LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 11-dekabrdagi 981-sonli “O‘zbekiston Respublikasi hududidagi suv obyektlarining suvni muhofaza qilish va sanitariya-muhofaza zonalarini belgilash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Daryolar, suv omborlari, suv havzalari va suv ta’minoti barcha manbalarini sanoat, qurilish, transport, qishloq xo‘jaligi va boshqa obyektlarning zararli ta’siridan muhofaza qilishni kuchaytirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasidagi suv omborlari va boshqa suv havzalari, daryolar, magistral kanallar va kollektorlarning, shuningdek, ichimlik suv va maishiy suv ta’minotining, davolash va madaniy-sog‘lomlashtirishda ishlatiladigan suv manbalarining suvni muhofaza qilish zonalari haqidagi ilova qilinayotgan Nizom tasdiqlansin.
2. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi va viloyatlar hokimliklari O‘zbekiston Respublikasi Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasi, Melioratsiya va suv xo‘jaligi vazirligi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi bilan birgalikda 1992-1993-yillarda respublika hududi chegarasida suvni muhofaza qilish zonalarini va qirg‘oqbo‘yi mintaqalarni belgilashni ta’minlasinlar. Bir vaqtning o‘zida, 1993-yildan boshlab, davlat boshqaruv organlari, xo‘jaliklar, korxonalar va tashkilotlarning mahalliy budjetlarida ko‘rsatib o‘tilgan Nizomda belgilangan chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun mablag‘ ajratish nazarda tutilsin.
3. O‘zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 1982-yil 16-apreldagi 269-son qarori o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.
1. Mazkur Nizom suvni muhofaza qilish zonalarini va suv inshootlarining sanitariya muhofazasi zonalari (okruglari)ni belgilash tartibini, shuningdek, suv resurslari ifloslanishi, bulg‘anishi va tugashining oldini olish uchun bu zonalarda xo‘jalik faoliyati tartibini boshqarib boradi.
2. Suv omborlari va boshqa suv havzalari atrofiga, shuningdek, daryolar, magistral kanallar va kollektorlar bo‘ylab suvni muhofaza qilish zonalari va kirg‘oqbo‘yi mintaqalar belgilanadi; xo‘jalik-ichimlik suv ta’minoti manbalari atrofida sanitariya muhofazasi zonalari va sanitariya-himoya mintaqalari belgilanadi; mineral suvlar va boshqa davolash vositalari manbalari atrofida sanitariya muhofazasi okruglari belgilanadi.
Suvni muhofaza qilish zonalarining belgilanishi suv omborlari va xo‘jalik-ichimlik suv ta’minoti, davolash va aholining madaniy-sog‘lomlashtirish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan boshqa suv manbalarining zonalari va sanitariya muhofazasi okruglarini belgilash zaruriyatini istisno etmaydi.
3. Suvni muhofaza qilish zonalari va sanitariya muhofazasi zonalari (okruglari)* tabiatni muhofaza qilish organlari va tegishli suv inshootlaridan foydalanuvchi vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, birlashmalar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning takliflari bo‘yicha belgilanadi.
4. Suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash bo‘yicha ishlar gidrologik, gidrogeologik, muhandislik-geologiya, sanitariya-epidemiologiya, agroxo‘jalik, tuproq, geobotanik va topografik qidiruvlar va tadqiqotlar ma’lumotlaridan foydalanilgan holda loyiha tashkilotlari mutaxassislari tomonidan bajariladi.
5. Ishlab turgan suv inshootlari bo‘yicha suvni muhofaza qilish tadbirlari ikki bosqichda bajariladi:
birinchi bosqichda bu mintaqalarda suvni muhofaza qilish zonalari va xo‘jalik faoliyati tartibi belgilanadi;
ikkinchi bosqichda qurilish normalari va qoidalariga, shuningdek, tarmoq metodik ko‘rsatmalariga muvofiq zaruriyatga ko‘ra, muhandislik, meliorativ, sanitariya-texnika va boshqa tadbirlar amalga oshiriladi.
6. Yangidan qurilgan suv inshootlari bo‘yicha suvni muhofaza qilish tadbirlari mazkur Nizomga rioya qilingan holda suv inshooti qurilishi loyiha hujjatlari tarkibida ishlab chiqiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
7. Suvni muhofaza qilish zonasiga kiritilgan yerlar, daryolar, suv omborlari va boshqa suv havzalari, magistral kanallar va kollektorlar, gidrouzellar, nasos stansiyalarining qirg‘oqbo‘yi yerlari hamda suv ta’minoti va mineral suv ta’minoti manbalarining sanitariya muhofazasi zonalari (okruglari) qishloq xo‘jaligi kooperativlari (shirkatlari) va boshqa korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, shuningdek, fuqarolarning yer egaligidan va yerdan foydalanishlaridan olib qo‘yilmaydi, balki mazkur Nizomning talablariga rioya qilingan holda ular tomonidan foydalaniladi.
(7-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 30-apreldagi 202-son qarori tahririda)
8. Daryolar, suv omborlari, suv havzalari, magistral, xo‘jaliklararo kanallar va kollektorlar, gidrouzellar, nasos stansiyalari va boshqa suv inshootlarining qirg‘oqbo‘yi yerlari mahalliy boshqaruv organlarining qarori bilan ulardan normal foydalanish uchun zarur bo‘lgan tabiatni muhofaza qilish va boshqa tadbirlar o‘tkazilishini ta’minlash maqsadida bu obyektlar tegishli bo‘lgan korxonalar, muassasalar, tashkilotlarga beriladi.
Suv ta’minoti va mineral suv manbalari sanitariya muhofazasining birinchi zonasi mintaqalari (okruglari) yer uchastkalari bilan birgalikda suv olish va boshqa inshootlar qurish uchun belgilangan tartibda bu inshootlardan foydalanuvchi korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga foydalanishga beriladi.
9. Suv omborlari va boshqa suv havzalarining suvni muhofaza qilish zonasi ularning akvatoriyasiga tutashib ketuvchi hudud hisoblanadi. Bu hududda sanitariya holatini zarur darajada saqlash, suvning ifloslanishi va bulg‘anishining hamda suv omborlarining tuproq eroziyasi bilan loyihalanishining oldini olish, shuningdek, qulay suv rejimini tashkil etish va unga amal qilish maqsadida maxsus rejim o‘rnatiladi hamda mazkur inshootlar kimga qarashli bo‘lsa o‘sha tashkilotlar bilan ularni saqlash uchun mablag‘ jalb qilgan holda foydalanishning zarur talablarini kafolatli ta’minlash to‘g‘risida shartnoma majburiyatlari imzolangandan keyin xo‘jalik faoliyatiga ruxsat beriladi.
