LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi, O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamentining 2017-yil 17-apreldagi 343-B, 14-sonli “Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalarini tasdiqlash haqida”gi qaroriga (ro‘yxat raqami 2886, 23.05.2017-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1995-y., 12-son, 247-modda), “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1996-y., 5-6-son, 54-modda) va “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 43-son, 451-modda) qonunlariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi va O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamenti qaror qiladilar:
1. Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining va O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamentining 2009-yil 13-oktabrdagi 23/6 va 32-sonli “Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalarini tasdiqlash haqida”gi qarori (ro‘yxat raqami 2023, 2009-yil 23-oktabr) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2009-y., 44-son, 472-modda);
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining va O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamentining 2009-yil 29-dekabrdagi 39/3 va 3-sonli “Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi qarori (ro‘yxat raqami 2023-1, 2010-yil 2-fevral) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 5-son, 42-modda);
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining va O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamentining 2010-yil 23-oktabrdagi 34/17 va 2010-yil 2-noyabrdagi 29-sonli “Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi qarori (ro‘yxat raqami 2023-2, 2010-yil 19-noyabr) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 47-son, 433-modda).
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi va Bosh prokuratura huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamentining 2013-yil 2-oktabrdagi 328-V, 20-son qaroriga
ILOVA
ILOVA
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida” (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1995-y., 12-son, 247-modda), “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida” (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1996-y., 5-6-son, 54-modda), “Bank siri to‘g‘risida” (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2003-y., 9-10-son, 144-modda), “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 43-son, 451-modda) qonunlariga muvofiq tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish maqsadida ichki nazoratni tashkil qilish hamda amalga oshirish tartibini belgilaydi.
tijorat banki — O‘zbekiston Respublikasining rezidenti bo‘lgan va tegishli faoliyat turini amalga oshirish litsenziyasiga ega bo‘lgan bank;
ichki nazorat — tijorat bankining maxsus vakolatli davlat organiga xabar qilinishi lozim bo‘lgan operatsiyalarni aniqlashga doir faoliyati;
Ichki nazorat xizmati — ichki nazoratni amalga oshirish uchun javobgar bo‘lgan tijorat bankining maxsus bo‘linmasi;
mas’ul xodim — tijorat banki filialida ichki nazoratni amalga oshirilishi uchun mas’ul bo‘lgan shaxs;
Ichki nazorat xizmati xodimlari — ichki nazoratni amalga oshirilishi uchun mas’ul bo‘lgan tijorat banki bosh ofisidagi Ichki nazorat xizmati xodimlari, tijorat banki filialidagi mas’ul xodim yoki Ichki nazorat xizmati rahbari va xodimlari;
tijorat bankining ichki nazorat tizimi — mazkur Qoidalar va ichki hujjatlar bilan belgilangan maqsadlarga erishish va vazifalarni bajarishga qaratilgan Ichki nazorat xizmatining tijorat bankining boshqa bo‘linmalari bilan o‘zaro hamkorlikda amalga oshiradigan harakatlari yig‘indisi;
ichki hujjatlar — tijorat banki faoliyatini tartibga soluvchi va uning rahbariyati tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq tasdiqlanadigan hujjatlar;
ichki qoidalar — tijorat bankida va uning filiallarida ichki nazoratni tashkil etish va amalga oshirish tartibini belgilab beruvchi ichki hujjatdir;
maxsus vakolatli davlat organi — O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamenti nomidan Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish boshqarmasi (bundan buyon matnda Departament deb yuritiladi);
mijoz — pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulk bilan bog‘liq operatsiyani (bundan buyon matnda operatsiya deb yuritiladi) amalga oshirish to‘g‘risida tijorat bankiga topshiriqnoma (ariza, iltimosnoma) bilan murojaat qilgan jismoniy yoki yuridik shaxs;
mijozning haqiqiy egasi — yuridik shaxs — mijozning mulkdori yoki uni nazorat qiluvchi shaxs, ya’ni amalga oshirilayotgan operatsiyadan manfaat ko‘radigan mijoz va (yoki) boshqa yuridik shaxsga nisbatan mulkiy yoki nazorat huquqiga ega bo‘lgan bir yoki bir necha shaxslar;
operatsiya ishtirokchilari — mijozlar, ularning vakillari hamda mijozning operatsiyada ishtirok etuvchi hamkorlari;
gumonli operatsiya — mazkur Qoidalarni amalga oshirish jarayonida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish maqsadida amalga oshirilganligi to‘g‘risida tijorat bankida gumon uyg‘otuvchi hamda uni shubhali operatsiyalar turkumiga kiritish (kiritmaslik) haqida qaror qabul qilgunga qadar bo‘lgan operatsiya;
shubhali operatsiya — tayyorlash, sodir etish jarayonida bo‘lgan yoki sodir etib bo‘lingan, mazkur Qoidalarni amalga oshirish jarayonida tijorat bankida uni jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish maqsadida amalga oshirilganligi to‘g‘risida shubha paydo bo‘lgan operatsiya;
xabar qilinishi lozim bo‘lgan operatsiyalar — mazkur Qoidalar bilan belgilangan Departamentga xabar qilinishi lozim bo‘lgan shubhalilik mezonlari va alomatlaridan foydalangan holda kompleks tahlil asosida aniqlanadigan operatsiyalar;
bir marotabalik operatsiyalar — mijozlar tomonidan bank hisobvarag‘ini ochmagan holda, kamida bir oy davomida takrorlanmaydigan, bir marotabalik tartibda amalga oshiriladigan operatsiyalar;
muntazam ravishda amalga oshiriladigan operatsiyalar — tahlil qilinadigan davr mobaynida mijozlar tomonidan muntazam ravishda amalga oshiriladigan operatsiyalar;
tahlil qilinadigan davr — keyingi tekshiruv bosqichida tijorat banki mijozning operatsiyalarini tahlil qiladigan hamda davomiyligi mijoz tomonidan bajarilgan operatsiya turiga ko‘ra bir necha kundan bir necha oygacha bo‘lishi mumkin bo‘lgan davr;
mijozni lozim darajada tekshirish — mijozning va qaysi shaxslar nomidan ish ko‘rayotgan bo‘lsa, o‘sha shaxslarning shaxsini hamda vakolatlarini tekshirish, ta’sis hujjatlari asosida mulk va boshqaruv tuzilmasini o‘rganish orqali mijozning haqiqiy egasini identifikatsiyalash, shuningdek mijoz tomonidan amalga oshiriladigan amaliy ish munosabatlari va operatsiyalarni, ularning bunday mijoz va uning faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlarga muvofiqligini tekshirish maqsadida, doimiy asosda o‘rganishlarni o‘tkazish;
mijozni identifikatsiyalash — tijorat banki tomonidan mijozni lozim darajada tekshirish maqsadida mijozlar haqidagi ma’lumotlarni ular tomonidan taqdim etilgan hujjatlar asosida aniqlash;
mijozning haqiqiy egasini identifikatsiyalash — tijorat banki tomonidan qonun hujjatlari bilan belgilangan ta’sis hujjatlari (ustav va (yoki) ta’sis shartnomasi, nizom) asosida mulk va boshqaruv tuzilmasini o‘rganish orqali yuridik shaxs bo‘lgan mijozning mulkdori yoki uni nazorat qiluvchi shaxsni aniqlash;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatlar — Jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha moliyaviy choralarni ishlab chiqish guruhining rasmiy bayonotlarida xalqaro moliyaviy tizimga xavf tug‘diruvchi hamda jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish tizimlarida strategik kamchiliklari mavjud deb belgilangan davlatlar va hududlar;
offshor hudud — imtiyozli soliq rejimini taqdim qiluvchi va (yoki) moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishda ular haqidagi ma’lumotlarni oshkor etmaslikni va taqdim qilmaslikni ko‘zda tutuvchi davlatlar va hududlar;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashishda ishtirok etuvchi organlar — operatsiyalarni amalga oshiruvchi tashkilotlar faoliyati ustidan monitoring va nazorat qilish funksiyalariga ega bo‘lgan huquqni muhofaza qiluvchi, nazorat qiluvchi, litsenziyalovchi, ro‘yxatdan o‘tkazuvchi va boshqa davlat organlari;
tavakkalchilik — mijozlar tomonidan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirish maqsadida operatsiyalarni amalga oshirish tavakkalchiligi;
masofaviy xizmatlar — mijozning tijorat bankiga kelmagan holda operatsiyani amalga oshirish imkonini beruvchi dasturlar yordamida operatsiyalarni o‘tkazish bo‘yicha bank xizmatlari.
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan operatsiyalarni samarali aniqlash va oldini olish;
tijorat bankining qasddan yoki qasddan bo‘lmagan holda jinoiy faoliyatga jalb qilinishiga, uning ustav fondi (kapitali)ga jinoiy faoliyat natijasida olingan kapitalning, shuningdek tijorat bankini boshqarishga jinoyatchi shaxslarning kirib kelishiga yo‘l qo‘ymaslik;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari talablariga qat’iy rioya etilishini ta’minlash.
