O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-son “Mehnatni muhofaza qilishga doir me’yoriy hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish va ishlab chiqish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlarining to‘plami, 2000-y., 7-son, 39-modda) va 2010-yil 20-iyuldagi 153-son “Mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 28-29-son, 234-modda) qarorlariga muvofiq buyuraman:
1. Psixiatriya kasalxonalari xodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab o‘n kun o‘tgandan keyin kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 2010-yil 27-dekabrdagi 203-B-son buyrug‘iga
ILOVA
ILOVA
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-son “Mehnatni muhofaza qilishga doir me’yoriy hujjatlarni qayta ko‘rib chiqish va ishlab chiqish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlarining to‘plami, 2000-y., 7-son, 39-modda) va 2010-yil 20-iyuldagi 153-son “Mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 28-29-son, 234-modda) qarorlariga muvofiq psixiatriya kasalxonalari xodimlari uchun mehnatni muhofaza qilish tartibini belgilaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
1. Mazkur Qoidalar ruhiy kasallikka chalingan shaxslarni davolovchi psixiatriya kasalxonalariga (bundan keyingi o‘rinlarda tashkilotlar deb yuritiladi) taalluqlidir.
Keyingi tahrirga qarang.
2. Mazkur Qoidalar binolar va inshootlarni loyihalash, qurish va qayta qurishda, sexlarni texnik jihozlash va qayta jihozlashda, texnologik jarayonlar hamda uskunalardan foydalanishda hisobga olinishi lozim.
3. Mazkur Qoidalar texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablari bajarilishi shart ekanligini istisno etmaydi.
4. Tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilishga doir qonunlar va boshqa normativ hujjatlarga rioya etilishi ustidan davlat nazorati bunga maxsus vakolat berilgan davlat organlari tomonidan, jamoatchilik nazorati esa mehnat jamoalari va kasaba uyushmasi tashkilotlari tomonidan saylanadigan mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha vakillar tomonidan amalga oshiriladi.
5. Tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilish borasidagi ishlarni tashkil qilish Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 273, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshiriladi.
6. Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 273, 1996-yil 14-avgust) muvofiq tashkilotlarda mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha ichki nazoratning asosiy turlari quyidagilar hisoblanadi:
mehnat sharoitlari va mehnatni muhofaza qilish ishlarini yaxshilash, sanitariya-sog‘lomlashtirish chora-tadbirlari bo‘yicha bo‘limni o‘z ichiga olgan jamoaviy shartnoma;
tasdiqlangan mehnat sharoitlarini baholash va ish o‘rinlarini attestatsiya qilish uslubiga muvofiq ish o‘rinlarini attestatsiya qilish kartalari;
ishchilar va muhandis-texnik xodimlarni o‘qitish, yo‘l-yo‘riq berish va bilimlarini sinovdan o‘tkazish dasturlari;
mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha ma’muriy-jamoatchilik nazoratini yuritish jurnali (uch bosqichli nazorat);
xodimlar bilan yong‘inga qarshi yo‘l-yo‘riq berish va yong‘in-texnikaviy minimum mashg‘ulotlarini o‘tkazish dasturi;
8. O‘zbekiston Respublikasi “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) 14-moddasiga muvofiq xodimlar soni 50 nafar va undan oshadigan tashkilotlarda maxsus tayyorgarlikka ega shaxslar orasida mehnatni muhofaza qilish xizmatlari tuziladi (lavozimlar joriy etiladi), 50 va undan ortiq transport vositalariga ega bo‘lgan tashkilotlarda esa bundan tashqari yo‘l harakati xavfsizligi xizmatlari tuziladi (lavozimlar joriy etiladi).
Keyingi tahrirga qarang.
9. Mehnatni muhofaza qilish xizmati o‘z maqomiga ko‘ra tashkilotning asosiy xizmatlariga tenglashtiriladi va uning rahbariga bo‘ysunadi hamda tashkilotning faoliyati tugatilgan taqdirda bekor qilinadi.
10. Tashkilotlarda mehnat faoliyati bilan bog‘liq ravishda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalar va boshqa jarohatlanishlarni tekshirish va hisobini yuritish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 6-iyundagi 286-son qarori (O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami, 1997-y., 6-son, 21-modda) bilan tasdiqlangan Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomga muvofiq amalga oshirilishi lozim..
Keyingi tahrirga qarang.
11. Tashkilot xodimlari o‘z kasblari va ish turlari bo‘yicha belgilangan tartibda o‘qishlari, ularning bilimlarini sinovdan o‘tkazilishi va ularga yo‘l-yo‘riq berilishi kerak.
12. Xodimlarning mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha bilimlarini sinovdan o‘tkazish Mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 272, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshirilishi lozim.
