Keyingi tahrirga qarang.
Xo‘jalik sudlari tomonidan hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda qonun hujjatlari normalarini to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga asoslanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
Keyingi tahrirga qarang.
1. Hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda xo‘jalik sudlari “Hakamlik sudlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni (bundan buyon matnda — Qonun deb yuritiladi), O‘zbekiston Respublikasining Xo‘jalik protsessual kodeksi (bundan buyon matnda — XPK deb yuritiladi) va boshqa qonun hujjatlariga amal qilishlari lozim.
Sudlarga tushuntirilsinki, hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlar XPKda nazarda tutilgan umumiy qoidalar asosida ushbu Kodeksning 201 va 202-boblarida belgilangan o‘ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda ko‘rib chiqiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
2. Sudlarning e’tibori hakamlik bitimi yuridik va jismoniy shaxslarning nizoni hakamlik sudiga hal qilish uchun topshirish haqidagi yozma kelishuvi hisoblanishiga va bunday bitim mavjud bo‘lgan taqdirdagina nizo hakamlik sudining hal qiluviga topshirilishi mumkinligiga qaratilsin. Hakamlik bitimi shartnomaning tarkibiy qismi bo‘lgan shartnoma sharti yoki alohida bitim tarzida rasmiylashtirilishi mumkin.
Qonun 13-moddasining birinchi qismiga ko‘ra hakamlik bitimida hakamlik bitimi taraflari o‘rtasida kelib chiqqan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan barcha yoxud ayrim nizolar hakamlik sudida ko‘rib chiqilishi kerakligi haqidagi qoida ko‘rsatilishi lozim.
Shu bois, agar hakamlik bitimida taraflar o‘rtasida kelib chiqqan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan barcha nizolar hakamlik sudida ko‘rib chiqilishi kerakligi haqidagi qoida ko‘rsatilgan bo‘lsa, hakamlik kelishuvini haqiqiy emasligi haqidagi nizo ham hakamlik sudida ko‘rib chiqiladi.
Agar hakamlik bitimida hakamlik bitimi taraflari o‘rtasida kelib chiqqan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan ma’lum bir nizolar hakamlik sudida ko‘rib chiqilishi kerakligi haqidagi qoida ko‘rsatilgan bo‘lib, ularda hakamlik bitimi ustidan nizolashish masalasi ko‘rsatilgan bo‘lmasa, hakamlik kelishuvini haqiqiy emasligi haqidagi nizo xo‘jalik sudida ko‘rilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Sudlar Qonun 5-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq davlat hokimiyati va boshqaruv organlari hakamlik sudlarini tashkil etishlari, shuningdek hakamlik bitimi taraflari bo‘lishi mumkin emasligini nazarda tutishlari lozim.
Agar nizo ko‘rsatilgan organlar tomonidan tashkil qilingan hakamlik sudi tomonidan ko‘rib chiqilgan bo‘lsa, hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 3-bandiga mos holda xo‘jalik sudi tomonidan bekor qilinadi, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish haqidagi ariza esa XPK 1559-moddasi birinchi qismining 3-bandiga mos holda rad etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
4. XPKning 25-moddasiga ko‘ra fuqarolik huquqiy munosabatlaridan kelib chiqadigan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan hamda xo‘jalik sudiga taalluqli bo‘lgan nizo taraflarning kelishuviga binoan xo‘jalik sudi qaror chiqargunga qadar hakamlik sudiga ko‘rish uchun topshirilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Bunda taraflarning kelishuvi deganda Qonunning 12-moddasida nazarda tutilgan hakamlik bitimi tushuniladi.
Agar taraflarning nizoni hakamlik sudiga ko‘rish uchun topshirish to‘g‘risidagi kelishuvi mavjud bo‘lib, hakamlik sudiga murojaat qilish imkoniyati yo‘qolmagan bo‘lsa va agar ishning xo‘jalik sudida ko‘rilishiga qarshi bo‘lgan javobgar birinchi arizasidan kechiktirmay nizoni mazmunan hal etishni hakamlik sudiga topshirish to‘g‘risida iltimosnoma bilan murojaat qilsa, xo‘jalik sudi da’voni ko‘rmasdan qoldiradi.
