Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 йил, 39-сон, 386-модда) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сон «Саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги қарорига (Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари тўплами, 2004 йил, 7-сон, 64-модда) мувофиқ, буюраман:
1. Тутун ва шамоллатиш саноат қувурларини ишлатишда хавфсизлик қоидалари иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Мазкур буйруқ Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ўн кун ўтгандан кейин кучга киради.
Ўзбекистон Республикаси «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси бошлиғининг 2009 йил 5 декабрдаги 260-сон буйруғига
ИЛОВА
ИЛОВА
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 йил, 39-сон, 386-модда) мувофиқ ишлаб чиқилган бўлиб, тутун ва шамоллатиш саноат қувурларини ишлатишда саноат хавфсизлигини таъминлашга қаратилган техник талабларни, тутун ва шамоллатиш саноат қувурларини кўздан кечиришда, текширишда, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда иш тартиби ва норматив муддатларни, ҳамда ҳар бир қувур учун техник ҳужжатларни расмийлаштиришда рўйхат ва шаклларини белгилайди.
Мазкур Қоидалар амалга киритилиши билан тутун ва шамоллатиш саноат Қувурларини ишлатишда хавфсизлик бўйича масалаларни акс эттирган барча идоравий норматив ҳужжатлар ушбу Қоидаларга мувофиқ қайта кўриб чиқилиши шарт.
1. Тутун ва шамоллатиш саноат қувурларини ишлатишда хавфсизлик қоидалари қурилиш, ишлатиш, текшириш, таъмирлаш, консервация ва бартараф этиш ишларини бажарувчи барча ташкилотлар, уларга маълум кўринишдаги ишларни амалга оширувчи бошқа ташкилотлар ва уларнинг назорат қилувчи органлар учун мажбурийдир.
3. Тутун ва шамоллатиш саноат қувурларини (кейинчалик матнда қувурлар деб юритилади) ишлатувчи, текширувчи, таъмирловчи ташкилотларда, ушбу кўринишдаги фаолияти учун тегишли ваколати бўлиши керак.
4. Қувурларни ишлатиш, консервация қилиш ва бартараф этиш ишлари меъёрий ҳуқуқий ҳужжатлар талаблари инобатга олинган ҳолда ишлаб чиқилган лойиҳалар, саноат хавфсизлиги доирасида амал қилувчи норматив ҳужжатлар ва мазкур Қоидаларга биноан амалга оширилиши шарт.
5. Ишлатиш, консервация қилиш ва бартараф этиш жараёнида лойиҳа ҳужжатларидан четлашишлар тақиқланади. Лойиҳа ҳужжатларидаги барча ўзгаришлар саноат хавфсизлиги экспертизасидан ўтказилади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
6. Янги қурилган, тикланган ёки ишлаётган корхоналарда капитал таъмирлаш ёки консервациядан чиқарилиб ишга туширилган қувурлар комиссия томонидан амалдаги меъёрий ва техник ҳужжатлар талабларига мувофиқ қабул қилиб олиши шарт.
(6-банд Ўзбекистон Республикаси Саноат хавфсизлиги давлат қўмитасининг 2020 йил 4 ноябрдаги 20/ЮБ-67-сонли қарори таҳририда)
7. Ғиштли футеровкали ва кетувчи газларнинг ҳарорати 100°С дан юқори бўлган ғиштли, темир бетон ва металл қувурлар ишлатишга киритилишидан олдин лойиҳа ҳужжатлари талабларига, капитал таъмирдан сўнг ёки камида 10 кунлик танаффусдан кейин ишлатишда эса — ишга туширишдан олдин қувурни ишлатувчи корхонанинг техник раҳбари билан тасдиқланган ишни ташкиллаштириш режасига биноан қуритилган бўлиши шарт.
8. Қувурлар бўёқ билан маркаланиши ва чироқли тўсиқларга эга бўлиши керак. Қувурларни кундузги маркаси ва чироқли тўсиқлари уларнинг мавжудлигидан хабар бериб улар маҳаллий ҳудуд фонидан яққол ажралиб туриши, ҳар тарафдан кўриниши ва бир-биридан кескин фарқланувчи қизил (зарғалдоқ) ва оқ маркаловчи ранглари билан ажралиб туриши керак.
9. Тутун қувурларида юқоридаги чироқлар қувур чўққисидан 1,5 — 3,0 m пастроққа жойлаштирилади. Ҳар бир ярусда тўсиқ чироқларининг сони ва жойлашиши шундай бўлиши керакки, исталган йўналишдаги учишда (азимутнинг исталган бурчагида) камида иккита тўсиқ чироқлари кўриниб туриши керак. Чироқли тўсиқлар сутканинг қоронғи вақтларида (қуёш ботишидан то тонггача), шунингдек суст ва қийин кўриниш ҳолларида (туман, тутун, қор, ёмғир ёғишида ва ҳ. к.) сутканинг ёруғ вақтларида ҳам ишга туширилиши шарт. Қувурни тепа нуқталарига иккитадан чироқ ўрнатилади (асосий ва захира). Улар бир вақтнинг ўзида иккаласи ёки асосий чироқни ишдан чиқишида захирадагиси автоматик тарзда ёниши учун қурилма мавжуд бўлганида биттаси ишлайди. Ёритиш арматураси созлигини кузатиш ишлари ҳар куни чироқлар ёқилган вақтда амалга оширилади.
10. Қувурларни ишлатиш ва техник хизмат кўрсатиш тартиби меъёрий ҳужжатлар, ҳамда мазкур Қоидаларни инкор этмаган ҳолда, ишлаб чиқаришни алоҳида шароитларини кўзда тутишга имкон берувчи амалдаги тизим норматив ҳужжатларининг талабларига жавоб бериши шарт.
11. Қурилиш ва монтаж ишларини бажаришда қурилиш меъёрлари ва қоидалари, ҳамда қурилишда техника хавфсизлиги талабларига риоя этилиши шарт.
12. Қувурларнинг қурилиши, бехатар ишлатиши ва бартараф этилишида ишлатилаётган механизмлар, юк кўтарувчи машиналар, қурилмалар ва асбоблар меҳнат хавфсизлигининг амалдаги стандартлари, «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси қоидалари ва ишлаб чиқарувчи завод йўриқномаларига мувофиқ синовдан ўтказилиши ва ишлатилиши шарт.
13. Қувурларни ишлатишда фойдаланилаётган шахсий ҳимоя воситалари давлат стандартлари, ҳамда ҳимоя воситаларидан фойдаланиш ва синашга доир амалдаги қоидалар талабларини қондириши керак.
14. Қувурларнинг қурилиши, ишлатилиши ва бартараф этилишида иш бажараётган ходимлар меҳнатини муҳофаза қилиш бўйича йўриқнома мазкур Қоида талабларини инобатга олиши шарт.
15. Қувурдан фойдаланувчи ташкилот (кейинчалик ишлатувчи корхона) раҳбари ишлатиш хавфсизлигига, қувурнинг ўз вақтида текширилиши ва таъмирланишига шароит яратиб бериши шарт.