10. Suvni muhofaza qilish zonalari suv ombori va boshqa suv havzalarining butun perimetri bo‘yicha belgilanadi.
qirg‘oqlarni 50 yil ichida qayta ishlash loyihalashtirilayotgan zona (yangi qurilish chegaralangan zona);
soylik, jarlik, qirg‘oqbo‘yi qiyaliklari va tik qiyaligi 5 gradusdan ko‘p bo‘lgan nuragan yerlarni o‘z ichiga oluvchi, eroziya jihatidan aktiv zonalar, suv omborlari va suv havzalariga bevosita tutashib ketuvchi siljuvchi uchastkalar;
suv omborlarida suvning tezlik bilan tirgak darajasiga ko‘tarilishi sharoitida vaqtincha suv bosgan zonalar;
11. Suvni muhofaza qilish zonalarining kengligi suv omborlari va boshqa suv havzalarining vazifasidan, ularga tutash yerlarning tavsifi va ulardan xo‘jalik jihatdan foydalanishdan, joyning relyefidan kelib chiqqan holda belgilanishi va quyidagicha bo‘lishi kerak:
Oldingi tahrirga qarang.
katta suv omborlari va boshka suv havzalari (sig‘imi 1,1 dan 10 kub kilometrgacha bo‘lgan) atrofida — 200 — 250 metr;
o‘rtacha suv omborlari va boshqa suv havzalari (sig‘imi 0,6 dan 1 kub kilometrgacha bo‘lgan) atrofida — 150 — 200 metr;
kichik suv omborlari va boshqa suv havzalari (sig‘imi 0,2 dan 0,5 kub kilometrgacha bo‘lgan) atrofida — 100 — 150 metr;
juda kichik suv omborlari va suv havzalari (sig‘imi 0,1 kub kilometrdan kam bo‘lgan) atrofida — 50 metrgacha.
(11-bandning ikkinchi — beshinchi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2018-yil 3-dekabrdagi 978-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 05.12.2018-y., 09/18/978/2270-son)
12. Suvni muhofaza qilish zonalarining chegaralari joyning konkret sharoitini hisobga olgan holda belgilanishi hamda balandlikda joylashgan hududlar, daryo vodiylarining chetlari, soyliklar, yo‘l-transport tarmoqlari va boshqa muhandislik inshootlari bilan birga uyushmagan yuza oqimini qisman o‘z ichiga oluvchi tabiiy va sun’iy chegaralar bilan birga qo‘shilishi kerak.
Suv ombori suvni muhofaza qilish zonasining ichki chegarasi suvning normal tirgak darajasida uning kesimidan, boshqa suv havzalariniki — suvning o‘rtacha ko‘p yillik darajasidan boshlab qabul qilinadi.
13. Qishloq xo‘jaligi va o‘rmon xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining yerlarida joylashgan kichik suv omborlari va boshqa suv havzalari atrofidagi suvni muhofaza qilish zonalari joyning konkret sharoitlaridan kelib chiqib belgilanadi hamda sanitariya talablariga rioya qilingan holda foydalaniladi.
14. Suv omborlarida va baliqchilik xo‘jaligi ahamiyatiga ega bo‘lgan boshqa suv havzalarida baliqchilik xo‘jaligi va boshqa idoralarining organlari faoliyati, muhofaza idoralaridan tashqari, foydalanish yuzasidan barcha zarur talablarga rioya qilish kafolati va uni saqlash uchun mablag‘lar jalb qilingan holda inshootning egasi bilan kelishilgan taqdirda hamda shartnoma asosida yuritilishi mumkin.
15. Suv omborlari va suv havzalarining suvni muhofaza qilish zonalari doirasida qirg‘oqbo‘yi mintaqasi ajratiladi. Bu yerda ancha qat’iy xo‘jalik faoliyati tartibi o‘rnatiladi.
Qirg‘oqbo‘yi mintaqasi tarkibiga, odatda, suvni himoya qilish zonasi chegarasida plyajlar, qirg‘oq kamarlari, siljish uchastkalari, tosh uyumlari kiradi.
Qirg‘oqbo‘yi mintaqasining eng kam hajmlari suv omborlari va boshqa suv havzalariga tutashib ketuvchi yerlar (shudgor, pichanzor va boshqalar)ning turiga va suv havzalarining sig‘imi hisobga olingan holda qiyaliklarning tikligiga bog‘liq ravishda belgilanadi.
Shudgor, ko‘p yillik daraxtzor, o‘rmonlar va daraxtzor-changalzor joylarda qirg‘oqbo‘yi mintaqalari 3 gradusgacha tik qiyaliklarda — 55 metrgacha, 3 gradusdan 8 gradusgacha — 35—40 metrgacha belgilanadi. Og‘ish 8 gradusdan ko‘p bo‘lganda qirg‘oqbo‘yi mintaqa kengligi har bir konkret holatda alohida belgilanadi.
Barcha hollarda qirg‘oqbo‘yi mintaqasi suv havzasining normal gorizonti sharoitida suv kesimidan kamida 20 metr kenglikda belgilanadi.
16. Qirg‘oqning qayta ishlanadigan uchastkalarida qirg‘oqbo‘yi mintaqaning eng kam kengligi qirg‘oqning 5 — 10 yilda loyihalashtirilayotgan chekinishi kattaligi hisobga olingan holda ko‘paytirilishi kerak.
17. Aholi punktlari doirasida suv omborlari va boshqa suv havzalari qirg‘oqbo‘yi mintaqalari hajmi tabiatni muhofaza qilish va sanitariya nazorati davlat organlari, shuningdek, me’morchilik va suv xo‘jaligi organlari bilan kelishib, konkret sharoitlardan kelib chiqqan holda belgilanadi.
18. Agar mazkur Nizomning 14 — 16-bandlariga muvofiq belgilangan qirg‘oqbo‘yi mintaqaning ichki chegarasi suv ombori yoki suv havzasi uchun ajratib olingan yerning chegarasiga nisbatan qirg‘oqqa yaqin bo‘lsa, qirg‘oqbo‘yi mintaqasi yerning ajratib olingan chegarasi bo‘yicha belgilanadi, agar ajratib olingan yerdan narida bo‘lsa, qirg‘oqbo‘yi mintaqa chegarasi yerning ajratib olingan doirasidan tashqariga chiqishi mumkin.
19. Suvni muhofaza qilish zonalari, kimga qarashliligi yoki kimning yer egaligi va yerdan foydalanishida bo‘lgan joydan oqishidan qat’i nazar, doimiy yoki vaqtinchalik oqimga ega bo‘lgan barcha daryolar, soylar va jilg‘alar bo‘ylab belgilanadi.
20. Suvni muhofaza qilish zonasiga qayirlar, yer osti suvlari tufayli nuragan, toshqin paytida suv bosadigan uchastkalar qayirdan keyingi dastlabki pog‘ona-pog‘ona yonbag‘irlar, o‘zak qirg‘oqlarning chetlari va tik qiyaliklari, daryo vodiysiga oquvchi soylar, siljiydigan uchastkalar, qirg‘oqlarning qayta ishlanadigan uchastkalari kiritiladi.
21. Daryolarning suvni muhofaza qilish zonalarining ichki chegaralari suvning o‘rtacha ko‘p yillik kesimidan boshlab qabul qilinadi.
22. Daryolar, soylar va irmoqlarning suvni muhofaza qilish zonalari kengligi geomorfologik, gidrogeologik sharoitlar hisobga olingan holda, tutash yerlardan foydalanish xarakteri hamda o‘rtacha ko‘p yillik sarfga ko‘ra quyidagi miqdorlarda qabul qilinadi:
Suvni muhofaza qilish zonasining kengligi daryoning butun uzunligi bo‘ylab uning har bir bo‘lagida suv sarfiga bog‘liq ravishda har xil belgilanadi.
