Keyingi tahrirga qarang.
Xo‘jalik sudlarining qonuniy kuchga kirgan hujjatlarini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rishda yagona sud amaliyotini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunning 47-moddasiga asoslanib, quyidagi tushuntirishlarni berishga qaror qiladi:
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
1. O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksining (keyingi matnlarda XPKning) 205-moddasi 1-qismiga binoan sud hujjatlarini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish uchun ariza faqat ishda ishtirok etuvchi shaxslar tomonidan berilishi mumkin. Ishda ishtirok etuvchi shaxslarning vorislari (XPKning 39-moddasi), shuningdek xo‘jalik sudi tomonidan sud jarimasi undirilgan shaxslar ham (XPKning 56, 77-moddalari) shunday huquqqa egadirlar.
(1-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2011-yil 1-dekabrdagi 235-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
Ishda ishtirok etishga jalb qilinmagan shaxslar, ularning qonuniy huquq va majburiyatlariga daxldor sud hujjatlari qabul qilingan taqdirda, shu asosda yangi ochilgan holatlar bo‘yicha ariza bilan chiqishga haqli emaslar, bu holatda ular shu sud hujjatlariga nisbatan apellatsiya, kassatsiya va nazorat tartibidagi shikoyatlarni keltirishlari mumkin. Bunday shaxslar yangi ochilgan holatlar bo‘yicha ariza bilan murojaat etganlarida arizani qabul qilish XPK 117-moddasining 1-bandiga mos holda rad etiladi, agar ariza ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, u bo‘yicha ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga mos holda tugatiladi.
(1-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Xo‘jalik sudlari o‘z tashabbuslari bilan o‘zlari qabul qilgan sud hujjatlarini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rishlari mumkin emas.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
2. XPKning 204-moddasi 1-qismida ko‘rsatilganidek, sudning hujjati yangi ochilgan holatlar bo‘yicha faqat u qonuniy kuchga kirganidan keyingina qayta ko‘rilishi mumkin. Bu qoida darhol ijro etiladigan sud hujjatlariga ham taalluqlidir.
(2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 23-dekabrdagi 307-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
Qonuniy kuchga kirmagan sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqida ariza bilan murojaat etilganda, arizani qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda rad etiladi, agar ariza ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, ariza bo‘yicha ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga mos holda tugatiladi.
Sudlarning e’tibori sud hujjati qonuniy kuchga kirgandan so‘ng shu mazmunda qaytadan ariza bilan murojaat etish arizani umumiy tartibda ko‘rib chiqishga to‘sqinlik qilmasligiga qaratilsin.
(2-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 17-iyundagi 299-sonli qaroriga asosan ikkinchi va uchinchi xatboshilar bilan to‘ldirilgan)
Keyingi tahrirga qarang.
3. Yangi ochilgan holatlar bo‘yicha sud hujjatlarini qayta ko‘rish masalasini hal etishda xo‘jalik sudlarining birinchi, apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalari XPKning 204-moddasi 2-qismida ko‘rsatilgan bunday qayta ko‘rish asoslarining ro‘yxati qat’iy ekanligidan kelib chiqishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Yangi ochilgan holatlar deganda, ochilgan faktik holatlar aslida mavjud bo‘lib, biroq sudning ishni ko‘rish vaqtida hisobga olishi mumkin bo‘lmagan, arizachiga va sudga noma’lum bo‘lgan yoki ma’lum bo‘lishi mumkin bo‘lmagan, sud hujjatlari qabul qilingandan keyingina ma’lum bo‘lgan holatlarni tushunish lozim.
Agar faktik holatlar sud hujjati qabul qilingandan so‘ng vujudga kelgan bo‘lsa, bu holat sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish uchun asos bo‘la olmaydi, chunki bu XPKning 204-moddasi 2-qismi 1-bandi mazmuniga zid bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Yangi ochilgan holatlar mavjud bo‘lmasdan, ishni kassatsiya yoki nazorat tartibida ko‘rib chiqish asoslari mavjud bo‘lgan holatda ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish mumkin emas. Bunday hollarda xo‘jalik sudi ko‘rsatib o‘tilgan holatlar mavjud emasligiga asoslanib, ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rishni rad etishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Sud hujjati qabul qilingandan keyin vujudga kelgan yangi holatlar ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rib chiqish uchun emas, balki yangi da’vo bilan murojaat etish uchun asos bo‘lishi mumkin.