16. Қувурларни ишлатувчи ҳар бир корхонада қувурларга хизмат кўрсатиш, ишлатиш хавфсизлиги ва ўз вақтида таъмирланиши учун техник назорат хизмати ташкил этилиши керак.
Корхона бўйича буйруқ билан цех, ишлаб чиқариш раҳбарларидан ёки бошқа тегишли тайёргарликка эга бўлган мутахассислар орасидан технологик агрегатлар қувурларининг техник ҳолатига ва ишлатиш хавфсизлигини назорат қилиш бўйича масъул ходимлар тайинланган бўлиши керак.
17. Ишлатувчи корхонанинг малакали мутахассислари бўлмаса ва қувурларга техник хизмат кўрсатиш, бехатар фойдаланиш ва ўз вақтида таъмирлаш устидан шахсий назорат хизматига эгалик қилиш имконияти йўқ ҳолларда назорат тегишли ваколатга эга ихтисослашган ташкилотлар кучи билан амалга оширилиши шарт.
18. Қувурни ишлатувчи ҳар бир корхонада мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ даврий кўздан кечириш, текшириш, қувур танасининг тиклигини ва пойдеворининг чўкиш ҳолларини кўрикдан ўтказиш жадвали ишлаб чиқилган бўлиб, техник раҳбар томонидан тасдиқланган бўлиши керак.
19. Ҳар бир қувур учун унинг техник тавсифи, ишлатишга киритилган санаси, тутун газларининг тавсифи, таъмирлаш ва барча кўринишдаги конструктив ўзгартиришларда текширувлар натижаси бўйича техник ҳолати каби маълумотларни мужассамлаштирган техник паспорт тузилган бўлиши керак (мазкур Қоидаларга 1-илова*).
а) қуриб битирилган саноат қувурини ишлатишга қабул қилиш далолатномаси, унга қуйидагилар илова қилинади:
қувурнинг ишчи чизмалари тўплами, бунда бажарилган ишлар шу чизмаларга мувофиқ эканлигини тасдиғи ёки лойиҳа автори билан келишилган ҳолда, чизмаларга киритилган ўзгартиришлар кўрсатилади. Айтиб ўтилган ишчи чизмаларнинг комплекти эксплуатация ҳужжатлари деб ҳисобланади;
қурилиш-монтаж ишларини бажаришда қўлланилган материаллар, конструкциялар ва деталларнинг сифатини белгиловчи сертификатлар, техник паспортлар ва бошқа ҳужжатлар;
б) қурилиш, консервациядан чиқариш ёки таъмирлаш ишлари тугаганидан сўнг қувурни ишлатишга киритишдан олдин қуритиш ва қиздириш ишларини бажариш далолатномалари;
в) ҳақиқий иш режими ҳақдаги маълумот (чиқарилаётган газларнинг ҳарорати, ҳажми ва таркиби), кўздан кечириш, бажарилган таъмирлаш далолатномалари ва ихтисослашган ташкилот томонидан бажарилган текширув натижалари бўйича хулосалар билан қувурни ишлатиш журнали;
г) олинган тасвир схемалари билан қурилиш жараёнида қувурдаги оғишлар ва чўкишларни назорат қилиш журнали.
21. Қувур бўйича эксплуатация ҳужжатларининг мавжудлиги ва юритилиши юзасидан ишлатувчи корхона жавобгардир.
22. Ишлатувчи корхона қувурларни ишлатиш даврида лойиҳада белгиланган ҳарорат-намгарчилик шароитларига риоя этилишини таъминлаши керак. Бундай вазиятларда қуйидагилар таъминланади:
г) шибер, газ йўлаклари ва уларнинг уланиш жойларидаги нозичликлардан ҳаво сўриш оқибатларининг бартараф этилиши;
д) қувурга лойиҳада белгиланган қийматлардан юқори намгарчилик, юқори ёки паст ҳароратли кимёвий агрессив газларнинг кириб келиш ҳолларининг мустасно этилиши.
23. Технологик агрегатларнинг (ускуналарнинг) ишлашида ишлатувчи корхоналар тарафидан кетувчи газларнинг кимёвий таркиби ва ҳароратининг мунтазам равишдаги назорати таъминланиши, қувур ишининг лойиҳавий режимларини тиклаш бўйича чоралар ўз вақтида кўрилиши керак.
Ёқилғи тури ўзгарганида, кетувчи газларнинг ҳарорати, ҳажми ёки кимёвий таркибини лойиҳавий қийматлари оралиғида тутиб туриш имконияти бўлмаганида, технологик агрегатларни (ускуналарни) иссиқлик техникаси тўлиқ созланиши ёки иншоотнинг кейинги ишлатилиши бўйича тегишли тавсиялар олиш учун ихтисослашган ташкилотга мурожаат қилиниши керак.
24. Катта миқдордаги кул зарраларининг чиқиб кетиши билан ифодаланувчи тутун газлари олиб кетилгани, кулхоналар, ҳамда тутун қувурлари каллаклари, уларга ўтириб қолган куллардан вақти-вақти билан тозаланиши зарур. Тозалаш ишлари технологик агрегатлар таъмирланиши учун тўхтатилган вақтда амалга оширилиши керак.
а) қурилиш даврида қувур пойдевори учун қазилган чуқурлар пойдевор қуриб битирилиши биланоқ зудлик билан тупроқ билан тўлдирилиши ва зичланиши;
б) қувур периметри бўйича қия ариқлар ва ер усти сувларининг оқиши учун сел канализацияларининг соз ҳолати кузатиб борилиши;
в) қувур пойдеворидан 100 m узоқликкача жойлашган сув қувури ва канализация тизимларининг соз ҳолати кузатиб борилиши ва зарур ҳолларда уларнинг сув ўтказмайдиган ер ости йўлакларига жойлаштирилиши;
г) қувурдан 40 m гача оралиқда жойлашган темир йўлларда поезд ва бошқа механизмларнинг ҳаракатланиш тезлиги чеклатилиши (5 km/h гача);
д) темир йўл составининг ҳаракатланиши ёки портлатиш ишлари оқибатида сейсмик таъсирлар, ҳамда қувур яқинида машина ва механизмларнинг ерни бир маромда тебрантириб ишлаши, шунингдек тебранишни узатмайдиган бўшоқ материаллар билан тўлдирилган пойдевор асосигача чуқурликда қазилган хандак махсус сўндирувчи қурилмалар лойиҳада ҳисоблаб чиқилиши;
е) қувур яқинида янги иншоотлар қурилганида қувур пойдевори ости негизини тутиб туриш қобилиятининг бузилишига ёки нотекис чўкишига йўл қўймаслик учун тегишли чоралар кўрилиши. Ёндош пойдеворлар бир бирига туташган жойларда ва бу пойдеворлар чуқурларининг таъсирланиш доирасида (ҳисоблаб топилади) чуқурларнинг туби қувур пойдевори туби билан бир сатҳда жойлаштириладиган бўлса, у ҳолда аввал қувур пойдевори туби сатҳидан 0,4 — 1,0 m чуқурликда шпун қатори қоқилади.
