LexUZ sharhi
Mazkur Farmon O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 19-iyundagi PF-99-sonli “Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallanmagan yer uchastkalariga nisbatan xususiy mulkchilik instituti joriy etilishi va mulk huquqining daxlsizligiga oid qonunchilik takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ayrim hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritish, shuningdek, ba’zilarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida”gi Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Iqtisodiyotda xususiy mulkchilikni yanada kengaytirish va uning rolini oshirish, biznesni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish hamda xususiy tadbirkorlikning huquqiy kafolatlarini mustahkamlash, xususiylashtirilgan korxonalar bilan band bo‘lgan yer uchastkalaridan maqsadli va samarali foydalanishni ta’minlash, shuningdek uy-joy bozori va ipotekani rivojlantirish uchun kuchli rag‘batlantiruvchi omillarni vujudga keltirish maqsadida:
1. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq, 2007-yilning 1-yanvaridan boshlab O‘zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari — rezidentlar mulkiy huquq asosida o‘zlariga qarashli yoki ular tomonidan xususiylashtiriladigan bino va inshootlar, ishlab chiqarish infratuzilmasi obyektlari joylashgan yer uchastkalarini, shuningdek mazkur obyektlarga tutash yer uchastkalarini qo‘llaniladigan texnologiya jarayonlari, shahar qurilishi norma va qoidalarini hisobga olgan holda, ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan miqdorda xususiylashtirish huquqiga ega bo‘ladilar.
Ushbu bandda nazarda tutilgan yer uchastkalarini xususiylashtirish bozor qiymatidan kelib chiqib, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mulkka egalik huquqini rasmiylashtirgan holda ixtiyoriylik asosida amalga oshiriladi.
2. Belgilansinki, mazkur Farmonning 1-bandiga muvofiq xususiylashtirilmagan, O‘zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari — rezidentlari tomonidan doimiy foydalanib kelinayotgan yer uchastkalari 2008-yilning 1-yanvariga qadar ellik yilgacha, ammo o‘ttiz yildan kam bo‘lmagan uzoq muddatli ijaraga qaytadan rasmiylashtirilishi lozim.
Yer to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda, yer uchastkasini uzoq muddatli ijaraga olish huquqi shartnomada ko‘rsatilgan muddat tugamasdan to‘xtatilishi yoki ijaraga olingan yer uchastkasi maydoni qisqartirilishi mumkin.
3. 2008-yil 1-yanvaridan boshlab O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari — rezidentlariga yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat ko‘rsatish uchun ajratilgan yer uchastkalarini xususiylashtirish huquqi berilsin.
Bunda yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat ko‘rsatish uchun ajratilgan yer uchastkalari quyidagi tartibda xususiylashtiriladi:
ushbu Farmon chiqqan paytda amalda egallab turilgan va o‘rnatilgan tartibda berilgan kadastr hujjatlarida belgilangan chegara va miqdorda doimiy foydalanish yoki umrbod meros qilib qoldiriladigan egalik huquqi bilan uchastkalarga ega bo‘lgan fuqarolar tomonidan ixtiyoriylik asosida;
yer uchastkalarini yakka tartibda uy-joy qurilishiga kim oshdi asosida qonun hujjatlarida belgilangan miqdorlarda sotish chog‘ida, keyinchalik mulkka egalik huquqini o‘rnatilgan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazish;
tomonlar — ko‘chmas mulkni begonalashtirayotgan yoki sotib olayotgan (qabul qilayotgan) shaxsning ahdlashuvi bo‘yicha yakka tartibdagi uy-joyni sotish yoki hadya etish (yaqin qarindoshlar bundan mustasno) chog‘ida majburiy tartibda.
kadastr hujjatlarida belgilangan chegara va miqdorlarda yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat ko‘rsatish uchun berilgan yer uchastkalarini xususiylashtirish qatiyan bozor narxlari bo‘yicha amalga oshiriladi;
fuqarolar tomonidan yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat ko‘rsatish uchun yer uchastkalarini olishda ilgari to‘langan qiymat kim oshdi savdolari natijalari bo‘yicha yer uchastkalarini xususiylashtirish uchun to‘lanadigan haq miqdorini belgilash chog‘ida hisobga olinadi;
xususiylashtirilgan yer uchastkasi oborotda, jumladan xarid qilish-sotish, ayirboshlash, hadya qilish, meros, foydalanish (ijaraga berish) bo‘yicha bitimlar tuzishda cheklanmagan, garov, shu jumladan banklar va boshqa kredit muassasalaridan kredit olish uchun garov bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
5. O‘zbekiston Respublikasi yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri Davlat qo‘mitasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar, shahar va tumanlar hokimliklari hamda boshqa manfaatdor tuzilmalar bilan birgalikda 2007-yilning 1-oktabrigacha bo‘lgan muddatda yuridik shaxslar va fuqarolarning binolari hamda inshootlari bilan band bo‘lgan yer uchastkalarini xususiylashtirish chog‘ida bozor narxlarini belgilash uchun asos sifatida qishloq xo‘jalik ahamiyatiga ega bo‘lmagan yerlar kadastrini ishlab chiqsin va aprobatsiyadan o‘tkazsin.
6. O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi, “Yergeodezkadastr” davlat qo‘mitasi, “Davarxitektqurilish” davlat qo‘mitasi, Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi, Monopoliyadan chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi, Adliya vazirligi 2006-yilning 1-oktabrigacha:
yuridik shaxslarga tegishli bino va inshootlar bilan band bo‘lgan yer uchastkalarini xususiylashtirish hamda bozor qiymatini belgilash tartibi to‘g‘risidagi nizomni;
bino va inshootlar bilan band bo‘lgan yer uchastkalari, shuningdek ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan ularga tutash uchastkalarning chegaralarini belgilash tartibi to‘g‘risidagi nizomni;
yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat ko‘rsatish uchun beriladigan yer uchastkalarini xususiylashtirish va ularning bozor qiymatini aniqlash tartibi to‘g‘risidagi nizomni;
yer uchastkalarini ijaraga berish tartibi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqsin va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga tasdiqlash uchun kiritsin.
7. Belgilansinki, yer uchastkalarini xususiylashtirishdan tushadigan mablag‘lar O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjetiga to‘liq o‘tkazilib, quyidagi:
20 foizi — Qoraqalpog‘iston Respublikasining respublika budjetiga, viloyatlarning viloyat budjetlariga hamda Toshkent shahrining shahar budjetiga hududlarni obodonlashtirish va infratuzilmani rivojlantirishda maqsadli foydalanish uchun yo‘naltiriladi.
(7-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014-yil 8-iyuldagi PF-4631-sonli Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2014-y., 29-son, 356-modda)
8. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartish va qo‘shimchalar to‘g‘risida takliflar kiritsin.
9. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri Sh.M. Mirziyoyev zimmasiga yuklansin.