tavakkalchiliklarni aniqlash, baholash, monitoring qilish, boshqarish, kamaytirish va hujjatlashtirish bo‘yicha tegishli choralarni ko‘rish;
qonun hujjatlari, mazkur Qoidalar va ichki hujjatlarga muvofiq mijozlarni lozim darajada tekshirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish;
mijozlarning haqiqiy egalarini aniqlash va o‘rganish, shuningdek operatsiyani amalga oshirishda foydalaniladigan pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulklarning manbasini aniqlash bo‘yicha asosli va ko‘rilishi mumkin bo‘lgan choralarni amalga oshirish;
mazkur Qoidalar va ichki hujjatlar bilan belgilangan mezonlar asosida gumonli va shubhali operatsiyalarni aniqlash;
ichki nazoratni amalga oshirish davomida aniqlangan shubhali operatsiyalar to‘g‘risidagi axborotlar (hujjatlar)ni Departamentga o‘z vaqtida taqdim etish;
yuridik yoki jismoniy shaxs hisobvarag‘iga tushgan pul mablag‘larini hisobga kiritish bo‘yicha operatsiyalarni istisno etgan xolda, alohida hollarda xabar qilinishi lozim bo‘lgan operatsiyalarni, bu operatsiya bajarilishi lozim bo‘lgan sanadan e’tiboran uch ish kuniga to‘xtatib turish hamda bunday operatsiya haqida operatsiya to‘xtatib turilgan kunning o‘zida Departamentni xabardor qilish;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bilan bog‘liq ma’lumotlarning maxfiyligini ta’minlash;
operatsiyalar to‘g‘risidagi axborotni, shuningdek identifikatsiyalash ma’lumotlarini va mijozlarni lozim darajada tekshirishga doir materiallarni qonun hujjatlarida belgilangan muddatlar davomida saqlanishini ta’minlash;
tijorat banki rahbariyatini tegishli qarorlar qabul qilish uchun zarur bo‘lgan aniq axborotlar va materiallar bilan operativ va muntazam ravishda ta’minlab borish;
shubhali operatsiyalar amalga oshirilgan yoki amalga oshirishga bo‘lgan urinishlar, shubhali operatsiyalarni amalga oshirgan mijozlar bilan aloqador bo‘lgan shaxslar (rahbarlar, ta’sischilar, jamiyat aksiyalarining kamida o‘n foiziga ega bo‘lgan aksiyadorlar, ishtirokchilar) to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasini shakllantirish, shuningdek bunday ma’lumotlarni boshqa tijorat banklari hamda davlat organlari bilan qonun hujjatlariga muvofiq o‘zaro almashib borish;
respublikadagi va chet eldagi boshqa banklar bilan korrespondentlik aloqalarini o‘rnatishda ularning ichki nazorat tizimini o‘rganish;
operatsiyalarning anonimligini oshiruvchi yangi texnologiyalar yordamida qonunga xilof ish qilish, xususan, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish uchun tijorat banki xizmatlaridan foydalanish tahdidini oldini olishga alohida e’tibor qaratilishi maqsadida zarur bo‘lgan tadbirlar qo‘llash;
so‘rovlar bo‘yicha mijozlar bazasidan terrorchilik faoliyatini moliyalashtirishga aloqador shaxslarni aniqlashdan iborat.
4. Ichki nazorat tizimi maqsad va vazifalariga erishish uchun Ichki nazorat xizmati quyidagilar bo‘yicha funksiyalarni bajaradi:
Huquqbuzarlik sodir etish, shu jumladan, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish uchun tijorat banki xizmatlaridan foydalanish xavfining oldini olish uchun qonun hujjatlarida, mazkur Qoidalarda, ichki hujjatlarda nazarda tutilgan choralarni ko‘rish;
tijorat banki tomonidan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va ichki hujjatlar talablariga rioya etilishini monitoring qilish;
tijorat banki faoliyatidagi jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va ichki hujjatlar talablariga rioya qilinmaganligi bo‘yicha aniqlangan kamchilik va qoidabuzarliklarni bartaraf etish yuzasidan rahbariyat ko‘rib chiqishi uchun takliflar tayyorlash va kiritish;
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining (bundan buyon matnda Markaziy bank deb yuritiladi) vakolatli vakillari, tijorat bankining ichki audit xizmati xodimlari, tashqi auditorlar hamda Departament xodimlari tomonidan o‘tkazilgan tekshiruvlar jarayonida aniqlangan ichki nazorat tizimini tashkillashtirishda va uning faoliyatidagi xato va kamchiliklarni bartaraf etilishini monitoring qilish;
ichki nazoratni tashkil etish, xodimlar tomonidan qonun hujjatlari, mazkur Qoidalar va ichki hujjatlar talablarini buzish holatlarini oldini olish va bartaraf etish masalalari bo‘yicha Markaziy bank va Departament bilan hamkorlik qilish.
5. Har bir tijorat banki qonun hujjatlari va mazkur Qoidalar asosida Ichki nazorat xizmatining vazifalari, huquqlari va javobgarligini belgilaydigan nizomni ishlab chiqishi, bank kengashida tasdiqlashi va amalga kiritishi lozim.
uning tijorat bankining boshqa bo‘linmalari, ichki audit xizmati hamda chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari bilan o‘zaro munosabati;
o‘zining funksiyalarini bajarish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni olish huquqiga ega bo‘lishi, shuningdek mazkur ma’lumotlarni taqdim etish masalalari yuzasidan hamkorlik qilish bo‘yicha tijorat bankining boshqa bo‘linmalari va shu’ba banklari, chet eldagi filiallari va vakolatxonalari xodimlarining majburiyati;
olingan ma’lumotlarni tijorat banki boshqaruvi raisiga va zarur bo‘lganda tijorat banki kengashiga erkin ifodalash va oshkor etish huquqiga ega bo‘lishi;
tijorat banki boshqaruviga qonun hujjatlari va xalqaro standartlarga muvofiqlik masalalari bo‘yicha maslahatlar berish, shu jumladan mazkur sohadagi o‘zgarishlar to‘g‘risida xabardor qilish majburiyati;
6. Tijorat banklari mazkur Qoidalar talablaridan kelib chiqib, quyidagilarni aks ettirgan holda ichki qoidalarni ishlab chiqishi lozim:
tavakkalchiliklarni aniqlash, baholash, monitoring qilish, boshqarish, kamaytirish va hujjatlashtirish bo‘yicha tegishli choralarni ko‘rish tartibi;
mijozlarni lozim darajada tekshirish, shu jumladan, mijozlarni va ularning haqiqiy egasini identifikatsiyalash, shuningdek mijozlarning operatsiyalari ustidan doimiy monitoringni amalga oshirish qoidalari;
Ichki nazorat xizmati xodimlari tomonidan tijorat banki bosh ofisidagi Ichki nazorat xizmati rahbariga (bundan buyon matnda Ichki nazorat xizmati rahbari deb yuritiladi) qonun hujjatlari buzilishi dalillari to‘g‘risida axborot taqdim etish tartibi;
yuqori tavakkalchilik darajasi toifasiga kiritilgan mijozlarning hisobini yuritish va monitoring qilish hamda bunday mijozlar operatsiyalarini monitoring qilish tartibi;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish maqsadida texnologik yutuqlardan foydalanilishini oldini olishga qaratilgan choralar;
pul mablag‘larini oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqida talab qilingan ma’lumotlari mavjud bo‘lmagan chet el valyutasidagi pul o‘tkazmalari aniqlangan hollarda ko‘riladigan choralar;
tijorat bankining boshqa bo‘linmalari, ichki audit xizmati hamda chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari bilan Ichki nazorat xizmatining o‘zaro munosabati hamda Ichki nazorat xizmatiga ma’lumotlarni taqdim etish masalalari yuzasidan hamkorlik qilish bo‘yicha tijorat bankining boshqa bo‘linmalari va hamda chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari xodimlarining majburiyati;
Ichki qoidalar mazkur Qoidalarning talablariga muvofiq bo‘lishi hamda aniqlangan tavakkalchiliklar va ularning bahosidan kelib chiqib tuzilishi kerak. Ichki qoidalar, ularga kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar tijorat bankining kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Ichki qoidalar tijorat bankining barcha bo‘linmalariga hamda chet eldagi shu’ba banklariga, filiallariga va vakolatxonalariga ijro uchun majburiydir.
7. Tijorat bankining ichki nazorat tizimi bank ishining jihatlari, faoliyatining asosiy yo‘nalishlari, mijozlar bazasi va mijozlar hamda ularning operatsiyalari bilan bog‘liq tavakkalchilik darajasini hisobga olgan holda tashkillashtiriladi.
8. Tijorat bankining, shu jumladan uning filiallarining ichki nazorat tizimi tarkibiy tuzilmasi tijorat banki boshqaruvi qarori bilan belgilanadi. Tijorat bankining ichki nazorat tizimi tarkibiy tuzilmasi aniqlangan tavakkalchiliklar va ularning bahosidan kelib chiqib hamda Markaziy bankning talablariga muvofiq qayta ko‘rib chiqilishi lozim.
9. Tijorat bankining ichki nazorat tizimining tarkibiy tuzilmasi tijorat bankining bosh ofisining Ichki nazorat xizmatini, shuningdek tijorat bankining har bir filialidagi Ichki nazorat xizmatini yoki mas’ul xodimni o‘z ichiga oladi.
Tijorat bankining chet elda shu’ba banki, filiali va vakolatxonasi mavjud bo‘lgan holatda, chet eldagi shu’ba bankning, filialning va vakolatxonaning ichki nazoratni amalga oshirishga mas’ul bo‘linmasi tijorat bankining bosh ofisidagi Ichki nazorat xizmatiga hisobdordir.
10. Ichki nazorat xizmati ichki nazorat maqsadlariga samarali erishish va vazifalarni unumli bajarish uchun yetarli miqdorda xodimlar bilan shakllantiriladi.
Ichki nazorat xizmati xodimlari soni tavakkalchiliklarni hisobga olgan holda shakllantirilishi kerak.
Filiallari soni 50 ta yoki undan ortiq bo‘lgan tijorat banklarining bosh ofisidagi Ichki nazorat xizmati shtat birligi 10 tadan kam bo‘lmasligi lozim.
11. Ichki nazorat xizmati rahbari va xodimlari tijorat banki boshqaruvi raisining buyrug‘i bilan lavozimiga tayinlanadi va ozod etiladi, ular tijorat banki bosh ofisining shtat birligiga kiradi hamda ularning ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlari tijorat bankining bosh ofisi xarajatlari hisobidan amalga oshiriladi.
Ichki nazorat xizmati rahbari oliy iqtisodiy yoki yuridik ma’lumotga va tijorat bankining bank operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘linmasida kamida ikki yillik rahbarlik tajribasiga yoxud Ichki nazorat xizmatida kamida bir yillik ish stajiga ega bo‘lishi kerak.
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha xalqaro standartlarni bilishi;
buxgalteriya hisobi qoidalari haqidagi bilimga ega bo‘lish, shuningdek muntazam ravishda malakani oshirish bo‘yicha maxsus o‘quv kurslaridan o‘tishi shart.