13. Ishlarni texnologik reglament bo‘yicha xavfsiz yuritish yo‘riqnomalari Mehnat muhofazasi bo‘yicha yo‘riqnomalarni ishlab chiqish to‘g‘risidagi nizomga (ro‘yxat raqami 870, 2000-yil 7-yanvar) (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining me’yoriy hujjatlari axborotnomasi 2000-y., 1-son) muvofiq ishlab chiqiladi hamda tashkilot xodimlarini va ish joylarini ushbu yo‘riqnomalar bilan ta’minlash tashkilot rahbariyati zimmasiga yuklatiladi.
14. Tashkilotlar GOST 17.2.3.02-78 bo‘yicha xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari, ularning tavsifi, yuzaga kelish manbalari, xodimlarga ta’sir qilish xususiyatlari va salomatlik uchun xavflilik darajasi va kelgusidagi oqibatlari to‘g‘risida to‘liq va xolisona ma’lumotga ega bo‘lishi lozim.
15. Ish joylaridagi muhit hamda mehnat jarayonining xavfli va zararli omillari to‘g‘risidagi ma’lumotlar ishlab chiqarish muhitining fizik, kimyoviy, radiologik, mikrobiologik va mikroiqlim o‘lchovi natijalari, shuningdek mehnatning og‘ir sharoitlari attestatsiya qilish orqali belgilanishi lozim.
16. Yangi zararli moddalar paydo bo‘lishiga yoki xavfli va zararli omillar yo‘qolishiga olib keladigan texnologik jarayonlar o‘zgarishlarida yoki yangi ishlab chiqarish uskunalarini joriy qilishda xavfli va zararli omillar to‘g‘risidagi ma’lumotlarga tegishli o‘zgartirishlar kiritilishi lozim.
17. Tashkilot o‘ta xavfli sharoitda bajariladigan ishlar ro‘yxatiga ega bo‘lishi lozim. Ro‘yxatga xavfli moddalar bilan bajariladigan ishlar, balandlikda, ifloslangan havo va suv muhitida, yuqori harorat va namlik sharoitida bajariladigan ishlar, bug‘ va suv isitish qozonlari, yuk ko‘tarish mexanizmlari, bosim ostida ishlaydigan sig‘imlar, elektr uskunalarga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq ishlar va amaldagi tarmoq ro‘yxatlariga muvofiq boshqa ishlar kiritilishi shart.
18. Barcha xodimlar o‘ta xavfli ishlarni bajarish topshirig‘ini olishdan oldin, mehnat muhofazasi bo‘yicha yo‘l-yo‘riq olishi va ishlarni bajarish usullarini o‘zlashtirib olishi shart.
19. O‘ta xavfli ishlarni bajarish, faqat belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan naryad-ruxsatnomaga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
20. Tashkilot rahbariyati o‘ta xavfli ishlarni rejalashtirishda, tashkillashtirishda va xavfsiz bajarishda belgilangan talablarga muvofiq amalga oshirilishiga to‘la javobgardir.
21. Xodimlarni xavfli va zararli ishlab chiqarish muhiti omillaridan himoya qilish belgilangan standartlar va me’yorlar talablariga mos jamoaviy va shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish orqali ta’minlanishi lozim.
ish joylarining havo muhitini me’yorlashtirish vositalari (shamollatish va havo tozalash, isitish, havo haroratini, namligini bir xil me’yorda saqlash va boshqalar);
ish joylarining yorug‘ligini normallashtirish vositalari (yoritish asboblari, yorug‘likdan himoya qilish moslamalari va boshqalar);
shovqindan, tebranishdan, elektr va statik toklar urishidan hamda uskunalar yuzasini yuqori darajadagi haroratdan himoya qilish vositalari;
23. Jamoaviy himoya vositalari xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari xonadagi barcha xodimlarga ta’sir qilganda qo‘llanishi shart va tashkilotni qurish yoki rekonstruksiya qilish loyihalariga kiritilishi lozim.
24. Jamoaviy himoya vositalari xavfli va zararli ishlab chiqarish omillarini ruxsat etilgan miqdorgacha kamaytirish imkonini bermagan hollarda shaxsiy himoya vositalari qo‘llanishi lozim. Bunday hollarda shaxsiy himoya vositalarisiz xodimlarning ishga jalb qilinishi taqiqlanadi.
25. Shaxsiy himoya vositalaridan foydalanadigan xodimlar ularni qo‘llashi, himoya xususiyatlari va amal qilish muddati to‘g‘risida ma’lumotlarga ega bo‘lishi lozim.
shaxsiy himoya vositalaridan xavfli va zaharli moddalar muhitida foydalanilganda ularni degazatsiya va dezinfeksiya qilinishi (bir marta qo‘llaniladigan himoya vositalari bundan mustasno).
27. Xodimlar Sog‘liqni saqlash va tibbiyot ishlab chiqarishlari xodimlari uchun maxsus kiyim, maxsus poyabzal va boshqa yakka tartibda himoyalanish vositalarini bepul berishning namunaviy me’yorlariga (ro‘yxat raqami 1998, 2009-yil 25-avgust) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2009-y., 35-son, 391-modda) muvofiq shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi lozim.