Bunda “birinchi ariza” deganda javobgarning hal qiluv qarori qabul qilinguniga qadar nizo mohiyati bo‘yicha bayon qilgan yozma yoki og‘zaki fikrini tushunish lozim.
5. XPKning 201 va 202-boblari hamda Qonunning 7 va 8-boblariga muvofiq sudga hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi ariza bilan faqat hakamlik muhokamasi taraflari, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza bilan esa hal qiluv qarori hakamlik muhokamasi taraflaridan qaysi birining foydasiga chiqarilgan bo‘lsa, o‘sha taraf murojaat qiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Sudlar shuni e’tiborga olishlari lozimki, hakamlik sudi ishda ishtirok etishga jalb qilinmagan shaxslarning huquqlari va majburiyatlari to‘g‘risida hal qiluv qarori qabul qilgan bo‘lsa, ushbu shaxslar bunday hal qiluv qarori ustidan XPK 170-moddasi ikkinchi qismining 4-bandiga mos holda hal qiluv qarorini bekor qilish haqida xo‘jalik sudiga ariza berishlari mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
5.1. Sudlarga tushuntirilsinki, nizoni hakamlik sudida hal qilish bilan bog‘liq xarajatlarni hakamlik sudi foydasiga undirish talabi XPKning 202-bobida belgilangan qoidalar asosida ko‘rib chiqilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Shu bois, nizoni hakamlik sudida hal qilishda taraflar tomonidan to‘lanishi lozim bo‘lgan xarajatlarni to‘lash hakamlik sudi tomonidan kechiktirilgan taqdirda, hakamlik sudini tashkil etgan yuridik shaxs hakamlik muhokamasining tegishli tarafidan ushbu xarajatlarni undirishni so‘rab vakolatli sudga umumiy tartibda da’vo arizasi bilan murojaat qilishga haqli.
6. Hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi ariza hakamlik sudining hal qiluv qarori qabul qilingan joydagi xo‘jalik sudiga, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza esa qarzdor joylashgan erdagi yoki yashaydigan joydagi yoxud, agar qarzdor joylashgan yer yoki yashaydigan joy noma’lum bo‘lsa, uning mol-mulki turgan joydagi xo‘jalik sudiga beriladi.
Bunday toifadagi ishlar bo‘yicha XPKning 32-moddasida belgilangan shartnoma bo‘yicha sudlovga tegishlilik to‘g‘risidagi qoida qo‘llanilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
7. Sudlarga tushuntirilsinki, hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish va hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlar alohida toifadagi ishlar hisoblanadi. Agar arizani qaytarish yoki qabul qilishni rad etish uchun asoslar mavjud bo‘lmasa, sudlar arizani ish yuritishga qabul qilishlari, unga tegishli raqam berishlari hamda ishni sudda ko‘rishga tayyorlash to‘g‘risida ajrim chiqarishlari lozim.
Hakamlik muhokamasi taraflari sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida sudning ajrimi orqali xabardor qilinadi. Ajrim topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat bilan yuboriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida tegishli tarzda xabardor qilingan mazkur shaxslarning kelmaganligi ishni ko‘rib chiqish uchun to‘sqinlik qilmaydi. Bunday holatda agar ish bo‘yicha taqdim qilingan hujjatlar (dalillar) yetarli deb hisoblansa, sud ishni mavjud hujjatlar asosida ko‘rib chiqadi.
8. Xo‘jalik sudlari tomonidan hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqishda XPKning 125-moddasida belgilangan muddatlar qo‘llaniladi.
Keyingi tahrirga qarang.