12. Ichki nazorat xizmati rahbari yoki xodimi lavozimiga quyidagi shaxslar tayinlanishi mumkin emas:
o‘z faoliyati va shaxsiy xulq atvorida ishonib topshirilgan bo‘linmani noto‘g‘ri boshqargani yoki ishni vijdonan yuritmaganini namoyon etgan shaxslar;
13. Tijorat banki ichki nazorat tizimi tuzilmasini shakllantirish, Ichki nazorat xizmati rahbarini tayinlash to‘g‘risidagi qarorni qabul qilgandan so‘ng 10 (o‘n) ish kuni mobaynida tayinlangan shaxslar to‘g‘risidagi anketa ma’lumotlarini ilova qilgan holda bu haqida Markaziy bankka xabar berishi lozim.
ichki nazoratni amalga oshirish maqsadida tijorat banki bo‘linmalari rahbarlari va xodimlaridan kerakli boshqaruvchilik va buxgalteriya hujjatlarini talab qilib olish;
ichki nazoratni amalga oshirish maqsadida olingan hujjatlardan nusxa ko‘chirish, tijorat bankining elektron ma’lumotlar bazalarida, lokal hisoblash tarmoqlari va avtonom kompyuter tizimlarida saqlanadigan fayllardan va boshqa yozuvlardan nusxalar olish;
tijorat banki bo‘linmalarining xonalariga kirish, shuningdek tijorat banki boshqaruvi raisining yozma ruxsatnomasi bilan hujjatlar saqlanishi uchun foydalaniladigan (arxivlar), naqd pul va qimmatliklar saqlanadigan (pul omborlari), kompyuter ma’lumotlarini qayta ishlash va ma’lumotlarni elektron shaklda saqlash xonalariga kirish;
boshqaruv raisining yoki tegishli vakolatga ega bo‘lgan uning o‘rinbosarining yozma roziligi bilan terrorizmni moliyalashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiyalarni to‘xtatib turish haqida bank filiallari rahbarlariga ko‘rsatmalar berish;
mijozlarning operatsiyalariga nisbatan kelgusi harakatlari, jumladan, qonun hujjatlariga muvofiq qo‘shimcha ma’lumot olish yoki mavjud ma’lumotlarni tekshirish bo‘yicha tijorat banki boshqaruvi raisiga takliflar taqdim etish;
15. Ichki nazorat xizmati rahbari va xodimlari tijorat banki nomidan to‘lov (hisob-kitob), kredit va buxgalteriya hujjatlarini imzolash yoki vizalash huquqiga ega emas.
16. Ichki nazorat xizmatining rahbari va xodimlari o‘z vazifalarini bajarishda quyidagilarga majburdirlar:
o‘z vakolati doirasida mazkur Qoidalar va ichki hujjatlar bilan yuklatilgan maqsadlarga erishish va vazifalarni bajarish uchun zarur choralarni ko‘rish;
tijorat bankining tegishli bo‘linmalaridan olingan hujjatlarning saqlanishini va qaytarilishini ta’minlash;
17. Ichki nazorat xizmati rahbari bevosita tijorat banki boshqaruvi raisiga hisobdordir va tijorat bankining boshqa bo‘linmalaridan mustaqildir.
18. Tijorat banki bo‘linmalarining xodimlari Ichki nazorat xizmatining vazifalarini amalga oshirilishida mazkur Qoidalar va ichki hujjatlarga muvofiq ko‘maklashadilar.
19. Tijorat banki bo‘linmalarining xodimlari Ichki nazorat xizmati rahbari yoki xodimlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabat tartibi ichki hujjatlar bilan belgilanadi.
20. Ichki nazorat xizmati, mijozlarga bevosita xizmat ko‘rsatuvchi bank bo‘linmalari (mas’ul ijrochilar, kassirlar va shu kabilar), yuridik xizmat, ichki audit va xavfsizlik xizmati xodimlarining so‘nggi yangiliklarga, jumladan, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishning va terrorizmni moliyalashtirishning zamonaviy usullari, uslublari va yo‘nalishlari haqidagi axborotga ega bo‘lishlarini ta’minlash, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish borasidagi qonun hujjatlari va majburiyatlarning barcha jihatlarini aniq tushuntirib berish maqsadida tijorat banklari muntazam ravishda xodimlarni qayta tayyorgarlikdan o‘tkazishlari shart.
21. Ichki nazorat xizmati tijorat bankining boshqa tegishli bo‘linmalari bilan hamkorlikda har yili jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish masalalari bo‘yicha tijorat banki xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va o‘qitish dasturini (bundan buyon matnda o‘quv dasturi deb yuritiladi) ishlab chiqadi. Ushbu dasturda quyidagilar aks ettirilishi kerak:
o‘quvni o‘tkazish tartibi, uning shakllari (birlamchi instruktaj, rejali, rejadan tashqari o‘qitish) va muddatlari;
22. Tijorat banklari quyidagi hollarda mijozlarni lozim darajada tekshirish bo‘yicha mustaqil ravishda chora-tadbirlarni ko‘rishlari kerak:
yuridik yoki jismoniy shaxs bank hisobvarag‘ini (omonatni) ochish uchun ariza bilan murojaat qilganda;
yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar tijorat banki tomonidan emissiya qilingan qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish uchun ariza bilan murojaat qilganda;
yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar tijorat banki ustav kapitalining bir foizga teng yoki oshadigan summadagi uning aksiyalariga egalik qilganda;
eng kam ish haqi miqdorining 100 baravariga teng yoki undan oshgan summada jismoniy shaxslar tomonidan naqd chet el valyutasi sotilishida;
eng kam ish haqi miqdorining 25 baravariga teng yoki undan oshgan summada jismoniy shaxslar tomonidan naqd chet el valyutasini maydalanishida, almashtirilishida va (yoki) konversiyalanishida;
jismoniy shaxslardan naqd chet el valyutasini inkassoga va (yoki) ekspertiza uchun qabul qilinishida;
jismoniy shaxslar tomonidan tijorat bankida joylashgan terminallar orqali plastik kartalardan foydalanilgan holda operatsiyalar (naqd mablag‘lar yechish, tovar va xizmatlarga to‘lovlar) amalga oshirilganda (kommunal va aloqa xizmati, budjet, budjetdan tashqari jamg‘armalarga to‘lovlar hamda boshqa majburiy to‘lovlar bundan mustasno);
bank hisobvarag‘ini ochmasdan yoki hisobvaraqdan foydalanmasdan, pul o‘tkazmalarini amalga oshirishda yoki qabul qilishda (kommunal va aloqa xizmati, budjet, budjetdan tashqari jamg‘armalarga to‘lovlar hamda boshqa majburiy to‘lovlar bundan mustasno);
g) mijoz to‘g‘risida avval olingan ma’lumotlarning to‘g‘riligiga yoki yetarli ekanligiga nisbatan gumonlar mavjud bo‘lganda.
23. Mijozlarni lozim darajada tekshirish bo‘yicha chora-tadbirlar mazkur Qoidalar kuchga kirgunga qadar hisobvaraq ochilgan mijozlarga nisbatan ham amalga oshiriladi.
24. Tijorat banklari tomonidan mijozni lozim darajada tekshirish bo‘yicha ko‘riladigan chora-tadbirlar quyidagilarni o‘z ichiga olishi shart:
tegishli hujjatlar asosida mijozning va u qaysi shaxslar nomidan ish ko‘rayotgan bo‘lsa, o‘sha shaxslarning shaxsini hamda vakolatlarini tekshirishni;
mijoz tomonidan amalga oshiriladigan ish munosabatlari va operatsiyalarni ularning bunday mijoz va uning faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlarga muvofiqligini tekshirish maqsadida doimiy asosda o‘rganish o‘tkazishni.
25. Tijorat banki tomonidan mijoz va mijozning haqiqiy egasini identifikatsiyasi mazkur Qoidalarning 1 va 2-ilovalarida ko‘zda tutilgan ma’lumotlar, shuningdek operatsiyalar va boshqa bitimlarning bajarilishi uchun asos hisoblanuvchi hujjatlar va boshqa zarur ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi.
26. Tijorat banki tomonidan jismoniy shaxs — mijozni identifikatsiyalash shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki uni o‘rnini bosadigan hujjat) asosida amalga oshiriladi. Bunda, tijorat banki mustaqil ravishda bunday hujjatning asli bilan tanishib chiqishi lozim.
27. Yuridik shaxslarga nisbatan mijozlarni lozim darajada tekshirish bo‘yicha chora-tadbirlar bajarilayotganda tijorat banklari ulardan davlat ro‘yxatidan o‘tganligi to‘g‘risidagi tegishli hujjatlarni, rahbariyati haqidagi, shuningdek ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilgan ma’lumotlarni olishlari lozim.
Yuridik shaxslarni lozim darajada tekshirish jarayonida tijorat banki pirovard natijada mijozning mulkdori bo‘lgan yoki mijozni nazorat qiluvchi mijozning haqiqiy egasi — jismoniy shaxsni identifikatsiyalash bo‘yicha, shu jumladan mijozning hamda uning ta’sischilari (jamiyat aksiyalarining kamida o‘n foiziga ega bo‘lgan aksiyadorlari, ishtirokchilari)ning mulk va boshqaruv tuzilmasini o‘rganish orqali asosli va imkoni mavjud bo‘lgan choralarni ko‘rishi lozim.
28. Agar mijoz yoki mijozning haqiqiy egasi mulkchilik tarkibi to‘g‘risida ma’lumotni oshkor qilish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar talablari tatbiq qilinuvchi yuridik shaxs hisoblansa, bunday yuridik shaxsning ta’sischilari (jamiyat aksiyalarining kamida o‘n foiziga ega bo‘lgan aksiyadorlari, ishtirokchilari)ni aniqlash va tasdiqlash talab etilmaydi.
29. Tijorat banki yuridik shaxs — mijozni batafsil o‘rganish maqsadida quyidagilarga alohida e’tibor qaratishi lozim:
mijozning ta’sischilari (jamiyat aksiyalarining kamida o‘n foiziga ega bo‘lgan aksiyadorlari, ishtirokchilari) tarkibiga, mijozning ustav fondi (kapitali)ning 10 foizdan ortiq ulushiga egalik qilayotgan shaxslarni aniqlashga;
30. Mijozni va operatsiyaning boshqa ishtirokchilarini identifikatsiyalash imkonini beruvchi barcha hujjatlar ular taqdim etilgan sanada amalda bo‘lishi shart.
31. Davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga nisbatan mijozlarni lozim darajada tekshirish chora-tadbirlarining o‘tkazilishi talab qilinmaydi.