26. Қувурга газ йўлакларининг уланиш жойларида қувур танасини (пойдеворини) газ йўлагидан ажратувчи деформацион чоклар сифати, ҳамда герметиклигини назорат қилиш зарур.
27. Ер ости сувларининг сатҳи кулхона туби нишонидан юқорилаб кетган ҳолларда, шунингдек пойдевор материалига нисбатан агрессив ер ости сувлари мавжудлиги ҳоллари, унинг ташқи юзаси сувнинг максимал сатҳидан 0,5 m баландликда гидроизоляцияланиши керак.
а) лойиҳа ташкилоти билан келишилмаган ҳолда қувурларга қўшимча иссиқлик агрегатларини ёки шамоллатувчи каналларни улаш, шунингдек ишлатишнинг ҳарорат- намгарчилик шароитларини ўзгартириш, танани устига қуриш, қувурнинг пойдевори ва қобиғини қўшимча тешиш ва ўйиш, қувурларга реклама, антенна ва бошқа қурилмаларни ўрнатиш;
в) қувурнинг цоколь қисмида ва унга яқин жойларда ёнувчи, портловчи моддалар ва материалларни сақлаш, қувур яқинига материаллар омборхонасини жойлаштириш ва ахлатлар тўпланишига йўл қўйиш;
г) қувурдан 30 m дан кам оралиқда кислота, ишқор ва бошқа пойдевор материалларига нисбатан агрессив маҳсулотлар омборини жойлаштириш;
д) қувурга яқин ҳудудларга ишлаб бўлинган сув ва буғларни чиқариб ташлаш, ҳамда ёмғир суви оқимига эътибор берилмаслигига йўл қўйиш;
з) махсус тайёргарликдан ўтмаган ва баландликда ишлашга рухсатномаси бўлмаган одамларни тутун қувурига кўтарилиши қатъиян ман этилади.
29. Технологик агрегатлар (ускуналар) 6 ойдан зиёд муддатга тўхтатилганида, уларга хизмат кўрсатаётган қувурларни сақлашга тайёрлаш бўйича ишлар бажарилиши керак.
30. Қувурдаги нуқсонлар — бу конструкциялар, уларнинг элементлари ва материаллари сифати, шакли ва ҳақиқий ўлчамларини меъёрий ҳужжатларда ёки лойиҳада белгиланган талаблардан оғиши бўлиб, улар лойиҳалаштириш, тайёрлаш, қуриш ёки ўрнатиш жараёнида ҳосил бўлади.
Конструкциялар ва материалларни тайёрлаш ва ташиш вақтида ҳосил бўлган нуқсонлар уларни ишлатишдан олдин, қуриш ва ўрнатишдаги нуқсонлар эса — иншоотни ишлатишга қабул қилишдан олдин аниқланиши ва бартараф этилиши керак.
31. Қувурдаги шикастланишлар — бу конструкцияларни ишлатиш мобайнида, уларнинг сифати, шакли ва ҳақиқий ўлчамларини норматив ҳужжатларда ёки лойиҳада белгиланган талабларга тўғри келганлиги.
Қувур конструкциясидаги шикастланишлар механик (кучланиш, ҳарорат-намгарчилик), кимёвий ва мураккаб таъсирлар натижасида вужудга келади.
32. Кучланиш таъсиридаги шикастланишлар конструкциянинг ҳақиқий ишлаш шароити ҳисобланган ишлаш шароитига мувофиқ эмаслиги туфайли вужудга келади ва маҳаллий бузилишлар сифатида (узилишлар, ёриқлар, ғишт синиқлари, бетон арматурасини бўйлама қавариқланиши ва бошқалар), шунингдек иншоот элементларининг ҳаддан ташқари деформацияланиши (тананинг қийшайиши, пойдеворнинг оғиши ва чўкиши, тана, металл конструкциясининг девори ва футеровкаси қавариқланиши ва қийшайиши ва бошқалар) шаклида кўзга ташланади.
33. Ҳарорат-намгарчилик таъсиридаги шикастланишлар тик ва юза ёриқлар тизимининг ҳосил бўлиши, ғишт ва бетоннинг қатламларга ажралиши, қувурнинг ташқи юзасига чиққан ҳолда конденсатнинг ҳосил бўлиши, қиш мавсумида яхлаш билан кўзга ташланади.
34. Кимёвий таъсирдан шикастланиш агрессив муҳит таъсиридан вужудга келади, бетоннинг, қоришманинг, металлнинг кимёвий ва электр кимёвий коррозияси, ҳимоя қатламларининг бузилиши билан кўзга ташланади ва катта бузилишларга олиб келувчи сифатида жуда хавфли ҳисобланади.
35. Кўздан кечириш далолатномаларида ва текширув натижалари бўйича хулосаларда қувур конструкциясидаги нуқсон ёки бузилишларнинг қуйидаги аломатлари юзасидан ўрнатиладиган хавфлилик даражаси кўрсатилган бўлиши керак:
«А» — қувурларнинг асосий тутиб турувчи конструкцияларининг бузилишига бевосита хавф туғдирувчи нуқсон ва шикастланишлар, тананинг меъёрларда рухсат этилмаган эгилиши ва букилиши, айлана бўйлаб 1 m дан зиёд ҳудудларда тик арматура ўзагининг букилиши билан бетоннинг ҳимоя қатламининг ўйилиши ва қатламларга ажралиши, ғишт билан терилган тананинг 20 mm дан зиёд чуқурликка, қоришманинг — 40 mm дан зиёд чуқурликка бузилиши (қатламларга ажралиши), футеровка ҳудудларининг 1 m2 дан зиёд кўчиши, металл қувурларини меъёрий чегаралардан чиқувчи маҳаллий эгилишлари, тайгаларнинг бириккан жойларидаги болтларнинг кесилиши ва бошқалар);
«Б» — қувурнинг асосий тутиб турувчи конструкцияларининг бевосита бузилиш хавфини туғдурмайдиган, лекин кейинчалик бошқа элемент ва тугунларнинг шикастланишига олиб келадиган ёки шикастланишлар ривожланиб «А» тоифасига ўтиб кетиш ҳолларини келтириб чиқарадиган нуқсонлар ва бузилишлар;
«В» — маҳаллий характердаги нуқсонлар ва шикастланишлар. Уларнинг кейинги ривожланиши қувурларнинг асосий тутиб турувчи конструкцияларига таъсир этмайди (юриш нарвонлар, светофор майдончалари, тўсиқлар ва бошқаларнинг шикастланиши).
36. Кўздан кечириш далолатномаларида ва текширув натижалари бўйича хулосаларда қувурнинг қуйидагича синфланувчи техник ҳолати ҳақида хулоса чиқарилиши керак.