9. Sudlar hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi arizalar bo‘yicha davlat boji O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 3-noyabrdagi 533-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Davlat boji stavkalari”ga muvofiq to‘lanishi lozimligiga e’tiborlarini qaratishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
10. Sudlar hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqishda xo‘jalik sudi hakamlik sudi aniqlagan holatlarni tekshirishga yoxud hakamlik sudining hal qiluv qarorini mazmunan qayta ko‘rib chiqishga haqli emasligiga alohida e’tibor qaratishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
11. Xo‘jalik sudi hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish va hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ishni ko‘rib chiqish natijasi bo‘yicha XPKda hal qiluv qarori qabul qilish uchun nazarda tutilgan qoidalar bo‘yicha ajrim chiqaradi.
Keyingi tahrirga qarang.
Ajrim ustidan XPKda belgilangan tartibda va muddatda shikoyat berilishi (protest keltirilishi) mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
12. XPK 1551-moddasining birinchi qismi hamda Qonun 46-moddasining birinchi qismi mazmuniga ko‘ra hakamlik muhokamasi tarafi hakamlik sudining xo‘jalik sudiga taalluqli nizoga doir hal qiluv qarori ustidan ushbu qarorni olgan kundan e’tiboran o‘ttiz kun ichida xo‘jalik sudiga ariza bilan murojaat qilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, ariza belgilangan muddat o‘tganidan keyin taqdim etilgan bo‘lsa, o‘tkazib yuborilgan muddat sud tomonidan uni tiklash to‘g‘risidagi iltimosnoma asosida tiklanishi mumkin.
Agar ariza belgilangan muddat o‘tganidan keyin taqdim etilgan bo‘lib, muddatni tiklash to‘g‘risida iltimosnoma berilmagan yoki sud tomonidan belgilangan muddatning o‘tkazilishi sabablari uzrli deb topilmagan bo‘lsa, u XPK 1552-moddasining oltinchi qismiga muvofiq Kodeks 118-moddasining qoidalariga binoan qaytariladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Agar hakamlik sudi tomonidan ish bo‘yicha qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilingan bo‘lsa, o‘ttiz kunlik muddat arizachi tomonidan qo‘shimcha hal qiluv qarori olingan kundan boshlab hisoblanadi.
Agar qarzdor joylashgan erdagi yoki yashaydigan joydagi yoxud, agar qarzdor joylashgan yer yoki yashaydigan joy noma’lum bo‘lsa, uning mol-mulki turgan joydagi xo‘jalik sudining ish yurituvida hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ish mavjud bo‘lib, hakamlik sudining hal qiluv qarori qabul qilingan joydagi xo‘jalik sudiga hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risida ariza kelib tushsa, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha ish yuritish XPK 82-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan to‘xtatib turilishi yoki ishni ko‘rish XPK 1558-moddasining oltinchi qismiga asosan qarzdorning iltimosnomasiga binoan keyinga qoldirilishi mumkin.
Hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi ariza ish yuritishga qabul qilinganidan keyin manfaatdor shaxs tomonidan shu ish doirasida hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risida ariza XPKning 1557-moddasi hamda Qonunning 51-moddasi talablariga rioya qilingan holda berilgan bo‘lsa, u ish yuritishga qabul qilinadi va dastlabki ariza bilan birga ko‘rib chiqiladi. Agar hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza XPKning 1557-moddasi hamda Qonunning 51-moddasi talablarini buzgan holda berilgan bo‘lsa, u XPKning 118-moddasiga mos holda qaytariladi.
