1-modda. 1993-yil 7-mayda qabul qilingan 863–XII-sonli O‘zbekiston Respublikasining Havo kodeksiga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-yil, № 6, 247-modda; O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1998-yil, № 3, 38-modda; 2000-yil, № 5-6, 153-modda; 2003-yil, № 5, 67-modda; O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2008-yil, № 7, 350-modda) quyidagi o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilsin:
Havo kemalariga texnikaviy xizmat ko‘rsatish O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati tomonidan berilgan havo kemalariga texnikaviy xizmat ko‘rsatish tashkilotining sertifikati asosida bajariladi.
Havo kemalariga texnikaviy xizmat ko‘rsatish tashkilotining sertifikatini berish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi”;
“Havo kemasining egasi bilan bo‘lajak ekspluatant o‘rtasida ijara shartnomasi mavjud bo‘lganda, O‘zbekiston Respublikasining havo kemasi tegishli huquq va majburiyatlar ekspluatantga o‘tkazilgan holda chet ellik ekspluatantga ijaraga (ekipaj bilan yoki ekipajsiz) berilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati chet el davlatining vakolatli organi bilan ijaraga olingan havo kemasidan foydalanilishi ustidan nazorat qilish bo‘yicha muayyan majburiyatlarni unga o‘tkazish maqsadida belgilangan tartibda bitim tuzishi mumkin”;
“O‘zbekiston Respublikasining samoviy hududi xalqaro standartlar talablariga muvofiq va O‘zbekiston Respublikasining samoviy hududidan foydalanish to‘g‘risidagi nizomda belgilangan tartibda tasniflanadi.
O‘zbekiston Respublikasining samoviy hududi nazorat qilinadigan va nazorat qilinmaydigan samoviy hududga bo‘linadi. Bunda nazorat qilinadigan samoviy hudud deganda parvozlarga dispetcherlik xizmati ko‘rsatish ta’minlanadigan doiradagi samoviy hudud tushuniladi. Nazorat qilinmaydigan samoviy hudud deganda parvozlar paytida axborot xizmati ko‘rsatiladigan doiradagi samoviy hudud tushuniladi”;
“Qidiruv-qutqaruv ishlarini bajarishda, tabiiy va texnogen xususiyatga ega favqulodda vaziyatlar ro‘y bergan taqdirda insonparvarlik yordami ko‘rsatishda ishtirok etayotgan havo kemalari, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligining havo kemalari aeronavigatsiya va aeroport yig‘imlaridan ozod qilinadi”;
5) 74-moddaning uchinchi qismidagi “Aviatsiya ma’muriyati” degan so‘zlar “havo kemasining ekspluatanti” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
6) 83-modda ikkinchi qismining ruscha matnidagi “oprotestovano” degan so‘z “objalovano” degan so‘z bilan almashtirilsin;
Yo‘lovchi havo kemasi ichidagi yurish-turish qoidalariga rioya etishi, havo kemasi komandirining yoki ekipaj a’zosining havo kemasi komandiri nomidan bergan parvoz va havo kemasi ichidagi odamlar xavfsizligini, mol-mulk but saqlanishini, tashish shartnomasini ijro etish bilan bog‘liq xizmatlar ko‘rsatish tartibi va imkoniyatini ta’minlashga doir farmoyishlarini bajarishi shart.
Yo‘lovchining havo kemasi ichidagi yurish-turish qoidalari O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati tomonidan belgilanadi”;
“Havo transportida tashish yo‘lovchilar, qo‘l yuki va yuk aeroportda, havo kemasi ichida yoki boshqa uchish-qo‘nish joyida bo‘lishidan qat’i nazar, tashuvchining javobgarligi ostida bo‘lgan vaqt mobaynidagi davrni qamrab oladi”;
“Havo kemalarining ekspluatantlari O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati tomonidan belgilanadigan havo transportida tashish yoki aviatsiya ishlarini bajarish qoidalariga rioya qilishi shart. Bunda havo kemalarining ekspluatantlari havo transportida tashish yoki aviatsiya ishlarini bajarishning o‘z faoliyatlari xususiyatiga mos keladigan va O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati tomonidan belgilangan qoidalarga zid bo‘lmagan qo‘shimcha qoidalarini belgilashi mumkin.