а) соз ҳолати — қувурнинг барча элементлари амалдаги норматив ва лойиҳа ҳужжатлари талабларини қондиради;
б) ишга яроқли — ишлаб чиқариш жараёнини таъминлаш ва қувурнинг кейинги бехатар фойдаланиш талаблари қониқтирилади, лекин амалдаги стандартлар ва лойиҳа ҳужжатларидан сезиларсиз даражада четлашишлар мавжуд;
в) чекланган ҳолда ишга яроқли — маълум бир чекланишларни кўллаб, конструкциялар ҳолати, технологик жараён ўлчамлари, юкламалар ва таъсирлар юзасидан назорат қилиш, шунингдек аниқланган нуқсонлар ва шикастланишларни белгиланган муддатларда бартараф этиш бўйича тадбирларни ишлаб чиққан ҳолда, қувурнинг кейинги ишлатилиши мумкин;
г) ишга яроқсиз (ҳалокатли) — кейинги ишлатишни мустасно қилувчи асосий элемент ёки умуман иншоотнинг тутиб туриш қобилияти йўқолиши мумкин.
37. Қувурлардаги «В» тоифали нуқсон ва шикастланишларни ва сезиларсиз ривожланган «Б» тоифасидаги айрим шикастланишларни ишлатувчи корхоналарнинг лойиҳа-конструкторлик бўлимлари томонидан ишлаб чиқилган техник ҳужжатлар бўйича бартараф этишга рухсат этилади.
«А» тоифасидаги нуқсон ва шикастланишлар ва тез ривожланиб «А» тоифасига ўтишга мойил бўлган «Б» тоифасидаги шикастланишлар қатъий равишда ушбу кўринишдаги фаолияти лицензияланган, ихтисослашган ташкилот томонидан ишлаб чиқилган техник ҳужжатларга мувофиқ бартараф этилиши шарт.
38. Қувурларнинг ташқи ва ички конструкцияларини мунтазам кузатиш, даврий ва навбатдан ташқари кўздан кечириш ва уларни комплекс текшириш тизим йўриқномаларига мувофиқ бажарилади.
39. Мунтазам равишда кузатиш технологик агрегатлар (ускуналар) қувурларининг техник ҳолатини назорат қилиш бўйича жавобгарлар томонидан амалга оширилади.
40. Қувурларнинг даврий ташқи тарафидан кўрикдан ўтказиш ишларини тегишли бўлинма раҳбари томонидан тайинланган ҳайъат, ишлатувчи корхонанинг техник раҳбари тасдиқлаган жадвал бўйича, аммо камида бир йилда бир марта (баҳорда) амалга оширади.
Қувурларнинг даврий ички тарафидан кўрикдан ўтказиш ишлари улар ишлатишга киритилган вақтдан 5 йилдан сўнг, кейинчалик эса фақат зарур бўлганида, газларни қувурга чиқарувчи технологик агрегатлар ўчирилишида, аммо 5 йилдан кечиктирмасдан амалга оширилади.
Ғишт ва монолит футеровкали қувурларни ички тарафидан кўрикдан ўтказиш ишлари инфрақизил техникаси ёрдамида тепловизор текшируви билан алмаштирилиши мумкин. Бундай вазиятларда текшириш частотаси 5 йилда камида 1 марта бўлади.
41. Сейсмик хавфли зоналарда, ишлар олиб борилаётган ҳудудларда, чўкувчи ер ва негизларга жойлаштирилган қувурлар, шунингдек улар юқори намлик, кетувчи газларнинг ортиқча босими шароитида ва бошқа нохуш омиллар мавжудлигида ишлатилганида, обдон синчиклаб кўрикдан ўтказилиши керак.
42. Қувурларнинг навбатдан ташқари ташқи, айрим ҳолларда эса — ички конструкцияларини ҳам кўрикдан ўтказиш ишлари табиий офатлар (тўфон, ер силкиниши, ёнғин ва шу каби), гумбурлашлар, иншоотни ишлатиш шароитига таъсир этувчи технологик агрегатлардаги жараёнлар тартибининг кескин ўзгаришидан сўнг зудлик билан, шунингдек назорат органлари талаблари ёки эксперт ташкилотнинг хулосаси бўйича амалга оширилади.
43. Қувур ҳолатини техник назорат қилиш натижалари ишлатиш журналида қайд этилиши лозим. Журналда мунтазам равишда кузатиш, даврий ва навбатдан ташқари кўрикдан ўтказиш, аниқланган бузилишлар ва нуқсонлар ҳақида барча маълумотлар, уларни бартараф этиш чоралари, таъмирлаш ишларини ташкиллаштирилишига ва бажарилишига масъул ходимларни кўрсатган ҳолда, бажариш муддатлари киритилади.
44. Барча кўринишдаги кўздан кечиришлар далолатнома тарзида расмийлаштирилиши керак. Топилган шикастланишлар, уларнинг ўлчамлари кўрсатилган ҳолда, тутиб турувчи тананинг ташқи ёки ички юзаси ёки газни олиб кетувчи қувур таналарининг ёйиб кўрсатилган схемаларида кўрсатилиши керак. Энг катта ҳосиятли ва хавфли шикастланишлар уларнинг ривожланиш динамикасини кузатиш мақсадида фото ёки видео суратга олиш билан қайд қилиб қўйилиши лозим.
45. Кўздан кечириш жараёнида қувурдаги топилган нуқсон ва шикастланишларни бартараф этиш бўйича чоралар кўриш юзасидан жавобгарлик ишлатувчи корхона раҳбарига юкланади.
46. Қувур танаси ташқи юзасини кўздан кечириш ишлари дастлаб оптик қурилмалар ёрдамида кўрикдан ўтказилган юрувчи нарвон, светофор майдончаларидан туриб, шунингдек кўтарувчи мослама ёки бино ва иншоотга қўшни жойлашган конструкциялардан туриб бинокллар, юқори аниқликдаги видеокамералар ва бошқа оптик техникалар ёрдамида амалга оширилади.
47. Қувур танасини ташқи тарафдан кўздан кечиришда тутиб турувчи конструкцияларнинг ҳолати: ғишт терилиши, бетон, бетоннинг арматура билан жипслашиш зичлиги, ундаги мавжуд очилиб қолишлар ва букилишлар, тик ёриқларнинг мавжудлиги ва кенглиги, бетоннинг ҳимоя қатламини қатламларга ажралиши, бетоннинг суст зичланган ҳудудларини мавжудлиги ва катталиги, конструкциялар ҳолати, металлнинг коррозияланиш даражасини баҳолаш, лак бўёқ қопламасининг ҳолати, пайвандлаш чоклари, парчинмих ва болт бирикмаларининг бутлиги, юриш нарвонларининг қувур танасига маҳкамланган жойларидаги шикастланишлари, винт тутқичлари, уларнинг маҳкамланиш тугунлари ҳолати ва бошқа кўриш билан ажратиб бўладиган ва баҳоланадиган нуқсонлар аниқланади.
48. Футеровкани ва газни олиб кетувчи қувур танасини ичкари тарафидан кўздан кечириш ишлари махсус рухсат бўйича, хизмат кўрсатилаётган агрегатлар тўхтатилиб, улардан қувур ажратилганидан сўнг амалга оширилади.