Agar xo‘jalik sudining ish yurituvida XPK 1551-moddasining ikkinchi qismi va 1556-moddasining uchinchi qismida ko‘rsatilgan sudlovga tegishlilik qoidalariga rioya qilgan holda hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish hamda hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi alohida qo‘zg‘atilgan ishlar mavjud bo‘lsa, XPK 115-moddasining ikkinchi qismiga asosan bu ishlar bitta ish yuritishga birlashtirilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
13. Hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi arizaning shakli va mazmuni XPK 1552-moddasi talablariga mos kelishi va unga ushbu moddada nazarda tutilgan hujjatlar, shuningdek pochta xarajatlari to‘langanligini tasdiqlovchi hujjat ham ilova qilinishi lozim. Ushbu talablarga rioya qilinmagan taqdirda, hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi ariza XPKning 118-moddasiga mos holda qaytariladi. Arizaning qaytarilishi yo‘l qo‘yilgan xatolar bartaraf etilgandan keyin takroran xo‘jalik sudiga umumiy tartibda bunday ariza bilan murojaat qilishga to‘sqinlik qilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
14. Sudlarga tushuntirilsinki, manfaatdor shaxs tomonidan hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza XPKning 202-bobi talablariga rioya etilgan holda umumiy tartibda berilganda, bunday arizani hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi ariza ko‘rib chiqilayotganligi asos qilinib qabul qilishni rad etish yoki uni qaytarish mumkin emas.
Keyingi tahrirga qarang.
15. Sudlar shuni nazarda tutishlari kerakki, hakamlik sudining hal qiluv qarori XPKning 1554-moddasi birinchi qismida ko‘rsatilgan asoslar mavjud bo‘lsa bekor qilinadi. Bunda isbotlash majburiyati hal qiluv qaroridan norozi bo‘lib ariza bergan tarafning zimmasiga yuklatiladi. Shu bilan birga, agar XPK 1554-moddasida ko‘rsatilgan asoslar xo‘jalik sudi tomonidan aniqlansa ham, hakamlik sudining hal qiluv qarori bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
15.1. Sudlar hakamlik bitimini qonunda nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra haqiqiy emas deb hisoblash uchun uning bunday bitimlarga qo‘yilgan talablarga muvofiqligini tekshirishlari lozim. Xususan, uning yozma shaklda tuzilganligiga, shartnomaning tarkibiy qismi bo‘lgan shartnoma sharti yoki alohida bitim tarzida rasmiylashtirilganligiga, hakamlik bitimi, agar u hakamlik bitimi taraflari tomonidan imzolangan hujjatda ifodalangan bo‘lsa yoki bunday bitimni qayd etishni ta’minlovchi elektron yoxud boshqa aloqa vositalaridan foydalanilgan holda xatlar yoki xabarlar almashish yo‘li bilan tuzilgan bo‘lsa, yozma shaklda tuzilgan hisoblanishiga e’tibor qaratilishi zarur.
Hakamlik bitimida hakamlik bitimi taraflari o‘rtasida kelib chiqqan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan barcha yoxud ma’lum bir nizolar hakamlik sudida ko‘rib chiqilishi kerakligi haqidagi qoida, shuningdek agar nizo doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi hakamlik sudi hal qiluviga topshiriladigan bo‘lsa, mazkur hakamlik sudining nomi ko‘rsatilishi lozim. Ushbu talablarga rioya qilinmagan taqdirda, bitim Qonunning 12 va 13-moddalariga muvofiq haqiqiy emas deb hisoblanadi.
Shuningdek, hakamlik bitimida hakamlik sudyalarining soni, hakamlik muhokamasi o‘tkaziladigan joy va til, hakamlik muhokamasining qo‘llaniladigan qoidalari, nizoni ko‘rib chiqish muddati haqidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi mumkin.