5. Xo‘jalik sudlari shuni e’tiborga olishlari lozimki, sud hujjatini qayta ko‘rib chiqish uchun asos bo‘layotgan holatlar jiddiy bo‘lishi, ya’ni sud hujjatini qabul qilishda xo‘jalik sudi xulosasiga ta’sir ko‘rsatadigan darajada bo‘lishi lozim. Bu holat xo‘jalik sudi tomonidan avvalda tekshirish predmeti bo‘lgan faktga nisbatan yangi dalillar emas, balki aynan yuridik faktlarning o‘zi bo‘lishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Sud tomonidan ishni ko‘rib chiqishda tekshirish predmeti bo‘lmagan hamda mavjudligi arizachiga ma’lum bo‘lmagan va ma’lum bo‘lishi mumkin bo‘lmagan yuridik faktni belgilovchi yangi dalillar yangi ochilgan holatlar deb e’tirof etilishi mumkin. Agar ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish davomida sud keltirilgan dalillar arizachiga ma’lum bo‘lgan yoki ma’lum bo‘lishi lozim bo‘lganligini aniqlasa, yangi ochilgan holatlar bo‘yicha keltirilgan arizani qanoatlantirish rad etilishi lozim, chunki XPKning 55-moddasiga muvofiq, ishda ishtirok etuvchi har bir shaxs o‘z talab va e’tirozlariga asos qilib keltirayotgan holatlarni isbotlashi kerak (tortishuv prinsipi).
Keyingi tahrirga qarang.
6. XPKning 204-moddasi 2-qismi 2 va 3-bandlariga binoan, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning yoxud ular vakillarining yoki sudyalarning jinoiy harakatlari, shuningdek guvohning bila turib yolg‘on guvohlik berishi, ekspertning bila turib yolg‘on xulosa berishi va tarjimonning bila turib noto‘g‘ri tarjima qilishi (ular ishtirokida ko‘rilgan boshqa ishlarda emas) aynan ushbu ishni ko‘rishda sodir etilgan bo‘lsa, yangi ochilgan holatlar bo‘yicha ishni qayta ko‘rish uchun asos bo‘lishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
Ushbu bandlarda ko‘rsatilgan holatlar sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi bilan tasdiqlangan bo‘lishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 84-moddasida belgilangan asoslar bo‘yicha shaxsning jinoyat sodir etilishida ayblilik to‘g‘risidagi masalani hal qilmay turib jinoyat ishini qo‘zg‘atishni rad qilish yoki jinoyat ishini tugatish xo‘jalik sudining hujjati XPK 204-moddasi ikkinchi qismining 1-bandida nazarda tutilgan asos bo‘yicha qayta ko‘rib chiqilishi mumkin.
(6-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 23-dekabrdagi 307-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
7. Xo‘jalik sudi hujjatini sudning boshqa ish bo‘yicha hal qiluv qarori, hukmi yoxud boshqa organ qarorining bekor bo‘lishi yoki o‘zgartirishi oqibatida yangi ochilgan holat bo‘yicha qayta ko‘rish mumkin (XPKning 204-moddasi 2-qismi, 4 bandi), basharti, agar bekor qilingan yoki o‘zgartirilgan sud hujjatlari xo‘jalik sudining qayta ko‘rib chiqilayotgan hujjatiga haqiqatan ham asos qilib olingan bo‘lsa.
(7-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 17-iyundagi 299-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
8. Qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarorini (ajrimni) yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi ariza ushbu hal qiluv qarorini (ajrimni) qabul qilgan xo‘jalik sudiga, agar hal qiluv qarori (ajrim) apellatsiya, kassatsiya yoki nazorat instansiyasi sudi tomonidan o‘zgartirilgan yoki bekor qilingan hamda yangi qaror qabul qilingan bo‘lsa, ariza xo‘jalik sudining sud hujjati o‘zgartirilgan yoki yangi qaror qabul qilingan instansiyasiga beriladi. Ushbu tartib buzilgan holda berilgan arizani qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda rad etiladi. Agar ko‘rsatilgan holat ariza ish yuritishga qabul qilinganidan so‘ng aniqlansa, ariza bo‘yicha ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga mos holda tugatiladi.