32. Tijorat banklari mijozlardan olingan axborotlar (hujjatlar) ishonchliligiga shubhalar mavjud bo‘lganda, ushbu axborotlarni (hujjatlarni) tekshirish (verifikatsiyalash) bo‘yicha choralarni ko‘rishlari lozim. Bunday holatlarda, tijorat banklari tegishli tashkilotlarga mijozlar haqidagi axborotlarning (hujjatlarning) ishonchligini (haqiqiyligini) aniqlashtirish uchun murojaat qilishlari mumkin.
33. Norezident-bank bilan vakillik munosabatlar o‘rnatilishida va amalga oshirilishida norezident-bankni identifikatsiyalashdan tashqari, tijorat banki quyidagilarni amalga oshirishi kerak:
norezident-bankning ish faoliyati xususiyatlari to‘g‘risida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lish uchun u haqidagi axborotlarni yig‘ish;
ochiq ma’lumotlar asosida norezident-bankning obro‘sini va nazorat sifatini, shu jumladan, ushbu bankka nisbatan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga oid qoidabuzarliklar yuzasidan tergov harakatlari olib borilgan yoki borilmaganligini aniqlash;
“tranzit hisobvaraqlar”ga nisbatan — bank-respondentda bank-korrespondent so‘rovi bo‘yicha mijoz to‘g‘risida kerakli identifikatsiyalashga oid zarur ma’lumotlarni taqdim etish imkoniyati mavjudligi to‘g‘risida tasdiq olish;
tranzit o‘tkazmalarini amalga oshirish maqsadida boshqa banklar bilan munosabatlarni o‘rnatishda elektron to‘lovlar to‘g‘risidagi barcha ma’lumotlarni saqlash.
Norezident-bank bilan vakillik munosabatlarini o‘rnatish to‘g‘risida qaror tijorat banki Boshqaruvi tomonidan qabul qilinadi.
34. Tijorat banklari vakillik munosabatlari o‘rnatilayotgan norezident-banklar tomonidan tekshirishning xalqaro standartlar qo‘llanilishi va operatsiyalarga nisbatan tegishli tekshiruv tartiblaridan foydalanilishi haqida ishonch hosil qilishlari kerak.
35. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatlar hududida joylashgan norezident-banklar yoki ularning shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari bilan vakillik munosabatlarini davom ettirish jarayonida tijorat banklari ular bilan amalga oshirilayotgan barcha operatsiyalarga alohida e’tibor qaratishlari lozim.
ular ro‘yxatdan o‘tgan davlatlarning hududida doimiy faoliyat yurituvchi boshqaruv organlari bo‘lmagan banklar tomonidan hisobvaraqlari foydalanayotganligi to‘g‘risida ma’lumot mavjud bo‘lgan norezident-banklar bilan munosabatlar o‘rnatilishini oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar ko‘rishlari shart;
xalqaro hisob-kitoblar amalga oshirilishida mazkur hisob-kitoblar bilan bog‘liq to‘lov tafsilotlari va boshqa ma’lumotlarni bank-korrespondentlarga taqdim etishi mumkin;
jo‘natuvchi to‘g‘risidagi ma’lumotlar (jismoniy shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, yuridik shaxslarning nomi, jo‘natuvchining joylashgan eri (pochta manzili) va hisob raqami) taqdim etilmagan yoxud qisman taqdim etilgan xalqaro pul o‘tkazmalari bilan bog‘liq operatsiyalarga alohida e’tibor qaratishlari va batafsil tahlil qilishlari lozim;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatlarda joylashgan o‘zlarining chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari faoliyati ustidan nazoratni kuchaytirishlari kerak;
o‘zlarining chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalaridan ular joylashgan mamlakatlar qonun hujjatlarida taqiq mavjudligi sababli, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha tegishli choralarni ko‘rish imkoniyati bo‘lmagan taqdirda, tijorat bankining bosh ofisiga axborot berilishini talab qilishga majburdirlar. O‘z navbatida tijorat banklari bu haqda Markaziy bankka va Departamentga xabar berishlari shart.
Tijorat banklarining chet eldagi shu’ba banklari, filiallari va vakolatxonalari agarda ular joylashgan mamlakatning qonun hujjatlarida tijorat bankining ichki qoidalariga nisbatan yengilroq ichki nazorat choralari belgilangan bo‘lsa, ular jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish borasidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishda tijorat bankining ichki qoidalariga rioya qilishlari kerak.
37. Xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari bo‘yicha xizmatlarni ko‘rsatuvchi kompaniyalar (bundan buyon matnda xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari deb yuritiladi) bilan munosabatlar o‘rnatilishida va amalga oshirilishida bunday tashkilotni identifikatsiyalashdan tashqari, tijorat banki quyidagilarni amalga oshirishi lozim:
xalqaro pul o‘tkazmalari bo‘yicha sherigining ish faoliyati xususiyatlari to‘g‘risida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lish uchun u haqidagi axborotlarni yig‘ish;
ochiq ma’lumotlar asosida tashkilotning obro‘sini, jumladan, ushbu tashkilotga nisbatan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirishga oid kamchiliklar yuzasidan tergov olib borilgan yoki borilmaganligini aniqlash;
Xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari bilan vakillik munosabatlarini o‘rnatish to‘g‘risidagi qaror tijorat banki boshqaruvi tomonidan qabul qilinadi.
38. Xalqaro pul o‘tkazmalari bo‘yicha, shu jumladan xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari orqali operatsiyalarni amalga oshiruvchi tijorat banklari:
o‘zlarining bunday xizmatlarni ko‘rsatuvchi bo‘linmalari (shoxobcha, bo‘lim va shu kabilar) va ushbu bo‘linmalar xodimlarini hisobini yuritishlari;
pul o‘tkazmalariga oid operatsiyalarni jismoniy shaxs — mijozlarni lozim darajada tekshirgandan so‘ng amalga oshirishlari;
jo‘natiladigan pul o‘tkazmalarini mijoz-jo‘natuvchi haqidagi (familiyasi, ismi, otasining ismi (agar mavjud bo‘lsa); shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki uning o‘rnini bosadigan hujjat) seriyasi va raqami; agar operatsiya jarayonida hisobvaraq ishlatilgan bo‘lsa, u holda uning raqami yoki operatsiyaning xos raqami) va oluvchi haqidagi (familiyasi, ismi, otasining ismi (agar mavjud bo‘lsa); agar operatsiya jarayonida hisobvaraq ishlatilgan bo‘lsa, u holda uning raqami yoki operatsiyaning xos raqami) aniq ma’lumotlar bilan birga yuborilishini ta’minlashlari;
norezident-banklardan va xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlaridan eng kam ish haqining 25 baravari miqdorigacha bo‘lgan summadagi pul mablag‘larini jo‘natuvchilari haqidagi minimal ma’lumotlarni (familiyasi, ismi, otasining ismi (agar mavjud bo‘lsa); agar operatsiya jarayonida hisobvaraq ishlatilgan bo‘lsa, u holda uning raqami yoki operatsiyaning xos raqami) taqdim etilishini talab qilishlari;
norezident-banklardan va xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlaridan eng kam ish haqining 25 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan summadagi pul mablag‘larini jo‘natuvchilari haqidagi minimal ma’lumotlarni (familiyasi, ismi, otasining ismi (agar mavjud bo‘lsa); shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki uning o‘rnini bosadigan hujjat) seriyasi va raqami; jo‘natuvchining yashash manzili yoki tug‘ilgan sanasi va joyi; agar operatsiya jarayonida hisobvaraq ishlatilgan bo‘lsa, u holda uning raqami yoki operatsiyaning xos raqami) taqdim etilishini talab qilishlari;
oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqidagi talab qilingan ma’lumotlarga ega bo‘lmagan xalqaro pul o‘tkazmalarini aniqlash bo‘yicha asosli va imkoni mavjud bo‘lgan choralarni ko‘rishlari;
oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqidagi talab qilingan ma’lumotlarga ega bo‘lmagan xalqaro pul o‘tkazmalari aniqlanganda tijorat banki tomonidan ko‘riladigan choralar (ijro qilish, rad etish, to‘xtatish yoki boshqalar) tartibini belgilovchi, tavakkalchiliklarni baholashga asoslangan ichki hujjatni ishlab chiqishlari kerak.
39. Tijorat banklari norezident-vakil banklardan va xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlaridan ular bilan tuzilgan shartnomalarga muvofiq pul mablag‘larini jo‘natuvchilari haqidagi qo‘shimcha ma’lumotlarni uch ish kuni davomida olish imkoniyatiga ega bo‘lishlari kerak.
Bunday imkoniyat mavjud bo‘lmaganda tijorat banklari bunday xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari bilan shartnomani bekor qilish masalasini ko‘rib chiqishlari lozim.
elektron to‘lovlarga ilova qilinadigan jo‘natuvchi va oluvchi haqidagi barcha ma’lumotlarni, jo‘natuv to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan birga yuborilishini va besh yildan kam bo‘lmagan muddat davomida saqlanishini ta’minlashlari;
oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqidagi talab qilingan ma’lumotlarga ega bo‘lmagan xalqaro pul o‘tkazmalarini aniqlash bo‘yicha asosli va imkoni mavjud bo‘lgan choralarni ko‘rishlari;
tavakkalchiliklarni baholashga asoslangan holda oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqidagi talab qilingan ma’lumotlarga ega bo‘lmagan xalqaro pul o‘tkazmalari aniqlanganda tijorat banki tomonidan amalga oshiriladigan choralar tartibini belgilovchi dasturni ishlab chiqishlari kerak;
oluvchisi va (yoki) jo‘natuvchisi haqidagi talab qilingan ma’lumotlarga ega bo‘lmagan xalqaro pul o‘tkazmalari aniqlanganda, bunday o‘tkazmalar haqida Departamentga xabar berish masalasini ko‘rib chiqishlari kerak.
41. Agar ushbu mijoz va mijozning haqiqiy egasi mazkur Qoidalarga muvofiq tijorat banki tomonidan ilgari indentifikatsiyalangan bo‘lsa, mijozni va mijozning haqiqiy egasini qayta identifikatsiyalash majburiy hisoblanmaydi.