Sudlar shuni e’tiborga olishlari kerakki, Qonun 9-moddasining birinchi qismiga muvofiq hakamlik sudlari fuqarolik huquqiy munosabatlaridan kelib chiquvchi nizolarni, shu jumladan tadbirkorlik subyektlari o‘rtasida vujudga keluvchi xo‘jalik nizolarini hal etadi. Shu bois, nizosiz huquqiy munosabat yuzasidan tuzilgan hakamlik bitimi o‘z-o‘zidan haqiqiy bo‘lmagan bitim hisoblanadi va hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilishga asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
15.2. Sudlarga tushuntirilsinki, XPK 1554-moddasi birinchi qismining 2-bandida ko‘rsatilgan asos bo‘yicha hal qiluv qarori bekor qilinganda xo‘jalik sudi o‘zining ajrimida manfaatdor shaxs hakamlik bitimi bilan qamrab olinmagan masala bo‘yicha vakolatli sudga murojaat qilishga haqli ekanligini ko‘rsatishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
15.3. XPK 1554-moddasi birinchi qismining 3-bandida ko‘rsatilgan asos bo‘yicha hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilishda hakamlik sudyasiga qo‘yiladigan talablarga rioya etilganligi; hakamlik sudining tarkibi Qonunda ko‘rsatilgan tartibda shakllantirilganligi; hakamlik sudyasi rad etilgan bo‘lsa, rad etilgan ariza Qonunda ko‘rsatilgan tartibda hal etilganligi; hakamlik muhokamasi qoidalari qonun hujjatlari asosida belgilanganligi tekshirilishi zarur.
Keyingi tahrirga qarang.
15.4. XPK 1554-moddasi birinchi qismining 4-bandida ko‘rsatilgan asos bo‘yicha hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish to‘g‘risidagi talab bildirilganda, sudlar hakamlik sudi nizoni O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari, ya’ni O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari hamda O‘zbekiston Respublikasi hududida amalda bo‘lgan boshqa qonun hujjatlari asosida hal qilganligini tekshirishlari lozim. Agar nizo hakamlik sudi tomonidan chet davlat qonun hujjatlariga muvofiq hal qilingan bo‘lsa, hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 4-bandiga asosan bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
15.5. Hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 5-bandida ko‘rsatilgan asos bo‘yicha faqat hakamlik sudining hal qiluv qarori hakamlik muhokamasi taraflaridan qaysi biriga qarshi qabul qilingan bo‘lsa, o‘sha tarafning arizasi bo‘yicha bekor qilinishi mumkin. Ya’ni, hakamlik sudining hal qiluv qarori foydasiga hal qilingan taraf hakamlik sudyalarini saylash (tayinlash) to‘g‘risida yoki hakamlik sudi majlisining vaqti va joyi haqida tegishli tarzda xabardor qilinmaganligini hamda shu sababli u hakamlik sudiga o‘z tushuntirishlarini taqdim eta olmaganligini isbotlovchi dalillar berilgan taqdirda ham hal qiluv qarori ushbu asos bo‘yicha xo‘jalik sudi tomonidan bekor qilinishi mumkin emas.
Keyingi tahrirga qarang.
15.6. Hakamlik sudi tomonidan ko‘rib chiqilgan nizo Qonunga muvofiq hakamlik sudi muhokamasi predmeti bo‘la olmasligi xo‘jalik sudi tomonidan aniqlangan taqdirda, ushbu holat hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish haqidagi arizada bayon etilgan yoki etilmaganligidan, shuningdek mazkur holatni isbotlovchi dalil taraflar tomonidan taqdim etilgan yoki etilmaganligidan qat’i nazar, hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish uchun asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Ma’muriy, oila va mehnat munosabatlaridan kelib chiqadigan nizolar, xususan, davlat organlari va fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlarining qonun hujjatlariga muvofiq bo‘lmagan, tashkilotlar va fuqarolarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzadigan hujjatlarini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi; undirish so‘zsiz (akseptsiz) tartibda amalga oshiriladigan ijro hujjatini yoki boshqa hujjatni ijro etilishi mumkin emas deb topish to‘g‘risidagi; davlat ro‘yxatiga olishni rad etganlik yoki belgilangan muddatda davlat ro‘yxatiga olishdan bosh tortganlik ustidan berilgan shikoyat; agar qonunda so‘zsiz (akseptsiz) tartibda jarima undirilishi nazarda tutilmagan bo‘lsa nazorat qiluvchi organlar tomonidan tashkilotlar va fuqarolardan jarimalar undirish to‘g‘risidagi; nazorat qiluvchi organlar tomonidan qonun hujjatlarining talablarini buzgan holda so‘zsiz (akseptsiz) tartibda hisobdan chiqarilgan pul mablag‘larini budjetdan qaytarish to‘g‘risidagi nizolar; huquqiy ta’sir chorasini qo‘llash; yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni aniqlash to‘g‘risidagi va boshqa shu kabi arizalar hakamlik sudi muhokamasi predmeti bo‘la olmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
15.7. Qonun 13-moddasining ikkinchi qismiga ko‘ra hakamlik bitimida hakamlik sudyalarining soni, hakamlik muhokamasi o‘tkaziladigan joy va til, hakamlik muhokamasining qo‘llaniladigan qoidalari, nizoni ko‘rib chiqish muddati haqidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi mumkin.
