LexUZ sharhi
Mazkur Farmon O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 27-sentabrdagi PF-6075-sonli “O‘z ahamiyatini yo‘qotgan qonunchilik hujjatlarini qayta ko‘rib chiqish tizimini joriy etish orqali mamlakatda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Tuziladigan bitimlarning qonuniyligini ta’minlashga va nizoli holatlarni kelib chiqishidan taraflarni himoya qilishga qaratilgan notariat instituti fuqarolar va yuridik shaxslar huquqlarini himoya qilish sohasida alohida o‘rin egallaydi. Mustaqillik yillarida mamlakatimizda notariat faoliyatining zarur normativ-huquqiy bazasi va tegishli huquqni qo‘llash amaliyoti shakllantirildi.
Shu bilan birga, davlat notariuslari bilan bir qatorda xususiy notariuslarning ham faoliyat ko‘rsatishini nazarda tutuvchi amaldagi notariat tizimi ularga yuklatilgan vazifalarni to‘laqonli amalga oshirilishiga imkon bermayapti.
Xususiy notariuslar faoliyatini o‘rganish va tahlil qilish natijalari notariat institutining obro‘siga putur yetkazadigan salbiy tendensiyani aniqlab berdi.
Ta’kidlash joizki, xususiy notariuslar faoliyatini tekshirish jarayonida ular tomonidan qonun bilan belgilangan normalarni jiddiy buzish, shuningdek xizmat vakolatlaridan g‘araz maqsadlarda foydalanib, suiiste’mol qilish holatlari aniqlandi.
Faqatgina foyda olish maqsadini ko‘zlash amaliyotda ayrim hollarda xususiy notarial idoralar atrofida kriminogen vaziyatning paydo bo‘lishiga olib keldi. Xususiy notariuslar va ko‘chmas mulk bo‘yicha dallollar, avtotransport dilyerlari o‘rtasida o‘zaro til biriktirish bitimlarning ancha qismini xususiy notariuslarda jamlanishiga, nazorat qilib bo‘lmaydigan vositachilik faoliyatining amalga oshirilishiga sharoit yaratdi.
Natijada, faqatgina oxirgi ikki yil davomida yo‘l qo‘ygan qonunbuzilishlari uchun 110 nafar xususiy notariuslar turli xil javobgarlikka tortildi. Xususan, 49 nafar xususiy notariusning litsenziyasini amal qilishi to‘xtatildi va tugatildi, 61 nafar xususiy notarius intizomiy va jinoiy javobgarlikka tortildi.
Notariat institutini yanada takomillashtirish, fuqarolarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdagi uning rolini oshirish maqsadida:
1. Xususiy amaliyot bilan shug‘ullanuvchi notariuslar tizimi 2010-yil 15-maydan e’tiboran tugatilsin.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi xususiy amaliyot bilan shug‘ullanuvchi notariuslarning ish yurituvlari va arxivlarini saqlanishini ta’minlasin.
notarial idoralarning samarali tarmog‘ini tuzish va ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlashni ta’minlasin;
bir hafta muddatda O‘zbekiston Respublikasining notariat to‘g‘risidagi qonunlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi qonun loyihasini O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritsin.
3. Mazkur Farmonning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri Sh.M. Mirziyoyev va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi I.B. Abdullayev zimmalariga yuklatilsin.