23. Amudaryo va Sirdaryoning, ular irmoqlarining suvni muhofaza qilish zonalari hajmlari suv xo‘jaligi loyiha tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan loyihalar bo‘yicha belgilanadi.
24. Baliqchilik xo‘jaligi ahamiyatiga ega bo‘lgan suv inshootlari uchun suvni muhofaza qilish zonasining kengligi baliqchilik xo‘jaligi organlari bilan tabiatni muhofaza qilish va suv xo‘jaligi organlari o‘rtasida kelishiladi hamda ular tomonidan qirg‘oqni mustahkamlash, qirg‘oqni himoya qilish va ekologiya talablarini buzmaslik kafolatlangan maxsus qaror bilan rasmiylashtiriladi.
25. Daryo va soylarning qirg‘oqlari bo‘yicha suvni muhofaza qilish zonasi doirasida qirg‘oq mintaqasi ajratib ko‘rsatiladi. Bu mintaqada xo‘jalik faoliyati yuritish qat’iy cheklab qo‘yiladi hamda u yoki bu sanoat-fuqaro qurilishi, uy-joy, ijtimoiy-maishiy va madaniy inshootlar qurish taqiqlanadi.
Daryo va soylar qirg‘oqbo‘yi mintaqasining kengligi suvning o‘rtacha ko‘p yillik kesimiga ko‘ra aniqlanadi hamda daryolarda ularga tutashib ketgan ekin maydonlariga va qirg‘oq qiyaliklari tikligiga bog‘liq ravishda quyidagi hajmlarda belgilanadi:
shudgor va ko‘p yillik daraxtzor joylarda qiyaliklar tikligi 3 gradusgacha bo‘lsa — 35 — 55 metr va 3 gradusdan ortiq bo‘lsa — 55 — 100 metr;
pichanzor va yaylovlarda qiyaliklar tikligi 3 gradusgacha bo‘lsa — 25 — 35 metr va 3 gradusdan ortiq bo‘lsa — 35 — 50 metr;
o‘rmon va daraxtzor-changalzor maydonlarda qiyaliklar tikligi 3 gradusgacha bo‘lganda — 35 — 55 metr va 3 gradusdan ortiq bo‘lganda — 55 — 100 metr.
Tog‘ daryolari va vaqtincha suv oqadigan soylar uchun qirg‘oq bo‘yi mintaqa kengligi har bir konkret holatda tutashgan yerlardan foydalanish xarakteri va ularning suv holatiga ta’siridan kelib chiqqan holda belgilanadi.
Aholi punktlari doirasida daryo va suvlarning qirg‘oqbo‘yi mintaqasi hajmlari tabiat muhofazasi va sanitariya nazorati davlat organlari, shuningdek, me’morchilik va suv xo‘jaligi organlari bilan kelishilgan holda konkret sharoitlardan kelib chiqib belgilanadi.
26. Barcha magistral kanallar, ularning tarmoqlari va xo‘jaliklararo taqsimlovchilari, magistral va xo‘jaliklararo kollektorlar bo‘ylab qirg‘oqbo‘yi mintaqalari belgilanadi. Ularda xo‘jalik faoliyatining maxsus tartibi joriy etiladi hamda bu inshootlar tegishli bo‘lgan xo‘jaliklarning roziligisiz u yoki bu suv oluvchi mashina, mexanizmlar o‘rnatish, vaqtinchalik, doimiy inshoot, binolar qurish taqiqlanadi.
27. Qirg‘oqbo‘yi mintaqalari va ularda o‘rnatiladigan inshootlar suvning oqimlari bilan ifloslanishidan, qirg‘oqlarning nurash jarayonidan, ochiq suv oqimlaridan va suvning holatiga ta’sir etuvchi boshqa harakatlardan himoya qilishni ta’minlashi kerak. Bunda barcha suv iste’molchilari tomonidan istalgan hajmda suv olish suv xo‘jaligi tashkilotlari bilan tuzilgan shartnomalar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin.
28. Qirg‘oqbo‘yi mintaqasining ichki chegarasi kanallar va kollektorlar suvlarining hisob-kitob kesimidan kelib chiqib o‘rnatiladi, tashqi chegara yerlarning ajratib olinish chegarasiga muvofiq kelishi kerak.
Qirg‘oqbo‘yi mintaqasining kengligi va kanallar, kollektorlarni ajratib olish mintaqasi suv xo‘jaligi organlari tomonidan belgilangan ochiq suv oqimlarining namunaviy profillari va ularning qurilishi loyihalariga ko‘ra yer ajratishning amaldagi normalariga muvofiq belgilanadi.
29. Loyihada nazarda tutilgan kanallar va kollektorlarning qirg‘oqbo‘yi mintaqasi hududi bu inshootlar qarashli bo‘lgan suv xo‘jaligi tashkilotlariga beriladi.
30. Suvning holatiga ta’sir ko‘rsatishning oldini olish maqsadida sekundiga 50 kub metrdan ortiq suv o‘tkazish quvvatiga ega bo‘lgan magistral kanallar, loyiha-hisob-kitob suv sarfi sekundiga 10 kub metrdan ortiq bo‘lgan magistral kollektorlar bo‘ylab suvni muhofaza qilish zonalari belgilanadi.
31. Magistral kanallar va kollektorlar suvni muhofaza qilish zonalarining kengligi geomorfologik, gidrogeologik sharoitlar, tutashib ketgan yerlardan foydalanish xarakteri hisobga olingan holda belgilanadi hamda ajratib olish mintaqasi chegarasidan quyidagi hajmlarda qabul qilinadi:
sekundiga 50 dan 100 kub metrgacha suv o‘tkazish quvvatiga ega bo‘lgan magistral kanallar, loyiha hisob-kitob suv sarfi sekundiga 10 dan 20 kub metrgacha bo‘lgan kollektorlar uchun — 100 metr;
sekundiga 100 dan 150 kub metrgacha suv o‘tkazish quvvatiga ega bo‘lgan magistral kanallar, loyiha-hisob-kitob suv sarfi sekundiga 20 dan 50 kub metrgacha bo‘lgan kollektorlar uchun — 200 metr;
sekundiga 150 kub metrdan ortiq suv o‘tkazish quvvatiga ega bo‘lgan magistral kanallar, loyiha-hisob-kitob suv sarfi sekundiga 50 kub metrdan ortiq bo‘lgan kollektorlar uchun — 300 metr.
32. Barcha ishlab turgan, loyihalashtirilayotgan va qayta qurilayotgan vodoprovodlarda sanitariya-epidemiologiya jihatidan ishonchlilikni ta’minlash maqsadida suv olish joylaridagi suv ta’minoti manbalari sanitariya muhofazasi zonalarini, vodoprovod inshootlari zonasi va sanitariya-himoya mintaqasini hamda suv havzalarining sanitariya-himoya mintaqalarini o‘z ichiga oluvchi sanitariya muhofazasi zonasi belgilanadi.