28. Tashkilotlarda tanlov o‘tkazilishi lozim bo‘lgan kasblar va mutaxassisliklar ro‘yxati bo‘lishi lozim.
29. Xodimlar, ishlab chiqarish uchastkalarining rahbarlari tegishli ma’lumotga va ish tajribasiga ega bo‘lishi kerak.
30. O‘n sakkiz yoshdan kichik shaxslarning mehnati qo‘llanishi taqiqlanadigan noqulay mehnat sharoitlari ishlari ro‘yxatiga (ro‘yxat raqami 1990, 2009-yil 29-iyul) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2009-y., 30-31-son, 355-modda) muvofiq o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar zararli va noqulay mehnat sharoiti mavjud ishlarga qabul qilinmasligi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
31. Ayollar mehnatidan foydalanish to‘liq yoki qisman taqiqlanadigan mehnat sharoiti noqulay bo‘lgan ishlar ro‘yxatiga (ro‘yxat raqami 865, 2000-yil 5-yanvar) (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining me’yoriy hujjatlari axborotnomasi 2000-y., 1-son) muvofiq ayollar zararli va noqulay mehnat sharoitiga ega bo‘lgan ishlarga qabul qilinmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
32. Tashkilotlarda xodimlarning salomatligini nazorat qilish “Xodimlarni ishga kirishdan oldin dastlabki va davriy tibbiy ko‘riklardan o‘tkazish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi buyruq (ro‘yxat raqami 937, 2000-yil 23-iyun) (O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari va idoralarining me’yoriy hujjatlari axborotnomasi, 2000-y., 12-son) asosida amalga oshirilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
33. Xodim tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan bo‘yin tovlagan yoki tibbiy ko‘rik natijalariga ko‘ra berilgan tavsiyalarni bajarmagan taqdirda ushbu xodim ishga qo‘yilishi mumkin emas.
35. Xonalarni tabiiy va sun’iy yoritish QMQ 2.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritish” talabiga mos bo‘lishi lozim.
38. Yorug‘lik tushadigan deraza va eshiklarni turli predmetlar (uskuna, tayyor mahsulot va boshqalar) bilan to‘sib qo‘yishga ruxsat etilmaydi.
39. Sun’iy yoritish umumiy va birlashgan (umumiy mahalliy bilan birgalikda) tizim orqali amalga oshiriladi. Birgina mahalliy yoritishni qo‘llash taqiqlanadi.
40. Uchastkalarda va xonalarda portlash bo‘yicha xavfli gaz va changlar konsentratsiyasi yig‘ilib qolishi ehtimoli bo‘lsa, elektr yoritish tizimi portlashdan alohida bajarilishi kerak.
41. Xavflilik darajasi yuqori bo‘lgan xonalarda kuchlanishi 36 V dan yuqori bo‘lmagan ko‘chma elektr yoritqichlar ishlatilishi kerak.
42. Tashkilot maydonlari va binolarining joylashuvi QMQ II 89-80 “Sanoat tashkilotlarini bosh plani” talabiga mos bo‘lishi kerak.
43. Tashkilotda transport vositalarini va piyodalarni tashkilot hududida harakatlanish chizmasi ishlab chiqilgan va tasdiqlangan bo‘lishi kerak.
44. Transport vositalari va tashkilot hududida piyodalarning harakati chizmasi tashkilotga kirish va chiqish hamda ish uchastkalari va sexlarning ko‘rinarli joylariga osib qo‘yilishi kerak.
45. Tashkilot maydonlari ko‘kalamzorlashtirilgan va suv quyish quvurlari tarmoqlari bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.
46. Tashkilot maydonidagi o‘tish joylari mustahkam yopqichlar, suvlar oqib ketadigan inshootlar bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
47. Yilning yoz vaqtida yo‘laklar va o‘tish joylariga suv sepilgan, qishda qordan tozalanib, qum sepilgan bo‘lishi lozim.
48. Binolarning tomlarini qishki mavsumda qordan, karnizlarni qotgan muzlardan tozalab turish zarur.
49. Tashkilot hududida har kuni tozalab va dezinfeksiya qilib turiladigan axlat tashlanadigan idishlar bo‘lishi shart.
50. Hovlidagi hojatxonalarni ozoda saqlash, muntazam dezinfeksiya qilish, sutkaning qorong‘i paytida esa yoritilishi kerak.
51. Tashkilot joylashgan maydon butun chegara bo‘ylab to‘silgan bo‘lishi, uning hududiga begonalarning kirishi cheklangan va nazorat ostiga olingan bo‘lishi lozim.
52. Tashkilot binolari va inshootlari QMQ 2.09.04-98 “Korxonalarning ma’muriy va maishiy binolari” talabiga mos kelishi kerak.
