Ushbu Qonunning maqsadi O‘zbekiston Respublikasida shahar yo‘lovchilar transporti faoliyatining huquqiy asoslarini shakllantirishdan iboratdir.
Shahar yo‘lovchilar transporti to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonundan va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Ushbu Qonun Toshkent shahrida, viloyat va tuman bo‘ysunuvidagi shaharlarda, shuningdek shaharchalarda shahar yo‘lovchilar transporti subyektlariga nisbatan tatbiq etiladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida shahar yo‘lovchilar transporti sohasidagi munosabatlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Shahar yo‘lovchilar transporti deganda O‘zbekiston Respublikasi hududida ro‘yxatga olingan, shahar doirasida yo‘lovchilar hamda bagaj tashishga mo‘ljallangan avtomobil va elektr transporti tushuniladi.
Shahar yo‘lovchilar transporti jumlasiga avtobuslar, tramvaylar, trolleybuslar, metropoliten, yo‘nalishli va yo‘nalishsiz taksilar kiradi.
Avtobuslar, tramvaylar, trolleybuslar, metropoliten va yo‘nalishli taksilar belgilangan yo‘nalishlar bo‘yicha, harakat jadvaliga muvofiq, belgilangan tarifdagi haq evaziga yo‘lovchilar tashiydi.
Yo‘nalishsiz taksilar yo‘lovchilarning talablari asosida taksometr (hisoblagich) ko‘rsatishi bo‘yicha haq evaziga tashish xizmatlari ko‘rsatadi.
Idoralarga qarashli yo‘lovchilar transporti jumlasiga korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning o‘z xodimlarini muayyan yo‘nalish va harakat jadvali bo‘yicha mazkur korxona, muassasa yoki tashkilot tomonidan belgilangan tartibda yoxud tashish shartnomasi bo‘yicha tashish xizmatlari ko‘rsatuvchi avtobuslari va mikroavtobuslari kiradi.
Idoralarga qarashli yo‘lovchilar transportidan shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organi bilan tuzilgan tashish shartnomasi bo‘yicha yo‘lovchilar tashish uchun foydalanilishi mumkin. Bu holda shahar yo‘lovchilar transporti to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining qoidalari idoralarga qarashli yo‘lovchilar transportiga nisbatan tatbiq etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Shahar yo‘lovchilar transportida yo‘lovchilar tashish ishi tashish shartnomasi asosida amalga oshiriladi.
Oldingi tahrirga qarang.
tashuvchi — mulk huquqi asosida yoki boshqa qonuniy asosda transport vositasiga ega bo‘lgan, shaharda tijorat asosida yo‘lovchilar tashish xizmati ko‘rsatadigan va bunga maxsus ruxsatnomasi (litsenziyasi) bo‘lgan yuridik shaxs;
(7-modda uchinchi qismi ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni tahririda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2006-yil 13-sentabrdagi O‘RQ- 48-son — O‘R QHT, 2006-y., 37-38-son, 367-modda)
Tashish shartnomasi bo‘yicha tashuvchi yo‘lovchini va uning bagajini belgilangan manzilga eltib qo‘yishi shart. Yo‘lovchi belgilangan yo‘l haqini, bagaji bo‘lsa, bagaj tashish haqini ham to‘lashi shart.
yo‘lovchilarning hayoti va sog‘lig‘i xavfsizligini, transport vositalari harakatining xavfsizligini, shuningdek atrof muhitni muhofaza qilish talablari bajarilishini ta’minlash.
Davlat shahar yo‘lovchilar transporti faoliyatini litsenziyalash, soliq solish, kreditlash, moliyalash va narx belgilash, investitsiya, yagona ilmiy-texnika siyosatini amalga oshirish, shuningdek Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vositalar bilan tartibga soladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Shahar yo‘lovchilar transportining davlat boshqaruvi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati organlari, shuningdek Vazirlar Mahkamasi maxsus vakolat bergan shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organi tomonidan amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining shahar yo‘lovchilar transporti faoliyatini tartibga solish va boshqarish sohasidagi vakolatlari jumlasiga quyidagilar kiradi:
rivojlantirish va ilmiy-texnika tadqiqotlari o‘tkazish masalalarida davlat siyosatini amalga oshirish;
davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish dasturlarini ishlab chiqish va ularni izchil ro‘yobga chiqarish;
Keyingi tahrirga qarang.