33. Suv olish joyidagi suv ta’minotining yuza va yer osti manbalari sanitariya muhofazasi zonasi uch mintaqadan iborat bo‘lishi kerak:
34. Suv ta’minoti yuza manbalarining sanitariya muhofazasi zonasi birinchi mintaqasining chegaralari suv olish joylaridan quyidagicha masofada belgilanadi:
suv olish joyiga tutashib ketuvchi qirg‘oq bo‘ylab yoz-kuzgi suv sathi bo‘yicha suv kesimining kamida 100 metri;
daryo va kanallar kengligi 100 metrdan kam bo‘lganda — yoz-kuz davridagi suv sathining butun akvatoriyasi va suv kesimidan 50 metr kenglikdagi qarama-qarshi qirg‘oq, daryolar va kanallar kengligi 100 metrdan ko‘p bo‘lganda — kengligi kamida 100 metr bo‘lgan akvatoriya mintaqasi;
suv olinadigan joyga tutashib ketuvchi qirg‘oq bo‘yicha — suv omborida normal tamba darajasida va ko‘lda yoz-kuz davridagi suv sathi sharoitida suv kesimidan kamida 100 metr.
35. Suv ta’minoti yuza manbalarining sanitariya muhofazasi zonasining ikkinchi mintaqasi chegaralari quyidagicha belgilanadi:
oqim bo‘ylab yuqoriga, irmoqlar ham shu jumlaga kiradi, daryo va kanallar kengligi va uzunligi bo‘yicha o‘rtacha suv oqimi tezligidan hamda yoz-kuz davrida suv sathining o‘rtacha oylik suv sarfi 95 foiz ta’minlanganda suvning mintaqa (poyas) chegarasidan suv olish joyigacha oqib kelish vaqtidan kelib chiqqan holda kamida 3 sutka;
yon tomondagi chegaralar — yoz-kuz davridagi suv sathi sharoitida suv kesimi masofasidan — tekislikdagi relyefda — 500 metr, torli relyefda — daryo yoki kanal tomonga qaragan yon bag‘ir yuqorisigacha, lekin qiyalama nishablikda 750 metrdan va tik qiyalikda 1000 metrdan ko‘p emas;
shamollar soni suv olish joyiga tomon 10 foizgacha bo‘lganda barcha yo‘nalishlarda akvatoriya bo‘ylab 3 kilometr masofagacha, shamollar soni 10 foizdan ortiq bo‘lganda 5 kilometrgacha;
yon tomondagi chegaralar — suv omborida tambaning normal darajasida va ko‘lda suvning yoz-kuz davridagi sathi sharoitida suv kesimidan tekislikdagi relyefda 500 metr masofada, tog‘lik joydagi relyefda — suv ombori yoki ko‘lga qaraganda birinchi qiyalikning yuqorisigacha, lekin qiyalama nishablikda 750 metrdan va tik qiyalikda 1000 metrdan ko‘p emas.
36. Suv ta’minoti yuza manbalari sanitariya muhofazasi zonasining uchinchi mintaqasi chegaralari daryo va kanallar oqimi bo‘ylab yuqoriga va quyiga yoki ikkinchi mintaqa uchun bo‘lganidek, suv ombori va ko‘llarning akvatoriysi bo‘ylab barcha tomonlarga, yon tomondagi chegaralar — suv ayirgich bo‘ylab, biroq daryo va kanallar yoki suv omborlari esa ko‘llardan — 3 —5 kilometrdan ko‘p bo‘lmagan masofada bo‘lishi kerak.
37. Suv ta’minoti yer osti manbaining sanitariya muhofazasi zonasi birinchi mintaqasi chegaralari yakka suv olish joyidan (quruq shaxta qudug‘i, kaptaj) yoki guruhli suv olishda eng chekkadagi suv olish inshootidan boshlab quyidagicha masofada o‘rnatilishi kerak:
irmoqli suv olish joylarida yoki infiltratsion suv olish joyiga quyiluvchi uchastkada — mazkur Nizomning 34-bandiga muvofiq suv ta’minoti yuza manbaning birinchi mintaqasi zonasiga o‘xshash;
yer osti suvlari zaxiralari yopiq tipdagi infiltratsion inshootdan sun’iy ravishda to‘ldirilganda — 50 metr, ochiq tipda — 100 metr.
38. Yer osti manbai suv ta’minotining sanitariya muhofazasi zonasi ikkinchi mintaqasining chegarasi iqlim rayonlariga va mikrob bilan ifloslanishining suv olish joyiga qadar 100 dan 300 sutkagacha siljishi hisobga olingan holda muhofazalanganligiga ko‘ra belgilanadi.
39. Zonaning uchinchi mintaqasi chegarasi suvning kimyoviy ifloslanishi suv olish joyiga siljishi vaqtiga ko‘ra aniqlanadi. U suv olish joyidan foydalanishning qabul qilingan muddatidan ortiq bo‘lishi, lekin kamida 25 yil o‘tishi kerak.
Nam saqlaydigan qatlamning infiltratsion oziqlanishi sharoitida sanitariya muhofazasi zonasining ikkinchi va uchinchi mintaqalarini mazkur Nizomning 35 va 36-bandlariga muvofiq suv ta’minoti yuza manbaining ikkinchi va uchinchi mintaqalari chegaralariga tatbiqan qabul qilish kerak.
40. Vodoprovod inshootlari (nasos stansiyalari, suvni tayyorlash stansiyalari, sig‘im stansiyalari) sanitariya muhofazasi zonalari birinchi mintaqa chegarasidan va uning atrofiga sanitariya-himoya mintaqasi (qo‘riqlash zonasi)dan iborat bo‘lishi kerak.
41. Vodoprovod inshootlari hududi sanitariya muhofazasi birinchi mintaqasining chegarasi maydonning o‘rab olinishiga mos keladi va quyidagi masofada bo‘lishi kerak:
42. Suv ta’minoti manbai zonasi ikkinchi mintaqasi tashqarisida joylashgan vodoprovod inshootlari to‘siqlari atrofidagi sanitariya-himoya mintaqasi kamida 100 metr kenglikka ega bo‘lishi kerak.
43. Vodoprovod bo‘ylab sanitariya-himoya mintaqalari belgilanadi, ularning kengligi eng chekkadan vodoprovoddan boshlab hisoblanadi:
qurilishi tugallangan hududda quruq tuproqqa yotqizilganda — diametri 1000 millimetrgacha bo‘lganda kamida 10 metr va diametri katta bo‘lganda kamida 20 metr, nam tuproqda — diametridan qat’i nazar, kamida 50 metr;
qurilib tugallangan hududda davlat sanitariya nazorati va tabiat muhofazasi organlari bilan kelishilgan holda mintaqa kengligining yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan hajmlarini kamaytirishga yo‘l qo‘yiladi.
44. Aholini davolash va madaniy-sog‘lomlashtirish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan mineral suv manbalari, shifobaxsh balchiq olinadigan joylar, mineral ko‘llar atrofida davolash manbalarining tabiiy fizik va kimyoviy xossalarini saqlash, shuningdek, ularni buzilishdan, ifloslanishdan hamda muddatidan ilgari tugab qolishdan asrash maqsadida sanitariya muhofazasi okrugi belgilanadi.