42. Mijoz va mijozning haqiqiy egasini qayta identifikatsiyalash avvalgi identifikatsiyalash natijasida olingan ma’lumotlar ishonchliligiga gumon tug‘ilgan taqdirda amalga oshirilishi lozim.
43. Mijoz va mijozning haqiqiy egasini identifikatsiyalashda tijorat banki olingan ma’lumotlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda Departament tomonidan shakllantiriladigan va tijorat banklariga taqdim qilinadigan, mazkur Qoidalarning 52-bandida ko‘rsatilgan shaxslar ro‘yxati (bundan buyon matnda Ro‘yxat deb yuritiladi) hamda jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatlar ro‘yxati bilan solishtirib chiqishi shart.
Mijoz va mijozning haqiqiy egasini identifikatsiyalash jarayonida Ro‘yxatga kiritilgan shaxslar aniqlangan taqdirda tijorat banki mazkur Qoidalarning VIII bobida o‘rnatilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishi shart.
44. Tijorat banklari quyidagi hollarda mijozga operatsiyalarni amalga oshirishni rad etishga haqlidirlar:
yuridik shaxsning boshqaruv organi yoki yuridik shaxs nomidan ishonchnomasiz faoliyat ko‘rsatish huquqiga ega bo‘lgan shaxs o‘zining joylashgan eri (pochta manzili) bo‘yicha mavjud bo‘lmaganida;
atayin noto‘g‘ri bo‘lgan hujjatlar taqdim etilganda yoki qonun hujjatlariga muvofiq so‘raladigan hujjatlar taqdim etilmaganda;
anonim shaxslarga, ya’ni hisobvaraq (omonat) ochayotgan jismoniy yoki yuridik shaxslar tomonidan uni identifikatsiyalash uchun zarur bo‘lgan hujjatlar taqdim etilmagan holda, hisobvaraq (omonat) ochish;
hisobvaraq ochayotgan shaxsning yoxud uning vakolatli vakilining shaxsan ishtirokisiz hisobvaraq ochish;
o‘zlari va doimiy faoliyat yurituvchi boshqaruv organlari ular ro‘yxatdan o‘tgan davlatlarning hududida joylashmagan norezident-banklar bilan munosabat o‘rnatish va davom ettirish;
mijozni identifikatsiyalamasdan chet el valyutasidagi pul mablag‘larini olish yoki jo‘natish bo‘yicha xizmatlarni ko‘rsatish, shu jumladan xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari orqali;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmaydigan davlatlar hududida shu’ba banklari, filiallar yoki vakolatxonalar tashkil etish.
46. Mijozni lozim darajada tekshirish imkoniyati mavjud bo‘lmagan taqdirda tijorat banki bu haqida Departamentga xabar berish masalasini ko‘rib chiqishi va bunday mijoz bilan hamkorlik munosabatlariga kirishish yoki bunday mijozning operatsiyalarini amalga oshirishdan voz kechishi yoxud u bilan har qanday amaliy ish munosabatlarini to‘xtatishi lozim.
47. Norezident-bank tomonidan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha xalqaro standartlar talablari buzilishi holatlari haqida axborot mavjud bo‘lgan taqdirda, tijorat banki boshqaruvi ushbu vakil bank bilan hamkorlikni to‘xtatishgacha bo‘lgan tegishli choralar ko‘rish to‘g‘risidagi masalani ko‘rib chiqishi kerak.
48. Operatsiyalar quyidagi mezon va alomatlarning biri mavjud bo‘lganda gumonli operatsiya deb tan olinadi:
tijorat banki tomonidan tavakkalchilik darajasi yuqori deb berilgan operatsiya yoki uni amalga oshirayotgan mijoz;
rezident-mijoz tomonidan tovar yetkazib berish (ish bajarish, xizmat ko‘rsatish) shartnomasi bo‘yicha avval olingan summani norezident foydasiga muntazam ravishda qaytarib berilishi;
operatsiyani amalga oshirish uchun taqdim qilingan hujjatlarning haqiqiyligiga (ishonchligiga) gumon tug‘ilishi va (yoki) operatsiya to‘g‘risidagi, shu jumladan operatsiya bajaruvchi tomonlarning biri haqidagi ma’lumotlar tijorat bankida mavjud bo‘lgan ma’lumotlarga muvofiq kelmasligi;
operatsiyani amalga oshirish uchun ariza (topshiriq, iltimosnoma) bilan murojaat qilinganda mijozning xatti-harakatlarining g‘ayrioddiyligi, masalan: asabiylashishi, ikkilanish, mijozning harakatlarini boshqarib turuvchi shaxslarning mavjudligida uning agressivligi yoki uning boshqa shaxslarga arzimas sabab yuzasidan telefon orqali maslahat uchun murojaat qilishi;
mijozning maxfiylik masalalari yuzasidan g‘ayrioddiy tashvishlanishi yoki tijorat banki tomonidan operatsiya haqida so‘ralgan ma’lumotlarni mijoz tomonidan asossiz rad etilishi yoxud taqdim etilishida asossiz kechiktirilishi;
operatsiya aniq iqtisodiy mohiyatga ega emasligi va mijoz faoliyatining tavsifi va faoliyat turiga muvofiq kelmasligi;
mijoz faoliyati tavsifiga bog‘liq bo‘lmagan holda uning hisobvarag‘ida pul mablag‘lari aylanmasining asossiz ko‘payishi;
tijorat banki ishtirokida mijoz tomonidan bajarilayotgan operatsiyalarning operatsiyalarni amalga oshirishning umumqabul qilingan amaliyotiga yaqqol nomuvofiqligi;
mijoz tomonidan bajarilayotgan operatsiyalarga o‘xshash operatsiyalarning summalari asossiz taqsimlanishi;
hisob-kitoblarni amalga oshirish tartibi mijozning odatiy faoliyatidan farq qiluvchi nostandart yoki g‘ayrioddiy murakkab sxemalardan iborat bo‘lishi;
mijoz tomonidan avval kelishilgan operatsiyaning amalga oshirish sxemasiga uning amalga oshirilishi bevosita boshlanishidan oldin, pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulklarning harakat yo‘nalishiga taalluqli bo‘lgan muhim o‘zgartirishlar kiritilishi;
jismoniy shaxs tomonidan ayirboshlash kuniga belgilangan eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng bo‘lgan yoki undan oshadigan summada bir qiymatdagi banknotlarni boshqa qiymatdagi banknotlarga ayirboshlash;
jismoniy shaxs tomonidan operatsiya amalga oshirilish kuniga belgilangan eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan summada naqd pul ko‘rinishidagi pul mablag‘larini yuridik shaxsning yoki yakka tartibdagi tadbirkorning bank hisobvarag‘iga qarz, kredit, moliyaviy yordam, ustav fondi (kapital)ga qo‘yilma sifatida kiritilishi;
norezident tomonidan rezidentga grantlar, moliyaviy yordam, qarz yoki beg‘araz yordam sifatida pul mablag‘lari berilishi;
yuridik shaxslar yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar hisobvaraqlaridan operatsiya amalga oshirilish kuniga belgilangan eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan summadagi pul mablag‘larini moliyaviy yordam yoki qarz sifatida ko‘chirilishi;
jismoniy shaxslarning hisobvaraqlariga yuridik shaxslar yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar hisobvaraqlaridan operatsiya amalga oshirilish kuniga belgilangan eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan summadagi pul mablag‘larini dividend sifatida ko‘chirilishi;
bir kontragentning terminalidan bir kun davomida besh va undan ortiq xalqaro to‘lov kartalaridan har bir kartaning operatsiyasi miqdori eng kam ish haqining 25 baravariga teng bo‘lgan yoki undan oshadigan summadagi operatsiyalar (to‘lov yoki naqd pul yechilishi) amalga oshirilishi.
49. Operatsiyalar quyidagi mezon va alomatlarning biri mavjud bo‘lganda shubhali operatsiya deb tan olinadi:
operatsiya bajaruvchi tomonlardan biri jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatda doimiy yashayotgan, turgan yoki ro‘yxatga olingan shaxs bo‘lsa;
jismoniy shaxslar tomonidan, shu jumladan pul o‘tkazmalari tizimlari orqali bir vaqtda yoki 3 oydan oshmagan muddat davomida ko‘p marotaba eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan umumiy summada chet el valyutasida chet eldan jo‘natilgan pul mablag‘lari olinishi yoki chet elga pul mablag‘lari jo‘natilishi;
jismoniy shaxslar tomonidan bir vaqtda yoki 3 oydan oshmagan muddat davomida ko‘p marotaba eng kam ish haqining 500 baravari miqdoriga teng yoki undan oshadigan umumiy summada chet el valyutasidagi pul mablag‘lari sotilishi yoki sotib olinishi;
O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga anonim shaxsga ochilgan hisobvaraqqa pul mablag‘lari ko‘chirilishi hamda O‘zbekiston Respublikasiga anonim shaxsga ochilgan hisobvaraqdan yoki jo‘natuvchisi to‘g‘risidagi ma’lumotlar mavjud bo‘lmagan pul mablag‘larining o‘tkazilishi;
pul mablag‘lari O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga offshor hududlarda doimiy yashovchi yoki ro‘yxatga olingan shaxslarning hisobvarag‘iga yoki foydasiga o‘tkazilishi, yoxud bunday shaxslarning hisobvarag‘idan O‘zbekiston Respublikasiga 30 kun davomida oxirgi o‘tkazish (kelib tushish) kunida belgilangan eng kam ish haqining 500 baravariga teng bo‘lgan yoki undan oshadigan umumiy summada mablag‘lar bir marotaba yoki ko‘p marotaba o‘tkazilishi (kelib tushishi);
taqdim etuvchiga tegishli aksiyalarning emitenti hisoblangan norezident shaxslar bilan operatsiyalar;
tijorat banki tomonidan xabar qilinishi lozim bo‘lgan operatsiyalar toifasiga kiritish to‘g‘risida qaror qabul qilingan gumonli operatsiya;
mazkur bandda nazarda tutilgan mezon va alomatlarga ega bo‘lmagan, mazkur Qoidalar va tijorat bankining ichki qoidalari bilan belgilangan gumonli operatsiyalar toifasiga kirmaydigan, biroq jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va (yoki) terrorizmni moliyalashtirishga aloqadorligiga tijorat bankida shubha mavjud bo‘lgan operatsiyalar.