Mahalliy davlat hokimiyati organlarining shahar yo‘lovchilar transporti faoliyatini tartibga solish va boshqarish sohasidagi vakolatlari jumlasiga quyidagilar kiradi:
aholiga transport xizmati ko‘rsatish haqida shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organi bilan shartnoma tuzish va transport harakatini tashkil etish rejasini tasdiqlash;
yo‘l qo‘yiladigan doiradagi tariflarni belgilash va ularga rioya etilishi ustidan nazoratni uyushtirish;
bekatlar, to‘xtab o‘tish va dispetcherlik manzillarini, boshqa obyektlarni joylashtirish, qurish va obodonlashtirish masalalarini hal etish;
Keyingi tahrirga qarang.
barcha turdagi shahar yo‘lovchilar transportini rivojlantirish va yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish tizimini takomillashtirish, ularga ko‘rsatiladigan xizmatlarning hajmlari va turlarini kengaytirish yuzasidan kompleks tadbirlar ishlab chiqish va ularni ro‘yobga chiqarish;
yo‘lovchilarga xizmatlar ko‘rsatish tartibi va qoidalarini belgilovchi normativ hujjatlar ishlab chiqish;
LexUZ sharhi
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qaralsin: Shahar, shahar atrofi va xalqaro yo‘nalishlardagi avtotransport vositalari harakatining muntazamligini aniqlash bo‘yicha Yo‘riqnomani tasdiqlash to‘g‘risidagi buyruq (ro‘yxat № 1194, 2002-yil 17-dekabr), Chipta-hisob va yo‘l varaqasini to‘ldirish bo‘yicha Yo‘riqnomani tasdiqlash to‘g‘risidagi buyruq (ro‘yxat № 1282, 2003-yil 9-oktabr).
avtobuslar, tramvaylar, trolleybuslar, shuningdek yo‘nalishli taksilarda yo‘lovchilar tashish yo‘nalishlari va harakat jadvallarini tasdiqlash;
shahar yo‘lovchilar transporti subyektlari uchun yagona chipta tizimini joriy etish, yo‘l chiptalari, varaqalari, shuningdek ayrim toifadagi fuqarolarga transportda imtiyozli yurish huquqini beradigan hujjatlar tayyorlash;
Keyingi tahrirga qarang.
Shaharda yo‘lovchilar tashish uchun litsenziya berish va uni qaytarib olish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 30-iyuldagi 636-sonli “Avtomobil transportida yo‘lovchilarni va yuklarni shaharda, shahar atrofida, shaharlararo va xalqaro yo‘nalishlar bo‘yicha tashish faoliyatini litsenziyalash yuzasidan davlat xizmatlari ko‘rsatishning ma’muriy reglamentini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori.
Shahar yo‘lovchilar transporti faoliyatini moliyalash tashuvchilarning daromadlari, o‘z investitsiyalari va chet el investitsiyalari, budjet mablag‘lari va boshqa manbalar hisobidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Shaharda yo‘lovchilar tashish sohasidagi ilmiy-tadqiqot ishlari, metropoliten qurilishi, qoida tariqasida, davlat budjeti hisobidan amalga oshiriladi.
Bekatlarni, to‘xtab o‘tish va dispetcherlik manzillarini loyihalash, qurish, obodonlashtirish va saranjom saqlash, shuningdek yangi tramvay va trolleybus yo‘llari qurish mahalliy budjet hisobidan amalga oshiriladi.
Shahar yo‘lovchilar transporti tashuvchilarining yo‘l qo‘yiladigan doiradagi tariflar bo‘yicha yo‘lovchilar va bagaj tashish xizmatlari ko‘rsatish munosabati bilan ko‘rgan zarari Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda tegishli mahalliy budjet hisobidan qoplanadi.
Ayrim toifadagi fuqarolarni transportda imtiyozli tashish davlat budjeti hisobidan amalga oshiriladi.