Bir yoki bir-biriga bog‘liq bir necha mineral suv konlaridan, aralash plyajlardan va boshqa tabiiy davolash vositalaridan foydalanilganda ular uchun sanitariya muhofazasining yagona okrugi belgilanishi mumkin.
45. Sanitariya muhofazasi okrugi uch zonaga bo‘linadi: birinchisi — qattiq tartibli zona, ikkinchisi — cheklangan zona, uchinchisi — kuzatish zonasi.
46. Birinchi zona mineral suvlar yuzaga chiqadigan, shifobaxsh balchiq konlari, mineral ko‘llar, suvidan davolash maqsadlarida foydalaniladigan ko‘rfazlar, plyajlar joylashgan joylarni, shuningdek, dengizning qirg‘oqbo‘yi mintaqasini va plyajlarga tutashib ketuvchi kengligi kamida 100 metrli hududni qamrab oladi.
47. Ikkinchi zona yuza suvlarning mineral suvlar yuzaga chiqadigan joyga va shifobaxsh balchiq konlariga, mineral ko‘llar va ko‘rfazlarga, mineral manbalar hosil qilishda ishtirok etuvchi mineral va chuchuk suv sirkulatsiyaga uchraydigan yer yuzasidan uncha chuqur bo‘lmagan joylarga tomon oqishi yuz beradigan hududni:
sanatoriy-kurort muassasalari va dam olish muassasalari joylashgan hududni, shuningdek, loyiha-hujjatlariga ko‘ra parklar, o‘rmon-parklar va boshqa ko‘kalamzor joylar barpo qilish mo‘ljallangan hududni qamrab oladi. Kurortning sanitariya muhofazasi okrugi uchun nazarda tutilgan qoidalarga rioya qilinmagan holda ulardan foydalanish ifloslanishga, tarkibning o‘zgarishiga yoki mineral suv va shifobaxsh balchiq zonalarining tugab qolishiga yohud bularning barchasi bir bo‘lib tabiiy davolash vositalarining yomonlashuviga olib kelishi mumkin.
48. Uchinchi zona (sirtdan uning chegaralari sanitariya muhofazasi okrugi chegaralari bilan mos keladi) gidromineral resurslar oziqlanadigan va paydo bo‘ladigan butun joylarni, hududni o‘rab olgan o‘rmonzorni, shuningdek, sanitariya muhofazasi okrugi uchun belgilangan qoidalarga rioya qilinmagan holda xalq xo‘jaligi maqsadlarida foydalanilishi mineral suv va shifobaxsh balchiq konlarining gidrogeologik tartibiga, sanitariya va landshaftiqlim sharoitlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan hududni qamrab oladi.
49. Suv omborlari va boshqa suv havzalari, daryolar, soylar, magistral kanallar va kollektorlarning suvni muhofaza qilish zonalarida quyidagilar taqiqlanadi:
o‘simlik zararkunandalari va kasalliklariga, begona o‘tlarga qarshi ishlatiladigan zaharli dorilarning har qanday turini qo‘llash va ko‘mish;
zaharli dorilar, pestitsidlar, gerbitsidlar va mineral o‘g‘itlar saqlanadigan omborlar, apparatlarni zaharli dorilar bilan to‘ldiradigan maydonchalar, aviatsiya-kimyo ishlarini olib borish uchun uchish-qo‘nish yo‘llari qurish;
chorvachilik komplekslari va fermalarini, parrandachilik fabrikalarini joylashtirish, hayvonlar, mollar va parrandalar ko‘miladigan, axlat va ishlab chiqarish, kimyo va radioaktiv moddalar chiqindilari tashlanadigan joyga aylantirish, shuningdek, tayyorlangan suyuq go‘ngni sug‘orishda foydalanish, to‘xtash joylari, yonilg‘i-moylash materiallari quyish punktlari, avtotransport, traktorlar, qishloq xo‘jalik texnikasi va boshqa texnika tuzatiladigan, yuviladigan va texnik qarovdan o‘tkaziladigan joylar qurish;
qor qoplamiga o‘g‘it solish, tarkibida go‘ng bo‘lgan oqova suvlardan tozalamasdan o‘g‘it sifatida foydalanish, shuningdek, tozalanmagan sanoat va xo‘jalik-maishiy oqova suvlarni tashlash;
daraxtlar va butalarni kesish, o‘rmonni parvarishlash uchun kesish va sanitariya maqsadida kesish bundan mustasno.
Suv omborlari va boshqa suv havzalari, daryolar va soylarning suvni muhofaza qilish zonalarida suvning holatiga ta’sir ko‘rsatuvchi qurilish, tubni chuqurlashtirish va portlatish ishlari olib borish, foydali qazilmalar va suv o‘tlari qazib olish, kabellar truboprovodlar va boshqa kommunikatsiyalar yotqizish, burg‘ilash, qishloq xo‘jaligi va boshqa ishlarni bajarish tabiat muhofazasi va sanitariya nazorati davlat organlari, shuningdek, suv xo‘jaligi organlari bilan kelishilgan holda faqat nohiya boshqaruv organlarining ruxsati bo‘yicha amalga oshirilishi kerak.
Suv sathining normal darajasidan, suv omborlari va boshqa suv havzalaridan 2 kilometr masofada qishloq xo‘jaligi va o‘rmonzor yerlarga zaharli dorilarni aviatsiya yordamida sepish taqiqlanadi.