Футеровкани ва газни олиб кетувчи қувур танасини ичкари тарафидан кўздан кечириш ишлари кўтарувчи мосламалар ёрдамида, оптик техникалардан фойдаланган ҳолда, амалга оширилади.
49. Футеровканинг кўчиш белгилари ёки қувур негизидаги мавжуд қўпорилишлар, кимёвий емирилиш натижасида вужудга келган футеровкадаги ғишт ва қоришмаларнинг бузилиши, ғишт кўчкилари, сувоқнинг қатламларга ажралиши, кесимларга ажратгичдаги футеровка ёки ажратувчи деворининг кўринувчи абразив ейилишлар топилган ҳолатларда, қувурнинг ички юзаси бутун узунлиги бўйича ихтисослашган ташкилот томонидан кўтарувчи мослама ёрдамида аслий кўздан кечирилиши керак. Бунда, футеровканинг кўчиш аломатлари бўлмаса — «пастдан тепага» схемаси бўйича, кўчишлар мавжуд бўлганида фақат «тепадан пастга» схемаси бўйича кўздан кечириш ишларининг бажарилишига рухсат берилади. Пастга томон йўналишда футеровкани осилиб турган ҳудудлари, қатламларга ажралган сувоқлар ва гарнисажлар қувур ичкарисига ташланади.
50. Футеровкани кўздан кечириш ишларини ички видео суратга олиш учун махсус аппаратурадан фойдаланилган ҳолда, хизмат кўрсатилаётган агрегатни тўхтатмасдан туриб, амалга оширилишига рухсат этилади.
51. «Қувурдаги қувур» туридаги қувурларнинг оралиғи кўздан кечирилиши ички юриш нарвонлари ва тўсиқларидан туриб, бажарилиши керак. Бундай вазиятларда:
а) темир бетон танасининг ички юзаси, бетонлашдаги ишчи чоклар, кремний — бетонли, металл, ғиштли газни олиб кетувчи конструктив элементлар ёки композитли газни олиб кетувчи таналарнинг ҳолати текширилади;
б) бирикма ва компенсаторлар, пайванд чоклари, иссиқлик қопламаси, тортқи ва осмалар маҳкамлиги, тўсиқлар, кўздан кечириш майдончалари ва нарвонларининг металл конструкциялари, юриш скобалар ҳолати аниқланади;
в) винт тутқичлари ҳолати ва уларнинг тугунларини қувур ғилофига ва анкер қурилмасига маҳкамланиш созлиги;
53. Қувурларни кўздан кечиришда, уларда лойиҳада кўрсатилганидек назорат ўлчаш асбоблари, яшиндан ҳимояловчи мосламаларнинг мавжудлиги ва созлиги текширилади.
54. Қувурларнинг яшиндан ҳимояловчи мосламаси лойиҳа бўйича бажарилиши керак. Ерга туташтириш контури ҳар йили текширилиши керак. Контурнинг қаршилиги 50 Ω дан ошмаслиги керак.
Ҳар йили чақмоқлар мавсуми бошланишидан олдин яшиндан ҳимояловчи мослама яшинни тутувчидан то ерга туташиш контуригача соз ҳолатда эканлиги текширилиши керак.
55. Қувур танасини ёки қувурлар оралиғини кўздан кечириш билан бир вақтда, албатта тутун трактини, унинг иссиқлик муҳофазаси ҳолатини белгиловчи нозичликлар ва ҳаво сўриш ҳоллари мавжудлигини аниқлаш учун кўздан кечириш зарур.
56. Қувурлар оғиши ва пойдевор чўкиши устидан бажарилувчи геодезик усулдаги кузатув ишлатишнинг биринчи йилида 3 маротаба, иккинчи йилида 2 маротаба, кейинчалик йилига бир маротаба амалга оширилиши керак. Чўкишлар барқарорлашганидан кейин (йилига 1 mm дан ошмагани ҳолларда) ўлчашлар беш йилда бир маротаба бажарилади. Қувур тепасининг энг катта оғиши ушбу қоидаларнинг 2-иловасида* келтирилган қийматлардан ошмаслиги керак.
57. Қувур оғишини ўлчаш натижалари (санаси кўрсатилган ҳолда), суратга олиш схемалари ва иншоотдаги ўлчанган деформацияларнинг нормалар талабларига мувофиқлиги тўғрисида хулосалар бевосита ўлчаш ишларини амалга оширган шахслар ёки уларнинг раҳбарлари томонидан имзоланади ва қувур техник паспорти билан умумлаштирилади.
58. Қувур оғишини аниқлашда қуёшнинг қувур танасини бир тарафлама қиздириши таъсирини мустасно этиш мақсадида қуёшсиз кунда ёки эрта тонгда амалга оширилиши керак.
59. Қувурларнинг оғиши ва чўкишини навбатдан ташқари ўлчаш ишлари иншоотлардаги деформациялар кўпайиши аломатлари яққол ёки билвосита кузатилганида (қувур танасидаги яққол кўриниб турган оғиш ёки эгилишлар, тананинг ташқи тарафидаги юзасида горизонтал ёриқларнинг ёки газ йўлагини қувур қобиғи билан туташув чоклари, қия ариқларни бирикиш жойларидаги ёриқларнинг кенгайиши ва бошқалар), ҳамда табиий офатлар ва ҳалокатлардан кейин амалга оширилиши керак.
Юқорида тилга олинган аломатларга кўра қувурлардаги оғиш ва чўкишлар зудлик билан навбатдан ташқари ўлчаниши керак.
60. Қувурнинг оғиши рухсат этилган қийматларидан ошиб кетганида ундан кейинги фойдаланишга яроқлилиги ҳақидаги қарорни ишлатувчи корхона чиқаради. Қарор ихтисослашган корхонанинг, у бажарган ҳар томонлама текшируви ва иншоот конструкциясининг ҳақиқий ишини ҳисобга олган ҳолда, текшириш ҳисоб-китоблари натижалари бўйича берган хулосасига асосланган бўлади.
г) шикаст етказмаган ҳолда, назорат услубларини қўллаш билан материалларнинг мустаҳкамлиги ва ҳолатини аниқлаш, намуналарни танлаш ва лаборатория синовларини бажариш;
д) негиз ва гидрогеологик тупроқлар тавсифларининг ўзгаришини, мавжуд бўлса агрессив таъсирни тадқиқот қилиш;
з) топилган нуқсонлар ва шикастланишларни эътиборга олган ҳолда, тана ва конструкцияларни тутиб туриш қобилиятини ҳисоблаш;
62. Тутиб турувчи тана, футеровка ёки газни олиб кетувчи таналардан синаш учун материаллар зарурий бўлганида, чуқур шикастланган жойлардан олинади. Газни олиб кетувчи металл таналаридан синашга материалларни олиш учун электр ёйли ёки газ алангаси билан кесишдан фойдаланиш тақиқланади.
