Keyingi tahrirga qarang.
Xo‘jalik sudlarida ishlarni ko‘rishda ekspertizani tayinlash bilan bog‘liq masalalarni tartibga soluvchi qonun hujjatlarining to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
Keyingi tahrirga qarang.
1. Xo‘jalik sudlari sud ekspertizasi (bundan buyon matnda ekspertiza deb yuritiladi) tayinlash masalasini hal etish, sud eksperti xulosasini tekshirish va unga baho berishda O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksi (bundan buyon matnda XPK deb yuritiladi), “Sud ekspertizasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni (bundan buyon matnda Qonun deb yuritiladi), O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-yil 5-yanvardagi 5-sonli qarori bilan tasdiqlangan Davlat sud-ekspertiza muassasasi yoki boshqa korxona, muassasa, tashkilot tomonidan sud ekspertizasini o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi namunaviy nizom (bundan buyon matnda Namunaviy nizom deb yuritiladi), O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2011-yil 2-martda 2202-son bilan ro‘yxatga olingan O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining sud ekspertiza muassasalarida sud ekspertizasini o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnoma (bundan buyon matnda Yo‘riqnoma deb yuritiladi), shuningdek boshqa normativ-huquqiy hujjatlari talablariga qat’iy amal qilishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
2. Qonunning 3-moddasiga ko‘ra, ekspertiza deganda sud ishlarini yuritishda ish holatlarini aniqlashga qaratilgan hamda sud eksperti tomonidan fan, texnika, san’at yoki hunar sohasidagi maxsus bilimlar asosida sud-ekspert tekshirishlarini o‘tkazish va xulosa berishdan iborat bo‘lgan protsessual harakat tushuniladi.
Sud ekspertining xulosasi deganda sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi tomonidan tuziladigan va sud-ekspert tekshirishlarining olib borilishini va natijalarini aks ettiradigan yozma hujjat tushuniladi.
3. Sudlarga tushuntirilsinki, ekspertiza ish holatlarini atroflicha va har tomonlama, obyektiv o‘rganish hamda fan, texnika, san’at yoki hunar sohasida maxsus bilimlarni talab qiladigan savollarga tushuntirish berish maqsadida tayinlanadi.
Ekspertiza faqat ishda ishtirok etuvchi shaxsning yozma yoki og‘zaki iltimosiga ko‘ra tayinlanishi mumkin. Sud o‘z tashabbusi bilan ekspertiza tayinlashga haqli emas, qo‘shimcha ekspertiza tayinlash (XPK 94-moddasining to‘rtinchi qismi), shuningdek qarzdorning moliyaviy ahvolini aniqlash uchun ekspertiza tayinlash (“Bankrotlik to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 48-moddasining yettinchi qismi) hollari bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
sud-ekologik ekspertizasi, sud-avtotexnika ekspertizasi, transport vositalarini va ularning qismlarini baholash ekspertizasi, yong‘in-texnikaviy ekspertiza, sud-iqtisodiy ekspertiza, sud-tovarshunoslik ekspertizasi, sud qurilish-texnikaviy ekspertizasi, oziq-ovqat mahsulotlarining ekspertizasi va Yo‘riqnomada ko‘rsatilgan boshqa turdagi ekspertizalar — O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlarida;
shaharsozlik hujjatlari ekspertizasi — O‘zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo‘mitasining Shaharsozlik hujjatlarini ekspertizadan o‘tkazish boshqarmasi va uning hududiy bo‘linmalarida;
sud xatshunoslik ekspertizasi — O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi va uning hududiy boshqarmalarida hamda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlarida;
Boshqa ekspertiza muassasalarida ularning ixtisosligidan kelib chiqib boshqa turdagi ekspertizalar ham o‘tkazilishi mumkin.