50. Qirg‘oqbo‘yi mintaqasi doirasida, mazkur Nizomning 49-bandida belgilangan cheklashlarga qo‘shimcha ravishda, quyidagilar taqiqlanadi:
nohiya boshqaruv organlarining tabiat muhofazasi davlat organlari va suv xo‘jaligi organlari bilan kelishilgan ruxsatnomasisiz qishloq xo‘jalik ekinlari o‘stirish (yosh daraxt qatorlari orasiga ekilgan vaqtinchalik ekinlardan tashqari);
maxsus ajratilgan joylar tashqarisida palatalar tikish, avtomobillarning to‘xtash joylari va qayiqlar bog‘lab qo‘yiladigan joylar qilish;
o‘g‘itlarni transportda tashish va sepishda qo‘llaniladigan tara, mashina va asbob-uskunalarni tozalash, yuvish;
51. Suv ta’minotining yuza va yer osti manbalari sanitariya muhofazasi zonasi birinchi mintaqasi hududida, shuningdek, vodoprovod inshootlari sanitariya muhofazasi zonasi birinchi mintaqasi hududida quyidagilar taqiqlanadi:
uy-joy va jamoat binolarini joylashtirish, odamlarning yashashi, shu jumladan, vodoprovodda ishlovchi odamlarning yashashi;
vodoprovod inshootlariga xizmat ko‘rsatuvchi truboprovodlardan tashqari turli maqsadlardagi truboprovodlarni yotqizish;
oqova suvlarni yuza manbalarga chiqarish, cho‘milish, suvloq hosil qilish, mol boqish, kir yuvish, baliq ovlash, zaharli dorilar, pestitsidlar, gerbitsidlar, mineral va organik o‘g‘itlarni qo‘llash, saqlash va ko‘mish;
barcha binolar suvni chiqarib tashlashning eng yaqin kanalizatsiya sistemasiga ulangan, oqova suvlarni tozalash inshootlari birinchi mintaqa tashqarisiga joylashgan bo‘lishi kerak, kanalizatsiya mavjud bo‘lmagan taqdirda notoza narsalarni chiqarib tashlashning sanitariya talablari hisobga olingan holda suv o‘tkazmaydigan xandaqlar qazilishi kerak;
52. Suv ta’minotining yuza va yer osti manbalari sanitariya muhofazasi zonasi ikkinchi mintaqasi hududida, shuningdek, vodoprovod inshootlari sanitariya-himoya mintaqasi doirasida quyidagilar taqiqlanadi;
hududning notoza narsalar, axlat, go‘ng, sanoat chiqindilari, maishiy oqovalar va boshqalar bilan ifloslanishi;
zaharli dorilar va mineral o‘g‘itlar, yonilg‘i-moylash materiallari omborlarini, o‘ra-chuqurlarni, shlam saqlanadigan joylarni va suv ta’minoti manbalarining kimyoviy ifloslanishiga olib keluvchi boshqa inshootlarni joylashtirish;
mollar ko‘miladigan joylarni, qabristonlarni, assenizatsiya va filtrlash dalalarini, sug‘oriladigan dehqonchilik dalalarini, go‘ng saqlanadigan omborxonalarni, silos saqlanadigan chuqurlarni, chorvachilik va parrandachilik korxonalari va fermalarini, suv ta’minoti manbalarining mikrob bilan ifloslanishiga olib keluvchi boshqa inshootlarni joylashtirish;
bevosita toshqin xavfi bo‘lgan davrda, muzlagan yoki qor bilan qoplangan dalaga o‘g‘it sepish, o‘g‘itlarni aviatsiya yordamida sepishda sochilib ketishiga yo‘l qo‘yish;
53. Suv ta’minotining yuza va yer osti manbalari sanitariya muhofazasi zonasi uchinchi mintaqasi hududida tabiat muhofazasi va sanitariya nazorati davlat organlari bilan kelishib amaldagi sanitariya normalari va tabiatni muhofazaga qilish talablariga rioya etgan holda xo‘jalik faoliyati va boshqa faoliyat bilan shug‘ullanishga ruxsat beriladi.
54. Suv olish joylarining sanitariya-himoya mintaqalari zonalarida hojatxonalar, yuvindi o‘ralari, go‘ng saqlanadigan joylar, axlatxonalar hamda tuproq va sizot suvlarning ifloslanishi uchun sharoit yaratuvchi boshqa inshootlar bo‘lmasligi kerak.
Uyumlar hududida, assenizatsiya dalalarida, filtrlash dalalarida, sug‘oriladigan dehqonchilik dalalarida, qabristonlarda, mollar ko‘miladigan joylarda suv olish joylari qurish taqiqlanadi.
55. Mineral suv manbalari, shifobaxsh balchiq konlari, mineral ko‘llarning sanitariya muhofazasi okruglari doirasida tuproq, suv, havoni ifloslantiruvchi, o‘rmonlar va boshqa daraxtzorlarga zarar yetkazuvchi, nurash jarayonlari rivojlanishiga olib keluvchi hamda suvning tabiiy davolash xossalariga va hududning sanitariya ahvoliga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi barcha ishlar taqiqlanadi.
Sanitariya muhofazasi okruglarida tabiiy davolash vositalarining zarur darajasidagi sanitariya holatini ta’minlovchi, shuningdek, davolanish va dam olish uchun qulay sharoitlar yaratuvchi sanitariya-sog‘lomlashtirish tadbirlari va boshqa chora-tadbirlar amalga oshiriladi.
56. Birinchi zona hududida tabiiy davolash vositalaridan foydalanish bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan fuqarolarning doimiy va vaqtincha yashashlari, inshootlar qurish, kon qazish va yer osti ishlarini bajarish, shuningdek, manbaning tabiiy davolash xossalariga va hududning sanitariya holatiga zararli ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan boshqa harakatlarni qilish taqiqlanadi.
57. Ikkinchi zona hududida aholining davolanishi va dam olishi bilan bog‘liq obyektlar va inshootlar qurish, kurortning rivojlanishi va obodonchiligi bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan kon ishlari va boshqa ishlarni bajarish, shimuvchi quduqlar qurish, sug‘orish dalalari va yer osti filtrlanish manbalari, mollar ko‘miladigan joylar, qabristonlar, mollar ko‘plab haydab o‘tiladigan joylar barpo etish, o‘simlik zararkunandalari va kasalliklariga qarshi kurash maqsadida zaharli dorilarni qo‘llash, yashil daraxtzorlarni chopib tashlash (o‘rmonni parvarish qilish uchun kesish va sanitariya kesishlaridan tashqari) hamda yer uchastkalari, o‘rmonlar va suv havzalaridan davolash vositalari sifatining yomonlashuviga yoki ularning kamayishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan har qanday boshqa xilda foydalanish taqiqlanadi.
58. Uchinchi zona hududida tabiat muhofazasi va sanitariya nazorati davlat organlari bilan kelishgan holda tabiiy davolash vositalariga va hududning sanitariya holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lmagan barcha ish turlariga yo‘l qo‘yiladi.
59. Mahalliy boshqaruv organlari tabiat muhofazasi va sanitariya nazorati davlat organlarining tavsiyasi bilan mahalliy sanitariya-gigiyena sharoitlarini hisobga olgan holda suv inshootlari suvni muhofaza qilish zonalarida xo‘jalik faoliyatining qo‘shimcha cheklashlarini belgilashlari mumkin.
60. Korxonalar, muassasalar va tashkilotlar yoki tabiat davlat organlari loyihalarning foydalanish talablari va zarur ekologik va sanitariya sharoitlariga muvofiq nohiya boshqaruv organlariga takliflar kiritadilar. Agar takliflar zarur darajada hal etilmasa, ular ko‘rib chiqish uchun viloyat boshqaruv organlariga beriladi.
61. Viloyat, nohiya boshqaruv organlari bir oy muddat ichida suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash to‘g‘risidagi takliflarni ko‘rib chiqadi va tegishli qaror qabul qiladi.
Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon daryolari kabi yirik va murakkab inshootlarda suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash O‘zbekiston Respublikasi Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasi va Melioratsiya va suv xo‘jaligi vazirligining taklifiga ko‘ra ko‘rib chiqiladi hamda qaror tegishli viloyat hokimliklari bilan kelishilgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilinadi.
62. Suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash yuzasidan takliflarni ko‘rib chiqish uchun doimiy, nohiya, viloyat, respublika komissiyalari tashkil etiladi. Bu komissiyalar tarkibi, odatda, tabiat muhofazasi organlari, suv xo‘jaligi, sanitariya nazorati, me’morchilik, yer tuzilishi, shuningdek, komissiyani tuzuvchi organning xohishi bo‘yicha korxonalar, tashkilotlar, muassasalar vakillaridan iborat bo‘ladi.
Komissiyaga, odatda, nohiya, viloyat, boshqaruv organining rahbarlaridan biri, respublika darajasida esa — respublika Bosh vazirining o‘rinbosari yoki Hukumatning ixtiyori bilan Hukumat a’zolaridan biri boshchilik qiladi.
63. Suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash yuzasidan takliflarni tayyorlash uchun loyiha tashkilotlari:
melioratsiya va suv xo‘jaligi, suv ta’minoti inshootlarining rivojlanishini hisobga olgan holda, ulardan foydalanish bo‘yicha amaldagi normativlarga, tabiat muhofazasi va yer tuzishning hududiy sxemalari va kompleks dasturlariga, shuningdek, mazkur Nizomga amal qiladilar;
suv inshootlari joylashgan joylarning hamda sizot suvlar sathi pasaygan va ko‘tarilgan zona doirasidagi tutashib ketgan hududning zoogeografik, ov xo‘jaligi, geobotanik, tuproq, o‘rmon xo‘jaligi, gidrogeologik tavsifini o‘rganadilar;
suv ta’minoti akvatoriyasining ixtiologik, baliq xo‘jaligi, gidrogeologik, gidrobiologik, gidrokimyoviy tavsifini o‘rganadilar (suv olish inshooti stvoridan 2 kilometr yuqori va 2 kilometr quyi zona hajmida);
flora va faunaning alohida qo‘riqlanadigan turlari, suv inshootlari ta’siri zonasida joylashgan tabiat yodgorliklari, qo‘riqxonalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘playdilar va o‘rganadilar;
suvning ifloslanishi va bulg‘anishining oldini olish, unumdor yer maydonlarini va hududning mavjud tuzilishini eng ko‘p darajada saqlab qolish, yemirilish jarayonlarini, yerning botqoqlanishini va boshqa zararli ta’sirlarni to‘xtatishni hisobga olgan holda suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash va amaldagi norma hamda qoidalarni qo‘llash imkoniyatlarini o‘rganadilar va tekshiradilar;
64. Suvni muhofaza qilish zonasining chegarasi reja-kartografik asosga tushiriladi hamda uchastka va yer-suvning tartibi hisobga olingan holda umumiy maydon aniqlanadi. Rejalarda suvni muhofaza qilish zonasi va unga tutashib ketgan uchastka chegarasida oldin turli ehtiyojlar uchun ajratilgan barcha uchastkalar chegarasi ko‘rsatiladi.
65. Suvni muhofaza qilish zonasining hajmlarini asoslovchi, inshootning atrof-muhitga ta’siri darajasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar va boshqa texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar tayyorlanadi. Inshootlarni qurish, suvning holatiga, hududning obodonchiligiga va boshqalarga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi korxonalar, binolar va inshootlarni yopish yoki buzib tashlash yuzasidan chora-tadbirlar belgilanadi.
66. Suvni muhofaza qilish zonasini belgilash bo‘yicha ma’lumotlar komissiyaning ko‘rib chiqishi uchun taqdim etiladi.
Materiallarning komissiyalar tomonidan ko‘rib chiqilishi natijalari dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi, unda quyidagilar ko‘rsatiladi:
yer uchastkasidagi qurilishlar, inshootlar, sug‘orish va kollektor-drenaj tarmoqlari, ko‘p yillik daraxtzorlar, ularning balans qiymati;
suvni muhofaza qilish zonasini ma’qullash to‘g‘risida komissiya xulosasi, atrof- muhitni, tarix va madaniyat yodgorliklarini muhofaza qilish bo‘yicha tavsiya etiladigan chora-tadbirlar;
nohiya tashkilotlariga qarashli bo‘lgan magistral kanallar va kollektorlar bo‘yicha tabiatni muhofaza qilish viloyat qo‘mitasi, sanitariya nazorati nohiya organlari, suv xo‘jaligi va qishloq xo‘jaligi organlari bilan;
viloyat tashkilotlariga qarashli bo‘lgan daryolar, magistral kanallar va kollektorlar, suv omborlari va boshqa suv havzalari, shuningdek, suv ta’minoti va mineral suv manbalari bo‘yicha, mazkur bandning 4-xatboshida sanab o‘tilgan inshootlardan tashqari, tabiat muhofazasi viloyat qo‘mitasi, davlat nazorati viloyat organlari, suv xo‘jaligi va qishloq xo‘jaligi organlari bilan;
irmog‘i Surxondaryo bilan birga Amudaryo, irmoqlari Qoradaryo, Norin va Chirchiq, Zarafshon bilan birga Sirdaryo, shuningdek, mineral suv manbalari va respublika ahamiyatiga ega bo‘lgan davolash kurortlari va sanatoriylari bo‘yicha — O‘zbekiston Respublikasi Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasi; Sog‘liqni saqlash vazirligi, Melioratsiya va suv xo‘jaligi vazirligi va Qishloq xo‘jaligi vazirligi bilan kelishiladi.
Baliqchilik sanoati ahamiyatiga ega bo‘lgan inshootlarning suvni muhofaza qilish zonalari baliqchilik muhofazasi organlari kelishiladi.
Daryolar, soylar, magistral kanallar va kollektorlar suvni muhofaza qilish zonalari chegaralari shaharlar hududi bo‘yicha qirg‘oqbo‘yi mintaqalari bo‘yicha o‘tganda tegishli me’morchilik organlari bilan kelishiladi.
Mineral suv manbalari va boshqa mahalliy ahamiyatga ega bo‘lgan kurortlar va sanatoriy-davolash vositalarining sanitariya muhofazasi okruglari kasaba uyushmalari viloyat organlari bilan, Respublika ahamiyatiga ega bo‘lganlari — O‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi bilan kelishiladi.
68. Materiallar yuborilgan davlat nazorati, tabiat muhofazasi nazorati organlari, boshqa vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar ularni 10 kun muddat ichida ko‘rib chiqadilar va o‘zlarining asosli xulosalarini beradilar.
69. Suvni muhofaza qilish zonalarini belgilash bo‘yicha tasdiqlashga taqdim etiladigan materiallar quyidagilarni o‘z ichiga olishi kerak:
Oldingi tahrirga qarang.
magistral kanallar, kollektorlar, hamda tuman ahamiyatiga ega bo‘lgan suv xo‘jaligi obyektlari bo‘yicha tuman hokimliklari tomonidan;
daryolar, magistral kanallar va kollektorlar, suv omborlari va boshqa suv havzalari bo‘yicha, mazkur bandning to‘rtinchi xatboshida sanab o‘tilgan obyektlardan tashqari viloyat hokimliklari tomonidan;
(70-bandning ikkinchi va uchinchi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 24-sentabrdagi 411-son qarori tahririda — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2003-y., 17-18-son, 156-modda)
Amudaryo, irmog‘i Surxondaryo bilan birga, Sirdaryo, irmoqlari Qoradaryo, Norin va Chirchiq, Zarafshon daryolari bilan birga, viloyatlararo va respublikalararo kanallar va kollektorlar, shuningdek, respublika ahamiyatiga ega bo‘lgan kurortlar va sanatoriylarning mineral suv va boshqa davolash vositalari manbalari bo‘yicha — O‘zbekiston Respublikasi huzuridagi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Toshkent shahri va viloyat tasarrufidagi shaharlar hududi bo‘yicha o‘tuvchi daryolar, soylar, magistral kanallar va kollektorlarning suvni muhofaza qilish zonalari tegishli hokimliklar tomonidan tasdiqlanadi.