50. Ichki qoidalar bilan gumonli operatsiyalarni qo‘shimcha mezonlari va alomatlari belgilanishi mumkin.
51. Tijorat banklari barcha murakkab, g‘ayrioddiy yirik operatsiyalarga, shuningdek aniq iqtisodiy yoki qonuniy maqsadga ega bo‘lmagan operatsiyani amalga oshirishning g‘ayrioddiy sxemalariga kuchaytirilgan e’tibor qaratishlari kerak.
52. Operatsiya bajaruvchi tomonlaridan biri quyidagi shaxslar hisoblanishi to‘g‘risida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda olingan axborot mavjud bo‘lganda har qanday operatsiya xabar qilinishi lozim:
terrorchilik faoliyatida ishtirok etayotgan yoxud ishtirok etishda gumon qilinayotgan yuridik yoki jismoniy shaxs;
terrorchilik faoliyatini amalga oshirayotgan yoxud amalga oshirishda gumon qilinayotgan tashkilotning bevosita yoki bilvosita mulkdori bo‘lgan yoxud uni nazorat qilayotgan yuridik yoki jismoniy shaxs;
terrorchilik faoliyatini amalga oshirayotgan yoki amalga oshirishda gumon qilinayotgan jismoniy shaxsning yoxud tashkilotning mulkidagi yoki nazorati ostidagi yuridik shaxs.
53. Agar uning bir tomonlaridan biri jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatlarda doimiy yashayotgan, joylashgan yoki ro‘yxatdan o‘tgan shaxslar bo‘lsa, ushbu operatsiyalar ham Departamentga xabar qilinishi lozim.
54. Tijorat banki tavakkalchilik darajasini aniqlash, baholash, monitoring qilish, boshqarish va uni kamaytirish bo‘yicha tegishli choralar ko‘rishi kerak.
Tavakkalchiliklarni aniqlash, baholash, monitoring qilish, boshqarish, kamaytirish va hujjatlashtirish bo‘yicha tegishli choralarni ko‘rish tartibi ichki qoidalar bilan belgilanadi.
Tavakkalchilik darajasi mijozning amalga oshiradigan operatsiyalari turlari va mazkur Qoidalarda belgilangan mezonlar hamda mijozni lozim darajada tekshirish natijalarini, mijoz va operatsiya bilan bog‘liq tavakkalchilik (mijozlar, mamlakatlar va geografik hududlar) omillarini inobatga olgan holda mijoz taqdim qilgan ma’lumotlar asosida, mas’ul xodim tomonidan aniqlanadi va baholanadi.
55. Tijorat banki avvaldan quyidagi mezonlarga javob beradigan mijozlarni yuqori darajadagi tavakkalchilik toifasiga kiritib, ularga nisbatan kuchaytirilgan e’tibor qaratishi lozim:
a) terrorchilik faoliyatida ishtirok etayotganligi haqida; yoxud terrorchilik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan shaxslarning nazorati ostida ekanligi haqida; yoxud terrorchilik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan yoki shug‘ullanishda gumon qilinayotgan tashkilotning bevosita yoki bilvosita mulkdori ekanligi yoxud uni nazorat qilayotganligi haqida ma’lumot mavjud bo‘lgan shaxslar;
b) jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlikda ishtirok etmayotgan davlatda doimiy yashayotgan, turgan yoki ro‘yxatga olingan shaxslar;
e) haqiqatda joylashgan joyi ta’sis yoki ro‘yxatga olish hujjatlarida ko‘rsatilgan ma’lumotlarga muvofiq bo‘lmagan tashkilotlar va yakka tartibdagi tadbirkorlar;
j) faoliyat davri moliyaviy yilning bir choragidan oshmagan tashkilot va yakka tartibdagi tadbirkorlar;
z) haqiqiy egasi mazkur bandning “a” va “b” kichik bandlarida ko‘rsatilgan shaxslar hisoblangan tashkilotlar;
i) muntazam ravishda (masalan, 3 oy ichida ketma-ket) shubhali yoki gumonli operatsiyalarni amalga oshiruvchi mijozlar;
k) mijozning shaxsan ishtirokisiz operatsiyani amalga oshirish imkonini beruvchi dasturiy majmualaridan foydalanuvchi mijozlar;
56. Tijorat banki quyidagi mezonlarga javob beradigan operatsiyalarni yuqori darajadagi tavakkalchilik toifasiga kiritishi va ularga nisbatan kuchaytirilgan e’tibor qaratishi lozim:
a) ishtirokchilari mazkur Qoidalarning 55-bandi “a”, “b” va “z” kichik bandlarida ko‘rsatilgan shaxslar hisoblangan operatsiyalar;
v) qimmatbaho metallar, qimmatbaho toshlar, shuningdek tarkibida qimmatbaho metallar, qimmatbaho toshlar mavjud bo‘lgan zargarlik buyumlari bilan operatsiyalar, tijorat banklari o‘zlari amalga oshiradigan bunday operatsiyalardan tashqari;
g) jo‘natuvchi to‘g‘risidagi ma’lumotlari (jismoniy shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, yuridik shaxslarning nomi, jo‘natuvchining joylashgan eri (pochta manzili) va hisob raqami) to‘liq hajmda taqdim etilmagan pul mablag‘larini o‘tkazish bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiyalar;
57. Mijoz yoki mijoz tomonidan amalga oshiriladigan operatsiya yuqori darajadagi tavakkalchilik toifasiga kiritilgan taqdirda, Ichki nazorat xizmati ushbu mijoz tomonidan amalga oshirilayotgan operatsiyalar ustidan doimiy monitoring yuritishi shart.
58. Mijoz tomonidan amalga oshirilayotgan operatsiyalarning tavsifi o‘zgarishiga qarab, Ichki nazorat xizmati zarur hollarda u bilan ishlash bo‘yicha tavakkalchilik darajasini qayta ko‘rib borishi lozim.
59. Ichki nazorat xizmati ichki qoidalarda belgilangan tartibda yuqori tavakkalchilik darajasi toifasiga kiritilgan barcha mijozlarning hisobini yuritishi kerak.
60. Tijorat banki jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va (yoki) terrorizmni moliyalashtirish maqsadida texnologik yutuqlardan foydalanilishini oldini olishga qaratilgan choralarni ko‘rishi kerak. Ushbu maqsadda tijorat banki:
yangi va mavjud xizmat turlari uchun yangi yoki rivojlanayotgan texnologiyalardan foydalanilishi sababli yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan tavakkalchilik darajalarini aniqlashi va baholashi kerak.
61. Tavakkalchilikni bunday baholash yangi xizmat turlarini, ish amaliyotini tatbiq qilishdan yoki yangi yoxud rivojlanayotgan texnologiyalardan foydalanishdan avval o‘tkazilishi kerak. Bunda, bunday tavakkalchilikni aniqlash va baholash tijorat bankining yangi xizmat turlarini (yangi texnologiyani) bevosita joriy qilayotgan bo‘linmasi tomonidan Ichki nazorat xizmati bilan birgalikda amalga oshiriladi.
Tijorat bankining mazkur bo‘linmasi va Ichki nazorat xizmati ushbu tavakkalchiliklarni monitoring qilish va kamaytirish uchun tegishli choralarni ko‘rishlari lozim.
masofaviy xizmatlarni ko‘rsatish to‘g‘risida mijozlar bilan imzolanadigan shartnomalarda mijoz tomonidan ushbu xizmatlardan foydalangan holda amalga oshirilgan shubhali operatsiyalar aniqlangan taqdirda ko‘riladigan choralar (bajarilgan operatsiyalarning qonuniyligi haqida mijoz yozma tushuntirish bergunga qadar ushbu xizmatlarni ko‘rsatishni to‘xtatib turish; ushbu xizmatlarni ko‘rsatishni rad etish)ni ko‘zda tutishlari kerak;
masofaviy xizmatlardan foydalanilgan holda shubhali operatsiyalar amalga oshirilganligi haqidagi gumonlar mavjud bo‘lganda tijorat banki masofaviy xizmatlar ko‘rsatish to‘g‘risidagi shartnomada qayd etilgan shaxs tomonidan operatsiyalar amalga oshirilayotganligini mijozning joylashgan eri (pochta manzili) yoki masofaviy xizmatlar ko‘rsatish to‘g‘risidagi shartnomada belgilangan manzil bo‘yicha o‘rganish huquqiga ega;
masofaviy xizmatlardan foydalanilgan holda shubhali operatsiyalar amalga oshirilganda, bunday xizmatlarni ko‘rsatish to‘g‘risidagi shartnomada ko‘rsatilgan muddatga masofaviy xizmatlarni ko‘rsatishni to‘xtatishlari kerak;
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirish maqsadida masofaviy xizmatlardan foydalanilganligi haqida asoslantirilgan shubhalar mavjud bo‘lganida bunday xizmatlarni ko‘rsatish to‘g‘risidagi shartnomalarni o‘rnatilgan tartibda bekor qilishlari kerak.
Masofaviy xizmatlardan foydalanayotgan mijozni u joylashgan eri (pochta manzili) yoki masofaviy xizmatlar ko‘rsatish to‘g‘risidagi shartnomada belgilangan manzilda o‘rganish jarayonida, tijorat banki mijoz tomonidan O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to‘g‘risidagi nizom (ro‘yxat raqami 2465, 2013-yil 3-iyun) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-y., 23-son, 309-modda) talablariga rioya qilinishini, jumladan pul hisob-kitob hujjatlarining rasmiylashtirilishi, ularning mijozning vakolatli shaxslari (rahbari, bosh hisobchisi) tomonidan imzolanib tasdiqlanishi, ushbu hujjatlar bo‘yicha o‘tkazmalar faqat aynan elektron imzolash huquqi mavjud bo‘lgan shaxs tomonidan elektron imzolash orqali tasdiqlangandan keyin amalga oshirilishiga, mazkur hujjatlarning saqlanishiga alohida e’tibor qaratishi lozim.
63. Identifikatsiyalash jarayonida olingan ma’lumotlar, shuningdek mijoz bilan ishlashga berilgan tavakkalchilik darajasi mijoz tomonidan amalga oshiriladigan (oshirilgan) operatsiyalarning mijoz faoliyatining asosiy yo‘nalishlariga muvofiqligiga ishonch hosil qilish uchun va zarur hollarda mablag‘lar manbalarini o‘rganish uchun monitoringga asos bo‘lib hisoblanadi.