53. Xonalarning (harorati, nisbiy namligi, havoni harakatlanish tezligi va boshqalar) mikroiqlimi GOST 12.1.005-88 talabiga javob berishi kerak.
54. Darvoza tavaqalari yopiq va ochiq holatida maxsus moslamalar bilan mustahkam o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
55. Transport vositalarini binoga kirishi uchun darvoza eni foydalanilayotgan transport vositasining eni miqdoridan oshiq bo‘lishi kerak.
56. Darvozalar balandligi transport vositasining balandligidan kamida 0,2 metrdan oshiq bo‘lishi kerak.
57. Tashkilotlarda binolar va inshootlardan foydalanish holatini muntazam kuzatish tashkil etilgan bo‘lishi kerak.
58. Binolar va inshootlar bir yilda ikki martadan (bahor va kuzda) kam bo‘lmagan holda tashkilot rahbari tomonidan tayinlangan komissiya tomonidan texnik ko‘rikdan o‘tkazilishi lozim. Texnik ko‘rik xulosalari ularda topilgan nuqsonlarni bartaraf etish bo‘yicha tasdiqlanadigan tadbirlar va dalolatnomalar orqali rasmiylashtirilishi kerak.
59. Xodimlar uchun xavf tug‘diruvchi halokat tusidagi buzilishlar tezda bartaraf etilishi kerak. Xavfli hududlarda ish jarayonlari halokat bartaraf etilgunga qadar to‘xtatib turilishi lozim, shuningdek xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar xavfsiz joyga ko‘chirilishi kerak.
60. Tashkilot hududida joylashgan xo‘jalik binolari bemorlarning nazoratsiz kirib-chiqishini oldini oladigan kuzatuv va ogohlantiradigan uskunalar bilan ta’minlanishi lozim.
61. Shamollatish va isitish QMQ 2.04.05-97 “Isitish, shamollatish va konditsionerlash” talabiga muvofiq bo‘lishi lozim.
62. Maishiy xonalar QMQ 2.09.12-98 “Korxonaning maishiy va ma’muriy binolari” talablariga muvofiq oqib keluvchi va so‘ruvchi ventilatsiya bilan jihozlanishi lozim.
63. Tashkilot rahbari buyrug‘i bilan havo almashtirish tizimi qurilmalarini xavfsiz ishlatish bo‘yicha javobgar shaxs tayinlanishi lozim.
64. Ventilatsiya qurilmalari ishga yaroqli holda saqlanishi, davriy ravishda ko‘rikdan o‘tkazilib, tozalanib turilishi, nosozliklar aniqlanganida esa, zudlik bilan ta’mirlanishi lozim. Tashkilotlarda havo harorati SanQM 12.01.005 “Ish zonasidagi havoga umumiy sanitariya-gigiyena talablari”ga muvofiq bo‘lishi kerak.
65. Suv bilan ta’minlash va kanalizatsiya tizimi QMQ 2.04.01-98 “Binolarni ichki suv quvuri va kanalizatsiyasi” talabiga mos kelishi kerak.
66. Ichimlik suvidan foydalanish uchun suv quvuriga ulangan favvorachalar bo‘lishi kerak. Suv quvurlari yo‘q bo‘lganda baklarda qaynatilgan suv bo‘lishi lozim.
69. Tashkilotda kanalizatsiya tizimi yo‘q bo‘lganda davlat sanitariya nazorati organlari bilan kelishilgan holda tashkilotda yer qatlamini ifloslantirmagan holda dushxonalardan va yuz-qo‘l yuvgichlardan suv oqmaydigan qurilmali axlat o‘ralarini mavjud bo‘lishiga ruxsat etiladi.
70. Tashkilotlarda yong‘in va portlash xavfsizligi, ularni rejalashtirishda, tashkillashtirishda va olib borishda GOST 12.1.004-91 “Yong‘in xavfsizligi. Umumiy talablari” va GOST 12.1.010-90 “Portlash xavfi. Umumiy talablari”ga va ushbu Qoidalarga muvofiq ta’minlanishi lozim
71. Bino, maishiy-xo‘jalik xonalari va omborlarda elektr xo‘jaligida yong‘in xavfsizligi bo‘yicha javobgarlik tashkilot rahbari buyrug‘iga binoan tegishli xizmatlar rahbarlari yoki boshqa mansabdor shaxslar zimmasiga yuklatiladi.
72. Tashkilot binolari va maishiy-xo‘jalik xonalari uchun yong‘in xavfsizligi qoidalari talablari asosida yong‘inning oldini olish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar ishlab chiqilishi zarur.
yong‘in xavfi mavjud bo‘lgan ishlar (payvandlash, elektr jihozlaridan foydalanish, ta’mirlash va hokazo)ni bajarishda yong‘in xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan tadbirlar;
portlash yoki yong‘inga olib kelishi mumkin bo‘lgan nazorat-o‘lchov asboblari (manometr, termometr va boshqalar)ning chegaraviy qiymatlari;
74. Binoning barcha xonalari, omborxona va yordamchi binolarning ko‘rinarli joylarida yong‘indan saqlanishning asosiy qoidalari va o‘t o‘chirish xizmatining telefon raqamlari yozilgan eslatma varaqalari bo‘lishi kerak.