5. XPKning 47-moddasi va Qonunning 10 va 11-moddalari mazmuniga ko‘ra, ekspert sifatida davlat sud-ekspertiza muassasasi eksperti, boshqa korxona, muassasa, tashkilot xodimi yoki boshqa jismoniy shaxs ishtirok etishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Sud eksperti sifatida oliy ma’lumotga, alohida hollarda esa o‘rta-maxsus, kasb-hunar ma’lumotiga ega bo‘lgan, ekspertizaning tegishli sohasi bo‘yicha maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan va sud eksperti malakasiga ega bo‘lgan davlat sud-ekspertiza muassasasining xodimi (davlat sud-eksperti), sud tomonidan jalb etilgan boshqa korxona, muassasa, tashkilot xodimi (sud-ekspertlik ixtisosiga ega bo‘lmagan) yoki boshqa jismoniy shaxs ishtirok etishi mumkin.
Belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslar, shuningdek qasddan sodir etgan jinoyatlari uchun sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan shaxslar sud eksperti sifatida jalb etilishi mumkin emas.
Sudlar nazarda tutishlari kerakki, qonun hujjatlarida ekspertiza muassasasining ixtisosligi yoki ekspertizaning turidan kelib chiqib, sud ekspertining nomzodiga nisbatan boshqa talablar va cheklovlar ham belgilangan.
6. XPK 122-moddasi birinchi qismining 6-bandiga ko‘ra birinchi instansiya sudi nafaqat xo‘jalik ishini ko‘rishda, balki ishni sudda ko‘rishga tayyorlash paytida ham ishda ishtirok etuvchi shaxsning iltimosi bo‘lgan taqdirda ekspertiza tayinlash masalasini ko‘rib chiqishga haqlidir. Bunday holda ekspertiza tayinlash masalasi da’vo arizasi (ariza) sudga kelib tushgan kundan boshlab o‘n kundan kechiktirmay hal etilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
7. Sudlarga tushuntirilsinki, apellatsiya instansiyasi sudi ishni mavjud va qo‘shimcha taqdim etilgan dalillar bo‘yicha qayta ko‘rishi sababli, ushbu instansiya sudi ham ishda ishtirok etuvchi shaxsning og‘zaki yoki yozma iltimosnomasiga ko‘ra ekspertiza tayinlashga haqli.
Keyingi tahrirga qarang.
8. Sudning ekspertiza tayinlash haqidagi ajrimi asoslantirilgan hamda XPKning 67, 681, 684-moddalari talablariga muvofiq bo‘lishi lozim. Ajrimda ekspertiza tayinlash uchun asos bo‘lgan holatlar, tarafning aynan qaysi vaji yoki ishning aynan qaysi holati tekshirilishi kerakligi va ushbu holatni tekshirish uchun qaysi sohadagi mutaxassis fikri zarurligi ko‘rsatilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
1) ekspertiza tayinlagan xo‘jalik sudining nomi, ishning tartib raqami, ajrim chiqarilgan sana va joy, sud tarkibi, sud majlisi kotibi, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning nomi;
Keyingi tahrirga qarang.
7) ekspertiza o‘tkazish uchun taqdim etilgan tekshirish obyektlari, shu jumladan ashyoviy dalillar, tekshirish uchun namunalar, hujjatlar, ish materiallari va hokazolar;
8.2. Ekspertiza sud ekspertlari komissiyasi tomonidan o‘tkazilishi lozim deb topilganda, ajrimda tekshiruv qaysi ixtisosdagi ekspertlar tomonidan o‘tkazilishi kerakligi, ekspertlar komissiyasi faoliyatini tashkil qilish qaysi ekspert muassasasiga yuklatilganligi, tekshirilishi lozim bo‘lgan obyektlar va boshqa materiallar qaysi ekspertiza muassasasiga yuborilayotganligi ham ko‘rsatilishi lozim.
Bunday ajrim nusxalari komissiyada vakili ekspert sifatida ishtirok etayotgan har bir ekspertiza muassasasiga yuboriladi.