64. Mijozlarni identifikatsiyalash va ular operatsiyalarining joriy tekshiruvi lavozim majburiyatlariga muvofiq tijorat bankining mijozlarga bevosita xizmat ko‘rsatuvchi (mas’ul ijrochilar, kassirlar va shu kabi) xodimlar tomonidan o‘tkaziladi, ular shubhali va (yoki) gumonli alomatlari mavjud operatsiyalar aniqlagan taqdirda bunday operatsiyalar haqida bevosita o‘z rahbariga va Ichki nazorat xizmati xodimlariga yozma ravishda zudlik bilan xabar berishi lozim.
Mijozlar operatsiyalarining keyingi tekshiruvi Ichki nazorat xizmati xodimlari tomonidan joriy tekshiruv jarayonida aniqlanmaydigan shubhali operatsiyalarni aniqlash maqsadida, mijozning o‘tgan davr mobaynida bajargan operatsiyalarini tahlil qilish orqali amalga oshiriladi.
65. Gumonli va (yoki) shubhali operatsiyalar alomatlari mavjud operatsiyalar aniqlanganda tijorat bankining mijozlarga bevosita xizmat ko‘rsatuvchi xodimlari Ichki nazorat xizmatining topshirig‘iga binoan zarur hollarda o‘tkazilayotgan operatsiya haqidagi qo‘shimcha ma’lumotlar yuzasidan mijozga murojaat qiladilar.
66. Ichki nazorat xizmati xodimlari mijoz va operatsiya haqidagi ma’lumotlarni o‘rganadilar, tegishli ma’lumotlarni maxsus jurnalga va mijoz anketasida qayd etadilar hamda yetarli asoslar mavjud bo‘lganda Ichki nazorat xizmati rahbariga gumonli operatsiyani shubhali sifatida tasniflash haqida taklif yuboradilar.
67. Asosli shubhalar mavjud bo‘lgan taqdirda Ichki nazorat xizmati rahbari mijoz operatsiyasini shubhali deb hisoblash to‘g‘risida yozma qaror qabul qiladi hamda bu haqida bank boshqaruvi raisiga ma’lum qiladi.
68. Operatsiyalarni shubhali deb tan olish har bir alohida holatda mazkur Qoidalar hamda tijorat bankining ichki qoidalari bilan belgilangan mezonlar va alomatlardan foydalangan holda kompleks tahlil asosida amalga oshiriladi.
69. Mijoz operatsiyasini shubhali deb tan olingandan so‘ng, Ichki nazorat xizmati quyidagi choralarni ko‘rishi kerak:
qonun hujjatlariga va mijoz bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq shartnoma munosabatlarini to‘xtatish masalasini ko‘rib chiqish.
70. Shubhali operatsiya haqidagi xabar Ichki nazorat xizmati tomonidan shubhali operatsiya aniqlangan kundan keyingi ish kunidan kechiktirmay, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil 12-oktabrdagi 272-son qarori (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2009-y., 42-son, 450-modda) bilan tasdiqlangan Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bilan bog‘liq axborotni taqdim etish tartibi to‘g‘risidagi nizom talablariga muvofiq Departamentga beriladi.
Ichki nazorat xizmati har kuni Departamentga yuborilgan xabar haqida, elektron xabardagi barcha axborotlar aks ettirilgan jadvalda qog‘oz shaklida ma’lumot shakllantiradi. Mazkur jadval ijrochi tomonidan imzolanishi va Ichki nazorat xizmati rahbari tomonidan tasdiqlanishi kerak.
Bunday jadvallar shakllantirilayotganda elektron xabarlarni qog‘oz shaklida chiqarish talab qilinmaydi. Departamentga yuborilgan xabar elektron shakldan qog‘oz shakliga chiqarilganda Ichki nazorat xizmati rahbarining imzosi bilan tasdiqlanadi.
Ichki nazorat xizmati rahbari bo‘lmagan holatda yuborilgan xabarlar haqidagi jadval va (yoki) xabarning qog‘oz shaklidagi nusxasi tijorat banki boshqaruvi raisining yozma bergan vakolati asosida Ichki nazorat xizmati rahbarining o‘rinbosari yoki mas’ul xodim tomonidan imzolanadi.
72. Departamentga yuborilgan barcha xabarlar va yuborilgan xabarlar haqida jadval shaklidagi ma’lumot bevosita Ichki nazorat xizmati rahbari tomonidan maxsus jihozlangan xonada yoki yonmaydigan va muhrlanadigan seyfda saqlanishi kerak.
73. Tijorat banklari, shuningdek tegishli operatsiyaning shubhali ekanligini tasdiqlovchi yoki shubhaliligini olib tashlovchi har qanday ma’lumot yuzasidan darhol Departamentga xabar berishlari zarur.
74. Agar mijoz bilan munosabatlarni o‘rnatish davrida, yoki ushbu munosabatlarni amalga oshirishda, yoxud bir marotabalik operatsiyalarni o‘tkazishda tijorat banki xodimlarida mazkur Qoidalarga muvofiq operatsiya alohida hollarda xabar qilinishi lozimligi to‘g‘risida shubhalar paydo bo‘lsa, bu haqida zudlik bilan bunday operatsiya aniqlangan kunning o‘zida Ichki nazorat xizmatiga xabar berilishi kerak. O‘z navbatida Ichki nazorat xizmati quyidagi chora-tadbirlarni ko‘rishi lozim:
yuridik yoki jismoniy shaxs hisobvarag‘iga tushgan pul mablag‘larini hisobga kiritish bo‘yicha operatsiyalarni istisno etganda, bu operatsiya bajarilishi lozim bo‘lgan sanadan e’tiboran uch ish kuniga to‘xtatib turish to‘g‘risida asoslantirilgan farmoyish qabul qilish;
operatsiya to‘xtatib turilgan kunning o‘zida operatsiya to‘g‘risidagi xabarni Departamentga yuborish uchun tayyorlash;
mijoz haqida qo‘shimcha ma’lumotlarni olish (shu jumladan, faoliyat turi, aktivlari miqdori, ochiq ma’lumotlar bazasi orqali olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar va shu kabilar);
mijozning pul mablag‘lari yoki moliyaviy holatining manbasini, shu jumladan mijozdan ma’lumot olish orqali aniqlash bo‘yicha choralarni ko‘rish;
75. Bunday operatsiyani to‘xtatish, shu jumladan bank xizmatlarini ko‘rsatishni rad etish faqatgina tijorat bankida mijoz to‘g‘risidagi mavjud axborotlar Ro‘yxatdagi ma’lumotlar bilan to‘liq mos kelgan taqdirda amalga oshiriladi.
76. Operatsiya to‘xtatilgan taqdirda mijozning topshirig‘i asosida hisobvaraqlardan pul mablag‘larini hisobdan chiqarish amalga oshirilmaydi.
Mijoz topshirig‘i operatsiyalari to‘xtatilgan mijozlarning topshiriqlari ro‘yxatga olinadigan alohida jurnalda ro‘yxatga olinishi, shuningdek operatsiya to‘xtatilishi muddati tugaguniga qadar maxsus jildga joylashtirilishi lozim.
Operatsiyalari to‘xtatilgan mijozlarning topshiriqlarini ro‘yxatga olish uchun alohida jurnalda to‘xtatilgan operatsiyani, shuningdek ushbu operatsiya ishtirokchilarini identifikatsiyalash imkonini beruvchi ma’lumotlar qayd etib boriladi.
77. Departamentning operatsiyani ikki ish kunidan ko‘p bo‘lmagan muddatga to‘xtatib turish haqidagi ko‘rsatmasi mavjud bo‘lganda, tijorat banki uni ko‘rsatilgan muddatgacha to‘xtatadi.
78. Departament jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan axborotni, shu jumladan tijorat banklarining avtomatlashtirilgan axborot, ma’lumotnoma tizimlaridan hamda ma’lumotlar bazalaridan yozma so‘rash va bepul olish huquqiga ega.
79. Tijorat banklari Departamentning yozma so‘rovlari bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumotlarni taqdim qiladilar.
80. Xorijiy davlatning jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashishda ishtirok etuvchi vakolatli organining so‘rovi mavjud bo‘lganda Departament Markaziy bank orqali tegishli so‘rovni tijorat banklariga taqdim etadi. Tijorat banklari bunday so‘rov asosida so‘ralayotgan ma’lumotni Departamentga taqdim etadilar.
81. Mijozlarni lozim darajada tekshirish bilan bog‘liq bo‘lgan to‘liq yoki qisman xorijiy tilda tuzilgan hujjatlar tijorat banki tomonidan, zarur hollarda, davlat tiliga yoki rus tiliga tarjimasi bilan talab etilishi shart.
82. Taqdim qilingan hujjatlar nusxalarining to‘g‘riligiga gumon yoki boshqa zarurat paydo bo‘lgan taqdirda, tijorat banki tanishish uchun hujjatlarning asl nusxalarini taqdim qilinishini talab qilish huquqiga ega.
83. Ichki nazorat xizmati amalga oshirilayotgan choralarni rasmiylashtirish maqsadida o‘zining barcha bo‘linmalarini (operatsiyalar haqidagi xabarlarni olish, tahlil qilish va berish bilan shug‘ullanuvchi) va mas’ul xodimlarini maxsus jurnallar bilan ta’minlashi kerak.
Maxsus jurnal ip o‘tkazib tikilgan, raqamlangan va uning orqa tomonida sahifalar soni, jurnalni yuritish boshlangan sana (yil, oy, kun) ko‘rsatilgan va Ichki nazorat xizmati rahbarining imzosi qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
Maxsus jurnalda operatsiya haqidagi barcha ma’lumotlar (maxsus jurnalga kiritiladigan ma’lumot tartib raqami va sanasi; mijoz nomi (mijoz xos raqamini ko‘rsatgan holda); operatsiya turi, summasi va amalga oshirilgan sanasi; mijoz kontragenti haqidagi ma’lumotlar; operatsiya yuzasidan ma’lumot taqdim qilgan bo‘linma nomi; operatsiya bo‘yicha amalga oshirilgan choralar to‘g‘risida ma’lumot, shu jumladan xabar berilgan sana va raqami; va boshqalar).