75. Yengil yonuvchi chiqindilar alohida ajratilgan maydonchadagi qutilarga yig‘ilishi va tashkilot hududidan o‘z vaqtida olib chiqib ketilishi shart.
76. Binolar, maishiy-xo‘jalik xonalari, yo‘laklar, omborxonalar birlamchi yong‘in o‘chirish vositalari hamda yong‘indan xabar berish texnik vositalari bilan to‘liq jihozlangan bo‘lishi lozim.
77. Arxiv, omborxona, havo almashtirish uskunalari o‘rnatilgan xonalar, xo‘jalik va yong‘in nasoslari xonalari eshiklari yong‘inga chidamli qilib ishlangan bo‘lishi kerak.
78. Yong‘in nasoslari dvigatellari hamda yong‘indan xabar berish avtomatika tizimi moslamalariga elektr toki transformator podstansiyalaridan alohida tortilgan sim orqali keltirilishi lozim.
79. Tashkilotlarning yong‘in nasoslari dvigatellari hamda yong‘inni o‘chirish tizimi moslamalarining yoqilishi avtomatlashgan tarzda havo almashtirish va sovutish tizimlarining o‘chirilishi bilan bog‘liq ravishda amalga oshirilishi zarur.
80. Tashkilot binolarining har bir qavatida yong‘in sodir bo‘lganida, xodimlar va tashkilotdagi bemorlarni ko‘chirish chizmasi o‘rnatilishi shart.
Chizmada xonalar, yo‘laklar, birlamchi yong‘inni o‘chirish vositalari, telefon joylashuvi, xodimlar va tashkilotdagi bemorlarni favqulodda holatda zaxira chiqish yo‘llaridan harakat qilish yo‘nalishlari ko‘rsatiladi.
81. Zaxira chiqish yo‘llarida, qavatlarda, zinapoya va o‘tish joylarida navbatchi yoritish chiroqlari o‘rnatilishi lozim.
yerto‘la, tsokol qavatlarida yonuvchi suyuqliklar, gaz sig‘imlari, portlash xavfi bo‘lgan mahsulotlarni saqlash;
chordoqlarda, texnik qavatlarda, ventkameralar va boshqa texnik xonalarda uskunalarni va boshqa narsalarni saqlash;
zinapoya maydonchalari, zinapoyalar, lift xollari, zaxira chiqish yo‘laklarini har xil mebellar, shkaf, uskuna va boshqa narsalar bilan to‘sib qo‘yish hamda chiqish eshiklarini muhrlab qo‘yish;
zaxira chiqish yo‘llarining devorlari, shift va pollariga yengil yonuvchi materiallar bilan ishlov berish, bo‘yash, shuningdek zinapoyalar va ular oldidagi xollarga yonuvchi qurilish materiallaridan ishlov berish, yog‘och panellar bilan bezash, turli qo‘shimcha xizmat xonalarini qurish;
yonuvchi, yengil yonuvchi suyuqliklarni xonalarga olib kirish hamda boshqa maqsadlarda ochiq olovdan foydalanish;
xonalardagi elektr isitkich asboblar, kompyuter va yordamchi asbob-uskunalarni elektr tarmog‘iga ulangan holda qoldirish;
elektr uskuna va jihozlarni ekspluatatsiya qilishdan avval ularni ishlab chiqargan tashkilot tomonidan berilgan tavsiya va yo‘riqnomada keltirilgan foydalanish qoidalari bilan tanishib chiqmasdan ishlatish;
elektr tarmog‘ida qisqa tutashuvni keltirib chiqaruvchi, sanoat tashkilotlarida ishlab chiqarilmagan yasama saqlagichlardan, nosoz rozetka, elektr uzgich (rubilnik) va boshqa elektr uskunalaridan, shuningdek qobiqlarining himoyalash darajasi yo‘qolgan yoki zararlangan elektr kabellar va simlardan foydalanish.
85. Tashkilot hududida payvandlash yoki yong‘in chiqadigan bir martalik boshqa ishlar bo‘yicha yong‘in xavfsizligi choralarini ta’minlash, ushbu ishlar olib boriladigan ish joyi rahbarining zimmasiga yuklatilishi lozim.
86. Payvandlash va olov bilan olib boriladigan ishlarga yong‘in xavfsizligi bo‘yicha bilimlari tegishli tartibda sinalgan va bir martalik ruxsatnomaga ega bo‘lgan shaxslar qo‘yiladi.
87. Yong‘in jo‘mraklarining ishga yaroqliligi har 6 oyda jo‘mraklaridan suv chiqarib, u necha metr masofaga otilib chiqishi tekshirib ko‘riladi va dalolatnoma asosida rasmiylashtiriladi.