71. Suvni muhofaza qilish zonalarining tegishli tartibda tasdiqlangan chegaralari naturada ogohlantiruvchi belgilar bilan ifodalanadi.
72. Bu ishlarni olib borgan loyiha tashkiloti tomonidan suvni muhofaza qilish zonalari tasdiqlangandan keyin ilovaga muvofiq muhofaza qilinadigan hududning pasporti tayyorlanadi. Muhofaza qilinadigan hududning pasportida inshootning nomi, belgilangan zonalar (mintaqalar) va bu zonalarda yerdan foydalanish tartibi ko‘rsatiladi. Pasportga belgilangan zona (mintaqa)lar chegarasi aks ettirilgan grafik material ilova qilinadi.
Pasport mahalliy boshqaruv organi rahbari tomonidan imzolanadi va xo‘jalik faoliyati tartibiga rioya qilinishni nazorat qilish uchun davlat nazorati organlariga va boshqa manfaatdor organlarga yuboriladi.
73. Suv inshootlarining suvni muhofaza qilish zonalarida va ularga tutashib ketuvchi hududlarda suvni ifloslanish, bulg‘anish va tugab qolishdan muhofaza qilishni, shuningdek, suvning holati va tarkibi yaxshilanishini ta’minlovchi quyidagi chora-tadbirlar amalga oshiriladi:
texnologik chora-tadbirlar — ular sanoat suv ta’minotining suv aylanishi tizimlari, oqova suvlarni tozalash va zararsizlantirish inshootlari qurilishiga;
oqova suvlarni tozalash va zararsizlantirish inshootlarining barqaror ishlashini ta’minlovchi sanoat va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish inshootlarining texnologik jarayonlarini tashkil etishga;
iflos oqova suvlar hosil bo‘lishini istisno etuvchi texnologik jarayonlarni tashkil etishga yo‘naltirilgan bo‘ladi;
o‘rmon-meliorativ va agrotexnik chora-tadbirlar — ular suv inshootlari qirg‘oqlarining mustahkamlanishini ta’minlashga, ularni o‘pirilishdan, botqoqqa aylanishdan saqlashga, shuningdek, suv inshootlari oqimining tabiiy rejimi barqarorlashishi va yaxshilanishiga qaratilgan bo‘ladi;
gidrotexnik chora-tadbirlar — ular suvdan foydalanishda qulay sharoitlar yaratishni ta’minlovchi gidrotexnik tizimlar va inshootlar barpo etishga, shuningdek, zarur hollarda daryo va kanallarning o‘zanlarini, hovuz, ko‘llar va suv omborlarining tublarini zararli balchiq va cho‘kindilardan tozalashga qaratilgan bo‘ladi;
sanitariya-texnik chora-tadbirlar — ular suv inshootlariga tashlanadigan oqova suvlarni zararsizlantirish va xavfsizlantirishni ta’minlashga, shuningdek, sanitariya muhofazasiga va xo‘jalik faoliyati yuritiladigan hududni tuzishga qaratilgan bo‘ladi;
tashkiliy chora-tadbirlar suvning holatiga ta’sir ko‘rsatuvchi korxonalar, binolar va inshootlarni suvni muhofaza qilish zonalaridan ko‘chirishni yoki yopishni nazarda tutadi;
atrof-muhitga qulay ta’sir ko‘rsatish uchun ifloslanuvchi vositalardan foydalanmay ko‘kalamzorlashtirish va daraxt ekish.
74. Yangidan qurilayotgan suv inshootlarining suvni muhofaza qilish zonalarida bu chora-tadbirlarni amalga oshirish xarajatlari ularni qurish qiymatiga tegishli bo‘ladi.
Mavjud suv inshootlarida suvni muhofaza qilish zonalari belgilanishi munosabati bilan ishlab chiqilayotgan hududning ifloslanishini bartaraf etish bo‘yicha texnologik va sanitariya-texnika chora-tadbirlari ifloslanish manbalari hisoblangan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, shuningdek, fuqarolar mablag‘lari hisobidan bajariladi, ular bu ko‘rsatmalarni bajarishdan bosh tortgan taqdirda ularga nisbatan belgilangan tartibda ma’muriy, iqtisodiy va boshqa da’volar qo‘zg‘atiladi.
Gidrotexnik, meliorativ, agrotexnik va tashkiliy chora-tadbirlar tegishli suv inshootlari qarashli bo‘lgan vazirliklar, davlat qo‘mitalari va idoralar mablag‘lari hisobidan bajariladi.
75. Yerdan foydalanish rejimiga, xo‘jalik faoliyatiga va mazkur Nizom bilan belgilangan boshqa xatti-harakatlarga rioya etish majburiyati suvni muhofaza qilish zonalarida yerdan foydalanuvchi yer egalariga va yerdan foydalanuvchilarga yuklatiladi.
Belgilangan rejimga rioya etishning davlat nazorati mahalliy boshqaruv organlari, tabiat muhofazasi, sanitariya nazorati davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Bevosita inshootlarda zonalar va inshootlarni muhofaza qilishni nazorat qilish va zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish suvni muhofaza qilish zonalari bilan birga inshootlarga qarashli bo‘lgan vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar, birlashmalar, korxonalar va tashkilotlar tomonidan O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida belgilangan tartibda bajariladi.
Suvni muhofaza qilish rejimiga rioya qilish ustidan O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida belgilangan tartibda jamoat tashkilotlari va fuqarolar tomonidan jamoat nazorati o‘rnatilishi mumkin.
........O‘zbekiston Respublikasi ______________________________________________________ viloyati _______________________________________________________________________ nohiyasi hududidagi __________________________________________________________ suvni muhofaza qilish zonasining |
PASPORTI |
_________________________________________________________________________________________ |
(suvni muhofaza qilish zonasi chegaralarini tasdiqlagan organning |
__________________________________________________________________________________muvofiq |
nomi, hujjatning tartib raqami, uning nomi) |
________________________________________________________________________________ hududida |
(yer egasi yoki yerdan foydalanuvchining nomi) |
ilova qilinayotgan grafik materialga muvofiq chegaralarda umumiy maydoni _______ ga bo‘lgan _____________________________________________________________ suvni muhofaza qilish zonasi belgilangan. |
.........Suvni muhofaza qilish zonasining hududi suv kesimidan _______ m masofada belgilangan. |
.........O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining 199 ___ yil_______ dagi ____ -son qarori bilan tasdiqlangan O‘zb�kiston Respublikasida suv omborlari va boshqa suv havzalari, daryolar, magistral kanallar va kollektorlar, shuningdek, ichimlik va maishiy suv ta’minoti, davolash va madaniy-sog‘lomlashtirish maqsadlarida ishlatiladigan suv manbalarining suvni muhofaza qilish zonalari to‘g‘risidagi Nizomga muvofiq suvni muhofaza qilish zonasida quyidagilar taqiqlanadi: |
_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ |
.......Suvni muhofaza qilish zonasida quyidagi birinchi navbatdagi chora-tadbirlarni amalga oshirish mo‘ljallanadi: |
_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ |
........Kolxozlar, sovxozlar va boshqa korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning rahbarlari va fuqarolar suvni muhofaza qilish zonasida xo‘jalik faoliyati rejimiga rioya etilishi uchun javob beradilar. |