63. Ҳарорат-намгарчилик, газ ва аэродинамик режимларни ўлчаш ишлатувчи корхона томонидан амалга оширилади. Бунда иссиқлик техникаси агрегатидан то қувургача бўлган газ тракти, қувур танаси, тана ва футеровка орасидаги тирқиш ёки қувурлар оралиғи бўйича режим хариталари тузилади. Ўлчашлар лойиҳада белгиланган махсус жойларда, бундай жойлар мавжуд бўлмагани ҳолларда газ йўлакларига кириш жойларида ва синашга материаллар олинган нишонларда амалга оширилади.
64. Қувур танаси юзасидаги маҳаллий ҳарорат аномалиясини, яъни бетонлашдаги сифатсиз чоклар, тутиб турувчи танадаги ёриқлар, тана материалини газ сингишга бўлган қаршилигининг камайиши, тана ёки футеровканинг бузилган жойлари, иссиқлик қопламасининг шикастланиши ёки мавжуд эмаслиги ва ҳ.к.ни ҳосил қилувчи инфрақизил техникаси (тепловизор текширув) ёрдамида аниқлаш ишлари асл текширувлар ўрнини босмайди, лекин асл текширувлардан аввал амалга оширилиши тавсия этилади.
65. Қувурларнинг режадаги текшируви қувур ишлатишга киритилиши билан бир йилдан сўнг амалга оширилади, кейинчалик:
а) ғиштли ва аэродинамик қувурлардаги ўтувчи газлар ноагрессив ёки кучсиз агрессив бўлса — 20 йилдан сўнг, газлар агрессив ва намгарчилиги юқори бўлса (конденсат ҳосил қилиш билан) — 15 йилдан сўнг;
в) металл қувурлар 10 йилдан сўнг, композит материаллардан қувурлар 5 йилдан сўнг. Кейинги текширувлар ҳар беш йилда амалга оширилади.
66. Қувурларни текшириш муддатлари хизмат кўрсатилувчи технологик агрегатлар (ускуналар)нинг режадаги таъмирлаш муддатлари билан мослаштирилиши керак. Текширувлар иншоотни барча конструктив элементларини қамраши керак.
67. Қувурларнинг техник ҳолатини ва қолдиқ ресурсини аниқлаш бўйича навбатдан ташқари текшируви қуйидаги ҳолларда амалга оширилади:
a) «А» ва «Б» тоифадаги шикастланишга олиб келган табиий офатлардан (тўфон, ер силкиниши, ёнғин ва шу кабилар) кейин;
г) ғишт ёки темир бетон тана деворининг қисман бузилиши аниқланса, металл қувур қопламасида куйиндилар ҳосил бўлса, юза ва тик ёриқлар пайдо бўлса, айлана бўйлаб 1 m дан зиёд ҳудудларда бетоннинг ҳимоя қатламида ўйимлар ва қатламларга ажралиш ҳоллари оқибатида вертикал арматура стерженлари қийшайиб чиқиб қолса;
д) футеровка ҳудудларининг кўчишида, ажратувчи деворлар қулаб тушишида, ички танани тешиб ўтиш билан шикастланишида, ғиштли каллаклар ва бошқа тутиб турувчи элементлар бузилишида;
ж) тананинг ғишт теримларини 20 mm дан зиёд, қоришмаларни 40 mm дан зиёд чуқурликкача бузилишида (қатламларга ажралиш);
68. «А» тоифасидаги нуқсон ёки шикастланиш топилган ҳолларда текширувни бажариш муддатлари бир ойдан, агар топилган нуқсон ёки шикастланишлар «Б» тоифасида бўлса, бир йилдан кечиктирмаган тарзда амалга оширилади.
Қувурлар текширувини амалга ошираётган ташкилот ихтисослашган бўлинмага эга бўлиши керак. Бўлинма шаҳодат синовидан ўтган, тиббий ҳайъати томонидан баландликда ишлашга рухсат этилган ва амалий ишларда тажрибага эга малакали ишчилар билан жамланади.
70. Футеровкани текширишда қувур танаси билан футеровка орасидаги қатламнинг иссиқлик муҳофазаси ҳолати, ҳамда тананинг коррозияга қарши ҳимояси текширилиши керак.
71. Текширувлар жараёнида хавфли деформациялар, нуқсонлар, шикастланишлар ёки иншоотнинг бузилиши мумкин бўлган бошқа аломатлар кузатилса, бундай ҳолларда текширув ишларини амалга ошираётган ташкилот раҳбари зудлик билан бу ҳақида ишлатувчи корхона раҳбарига ёзма равишда хабар бериши ва хабарнома нусхасини «Саноатконтехназорат» давлат инспекциясининг ҳудудий органларига тақдим этиши шарт.
72. Ихтисослашган ташкилот раҳбари билан келишилган қувурнинг техник ҳолатини баҳолаш бўйича текширувни амалга ошириш техник вазифаси (3-илова*), ишлатувчи корхона раҳбари томонидан тасдиқланади.
б) ишларни бажаришда амалга оширилган барча ўзгартиришларни ва бу ўзгартиришлар лойиҳани ишлаб чиққан лойиҳалаштириш ташкилоти билан келишилганлиги ҳақида белгиларни акс эттирувчи чизмалар тўплами;
е) ҳалокатларни ва иншоотни ишлатиш шароитига таъсир этувчи технологик ўлчамларнинг оғишини текшириш далолатномалари;
Олдинги таҳрирга қаранг.
74. Техник ҳужжатлар ва техник вазифалар асосида тегишли ваколатга эга корхона томонидан қувурни текшириш дастури тузилиши ва тасдиқланиши, ишлатувчи корхона раҳбари бўлиши керак (мазкур қоидаларга 4-илова*).
(74-банд Ўзбекистон Республикаси Саноат хавфсизлиги давлат қўмитасининг 2020 йил 4 ноябрдаги 20/ЮБ-67-сонли қарори таҳририда)
76. Ихтисослашган ташкилот томонидан текширув натижалари хулоса кўринишида расмийлаштирилади. Хулосаларда қувурнинг конструктив элементидаги кузатилган асосий нуқсонлар ва шикастланишлар тавсифи, уларнинг ҳосил бўлиши сабаблари кўрсатилади, кейинги хавфсиз ишлатилиши мумкинлиги (ёки мумкин эмаслиги) кўрсатилади ва хавфсизликни таъминловчи тавсиялар берилади.
Текширувлар натижалари бўйича техник ҳужжатларга нуқсонлар схемалари, қувур танасининг бутунлигича ёки участкалари бўйича фото-, видео тасвири, конструкциянинг жуда хавфли шикастланиш ва нуқсонларини тушунтирувчи суратлар илова қилиниши керак.
Хулосаларнинг асосий ҳолатлари қувур танасини ва конструкцияларини, улардаги мавжуд шикастланиш ва нуқсонларни эътиборга олган ҳолда тутиб туриш қобилиятини баҳолаш қисмида тегишли ҳисоб-китоблар билан асосланган бўлиши керак.
77. Бажарилган текширувларнинг барча материаллари тегишли қувур техник паспортига илова қилинади. Топилган нуқсонлар ҳақидаги маълумотлар уларни бартараф этиш муддатларини белгилаган ҳолда, иншоотнинг техник ҳолати журналига киритилади.