(8-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 23-dekabrdagi 307-sonli qaroriga asosan birinchi xatboshi bilan to‘ldirilgan)
XPKning 205-moddasi 1, 2-qismlari talablariga binoan berilgan qonuniy kuchga kirgan sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi ariza ish yuritishga ish ko‘rilish joyi va vaqti ko‘rsatilgan ajrim chiqarish yo‘li bilan qabul qilinadi. XPKning 205-moddasi 1-qismi bilan belgilangan ariza berishning bir oylik muddati protsessual muddat bo‘lib, muddatni tiklash to‘g‘risida iltimosnoma keltirilganda, arizani qabul qilish masalasi hal etilayotgan sudya tomonidan XPKning 99-moddasi 1—3-qismlari bilan belgilangan qoidalarga binoan tiklanishi mumkin. Muddatni tiklashni rad etish arizani qaytarish haqidagi ajrimda ko‘rsatilishi lozim. Muddatni tiklash haqidagi iltimosnomaning qanoatlantirilganligi sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi arizani qabul qilish va ish ko‘rishni tayinlash haqidagi ajrimda ko‘rsatiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
9. Sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi arizaning XPKning 205-moddasi 3-qismida ko‘rsatilgan asoslarga binoan qaytarilishi tegishli xo‘jalik sudining sudyasi tomonidan yakka tartibda amalga oshiriladi.
Oldingi tahrirga qarang.
Arizani qaytarish haqidagi xo‘jalik sudi sudyasining ajrimi ustidan umumiy tartibda shikoyat berilishi (protest keltirilishi) mumkin.
(9-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 17-iyundagi 299-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
10. Sudlarga tushuntirilsinki, sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi arizani qabul qilishda shuni nazarda tutish kerakki, arizada yangi ochilgan holatlarning mavjudligini tasdiqlovchi asoslar mavjud bo‘lishi lozim. Arizaga zaruriy bo‘lgan dalillar, xususan, ko‘rsatilgan holatlar sanasini aniqlash imkonini beruvchi hujjatlar ilova qilinishi kerak. Bunday holatlarning aniqlanganlik kuni bo‘lib, shu holatlarning arizachiga ma’lum bo‘lgan yoki ma’lum bo‘lishi mumkin bo‘lgan kun hisoblanadi. Agar yangi ochilgan holatlar hukm, sudning hal qiluv qarori, boshqa organning qarori bilan bog‘liq bo‘lsa, unda yangi ochilgan holat sud hujjatlarini qabul qilish uchun asos bo‘lgan holatga mazmunan qarama-qarshi hujjatlarning qonuniy kuchga kirgan kuni yoki hukm, hal qiluv qarori va qarorning qonuniy kuchga kirganligi arizachiga ma’lum bo‘lgan yoki ma’lum bo‘lishi mumkin bo‘lgan kun shu holat aniqlangan kun hisoblanadi.
11. Sudlar shuni alohida e’tiborga olishlari lozimki, XPKning 206-moddasi 1-qismiga ko‘ra sud hujjati yangi ochilgan holat bo‘yicha shu hujjatni qabul qilgan xo‘jalik sudi tomonidan qayta ko‘riladi.
Birinchi instansiya sudining sud hujjatlari, agar apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalarida o‘zgartirilmagan yoki yangi qaror qabul qilinmagan bo‘lsa, faqat shu sud instansiyasi qayta ko‘rib chiqishga haqli. Basharti birinchi instansiya sudining sud hujjatlari o‘zgartirilgan yoki bekor qilingan bo‘lsa, yangi ochilgan holatlar bo‘yicha apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalarining qarorlari, ajrimlari XPKning 206-moddasi 2-qismiga binoan sud hujjatini o‘zgartirgan yoki bekor qilgan instansiya tomonidan qayta ko‘rib chiqiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
12. Xo‘jalik sudlari sud hujjatlarini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha arizani ko‘rib chiquvchi xo‘jalik sudining tarkibini aniqlashda XPKning 15-moddasiga binoan ish yuritish lozimligini ko‘zda tutishlari kerak. Mazkur moddaning 1-qismiga muvofiq, birinchi instansiya sudi ishni kollegial tarkibda ko‘rib chiqqan bo‘lsa, qayta ko‘rish ham kollegial ravishda amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
Sud hujjati bekor qilinib, ish yangidan ko‘rilayotganda sud tarkibi to‘g‘risidagi masalani hal qilish zaruriyati tug‘ilsa, sudlar XPK 19-moddasi qoidalaridan kelib chiqishlari lozim.