Hakamlik sudi tomonidan nizo ko‘rib chiqilishida hakamlik sudyalarining soni yoki hakamlik muhokamasining qo‘llaniladigan qoidalari buzilgan holda hal qiluv qarori qabul qilingan bo‘lsa, u XPK 1554-moddasi birinchi qismining 3-bandiga asosan bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Sudlarga tushuntirilsinki, agar hakamlik sudi tomonidan hakamlik muhokamasining tili to‘g‘risidagi qoida buzilgan holda hal qiluv qarori qabul qilingan bo‘lsa, ushbu hal qiluv qarori ham XPK 1554-moddasi birinchi qismining 4-bandiga mos ravishda bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
16. XPK 1553-moddasining uchinchi qismiga muvofiq hakamlik sudi hal qiluv qarorining bekor qilinganligi hakamlik muhokamasi taraflarining, agar hakamlik sudiga murojaat etish imkoniyati yo‘qolmagan bo‘lsa, hakamlik sudiga yangidan murojaat etishiga yoki XPKda nazarda tutilgan umumiy qoidalarga binoan xo‘jalik sudiga murojaat etishiga to‘sqinlik qilmaydi.
Bunda sudlar shuni nazarda tutishlari kerakki, agar hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan bekor qilingan bo‘lsa, hakamlik sudiga murojaat qilish uchun asos bo‘lgan hujjat haqiqiy emas deb topilganligi sababli, hakamlik muhokamasi taraflari XPKda nazarda tutilgan umumiy qoidalarga binoan xo‘jalik sudiga murojaat etishga haqli. Agar hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 2-bandiga (Qonun 47-moddasi ikkinchi qismining uchinchi xatboshisi) asosan hamda ushbu Qarorning 3 va 15.6-bandlarida ko‘rsatilgan asoslarga ko‘ra bekor qilingan bo‘lsa, ushbu holatlarda ham hakamlik muhokamasi taraflari XPKda nazarda tutilgan umumiy qoidalarga binoan xo‘jalik sudiga murojaat etishga haqli.
Agar hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 3, 4, 5-bandlariga asosan bekor qilingan va hakamlik sudiga murojaat etish imkoniyati yo‘qotilmagan bo‘lsa, hakamlik muhokamasi taraflari hakamlik sudiga yangidan murojaat etishga haqli.