84. Mijozni lozim darajada tekshirish jarayonida olingan mijoz to‘g‘risidagi ma’lumotlar mazkur Qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq mijoz anketasida qayd etiladi. Tijorat banki ichki hujjatlarga muvofiq mijoz anketasiga boshqa ma’lumotlarni kiritish huquqiga ega.
85. Barcha mijozlar (lozim darajada tekshirish talab etilmaydigan mijozlar bundan mustasno) bo‘yicha anketalar maxsus dasturlar yordamida elektron shaklda to‘ldiriladi. Gumonli va (yoki) shubhali operatsiyalarni amalga oshiruvchi va yuqori tavakkalchilik darajasi toifasiga kiritilgan mijozlar bo‘yicha anketalar qog‘oz shaklida ham to‘ldiriladi.
Elektron shaklda to‘ldirilgan mijoz anketasi qog‘oz shaklida chiqarilganda tijorat bankining bosh buxgalteri yoki u bo‘lmagan taqdirda, uning o‘rinbosari yoxud mas’ul xodim tomonidan tasdiqlanadi.
86. Elektron shaklda to‘ldirilgan anketalar tijorat bankining mijozlarni identifikatsiyasini amalga oshiruvchi xodimlariga mijoz to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tekshirish uchun doimiy rejimda tezkor foydalanish imkoniyatini beruvchi elektron bazada saqlanadi
Mijozlarning qog‘oz shaklida to‘ldirilgan anketalari mijozlar maqomi bo‘yicha (yuridik va jismoniy shaxslar bo‘yicha) xronologik tartibda alohida jildlarda tikib boriladi va Ichki nazorat xizmati xodimi tomonidan saqlab boriladi.
87. Mijoz anketasi tijorat bankida mijoz bilan munosabatlar to‘xtatilgan kundan boshlab besh yildan kam bo‘lmagan muddat davomida saqlanadi.
88. Mijoz anketasida ko‘rsatiladigan ma’lumotlarning o‘zgarishiga, shuningdek u tomonidan amalga oshirilayotgan moliyaviy operatsiyalarning tavsifi o‘zgarishiga qarab, tijorat banklari zarur hollarda mijoz bilan ishlash bo‘yicha tavakkalchilik darajasini qayta ko‘rib borishi lozim.
89. Operatsiyalar to‘g‘risidagi axborot zarurat tug‘ilgan taqdirda operatsiya tafsilotlarini qayta tiklash mumkin bo‘lgan tarzda rasmiylashtirilishi lozim.
90. Tijorat banklari operatsiyalar to‘g‘risidagi axborotni, shuningdek identifikatsiyalash ma’lumotlarini va mijozlarni lozim darajada tekshirishga doir materiallarni qonun hujjatlarida belgilangan muddatlar davomida, lekin bunday operatsiyalar amalga oshirilganidan yoki mijozlar bilan amaliy ish munosabatlari to‘xtatilganidan keyin kamida besh yil mobaynida saqlashlari shart.
91. Ichki nazorat xizmati faoliyatida ishlatilgan hujjatlarga (Markaziy bank va Departament bilan yozishmalar, shu jumladan Departamentga berilgan qog‘oz va elektron shakldagi xabarlar; mijozlarning qog‘oz va elektron shaklidagi anketalari; jurnallar va boshqalar) kirish imkoniyatini chegaralash maqsadida bunday hujjatlar va ularning ro‘yxati bevosita Ichki nazorat xizmati (mas’ul xodim) tomonidan maxsus jihozlangan xonada yoki yonmaydigan va muhrlanadigan seyfda qonun hujjatlarida belgilangan muddatlar davomida, lekin kamida besh yil mobaynida saqlanishi kerak.
92. Elektron shakldagi hujjatlar dasturlash usuli asosida arxivlashtirilishi, elektron axborot tashuvchi vositalarga yozilishi va Ichki nazorat xizmati rahbari tomonidan ularning ro‘yxati bilan birga yonmaydigan va muhrlanadigan seyfda saqlanishi kerak.
93. Tijorat banklari jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bilan bog‘liq bo‘lgan axborotga, shu jumladan tijorat banki arxivida saqlanayotgan hujjatlarga kirish imkoniyatini cheklaydilar, uning tarqalib ketmasligini ta’minlaydilar hamda yuridik va jismoniy shaxslarga ularning operatsiyalari haqida Departamentga xabar berilganligi to‘g‘risida ma’lum qilish huquqiga ega emaslar.
Tijorat banki ichki nazorat vazifalarini bajarish jarayonida olingan ma’lumotlarni uning xodimlari tomonidan oshkor qilinmasligini (yoki shaxsiy maqsadda yoxud uchinchi shaxslar manfaatlarida foydalanmasligini) ta’minlaydi.
94. Uchinchi shaxslarga ma’lumotlar, shu jumladan anketadan mijozning identifikatsiya ma’lumotlarini taqdim qilinishi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
95. Mijozni lozim darajada tekshirish va identifikatsiyalash natijasida olingan ma’lumotlar, tijorat banki mijoz tomonidan jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirishni amalga oshirish tavakkalchiligi yuqori deb baholagan taqdirda kamida bir yilda bir marotaba, boshqa hollarda kamida uch yilda bir marotaba va mijoz ma’lumotlarida o‘zgarishlar bo‘lganda yangilanib borilishi lozim.
96. Bir marotabalik operatsiyalarni amalga oshirgan mijozlarni lozim darajada tekshirish natijasida olingan ma’lumotlar, mijozni lozim darajada tekshirish choralarini ko‘rish talab qilingan keyingi operatsiyalarni bajarishda yangilanadi.
97. Tijorat banklari, shu jumladan Ichki nazorat xizmati va boshqa bo‘linmalar rahbar va xodimlari mazkur Qoidalarni buzganligi uchun qonun hujjatlariga muvofiq javobgar bo‘ladilar.
98. Qonun hujjatlari, shuningdek jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasidagi qonun hujjatlarini tijorat banki xodimlari tomonidan operatsiyalarni amalga oshirish jarayonida buzish holatlariga yo‘l qo‘yilganligi to‘g‘risida dalillar ma’lum bo‘lib qolgan tijorat banki xodimlari ushbu dalillarni darhol Ichki nazorat xizmati rahbariga yoki xodimlariga yozma ravishda yetkazadilar.
99. Tijorat banklari tomonidan mazkur Qoidalar talablariga rioya etilishi ustidan monitoring va nazorat Markaziy bank tomonidan va zarur hollarda Departament bilan birgalikda amalga oshiriladi.
100. Tijorat banki boshqaruvi ichki va tashqi vaziyatlarning o‘zgarishini inobatga olgan holda, tijorat banki ichki nazorat tizimini doimiy ravishda monitoring qilib boradi va samaradorligini baholab boradi, shuningdek zarur holda samarali ishlashini ta’minlash uchun uning faoliyatini kuchaytiradi.
Ichki nazorat tizimi samaradorligini monitoring qilish tijorat banki ichki audit xizmati tomonidan ham olib borilishi mumkin.
101. Ichki audit xizmati yoki boshqa nazorat xizmatlari tomonidan aniqlangan ichki nazorat tizimining kamchiliklari o‘z vaqtida tijorat banki boshqaruvi raisiga ma’lum qilinadi. Ma’lumotni olgandan so‘ng tijorat banki boshqaruvi raisi aniqlangan kamchiliklarning o‘z vaqtida bartaraf qilinishini ta’minlashi lozim.
Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalariga
1-ILOVA
1-ILOVA
5. Pasport yoki uning o‘rnini bosadigan hujjat rekvizitlari: hujjat seriyasi va raqami, hujjat berilgan sana, hujjatni bergan organ nomi.
Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalariga
2-ILOVA
2-ILOVA
a) to‘liq, shuningdek, agar, davlat ro‘yxatidan o‘tganligi to‘g‘risidagi guvohnomasida ko‘rsatilgan bo‘lsa, qisqartirilgan nomi;
e) litsenziyalanishi lozim bo‘lgan faoliyat turlarini amalga oshirish uchun mavjud bo‘lgan litsenziyalar to‘g‘risida ma’lumotlar: faoliyat turi, litsenziyaning raqami va berilgan sanasi; kim tomonidan berilganligi; amal qilish muddati;
j) imzo huquqiga ega bo‘lgan jismoniy shaxslar yoki yuridik shaxs nomidan ish ko‘ruvchi jismoniy shaxsni identifikatsiyasi to‘g‘risida ma’lumotlar;
z) yuridik shaxs ta’sischilari (yirik aksiyadorlari, ishtirokchilari) haqidagi hamda mijozning ustav fondi (kapitali)dagi ularning ulushlari to‘g‘risida ma’lumotlar;
k) yuridik shaxs boshqaruv organlari (yuridik shaxsning boshqaruv organlarining tuzilmasi va shaxsiy tarkibi) to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
d) faoliyat turlarini amalga oshirish uchun mavjud guvohnomalar va litsenziyalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar: faoliyat turi, litsenziya raqami, berilgan sanasi; kim tomonidan berilganligi; amal qilish muddati;
Tijorat banklarida jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo‘yicha ichki nazorat qoidalariga
3-ILOVA
3-ILOVA
1. Mijozni identifikatsiyalash jarayonida olingan, mazkur Qoidalarning 1, 2-ilovalarida ko‘rsatilgan ma’lumotlar.
3. Bank tomonidan mijozni identifikatsiyalashda amalga oshirilgan qo‘shimcha chora-tadbirlar natijalari.
4. Mijoz bilan munosabatlar o‘rnatilgan sana — tijorat bankidagi birinchi bank hisobvarag‘i (omonati) ochilgan sana.
6. Mijoz bilan ishlashga mas’ul xodim, xususan, hisobvaraq ochgan va hisobvaraq ochilganligini tasdiqlagan xodim (bosh buxgalter va uning muovini) familiyasi, ismi, otasining ismi, lavozimi.
7. Qog‘oz shaklidagi mijoz anketasini to‘ldirgan xodim imzosi (familiyasi, ismi, otasining ismi va lavozimi ko‘rsatilgan holda) va elektron ko‘rinishdagi mijoz anketasini to‘ldirgan xodimning familiyasi, ismi, otasining ismi va lavozimi.