(12-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
13. XPKning 207-moddasiga ko‘ra, qonuniy kuchga kirgan sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish to‘g‘risidagi arizani xo‘jalik sudi ariza tushgan kundan boshlab bir oylik muddatda o‘z majlisida ko‘rib chiqadi. Arizachi va ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslar sud muhokamasining vaqti va joyi to‘g‘risida XPKning 124-moddasida nazarda tutilgan tartibda xabardor qilinadi. Ularning kelmaganligi arizani ko‘rib chiqishga to‘sqinlik qilmaydi.
(13-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
14. XPKning 208-moddasiga binoan xo‘jalik sudi sud hujjatini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish haqidagi arizani ko‘rib chiqib, uni qanoatlantiradi va sud hujjatini bekor qiladi yoki arizani qanoatlantirishni rad etadi va bu haqda ajrim chiqaradi.
Arizani qanoatlantirish haqidagi ajrim ustidan shikoyat berilmaydi va shu bois u qabul qilingan paytdan boshlab qonuniy kuchga kiradi. Arizani qanoatlantirishni rad etish haqidagi xo‘jalik sudining ajrimi ustidan umumiy tartibda apellatsiya yoki kassatsiya instansiyalariga shikoyat berilishi mumkin. Oliy xo‘jalik sudi tomonidan qabul qilingan arizani qanoatlantirishni rad etish haqidagi ajrim ustidan shikoyat berilmaydi va unga nisbatan XPKning 203-moddasiga muvofiq protest keltirilishi va nazorat tartibida ko‘rib chiqilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
15. XPKning 208-moddasi 3-qismiga muvofiq holda shuni nazarda tutish lozimki, sud hujjati bekor qilingan taqdirda XPK talablariga ko‘ra ish shu sud hujjatini bekor qilgan xo‘jalik sudi instansiyasida ko‘riladi. Bu holatda ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rishda XPKning tegishlicha birinchi, apellatsiya, kassatsiya va nazorat instansiyalarida ish yuritishni tartibga soladigan qoidalari qo‘llaniladi.
Yangi ochilgan holat bo‘yicha sud hujjati bekor qilingan taqdirda, xo‘jalik sudi, imkoniyat mavjud bo‘lganda hamda ishda ishtirok etuvchi shaxslarning protsessual huquqlarini qat’iy ta’minlagan holda, dastlabki sud qarorini bekor qilish haqida ajrim chiqarilgandan so‘ng bevosita shu sud majlisida ishni mazmunan ko‘rib chiqishga haqlidir.
Keyingi tahrirga qarang.
16. Ish kassatsiya yoki nazorat instansiyalari yurituvida bo‘lgan vaqtda yangi ochilgan holat bo‘yicha ishni qayta ko‘rib chiqish haqida ariza kelib tushsa, bu instansiyalar arizalarni ko‘rib chiqishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rish natijalari olingunga qadar to‘xtatib turadilar va ishni sud hujjatini qayta ko‘rish haqida ariza tushgan xo‘jalik sudiga yuboradilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
17. Amaldagi qonunchilikka binoan sud hujjatlarini yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rib chiqish haqidagi ariza, shuningdek arizani qaytarish yoki qanoatlantirishni rad etish haqidagi ajrimlar ustidan beriladigan shikoyatlarga davlat boji to‘lanmaydi, pochta xarajatlari hamda sud majlisini videokonferensaloqa rejimida o‘tkazish bilan bog‘liq xarajatlari bundan mustasno.