojlantirish uchun zarur tashkiliy-huquqiy hamda texnik sharoitlar yaratilgan. Respublikada Jurnalistlar ijodiy uyushmasi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, Elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi, Elektron ommaviy axborot vositalarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi va boshqa qator jamoat birlashmalari faoliyat ko‘rsatmoqda.
Axborot sohasidagi tub o‘zgarishlar mamlakatimizda bosma ommaviy axborot vositalarini rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Keyingi 10 yilda ularning soni ikki baravar oshdi. Bugun mamlakatimizda 683 gazeta, 198 jurnal, 55 nashriyot, 4 axborot agentligi faoliyat ko‘rsatmokda.
Ushbu sohada bozor munosabatlari va sog‘lom raqobat muhitini izchil rivojlantirish, matbuot va axborot erkinligining muhim kafolati hamda bosma nashrlar va axborot agentliklari mustaqil rivojlanishining zarur sharti sifatida ularning iqtisodiy mustaqilligini ta’minlash bosma ommaviy axborot vositalari sohasida demokratik o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirishning muhim yo‘nalishi hisoblanadi.
Mamlakatimiz bosma ommaviy axborot vositalarini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishi ularning moddiy-texnika bazasini yuksak zamonaviy talablarga javob beradigan darajada modernizatsiya qilish va mustahkamlash hamda yuqori malakali jurnalistlar va texnik xodimlarni tayyorlash va qayta tayyorlash bo‘lmog‘i lozim.
Mamlakatda mustaqil, o‘zini o‘zi ta’minlaydigan, zamonaviy demokratik talab va standartlarga javob beradigan bosma ommaviy axborot vositalarini shakllantirish, ularning moddiy-texnika bazasi va kadrlar salohiyatini mustahkamlash jarayonini qo‘llab-quvvatlash maqsadida:
1. O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, Jurnalistlar ijodiy uyushmasi, boshqa jamoat tashkilotlari, shuningdek, qator axborot agentliklari, bosma nashrlarning Mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondini (bundan keyin Fond deb yuritiladi) tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.
2. Quyidagilar Mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondining asosiy vazifalari etib belgilangani ma’lumot uchun qabul qilinsin:
mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarining jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etish jarayonlarini keng yoritishga, kuchli fuqarolik jamiyatini barpo etish, inson huquqlarini himoya qilish, jamoatchilik fikrini umumlashtirish va ifoda etish, fuqarolarning huquqiy va siyosiy madaniyati, ularning ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirishda ommaviy axborot vositalarining roli va ahamiyatini kuchaytirishga qaratilgan faoliyatini rag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlash;
bosma nashrlar va axborot agentliklari materiallarining professional, g‘oyaviy va badiiy darajasini oshirishga yo‘naltirilgan loyiha va dasturlar, boshqa ijodiy media loyihalarni moliyalashtirish, ularning milliy an’analar, O‘zbekiston aholisining mentaliteti, ijtimoiy rivojlanishning ko‘p asrlik tajribasi, shuningdek, dunyo tsivilizatsiyasining zamonaviy yutuqlarini e’tiborga olgan holda fuqarolar, ayniqsa yoshlar ongiga, ularni ma’naviy-axloqiy jihatdan yetuk, bilimli va ma’rifatli qilib tarbiyalash jarayoniga ijobiy ta’sirini kuchaytirish;
bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarining erkinligi va iqtisodiy mustaqilligini mustahkamlashga, axborot xizmati ko‘rsatish sohasida bozor munosabatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan istiqbolli loyihalar va dasturlarni qo‘llab-quvvatlash;
zamonaviy talab va standartlarni hisobga olgan holda haqqoniy va turli xildagi axborot materiallarini shakllantirish, saqlash, tez va keng tarqatishni ta’minlovchi mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish, modernizatsiyalash va mustahkamlash borasidagi loyihalarni moliyalashtirish;
mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarining jurnalist va texnik xodimlarini tayyorlash va qayta tayyorlash, ularning malakasi va ijodiy faolligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni, shu jumladan chet ellarda o‘quv amaliyotlarini tashkil etishni moliyalashtirish.
3. Belgilab qo‘yilsinki, quyidagilar Mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondining mablag‘larini shakllantirish manbalari hisoblanadi:
xorijiy davlatlar, xalqaro tashkilotlar va moliyaviy institutlarning grantlari hamda beg‘araz yordamlari;
O‘zbekiston Respublikasining yuridik va jismoniy shaxslari — rezidentlari va norezidentlarining ixtiyoriy homiylik badallari, qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa mablag‘lar.
Ommaviy axborot vositalarini ro‘yxatga olish va qayta ro‘yxatdan o‘tkazish uchun olinadigan yig‘imlardan respublika budjetiga o‘tkaziladigan mablag‘lar Fond hisobiga yo‘naltirilishi va uning nizomida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarish uchun sarflanishi belgilab qo‘yilsin.
4. Ilovada* ko‘rsatilgan davlat va jamoat tashkilotlarining Fond faoliyatini moliyaviy va tashkiliy jihatdan qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risidagi tashabbusi ma’qullansin.
loyihalarni moliyalashtirish uchun saralab olish Fond tomonidan qonunchilik hamda mazkur Farmon talablariga muvofiq o‘tkaziladigan tanlovlar asosida, shuningdek, Fondning nizomida ko‘rsatilgan vazifalardan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi;
mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini rivojlantirishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirish uchun taqdim etiladigan buyurtma va takliflarni ko‘rib chiqish jarayonida muhokamalarning va Fond tomonidan qabul qilinadigan qarorlarining ochiq va oshkoraligi ta’minlanadi.
6. Mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi Toshkent shahar, Alisher Navoiy ko‘chasi, 30-uyda joylashtirilsin.
O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (B. Alimov) Fondni joylashtirishda, uning faoliyatini tashkil etish va samarali ishlashi uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlagan holda yordam ko‘rsatsin.
7. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi (B. Mustafoyev) manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda qonunchilikka mazkur Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi takliflarni Vazirlar Mahkamasiga taqdim etsin.
8. Ushbu Farmonning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari A. Aripov va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi X. Sultonov zimmasiga yuklatilsin.