Shu munosabat bilan, hakamlik sudining hal qiluv qarori XPK 1554-moddasi birinchi qismining 3, 4, 5-bandlariga asosan bekor qilinganidan keyin hakamlik muhokamasi taraflari mazkur nizo bo‘yicha xo‘jalik sudiga murojaat qilganda, da’vo arizasini qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan rad etiladi. Agar da’vo arizasi ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga asosan tugatiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
17. Agar hakamlik sudining hal qiluv qarori u bekor qilingan paytda ijro etilgan bo‘lsa, xo‘jalik sudining hakamlik sudi hal qiluv qarorini to‘liq yoki qisman bekor qilish to‘g‘risidagi ajrimida XPK 1555-moddasining ikkinchi qismida ko‘rsatilgan ma’lumotlar va ko‘rsatmalardan tashqari, Qonunning 54-moddasiga asosan hakamlik sudining to‘liq yoki qisman bekor qilingan hal qiluv qaroriga muvofiq javobgardan da’vogarning foydasiga undirilgan narsalarning hammasi javobgarga qaytarib berilishi haqidagi masala hal qilinishi va ijro varaqasi berilishi lozim. Agar bu masala sud ajrimida hal etilmagan bo‘lsa, hakamlik sudi hal qiluv qarorining qaytarma ijrosi to‘g‘risidagi masala XPKning 220-moddasiga mos holda hal etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
18. Sudlarga tushuntirilsinki, hakamlik sudining hal qiluv qarori mazkur qarorda belgilangan tartibda va muddatlarda ixtiyoriy ijro etiladi. Agar qarorda ijro etish muddati belgilanmagan bo‘lsa, u darhol ijro etilishi kerak.
“Hakamlik sudi hal qiluv qarorini darhol ijro etish” deganda tegishli taraf tomonidan hal qiluv qarorining to‘liq matni olinganidan so‘ng unda nazarda tutilgan harakatlarning oqilona muddatda, ya’ni hal qiluv qarori zarariga qabul qilingan taraf tomonidan normal sharoitlarda qarorda ko‘rsatilgan harakatlarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan muddatda bajarilishi tushuniladi.
Hakamlik sudining hal qiluv qarorini ixtiyoriy ijro etish muddati tugamasdan sudga murojaat etilganligi yoki hakamlik sudining hal qiluv qarori bekor qilinganligi yoxud uning ijrosi xo‘jalik sudi yoki fuqarolik ishlari bo‘yicha sud tomonidan to‘xtatib turilganligi XPK 1559-moddasi birinchi qismining 6-bandiga asosan ijro varaqasini berishni rad etish uchun asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
19. XPK 1557-moddasining oltinchi qismiga ko‘ra hamda Qonun 49-moddasi va 51-moddasi uchinchi qismining mazmunidan ko‘rinishicha, hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza hakamlik sudi hal qiluv qarorini ixtiyoriy ijro etish muddati tugagan kundan e’tiboran olti oydan kechiktirmay berilishi mumkin. Mazkur muddatni o‘tkazib yuborish sabablari vakolatli sud tomonidan uzrli deb topilgan taqdirda, o‘tkazib yuborilgan muddat tiklanishi mumkin.
Agar ariza belgilangan muddat o‘tganidan keyin taqdim etilgan bo‘lib, muddatni tiklash to‘g‘risidagi iltimosnoma berilmagan yoki sud tomonidan belgilangan muddatning o‘tkazilishi sabablari uzrli deb topilmagan bo‘lsa, u XPK 1557-moddasining yettinchi qismiga muvofiq ushbu Kodeksning 118-moddasi qoidalariga binoan qaytariladi.
Keyingi tahrirga qarang.
20. Hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza sudlovga tegishlilik qoidalari buzilgan holda berilganda, uning shakli va mazmuniga qo‘yilgan talablarga rioya etilmaganda yoki unga qonunda nazarda tutilgan hujjatlar ilova qilinmaganda, u xo‘jalik sudi tomonidan XPKning 118-moddasida nazarda tutilgan qoidalarga binoan qaytariladi. Arizaning sudlovga tegishlilik qoidalari buzilgan holda ish yuritishga qabul qilinganligi ishni ko‘rish vaqtida aniqlansa, ish XPKning 33-moddasiga asosan tegishli xo‘jalik sudiga o‘tkaziladi.
Keyingi tahrirga qarang.