89. Yong‘inga qarshi suv havzalari doimo soz holatda bo‘lishi, ichidagi suv hajmi yong‘inni o‘chirish uchun yetarli bo‘lishi kerak. Suv havzalarining ishga yaroqliligi yiliga kamida ikki marotaba, bahor va kuz mavsumlarida tekshirilishi lozim.
90. Bino qavatlarida o‘rnatilgan yong‘in o‘chirgichlar bir turda bo‘lishi, ularda asosiy ko‘rsatkichlar hamda foydalanish qoidalari bitilgan yorliq bo‘lishi kerak.
91. Binolardagi yong‘in o‘chirish doimo soz holda bo‘lishi, ko‘rinarli va iloji boricha xonadan chiqish eshigiga yaqin joyga o‘rnatilgan bo‘lishi, olishga qulay bo‘lishi, ularga borish yo‘llari to‘silmasligi zarur.
92. Har o‘n kunda binolarda o‘rnatilgan yong‘in o‘chirgichlariga qo‘yilgan tamg‘alar, manometrlar ko‘rsatkichlari ruxsat etilgan chegaraviy qiymatidan tushib ketmaganligi ko‘zdan kechirilishi zarur.
93. Yong‘in o‘chirgich ballonlarining yuqori bosimga chidamliligi har besh yilda tekshiruvdan o‘tkazilishi lozim. Agar yong‘in o‘chirgichlarni qayta tekshiruvdan o‘tkazish muddati ballon sirtiga o‘yib yozilgan muddatdan o‘tib ketsa yoki unga qo‘yilgan tamg‘a (plomba) buzilgan bo‘lsa, yong‘in o‘chirgichlar almashtirilishi zarur.
94. Ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlarning kimyoviy tarkibi har yili kamida bir marotaba tekshirilishi lozim.
95. Tashkilotlarda elektr qurilmalarini va tarmoqlarini montaj qilish va ishlatish vaqtida Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan texnik foydalanish qoidalari (ro‘yxat raqami 1383, 2004-yil 9-iyul) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 27-son, 317-modda) hamda Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan foydalanishda texnika xavfsizligi qoidalari (ro‘yxat raqami 1400, 2004-yil 20-avgust) (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 33-son, 379-modda) talablariga rioya qilinishi kerak.
96. Elektrotexnik qurilmalar bilan ishlaydigan barcha xodimlardan mazkur Qoidalarni mukammal bilishlari va ularga qat’iy rioya etishlari talab etilishi kerak.
97. Ushbu Qoidalarga asosan har bir tashkilotda elektr xavfsizligi bo‘yicha IV va V guruhga ega bo‘lgan muhandis-texnik xodimlardan alohida buyruq bilan elektr xo‘jalik bo‘yicha mas’ul xodim tayinlanishi lozim. U tashkilotda elektr xo‘jaligining umumiy holati bo‘yicha javobgar hisoblanadi.
98. Tashkilotda bosh energetik lavozimi bo‘lgan taqdirda, elektr xo‘jalik bo‘yicha javobgarlik uning zimmasiga yuklatiladi.
99. Elektr xo‘jalik bo‘yicha javobgar xodim bo‘lmagan tashkilotlarda elektr uskunalaridan foydalanish man etiladi.
100. Shtatlar jadvalida elektrik lavozimi mavjud bo‘lmagan tashkilotlarda elektr jihozlaridan foydalanish ixtisoslashgan tashkilotlarga shartnoma asosida topshirish yoki boshqa tashkilotlarda ishlovchi elektrikni o‘rindoshlik asosida ishga qabul qilish orqali amalga oshiriladi.
elektr qurilma, apparatura va tarmoqlarda rejaviy ta’mirlash ishlari va profilaktik sinovlar belgilangan muddatlarda o‘tkazilishini tashkil etishni;
himoya vositalari va yong‘inga qarshi jihozlar mavjudligi va ularning o‘z vaqtida sinovdan o‘tkazib turilishini.
102. Elektrotexnik xodimlarning bilimlari har yili bir marta davriy ravishda sinovdan o‘tkazib turiladi.
103. Tashkilot elektriklari elektr kuchlanish ostida bo‘lgan uskuna, jihoz va kabellar bilan ishlaganda elektr tokidan jarohat olishdan muhofaza qiluvchi asosiy (izolatsiya qiluvchi shtangalar, izolatsiya qiluvchi dastali qisqichlar, dielektrik qo‘lqop va etiklar, dielektrik g‘ilofli asbob-uskunalar) va qo‘shimcha saqlagichlar (izolatsiya qiluvchi tagliklar, rezinapoya gilamchalar) hamda himoya vositalari bilan ta’minlanishlari shart.
104. Tashkilot elektr xo‘jaligida yuqori elektr kuchlanish ostida bo‘lgan qurilmalar, kabellar bilan ishlashda saqlagichlarsiz ishlash qat’iyan man etiladi.