8.3. XPK 67-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlariga ko‘ra ishda ishtirok etuvchi shaxslar sudga ekspert tomonidan tushuntirish berilishi lozim bo‘lgan savollarni hamda sud ekspertining nomzodlari bo‘yicha takliflarini taqdim etishga haqli. Ekspertiza oldiga qo‘yiladigan savollarning uzil-kesil mazmunini sud belgilaydi. Agar ishda ishtirok etuvchi shaxslar tomonidan taqdim etilgan savollar sud tomonidan rad etilgan bo‘lsa, ajrimda rad etish sabablari asoslantirilgan bo‘lishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
Sudlar inobatga olishlari lozimki, tushuntirish berish uchun sud eksperti oldiga nizoni to‘g‘ri hal qilishga qaratilgan, ekspertning vakolat doirasiga kiradigan hamda fan, texnika, san’at yoki hunar sohasida maxsus bilimlarni talab qiladigan savollar qo‘yilishi kerak.
Ekspertizani takroran o‘tkazmaslik maqsadida sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi oldiga qo‘yilayotgan savollar ekspertizani to‘liq o‘tkazish uchun yetarli darajada bo‘lishi lozim.
Hal qilinishi sudning vakolatiga kiradigan huquq to‘g‘risidagi savollar ekspert oldiga qo‘yilishi mumkin emas.
8.4. Ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimning faksimil va yorug‘ sezgir qog‘ozga ko‘chirilgan nusxasini yuborishga yo‘l qo‘yilmaydi.
9. XPK 83-moddasining 1-bandiga muvofiq ekspertiza tayinlangan hollarda xo‘jalik sudi ish yuritishni to‘xtatib turishga haqli. Bu haqda alohida ajrim chiqarilishi yoki ekspertiza tayinlash haqidagi ajrimda ko‘rsatilishi mumkin.
Ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrim ustidan shikoyat berilishi (protest keltirilishi) XPKda nazarda tutilmaganligi bois, sudlar inobatga olishlari lozimki, ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimda ish yuritishni to‘xtatib turish ham ko‘rsatilib, ushbu ajrim ustidan shikoyat berilgan (protest keltirilgan) bo‘lsa, shikoyat (protest)ning faqat ish yuritishni to‘xtatib turishga oid qismi ko‘rib chiqiladi. Agar shikoyat (protest) ajrimning ekspertizani tayinlashga oid qismi ustidan berilgan bo‘lsa, uni qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda rad etiladi. Agar u ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, shikoyat (protest) ko‘rib chiqilayotgan instansiya sudida ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga mos holda tugatiladi.
Agar ekspertizaning o‘tkazilishi XPKda ishni ko‘rish uchun belgilangan protsessual muddatning buzilishiga olib kelmasa, sud ish yuritishni to‘xtatmasdan ekspertiza tayinlash haqida ajrim chiqarishga haqli.
Keyingi tahrirga qarang.
10. Sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasiga ekspertiza tayinlash haqidagi sudning ajrimi hamda tekshirish obyekti, ekspertizani o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlar aks etgan boshqa hujjatlar (sud majlisi bayonnomasi, shartnomalar, yuk xatlari, schyot-fakturalar, buxgalteriya hujjatlari, ma’lumotnomalar, ko‘chirmalar, fotosuratlar va h.k.lar) yuboriladi.
11. Tekshirish obyektlari, agar ularning o‘lchamlari va xossalari imkon bersa, o‘ralgan va muhrlangan holda ekspertizaga taqdim etilishi kerak, tekshirish obyektlari ekspertizani tayinlagan sudning vakolatli xodimi tomonidan shaxsan topshirilgan hollar bundan mustasno.
12. Agar ekspertga hujjatning kseronusxasi yuborilayotgan bo‘lsa, unga hujjatning asliga mosligi haqida sudya tomonidan belgi qo‘yiladi, nusxasi sudya tomonidan imzolanadi va sudning muhri bilan tasdiqlanadi.
Tekshirish obyektini sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi ixtiyoriga yuborish mumkin bo‘lmagan hollarda (bino, inshoot, katta hajmdagi predmetlar va boshqalar) uni ko‘zdan kechirish va tekshirish obyekt joylashgan joyda amalga oshiriladi.
13. Sudlar tekshirish obyektlarini rasmiylashtirish va sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasiga taqdim etishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya etishlari lozim.