Havo kemalarida pochta tashish tartibi pochta aloqasi sohasidagi maxsus vakolatli organ tomonidan belgilanadi va O‘zbekiston Respublikasi Aviatsiya ma’muriyati bilan kelishiladi”;
birinchi qismining o‘zbekcha matnidagi “(havo kemasini kira qilish)” degan so‘zlar “(havo kemalarini kira qilish)” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
“Charter (havo kemalarini kira qilish) shartnomasi bo‘yicha tashish ushbu Kodeks qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi”;
“Havo kemasida yo‘lovchi, qo‘l yuki tashish uchun joylarni hamda yuk va pochta tashish uchun tashish sig‘imini band qilib qo‘yish tashuvchining qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi”;
“Tashuvchi o‘z imtiyozli tijorat dasturlarini amalga oshirish va bunday dasturlarda nazarda tutilgan qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatish huquqiga ham ega”;
“Tashuvchi havo transportida yo‘lovchi, qo‘l yuki va yuk tashish shartnomasini tashish yo‘nalishining istalgan manzilida quyidagi hollarda bekor qilishi mumkin:
yo‘lovchi yoki yuk jo‘natuvchi tomonidan parvoz boshlanadigan, tugaydigan va tranzit mamlakatning qonun hujjatlarida belgilangan bojxona, chegara, sanitariya-karantin talablari va havo transportida tashishga taalluqli boshqa talablar buzilsa;
agar yo‘lovchi sog‘lig‘ining holati havo transportida tashishning alohida shart-sharoitlarini talab qilsa yoxud yo‘lovchining o‘z xavfsizligiga yoki boshqa shaxslarning xavfsizligiga tahdid solsa, bu hol tibbiy hujjatlar bilan tasdiqlansa, xuddi shuningdek tartibsizlik keltirib chiqarsa va boshqa yo‘lovchilarga tashish shartnomasining shartlarida nazarda tutilgan xizmatlarni ko‘rsatishi uchun tashuvchiga imkoniyat bermasa;
havo kemasi ichidagi yurish-turish qoidalari yo‘lovchi tomonidan parvoz xavfsizligiga tahdid tug‘diradigan yoxud havo kemasi ichidagi shaxslarning hayotiga yoki sog‘lig‘iga va mol-mulkiga tahdid tug‘diradigan tarzda buzilsa;
havo transportida tashishlarning belgilangan qoidalari talablarini bajarish yo‘lovchi yoki yuk jo‘natuvchi tomonidan rad etilsa”;
“Yo‘lovchi havo transportida tashish shartnomasi amal qilib turgan istalgan vaqtda — yo‘lovchi uchun joy band qilib qo‘yilgan havo kemasi parvoz qilgunicha yoki parvoz qilganidan keyin yo‘nalish manzillaridan birida havo transportida tashish shartnomasini bekor qilish va tashish uchun to‘langan summaning hammasini yoki bir qismini tashuvchining tariflarini qo‘llash qoidalarida belgilangan tartibda olish huquqiga ega”;
16) 105-moddaning ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi qismlari quyidagi mazmundagi ikkinchi qism bilan almashtirilsin:
“Charter (havo kemalarini kira qilish) shartnomalari bo‘yicha tashishni bajarish uchun shartnoma tariflari belgilanishi mumkin”;
Agar qabul qiluvchi yetib kelgan yukni tashish qoidalarida belgilangan muddatda talab qilib olmasa yoki uni olishdan voz kechsa, tashuvchi jo‘natuvchini bu haqda xabardor qilgan holda yukni jo‘natuvchining hisobidan saqlash uchun o‘zida qoldirishga haqlidir. Qabul qiluvchi xabardor qilingan kundan boshlab 30 kun ichida yuk olib ketilmagan va bu yukka nisbatan yuk jo‘natuvchining biror-bir farmoyishi olinmagan bo‘lsa, bunday yuk talab qilib olinmagan deb hisoblanadi va O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda realizatsiya qilinadi.
Uchib kelgan reys yo‘lovchilariga qo‘l yuki topshirilganidan keyin talab qilib olinmagan qo‘l yuki uni olib kelgan tashuvchi hisobidan saqlash va bunday qo‘l yukining egasini qidirish hamda uni egasiga yetkazib berishni tashkil etish uchun aeroportning tegishli xizmatiga topshiriladi.