21. Sudlar nazarda tutishlari lozimki, agar hakamlik sudida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan vakolatxona yoki filialga nisbatan yoxud jismoniy shaxslarning huquq va majburiyatlari to‘g‘risida nizo ko‘rib chiqilgan bo‘lib, xo‘jalik sudiga bunday hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ariza berilganda, XPKning 23-moddasidan kelib chiqib, bunday arizani qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda rad etiladi. Agar ariza ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga muvofiq tugatiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
22. Sudlar XPK 1558 (hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi arizani ko‘rib chiqish tartibi), 1559 (hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berishni rad etish asoslari), 15510 (xo‘jalik sudining hakamlik sudi hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha ajrimi) — moddalarini amaliyotda qo‘llashda mazkur Qarorning 2 — 4, 7 — 11, 15-16-bandlarida berilgan tushuntirishlarga asoslanishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
23. Agar hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi arizani ko‘rish jarayonida hakamlik sudining hal qiluv qarori qisman ijro etilganligi aniqlansa va ijro varaqasini berishni rad etish uchun asoslar mavjud bo‘lmasa, ajrim hakamlik sudi hal qiluv qarorining ijro etilmagan qismi bo‘yicha chiqariladi. Bunda hakamlik sudi hal qiluv qarorining qisman ijro etilganligini tasdiqlovchi dalillar sudga manfaatdor shaxs tomonidan taqdim etiladi.
24. Sudlar shuni nazarda tutishlari kerakki, hakamlik sudi hakamlik muhokamasi taraflari o‘rtasida tuzilgan kelishuv bitimini tasdiqlash to‘g‘risida hal qiluv qarori qabul qiladi.
Kelishuv bitimining shartlari hakamlik muhokamasi taraflari tomonidan ixtiyoriy ravishda ijro etilishi lozim.
Kelishuv bitimi shartlarining ixtiyoriy ijro etilmaganligi manfaatdor tarafning arizasi bo‘yicha vakolatli sud tomonidan ijro varaqasi berish uchun asos bo‘ladi.
Hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasini berish to‘g‘risidagi arizani ko‘rish jarayonida kelishuv bitimini tuzishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Sudlarga tushuntirilsinki, hakamlik sudining hal qiluv qarorini ijro etish bosqichida tuzilgan kelishuv bitimi ijro hujjatini bergan sud tomonidan tasdiqlanadi.
25. Xo‘jalik sudining hakamlik sudining hal qiluv qarorini bekor qilish va hakamlik sudining hal qiluv qarorini majburiy ijro etish uchun ijro varaqasi berish to‘g‘risidagi arizani ko‘rib chiqish natijalari bo‘yicha chiqarilgan ajrimi darhol ijro etiladi. Shu bois, ajrim asosida xo‘jalik sudi ijro varaqasini beradi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
26. Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, hakamlik sudida ko‘rib chiqilayotgan da’voni ta’minlash to‘g‘risidagi arizani xo‘jalik sudi tomonidan ko‘rib chiqilishi alohida toifadagi ish hisoblanmaydi. Ammo, bunday ariza xo‘jalik sudiga taqdim etilganda, sud uni ish yuritishga qabul qilishi va ishga alohida raqam berishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Sudlarga tushuntirilsinki, hakamlik sudida ko‘rib chiqilayotgan da’voni ta’minlash haqidagi ariza hakamlik muhokamasi tarafi tomonidan hakamlik sudi joylashgan erdagi yoxud javobgar joylashgan erdagi yoki yashaydigan joydagi yoinki javobgarning mol-mulki turgan joydagi xo‘jalik sudga beriladi va XPKning 76 — 81-moddalarida nazarda tutilgan tartibda ko‘rib chiqiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Hakamlik sudi tomonidan da’vo talablarini qanoatlantirishni rad etish haqidagi hal qiluv qarori qabul qilingan taqdirda, da’voni ta’minlash choralari hakamlik muhokamasi tarafining arizasiga binoan xo‘jalik sudi tomonidan XPK 80-moddasining beshinchi qismi va Qonun 32-moddasining oltinchi qismiga asosan sud majlisi o‘tkazilmasdan bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.