Agar ushbu tartibga rioya etmaslik ekspertiza o‘tkazilishiga to‘sqinlik qilsa, ekspertiza muassasasi rahbari ekspertizani tayinlagan sudga yozma shaklda xabar berishga va kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha zarur bo‘lgan choralarni ko‘rishni talab qilishga haqli.
Ko‘rsatilgan kamchiliklar o‘ttiz kun ichida yoki ekspertiza muassasasi rahbarining xatida ko‘rsatilgan boshqa muddat ichida bartaraf qilinmasa, ekspertiza muassasasi rahbari tekshirish obyektlari va boshqa materiallarni sudga ijrosiz qaytarishi mumkin. Shu bois bunday talab bildirilgan taqdirda, sudlar murojaatda ko‘rsatilgan kamchiliklarni darhol bartaraf etish choralarini ko‘rishlari zarur.
14. Tadqiqot o‘tkazish uchun taqdim etilgan materiallar to‘liq bo‘lmagan taqdirda, sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi ekspertiza muassasasi rahbari orqali ekspertizani tayinlagan sudga qo‘shimcha materiallarni taqdim etish zarurligi to‘g‘risida yozma ravishda ma’lum qilishi mumkin.
Qo‘shimcha materiallar murojaatda ko‘rsatilgan muddatda, muddat ko‘rsatilmagan taqdirda — darhol taqdim qilinishi shart. Agar murojaatda so‘ralayotgan qo‘shimcha materiallar boshqa shaxslarda saqlanayotgan bo‘lsa, sud ularni XPKning 56-moddasiga muvofiq talab qilib olish va ekspertiza muassasasiga yuborish choralarini ko‘radi.
Keyingi tahrirga qarang.
15. Sudlarga tushuntirilsinki, ekspertiza muassasasi tomonidan ekspertizani o‘tkazish uning vakolatiga kirmasligi, muassasada tegishli mutaxassis mavjud emasligi yoki boshqa sabablarga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish imkoniyati yo‘qligi vaj qilinib, tekshirish obyekti va boshqa materiallar xulosa berilmasdan sudga qaytarilgan hollarda, ekspertiza o‘tkazishni boshqa ekspertiza muassasasiga yuklash masalasi ishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan holda sud majlisida ko‘rib chiqilishi lozim.
16. XPK va Qonunga muvofiq qo‘shimcha, qayta, komissiyaviy yoki kompleks ekspertiza ham tayinlanishi mumkin.
Qo‘shimcha ekspertizani o‘tkazish dastlabki ekspertizani o‘tkazgan sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi) yoki boshqa sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi) tomonidan, qayta ekspertizani o‘tkazish esa har qanday holda boshqa sud ekspert (yoki sud ekspertlari komissiyasi) tomonidan amalga oshiriladi.
XPK 681-moddasining birinchi qismiga ko‘ra qo‘shimcha ekspertiza ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasidagi turli bo‘shliqlarning o‘rnini to‘ldirish uchun tayinlanadi. Bu erda bo‘shliqlar deganda, ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasining to‘liq va aniq emasligi, xulosadagi kamchiliklarni ekspert (ekspertlar komissiyasi a’zolari)ni so‘roq qilish yo‘li bilan ham bartaraf etish imkoni mavjud bo‘lmaganligi va shu kabi holatlar tushunilishi kerak.
XPK 681-moddasining ikkinchi qismida ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasi asoslantirilmaganda yoki uning to‘g‘riligiga shubha tug‘ilganda yoxud unga asos qilib olingan dalillar ishonchli emas deb topilganda yoki ekspertizani o‘tkazishning protsessual qoidalari jiddiy buzilganda qayta ekspertiza tayinlanishi belgilangan.
Komissiyaviy ekspertiza bir xil ixtisoslikdagi, kompleks ekspertiza esa turli ixtisoslikdagi ikki yoki undan ortiq sud ekspertlari tomonidan o‘tkaziladi.