78. Қувур ва газ йўлакчаларини ташқари тарафдан кўздан кечиришда камида 2 одам, ички тарафдан эса — камида 3 одам иштирок этиши керак.
79. Газ йўлакларидаги ва тутун қувурларидаги ишлар қатъий равишда бу ҳудудларни обдон шамоллатиб ва ишлаб турган қозонлар (агрегатлар) тарафидан тутун газларини кириб келиш сабаблари олди олинганидан сўнг, шунингдек буғни пуфловчи линияларни ўчириш билан (тиқинларни жойлаб) амалга оширилиши керак.
80. Қувурларни кўздан кечириш ва текшириш ишлари мажбурий равишда шахсий ҳимоя воситаларидан (каска, кўзойнак, ҳимоя камарлари, респиратор), шунингдек ишларни ташкиллаштириш лойиҳасида кўрсатилган бошқа воситалардан фойдаланган ҳолда бажарилади.
81. Қувур ичида кўтариш ва туширишлар учун юриш нарвонининг шахтаси бутун узунлигича ва ишчи майдончаси сатҳидан 2,5 m баландликда 4 тарафидан тўр билан ҳимояланган бўлиши керак.
82. Ригеллар, кашаклар ёки кўтаргич сим арқонлари бўйича кўтариш ва туширишлар, шунингдек бир вақтнинг ўзида бир неча одамнинг қувурдан скобалар ёки ташқи юриш нарвонлари бўйича кўтарилиши ёки туширилиши тақиқланади.
83. Ишлар 1,3 m ва ундан катта баландликда бажарилишида амалдаги стандартлар, қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига биноан ҳавоза ва кажавалар ўрнатилиши керак. Ҳавоза ва кажава буюмларига уларни ишлаб чиқарувчи томондан берилган техник паспортлари бўлиши керак. Мустаҳкамлиги ва бардошлилиги ҳисобланган ҳавозадан фойдаланувчи ташкилотнинг хавфсизлик техникасига масъул ходими билан келишилган, алоҳида лойиҳалар бўйича ҳавозаларнинг ўрнатилишига рухсат этилади.
84. 4 m дан зиёд баландликда бўлган ҳавозалар фақат ҳайат томонидан қабул қилиниб, далолатнома расмийлаштирилганидан сўнг фойдаланишга киритилади. Комиссия ҳавозадан фойдаланувчи ташкилот раҳбарининг буйруғи билан тайинланади.
85. Ишлар 1,3 m ва ундан зиёд баландликда, ҳимоя тўсиқларисиз бажарилишида хавфсизлик камарларидан фойдаланиш зарур. Камарларда навбатма-навбат тутилиши учун карабинлари билан икки занжир бўлиши керак. Юриш нарвонларидан ҳимоя камарисиз фойдаланиш тақиқланади.
86. Осма мосламалар ёрдамида кўздан кечириш жараёнида қувур атрофидаги хавфли ҳудуд қувур баландлигининг цоколдан ўлчанган 0,1 масофасида тўсилиши ва тўсилган ҳудудга киришни тақиқловчи белгилар осилиши керак.
87. Қувурни ишлатувчи ҳар бир корхонада қувурлардан хавфсиз фойдаланиш бўйича маҳаллий йўриқномалар ишлаб чиқилиши ва техник раҳбарият тасдиқланиши керак. Йўриқномалар ишлаб чиқариш спецификасини, тизимнинг хавфсизлик нормалари ва ушбу Қоидалар талабларини ҳисобга олиши керак.
88. Ишлатувчи корхона бино ва иншоотларнинг режавий-огоҳлантирувчи таъмирлаш жадваллари қувурларнинг жорий ва капитал таъмирлаш ишлари бажарилишини кўзда тутиши ва улар иншоотнинг режавий ва режадан ташқари техник кўриклари ва текширишлар натижаларига қараб, ўз вақтида тўғриланиши керак.
89. Жорий таъмирлашда профилактик ишлар ёки қувур конструкциясининг кейинчалик бузилиши ҳолларини олдини олиш мақсадида «В» тоифасидаги шикастланишларни бартараф этиш ишлари бажарилади.
90. Қувурларнинг жорий таъмирида ишлар ҳажми ва уларни бажариш муддатлари кўрик натижалари ва техник ҳолатини назорат қилиш бўйича масъул ходимлар талабномалари асосида белгиланади. Талабномалар ишлатувчи корхонанинг техник назорат хизмати билан, бундай хизмат бўлмаган ҳолларда жалб этилган ташкилотлар билан келишилади (21-банд).
91. Жорий таъмирлаш ишлари қувурни ишлатувчи корхона томонидан ёки тегишли ваколатга эга корхона томонидан бажарилиши мумкин.
92. Қувурларни капитал таъмирлаш жараёнида кучайтириш ёки ейилган, шикастланган конструкцияларни ёки уларнинг айрим қисмларини алмаштириш ишлари (қувур танасини кучайтириш ёки узайтириш, футеровкани, юриш нарвонлари қисмларини, светофорли майдончалар конструкцияларини алмаштириш, қувур пойдевори ва танасини таъмирлаш ва бошқалар) бажарилади.
93. Капитал таъмирлашда ишлар ҳажми ихтисослашган ташкилот томонидан ишлаб чиқилган ҳужжатлар бўйича қувурнинг техник ҳолатини текшириш хулосалари асосида белгиланади. Капитал таъмирлаш ишларини бажариш учун ишлатаётган корхона томонидан тегишли буйруқ чиқарилади.
94. Қувурларни капитал таъмирлаш бўйича ишлар тегишли ваколатга эга корхона ёки ишлатаётган корхонанинг бўлинмаси томонидан бажарилиши керак.
95. Қувурни ташқи тарафидан (каллак қисмидан ташқари) жорий ва мукаммал таъмирлаш ишларини хизмат кўрсатилаётган технологик агрегатларни (ускуналарни) ўчирмасдан туриб, амалга оширишга рухсат берилади.
96. Текшириш ишларини амалга оширган ихтисослашган ташкилот тарафидан қувур конструкцияларининг кейинги таъмирлашлар оралиғидаги даврда ҳалокатсиз ишлатилиши мумкунлиги ҳақида хулосаси мавжуд бўлса, хизмат кўрсатилаётган агрегатларнинг (қурилмаларнинг) таъмирланиши билан бир вақтга келтирилган мукаммал таъмирлаш ишларининг бир неча босқичда бажарилишига рухсат берилади.
97. Қувурни таъмирлаш бўйича барча кўринишдаги ишлар махсус тайёрланган ходимлар томонидан ишларнинг бажарилиши бўйича ишлаб чиқилган лойиҳага мувофиқ бажарилиши керак.
98. Тананинг ташқи юзасини таъмирлаш бўйича ишлар светофорли майдончалардан, периметр бўйича жойлашган осма ҳавозалардан, кронштейнларга ўрнатилган осма кажава ёки рештовкалардан туриб, бажарилиши керак. Барча мосламалар ишларни бажариш лойиҳаси талабларига мувофиқ тайёрланган ва синовдан ўтказилган бўлиши керак.
