LexUZ sharhi
(O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2002-yil 14-iyundagi 10-sonli va 2006-yil 3-fevraldagi 5-sonli qarorlariga asosan kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar bilan)
Sudlar tomonidan ommaviy tartibsizliklar uchun javobgarlik to‘g‘risidagi qonunlarni qo‘llash borasida kelib chiqqan masalalar hamda yangi jinoyat qonunining qabul qilinishi tufayli O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qaror qiladi:
a) ommaviy tartibsizliklarning faqat tashkilotchilari va ishtirokchilari agarda ular bevosita qirg‘inlar qilishda, vayronagarchiliklar, o‘t qo‘yishlar va boshqa shu kabi harakatlarni sodir etgan bo‘lsalar yoki hokimiyat vakillariga qurolli qarshilik ko‘rsatgan bo‘lsalar Jinoyat kodeksining 244-moddasi bilan jinoiy javobgar bo‘ladilar, agar bir guruh shaxslarning harakatlari jamoat tartibini buzsa, lekin qirg‘inlar qilish, vayronagarchiliklar, o‘t qo‘yishlar va boshqa shu kabi harakatlar bilan birgalikda sodir etilmagan bo‘lsa, bunday harakatlar ommaviy tartibsizliklar deb hisoblanishi mumkin emas, tegishli holatlar mavjud bo‘lsa, JKning 277-moddasi bilan javobgarlikka tortilishiga sabab bo‘ladi;
b) agar ommaviy tartibsizliklarning ishtirokchilari tomonidan, o‘g‘rilashlar, talonchilik, bosqinchiliklar qilish va boshqa alohida jinoyat tarkibini tashkil etuvchi jinoyatlar sodir etilganda jinoyatlar majmuasi bilan tavsiflanadi;
v) shaxsga nisbatan zo‘rlik ishlatish deyilganda jabrlanuvchining badaniga shikast yetkazish va shu kabi uning erkinligini cheklovchi va qonuniy huquqlarini amalga oshirishga to‘sqinlik qiluvchi har qanday boshqa xatti-harakatlar tushunilmog‘i kerak;
g) ommaviy tartibsizliklar jarayonida ishlatiladigan qurol deyilganda, o‘qotar quroli, sovuq qurol yoki insonga jismoniy shikast yetkazish va uni hayotidan mahrum qilish uchun maxsus tayyorlangan yoxud moslashtirilgan boshqa moslamalar tushunilmog‘i kerak. Metall zanjirlar, qirqilgan truba, armatura va hokazolar ham qurol sifatida ishlatilishi mumkin;
d) ommaviy tartibsizliklarda faol qatnashish bevosita qirg‘in solish, o‘t qo‘yish, vayron qilish va hokazolarda ifodalanishi mumkin;
e) biror bir jinoiy harakatni sodir etmagan, ammo ommaviy tartibsizlik jarayonida olomon orasida bo‘lgan shaxslar jinoiy javobgarlikka tortilmaydilar, balki yig‘ilishlar, mitinglar, ko‘cha yurishlari yoki namoyishlar uyushtirish, o‘tkazish tartibini buzganligi uchun Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 201-moddasi bilan javobgarlikka tortilishi mumkin.
2. Tushuntirilsinki, sudlar jinoiy va ma’muriy ishlarni ko‘rish vaqtida, amaldagi davlat tuzumini Konstitutsiyaga xilof tarzda o‘zgartirishga, hokimiyatni bosib olishga yoxud qonuniy ravishda saylab qo‘yilgan yoki tayinlangan hokimiyat vakillarini hokimiyatdan chetlatishga yoxud O‘zbekiston Respublikasi hududiy yaxlitligini Konstitutsiyaga xilof tarzda buzishga ochiqdan-ochiq da’vat qilish, shuningdek, bunday mazmundagi materiallarni tarqatish faktlari aniqlansa, Jinoyat kodeksining 159-moddasi belgilari bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atishga majburdirlar.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Ommaviy tartibsizliklar va jamiyatga qarshi boshqa harakatlarning har bir fakti bo‘yicha qonunning buzilishiga olib kelgan sabab va shart-sharoitlarni bartaraf qilishga erishish lozim.
4. O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 1991-yil 21-iyundagi «Yig‘ilishlar, mitinglar, ko‘cha yurishlari va namoyishlarni tashkil etish va o‘tkazish yuzasidan belgilangan tartibni buzganlik uchun hamda ular bilan bog‘liq huquqbuzarliklar uchun javobgarlik to‘g‘risidagi qonunlarni sudlar tomonidan qo‘llanish praktikasi haqida»gi 1989-yil 7-dekabrdagi 5-7-89-son qarorining bajarilishini borishi to‘g‘risida»gi qarori o‘z kuchini yo‘qotgan deb topilsin.