Sudlarga tushuntirilsinki, qo‘shimcha, qayta, komissiyaviy yoki kompleks ekspertizalar faqat XPK va Qonunda nazarda tutilgan asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda tayinlanadi va boshqa asoslar bo‘yicha bunday ekspertizalarni tayinlashga yo‘l qo‘yilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Sud eksperti xulosasining mazmuni va shakli bo‘yicha qo‘yiladigan talablar XPKning 69-moddasi va Qonunning 23-moddasida ko‘rsatilgan. Agar sud ekspertining xulosasi ushbu talablarga rioya qilinmagan holda tuzilgan bo‘lsa, sud ushbu xulosani ishning holatlarini tasdiqlaydigan hujjat sifatida qabul qilmaydi. Shu bilan birga sud ekspert (sud ekspertlari komissiyasi)dan xulosani qonun talablariga mos holda rasmiylashtirishni talab qilishga haqli.
Keyingi tahrirga qarang.
18. Agar ekspert xulosasini baholashda shaxslarning xatti-harakatlarida jinoyat alomatlari (imzo yoki hujjatlarning qalbakilashtirilishi va h. k.) mavjudligi aniqlansa, sud XPK 152-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq jinoyat ishini qo‘zg‘atish to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun tegishli materiallarni ilova qilgan holda prokurorga xususiy ajrim yuborishi kerak. Xususiy ajrimga ekspertiza xulosasining asl nusxasi ilova qilinadi, xulosaning ko‘chirma nusxasi esa xo‘jalik ishi hujjatlariga qo‘shib qo‘yiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
19. XPK 47-moddasining oltinchi qismiga ko‘ra sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari) bila turib noto‘g‘ri xulosa berganligi, shuningdek uzrsiz sabablarga ko‘ra xulosa berishni rad etganligi yoki bu ishdan bo‘yin tovlaganligi uchun jinoiy javobgar bo‘ladi. Shu munosabat bilan sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari) jinoiy javobgarlik to‘g‘risida ogohlantiriladi va bu haqda sudning ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimida ko‘rsatiladi.
Ushbu moddaning to‘rtinchi qismi mazmuniga ko‘ra ekspert xulosasi tushunarli bo‘lmagan holda o‘zi o‘tkazgan ekspertiza xususida ko‘rsatuvlar, o‘zi bergan xulosani tushuntirish uchun qo‘shimcha savollarga javob berishi uchun sud ekspertni sud majlisiga chaqirishga haqli.
Sudlar nazarda tutishlari lozimki, bila turib noto‘g‘ri tushuntirishlar berganlik, qo‘shimcha savollarga javoblarni berishni rad etganlik yoki berishdan bo‘yin tovlaganlik uchun ham ekspert jinoiy javobgar bo‘ladi. Shu bois sud bunday hollarda ham sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari)ni jinoiy javobgarlik haqida ogohlantirib, undan yozma tilxat oladi.
Keyingi tahrirga qarang.
20. XPK 61-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq hech qanday dalil sud uchun oldindan belgilab qo‘yilgan kuchga ega emas. Sud eksperti xulosasi sud tomonidan boshqa dalillar bilan bir qatorda, har tomonlama, to‘liq va xolis tekshirishga asoslangan o‘z ichki ishonchi bo‘yicha baholanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Ekspert xulosasini baholashda sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari)ning malakasi, taraflarning manfaatlariga rioya qilinganligi, tadqiqotda qo‘llanilgan usullarning ishonchliligi, sud tomonidan qo‘yilgan savollarga berilgan javoblarning asoslantirilganligi hisobga olinishi lozim.
Ekspertning xulosasi noaniq bo‘lgan, shuningdek u taxminlarga asoslangan taqdirda, xulosa sud tomonidan dalil sifatida baholanishi mumkin emas. Bunday holda sud hal qiluv qarori (qaror, ajrim)da xulosaning dalil sifatida qabul qilmaganligi sabablarini asoslab berishi shart.