Уларнинг қувурни мавжуд элементларига ёки махсус ўрнатилган конструкцияларга ишончли маҳкамланишига алоҳида эътибор берилиши керак.
99. Юзани тозалаш, ғишт теримларидаги ёриқларга, тана бетони ва арматурасидаги емирилиш қатламларини олиш, тортувчи ҳалқалар ҳолатини текшириш ишлари тепадан пастга қаратиб, нуқсонли ҳудудларни тиклаш, ёриқларни ямаш, ҳалқаларни тортиб қўйиш, торкретирлаш ва танани темир бетон ҳалқаларини жойлаш усули билан кучайтириш ишлари эса — пастдан тепага қаратиб амалга оширилиши керак.
100. Материалларни кўтариш ва қурилиш ахлатларини пастга тушириш, уларнинг ҳажмига қараб ёки қувур танасига маҳкамланган шахта юк кўтаргичи ёрдамида ёхуд тана ва чиғир станциясининг тепа қирқимига жойлаштирилган блок тизимларига эга пўлат балка ёрдамида амалга оширилади.
101. Қувурларнинг ичкари тарафини таъмирлаш ишлари улар кул ва бошқа чўкиндилардан тозаланиб, шамоллатилиши етарлилиги ва ҳавода тутун газлари, зарарли ва портловчи моддаларнинг йўқлиги текширилганидан кейин амалга оширилади.
102. Қувурларнинг ички тарафида бир вақтнинг ўзида бир нечта ярусларда ишлашда уларнинг ҳар бири юқоридагисидан яхлит ҳимоя тўшаги билан ажратилган бўлиши керак. Бир вақтнинг ўзида икки ва ундан кўп яруслардан туриб, футеровкани қисмларга ажратиш тақиқланади.
103. Қувурларнинг ички тарафидаги таъмирлаш ишлари ёритиш ва алоқа воситалари билан жиҳозланган, кажава станцияси билан ҳаракатга келтирилувчи, қатъий равишда эҳтиёт канатларни қўллаш орқали шахта юк кўтаргичлари ёки осма майдончалардан фойдаланиб, амалга оширилиши керак.
104. Қувур футеровкасини қисмларга ажратиш тепадан пастга томон амалга оширилади. Юқоридаги футеровканинг ўз-ўзидан қўпорилишига йўл қўймаслик учун пастки қаторлардаги футеровкани кўчиришга рухсат берилмайди. Танлама равишдаги таъмирлашда футерофканинг айрим ҳудудларини чиқариш ишлари унинг қолган қисми бардошлилигини таъминлаган ҳолда, амалга оширилиши керак.
105. Ажратувчи деворни таъмирлаш ишларига қувур футеровкаси обдон текширилиб унинг элементларини бехосдан тушиб кетишини мустасно қилувчи чоралар кўрилганидан сўнг киришишга рухсат берилади.
106. Саноат қувурининг оғишлари ёки бўйлама ўқининг қийшайишларини аниқлаш билан боғлиқ ишлар тегишли ваколатга эга корхона томонидан тананинг тиклигини доимий кузатиб турган ҳолда ишлаб чиқилган махсус лойиҳа бўйича бажарилади.
107. Қувурнинг конструктив элементлари ишлатиш хусусиятларини тўла ҳажмда тикламасдан туриб, уни ишлатиш мумкин бўлмаса, махсус лойиҳа бўйича қуриладиган вақтинчалик металл қувурларидан фойдаланиш йўли билан технологик агрегатларнинг (ускуналарнинг) ишлашини таъминлашга рухсат этилади. Агрегатларни (ускуналарни) вақтинчалик қувурга улаш ишлари улар тўхтатилган вақтда амалга оширилиши керак. Бундай вазиятларда асосий қувурга келувчи газ йўлагида вақтинчалик қувурни доимий қувурдан ажратувчи мустаҳкам девор қурилади.
108. Таъмирлаш ишлари бошланишидан олдин қувур ҳудуди тўсилиб, таъмирловчиларнинг кўтарилиш жойида ғишт, бетон парчалари ва бошқа элементларнинг тушишини мустасно қилувчи чоралар кўрилган бўлиши керак.
109. Таъмирлаш ишлари тугатилганидан сўнг ишлар раҳбари барча таъмирлаш ходимларининг чиқарилганлигига ишонч ҳосил қилиши, шунингдек қувур ичида мосламалар, материаллар ва асбоблар йўқлигини текшириши керак.
110. Қувурни мукаммал таъмирлаш бўйича бажарилган ишлар тегишли ваколатга эга таъмирлаган корхона томонидан қабулга тақдим этилади. Ишларни қабул қилиш ҳайъати корхона раҳбарининг буйруғи билан тайинланади ва комиссия таркибига қувурни ишлатувчи бўлим раҳбари, қувурнинг техник ҳолатини назорат қилиш бўйича масъул ходим ва «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси инспектори албатта киритилади.
111. Капитал таъмирлашдан ўтган қувурни ишлатишга қабул қилиб олиш қабул ҳайъати томонидан далолатномани расмийлаштирган ҳолда, амалга оширилиши керак. Далолатномага қуйидагилар илова қилиниши керак:
112. Бажарилган ишлар (шу жумладан яширин ишлар) сифатини кўздан кечириш ва асбоб-диагностика назоратининг натижалари топшириш-қабул қилиш ҳужжатлари билан умумлаштириладиган далолатнома билан расмийлаштирилган бўлиши керак.
а) текшириш ишларини бажарган ташкилот томонидан ҳалокат ҳолатидаги қувурни кучайтириш ёки таъмирлаш имконияти йўқлиги ҳақида хулоса берилган бўлса;
б) саноат объектининг умумий тикланиши натижасида қувурдан фойдаланиш зарурияти қолмаса ёки янги қувурни ўрнатиш талаб этилса;
в) қувурни сақлашга тайёрлаш бўйича ишлар бажарилишини талаб этувчи хизмат кўрсатилаётган агрегатлар (ускуналар) тўхтатилса;
114. Ишлатишдан чиқарилган қувурлар вақтинча сақлашга тайёрланиши ёки бартараф этилиши керак. Ғиштли ва темир бетон қувурларни қисмларга ажратиш ишлари одамлар ва атрофдаги бино ва иншоотлар хавфсизлигини таъминловчи махсус ишлаб чиқилган лойиҳа бўйича ихтисослашган ташкилот томонидан амалга оширилиши керак.
115. Қувурларнинг махсус лойиҳа бўйича ва бунинг учун бўш майдончалар мавжуд бўлгани тақдирда, кесиб ажратиш ёки нишонга олиб портлатиш усули билан бартараф этилишига (олиб ташланишига) рухсат берилади. Тахмин қилинаётган ағдарилиш тарафида сектор радиуси қувур баландлигининг 1,5 бараваридан, қувурнинг қарама-қарши тарафида эса — 15 m дан кам бўлмаслиги керак.