105. Elektr kuchlanish ta’sirida bo‘lgan elektrotexnika qurilmalarining izolatsiya qilinmagan qismlariga xodimlarning tasodifan tegib ketishi holatlarining oldini olish maqsadida qurilmalarni to‘siqlar bilan to‘sib qo‘yish talab qilinadi.
106. Uskunalar elektr tarmog‘ida izolatsiyaning buzilishi oqibatida elektr tokining uskuna metall qobig‘iga o‘tishi bilan bog‘liq bo‘lgan elektrdan shikastlanishlarning oldini olish uchun elektr qurilmalar erlangan yoki nollangan bo‘lishi shart.
108. Tozalashni boshlashdan oldin asbob-uskunalarning sozligini (chelak, kurak, pol cho‘tkasi va boshqalar) tekshirish hamda yig‘ishtiriladigan joyni ko‘zdan kechirib, mavjud mebellarni tozalash uchun qulay qilib joylashtirish va elektr ta’minotiga ulangan elektr asboblarini uzib qo‘yish kerak.
109. Devorlar, derazalarni changdan tozalashda ularga montaj qilingan elektr qurilmalari o‘chirib qo‘yilishi lozim.
vintlarning, tugunlarning mustahkamligini hamda elektr asboblarining ko‘chma detallarining sozligini;
112. Elektr changyutgich bilan ishlashda isitish batareyalari, vodoprovod, gaz quvurlari va boshqa metall predmetlarga tegish mumkin emas.
113. Elektr changyutgichdan filtrni (changqop) olish faqat dvigatelni o‘chirib qo‘yilgan holda amalga oshirilishi lozim.
114. Xonadagi yopiq elektrshitlar, rozetkalar, yoqib-o‘chiruvchilar faqat quruq latta bilan artilishi lozim.
115. Balandlikda amalga oshiriladigan tozalash ishlari faqat yoyiladigan narvonlar yordamida bajarilishi kerak.
116. Tozalash ishlari uchun harorati 50°S dan yuqori bo‘lgan suvni, shuningdek kuchli ta’sirga ega zaharli va yonuvchi moddalarni (kislotalar, eritgich, benzin va sh. k.) qo‘llash mumkin emas.
117. Tozalash uchun issiq suv faqat yopiq idishda olib yuriladi, agar bu maqsad uchun qopqoqsiz idish ishlatilsa, uni ko‘pi bilan 3/4 qismi suv bilan to‘ldirilishi kerak.
118. Stollarni tozalashda ularda o‘tkir buyumlar (igna, knopka, lezviya, shisha siniqlari va hokazolar) bo‘lmasligiga e’tibor qaratish lozim.
120. Xlorlangan suvdan foydalanishda, shuningdek bachoklar, hojatxona va boshqalarni dezinfeksiya qilishda rezina qo‘lqoplardan foydalanish lozim.
121. Pechdan kulni olish va chiqarib tashlash faqat u sovugan holatda (cho‘g‘siz) bo‘lganda temir idish va ushlagichi uzun metall kurakchadan foydalanib amalga oshiriladi.
122. Oynalarni artishda ularning mustahkamligi tekshiriladi, artish keng mustahkam derazatokchada yoki yoyiladigan narvonda turib bajarilishi lozim.
124. Oynalarni tozalashda oyna parchalarini tushishidan saqlash choralari ko‘zda tutilgan bo‘lishi lozim.
125. Bug‘ qozoni va suv isitish qozonlarining quvvati barcha texnologik jihozlarning bir paytda baravariga ishlashini, shuningdek ishlab chiqarish, xizmat va yordamchi xonalarni yetarli darajada issiqlik hamda issiq suv bilan ishonchli, uzluksiz ta’minlashi lozim.
126. Isitish tizimi suv asosida ishlaganda, uning harorati 150°S, suv bug‘i bilan ishlaganda esa 130°S dan oshmasligi kerak.
127. Qozonlar ish faoliyatini boshqarish uchun o‘lchov-nazorat, xavfsizlikni ta’minlovchi va yoqilg‘i berilishini avtomatik tarzda to‘xtatuvchi asboblar bilan ta’minlangan bo‘lishi zarur.
128. Soatiga 100 kg bug‘ ishlab chiqaruvchi bug‘ qozoni va suv isitish qozonlarida kamida ikkita saqlagich klapan o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. Klapanlarning jami o‘tkazish qobiliyati qozonning bir soatli ishlab chiqarish quvvatidan kam bo‘lmasligi shart.