Tashuvchilar tomonidan olib kelinib, talab qilib olinmagan qo‘l yuki aeroportda ko‘pi bilan 3 oy saqlanadi va keyin O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yo‘q qilinadi.
Chet ellik tashuvchilar tomonidan olib kelinib, talab qilib olinmagan qo‘l yuki aeroportda ko‘pi bilan 7 kun saqlanadi va uni olib kelgan tashuvchining reysi bilan qaytarib yuboriladi.
Talab qilib olinmagan qo‘l yukidagi tez buziladigan narsalar buzilish belgilari aniqlangan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yo‘q qilinadi”;
Tashuvchi parvozlarning yo‘nalishlari va jadvallarini, yo‘lovchilarni hamda yuklarni tashish tariflarini, aeroportlarda va havo kemasining ichida xizmat ko‘rsatish shartlarini e’lon qilishi hamda aholining (mijozlarning) e’tiboriga yetkazishi shart”;
“Havo transportida tashishni ta’minlovchi barcha xizmatlar aeroport tomonidan xizmat ko‘rsatiladigan tashishlarning hajmi va turlariga muvofiq xodimlarni, texnologik asbob-uskunalar, mexanizatsiya va avtomatizatsiya vositalari bilan jihozlangan operatsion zonalarni qamrab oluvchi tegishli tashkiliy tuzilmaga ega bo‘lishi kerak”;
“Havo transportida tashishda tashuvchining javobgarligi O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari, fuqarolik qonun hujjatlari va ushbu Kodeks bilan tartibga solinadi”;
“Tashuvchi yo‘lovchining o‘limi yoki sog‘lig‘i shikastlanganligi uchun yetkazilgan zararning o‘rni O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari hamda fuqarolik qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va miqdorlarda qoplanishini ta’minlashi shart”;
“Agar yukning yo‘qolishi, kamomadi yoki unga yetkazilgan zarar havo transportida tashish vaqtida yuz bergan bo‘lsa, yukning yo‘qolganligi, kamomadi yoki unga yetkazilgan zarar uchun tashuvchi javobgar bo‘ladi.
Agar tashuvchi yukning yo‘qolganligi, kamomadi yoki unga zarar yetkazilganligi bilan bog‘liq ziyon quyidagi holatlardan biri yoki bir nechtasi natijasida yuzaga kelganligini isbotlay olmasa, yetkazilgan ziyon uchun javobgar bo‘ladi:
“a” bandidagi “yuk yoki qo‘l yukining yo‘qolgani yoxud kamomadi” degan so‘zlar “yuk yoki qo‘l yukining yo‘qolgani, kamomadi yoxud unga yetkazilgan zarar” degan so‘zlar bilan almashtirilsin;
“b) qiymati e’lon qilinmagan holda tashish uchun qabul qilingan yukning yoki qo‘l yukining, shuningdek yo‘lovchi yonidagi buyumlarning yo‘qolganligi, kamomadi yoxud ularga yetkazilgan zarar uchun — O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari hamda fuqarolik qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va miqdorlarda javobgar bo‘ladi”;
“Tashish bitta tashuvchi tomonidan bajarilgan taqdirda talablar da’vogarning xohishiga ko‘ra parvoz boshlangan yoki tugagan manzilda bildiriladi. Tashish bir nechta tashuvchi tomonidan bajarilgan taqdirda, qo‘l yuki yoki yuk tashish qoidasi buzilganligiga doir talablar da’vogarning xohishiga ko‘ra birinchi yoxud oxirgi tashuvchiga, yo‘lovchining o‘limi yuz bergan yoki sog‘lig‘iga zarar yetkazilgan taqdirda esa, tashishni yo‘nalishning zarar yuzaga kelgan uchastkasida bajargan tashuvchiga bildiriladi”;
uchinchi qismi “a” bandidagi “aviatsiya korxonasiga” degan so‘zlar “tashuvchiga” degan so‘z bilan almashtirilsin;
25) 126-modda “yo‘llarida tashishga” degan so‘zlardan keyin “yoki bir nechta tashuvchi ishtirok etayotgan tashishga” degan so‘zlar bilan to‘ldirilsin.
LexUZ sharhi