21. Sudlarga tushuntirilsinki, ilgari ko‘rilgan boshqa ish bo‘yicha berilgan ekspertiza xulosasi ko‘rib chiqilayotgan ish bo‘yicha ekspertiza xulosasi sifatida tan olinmaydi. Lekin ekspertiza xulosasi ko‘rilayotgan ishga bevosita aloqador bo‘lsa, u boshqa dalillar bilan bir qatorda dalil sifatida baholanishi mumkin.
Yo‘riqnomaning 12-bandiga muvofiq, ekspertizani o‘tkazish O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlariga yuklangan taqdirda ekspertizani o‘tkazish muddatlari uning murakkabligi va xususiyatlarini hisobga olgan holda o‘ttiz kun ichida belgilanadi.
Ekspertizaning hajmi va murakkabligi, shuningdek sud ekspertining ish hajmidan kelib chiqib ekspertiza o‘tkazishning quyidagi muddatlari belgilanishi mumkin:
ko‘p obyektli va murakkab tekshiruvlar o‘tkazishga doir materiallar bo‘yicha — o‘ttiz kungacha bo‘lgan muddat belgilanishi mumkin.
Ekspertizani o‘tkazishni o‘ttiz kun mobaynida bajarish mumkin bo‘lmagan taqdirda ekspertiza muassasasi rahbari muddat o‘tishidan uch kun oldin asoslangan xulosa tuzadi va bu to‘g‘rida ekspertizani tayinlagan organga (shaxsga) yozma ravishda xabar qiladi hamda ular bilan kelishgan holda qo‘shimcha muddatni belgilaydi.
Sudlar inobatga olishlari lozimki, Namunaviy nizomning 7-bandiga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish muddatlari materiallar ekspertiza muassasasiga tushgan kundan keyingi kundan boshlab hisoblanadi va ular ekspertiza muassasasi rahbari tomonidan ekspertizani tayinlagan organ (shaxs)ga yuborilgan kunda tugaydi.
23. Sudlarga tushuntirilsinki, XPKning 94-moddasi mazmuniga ko‘ra ekspertiza o‘tkazish uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan summa ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi iltimosnoma bilan sudga murojaat qilgan ishda ishtirok etuvchi shaxs tomonidan, agar ikkala tomon bunday iltimosnoma bilan murojaat qilgan bo‘lsa, ushbu summa ularning har ikkalasi tomonidan sudning depozit hisobvarag‘iga oldindan teng miqdorda o‘tkazilishi kerak.
Keyingi tahrirga qarang.
Depozit hisobvarag‘iga oldindan o‘tkaziladigan summaning taxminiy miqdori sud tomonidan aniqlanadi, qonun hujjatlarida belgilangan boshqa hollar bundan mustasno. To‘lanadigan uzil-kesil summa xulosa sudga taqdim etilgandan so‘ng aniqlanadi.
Mazkur Plenum qarori 3-bandining ikkinchi xatboshisida nazarda tutilgan hollarda sudning tashabbusi bilan ekspertiza tayinlangan taqdirda, uni o‘tkazish uchun to‘lanadigan summa sudning depozit hisobvarag‘idan o‘tkazilib, u ishni ko‘rish natijalari bo‘yicha taraflar o‘rtasida XPKning 95-moddasiga muvofiq taqsimlanadi va undiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
24. Sudlarga tushuntirilsinki, Namunaviy nizom 8-bandining uchinchi xatboshisiga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish bo‘yicha xarajatlar to‘lanmaganligi materiallarni ekspertiza o‘tkazmasdan qaytarish uchun asos bo‘ladi. Shu bois ekspertizani o‘tkazish bo‘yicha xarajatlar to‘lanmaganligi sababli tegishli materiallar ekspertiza o‘tkazilmasdan sudga qaytarilgan taqdirda, sud ekspertiza o‘tkazish bo‘yicha xarajatlarning to‘langanlik yoki to‘lanmaganlik holatini tekshirishi lozim. Bunday xarajatlar to‘lanmagan va ishda ishtirok etuvchi shaxslarning ularni to‘lashga imkoni bo‘lmagan taqdirda, nizo ishdagi mavjud dalillar asosida ko‘rib chiqiladi.