130. Qozon sirtqi yuzasining harorati 450S dan yuqori bo‘lsa, u termoizolatsiya qatlami bilan qoplanishi zarur.
132. “Sanoatgeokontexnazorat” Davlat inspeksiyasining mintaqaviy inspeksiyalari tomonidan ro‘yxatga olinib, ishlatilayotgan qozonlar belgilangan muddatlarda vakolatli organlar tomonidan javobgar shaxs ishtirokida ko‘rikdan o‘tkazilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
tashkilot rahbariyati yoki “Sanoatgeokontexnazorat” Davlat inspeksiyasining mintaqaviy inspeksiyalari tomonidan tekshiruv o‘tkazish lozim deb topilganida.
Keyingi tahrirga qarang.
134. Bug‘ qozoni va suv isitish qozonlariga xizmat ko‘rsatish 18 yoshga to‘lgan, maxsus o‘quv kursini tugallagan va malaka komissiyasida attestatsiyadan o‘tgan shaxslarga ruxsat beriladi.
135. Qozonxonada xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning bilimlari har 12 oyda kamida bir marta belgilangan tartibda tekshiruvdan o‘tkazib turilishi shart.
136. O‘lchov-nazorat asboblarini tekshirish ishlab chiqarish qo‘llanmasida belgilangan muddatlarda amalga oshirilishi zarur.
qozonxonada yong‘in sodir bo‘lganida yoki gaz yo‘llarida qurum yoki yoqilg‘i bo‘laklari yonib, xizmat ko‘rsatuvchi xodimga yoxud qozonga xavf tug‘dirgan holatlarda.
138. Tashkilotda bemorlarni davolash bo‘limlarini joylashtirish bemorlar tarkibini hisobga olgan holda amalga oshirilishi lozim.
139. Tashkilotga keltirilgan bemorni qabul qilib olish navbatchi tibbiy xodimlar tomonidan bajarilib, bunda albatta shifokordan tashqari hamshira (feldsher) va sanitar bo‘lishlari shart.
140. Qabul qilib olish vaqtida navbatchi shifokor ko‘rsatmasiga binoan bemordan xodimlar va uning o‘z hayoti va sog‘lig‘i uchun xavfli buyumlar olib qo‘yilishi shart.
141. Bezovta, tajovuzkor bemorlarni qabul qilayotgan navbatchi shifokor ruhiy qo‘zg‘alishni to‘xtatadigan farmakologik vositalardan foydalanishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
142. Bezovta, tajovuzkor va qochib ketishga moyil bemorlar qabul qilish xonasidan shifoxona bo‘limiga kamida ikki (erkak) sanitar hamrohligida olib borilishi lozim.
143. Bo‘limlar qabul qilish xonasidan uzoqlikda bo‘lgan tashkilotlarda bemorlar bo‘limlarga sanitar mashinasida olib kelinishi lozim.
145. Bo‘limning barcha xonalari va ularning uskunalari ruhiy kasallikka chalingan bemorlarni xavfsiz holatda bo‘lishlari uchun moslashtirilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
146. Har bir bo‘lim alohida bemor uchun aniq belgilangan o‘tirish joyi bo‘lgan ovqatlanish xonasiga, bo‘lim ichida o‘tkaziladigan mehnat bilan davolash xonasiga, qarindoshlari bilan uchrashuv xonasiga, oshxonadan ovqat uzatadigan darchali bufet xonasiga, toza va kirlangan ich kiyimlar, o‘rin-bosh jildlari hamda ustki kiyim va poyabzal uchun kiyimxonaga, ko‘tarib yuriladigan asbob-uskunalar, aravachalar va qo‘zg‘aluvchi kursilarni saqlash uchun xonalarga, bo‘lim mudiri va katta tibbiy hamshira kabinetlariga, xo‘jalik hamshirasi va xodimlar xonasiga, neyroleptiklarni inyeksiya qilish uchun muolaja xonasiga, xodimlar uchun kiyim xonaga va hojatxonaga ega bo‘lishi lozim.
147. Ruhiy va chegara holatida bo‘lgan bemorlar bo‘limida yumshoq kursilar, kushetkalar va magnitafonlar bilan jihozlangan gipnoz xonasi (gipnotariy) bo‘lishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
148. Ichki aloqa uchun mahalliy avtomat telefon stansiyasi yoki selektor aloqasi o‘rnatilishi shart.
149. Bo‘lim mudirlari, shifokor xonalari va katta tibbiy hamshira xonalari orasida xabar yetkazish (signalizatsiya) chiroqli va qo‘ng‘iroqli bo‘lishi lozim.
151. Cho‘milish xonasida xodimlarni shoshilinch chaqirish uchun xabar yetkazish qo‘ng‘irog‘i o‘rnatilishi lozim.
152. Mehnatni muhofaza qilish qoidalariga rioya qilmagan shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar.
Keyingi tahrirga qarang.
153. Ishlarni bajarish bilan bog‘liq holda xodimlarning salomatligiga yetkazilgan zararlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
154. Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, “Sanoatgeokontexnazorat” Davlat inspeksiyasi, “O‘zdavenergonazorat” inspeksiyasi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo‘mitasi, O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi, O‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi bilan kelishilgan.