Shahar yo‘lovchilar transportida yo‘lovchilar va bagaj tashish haqini to‘lash Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat hokimiyati organlari tomonidan yo‘l qo‘yiladigan doirada belgilangan tariflar bo‘yicha amalga oshiriladi.
Shahar yo‘lovchilar transportida yo‘lovchilar va bagaj tashishning yo‘l qo‘yiladigan doiradagi tariflari darajasi iqtisodiy asoslangan tashish xarajatlaridan va yo‘lovchilar tashish xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojdan kelib chiqib belgilanadi.
Shahar yo‘lovchilar transportining tashuvchisi Qonun hujjatlarida belgilangan tartibda soliqlar to‘laydi va imtiyozlardan foydalanadi.
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qarang: O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 158, 208, 216, 269 va 324-moddalari.
Keyingi tahrirga qarang.
Shahar yo‘lovchilar transporti vositalarini boshqarish huquqi tegishli malakaga ega bo‘lgan va tibbiy tekshiruvdan o‘tgan shaxsga beriladi.
Yo‘lovchilar transportini boshqarishga doir malaka talablari va tibbiy tekshiruvdan o‘tish tartibi qonun hujjatlarida belgilanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Mahalliy davlat hokimiyati organlari va shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organlari, aholining ehtiyojlariga qarab yo‘nalish tarmoqlarini hamda shahar yo‘lovchilar transportining har xil turlarini ulardan samarali foydalanishni nazarda tutgan holda rivojlantirishni ta’minlaydilar.
Yo‘nalishlarni tashkil etish, shu jumladan yangi yo‘nalishlar ochish va ishlab turganlarini o‘zgartirish, bekatlarni, to‘xtab o‘tish va dispetcherlik manzillarini joylashtirish erini aniqlash shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organi tomonidan mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan kelishgan holda amalga oshiriladi.
Yo‘lovchilarning, shu jumladan nogironlar va bolali yo‘lovchilarning transport vositasiga chiqishi va undan tushishining xavfsizligini ta’minlash maqsadida bekatlar va to‘xtab o‘tish manzillari hududida jihozlangan supachalar bo‘lishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Bekatlar va to‘xtab o‘tish manzillarida mahalliy davlat hokimiyati organlarining ruxsati bilan aholiga xizmatlar ko‘rsatish obyektlari joylashtirilishi mumkin. Bunda yo‘lovchilarning hayoti va sog‘lig‘i xavfsizligi hamda transport harakati xavfsizligi ta’minlanishi kerak.
Keyingi tahrirga qarang.
Bekatlar,to‘xtab o‘tish va dispetcherlik manzillari mazkur turdagi inshootlarga qo‘yiladigan sanitariya va texnika talablariga mos, zamonaviy ko‘rinishga ega bo‘lishi lozim.
Shahar yo‘lovchilar transportining harakati tashuvchi tomonidan shahar yo‘lovchilar transportini boshqarish organi tasdiqlagan harakat jadvaliga muvofiq tashkil qilinadi.
Barcha bekatlarda, oxirgi va to‘xtab o‘tish manzillarida yo‘nalishning nomi, tartib raqami va harakatning oraliq vaqti to‘g‘risidagi ma’lumot lavhasi joylashtiriladi.
Shahar yo‘lovchilar transporti vositalari xavfsizlik, mehnatni muhofaza qilish, ekologiya talablariga, shuningdek standartlar va texnikaviy shartlarga, tibbiy-sanitariya va yong‘inga qarshi normalarga muvofiqlik sertifikatiga ega bo‘lishi lozim. Transport vositalari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan bo‘lishi kerak.
Keyingi tahrirga qarang.
Sertifikatlashdan o‘tmagan va belgilangan tartibda ro‘yxatga olinmagan transport vositalari foydalanishga qo‘yilmaydi.
Shahar yo‘lovchilar transportining salonida harakat yo‘nalishi, yo‘lovchi va bagaj tashish haqi to‘g‘risidagi ma’lumot, shuningdek boshqa zarur axborot bo‘lishi lozim.
Tashuvchi shahar yo‘lovchilar transportida nogironlar va bolali yo‘lovchilar uchun zarur qulayliklarni yaratadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Yo‘nalishsiz taksilarda yo‘l haqini aniqlash uchun hisoblagich (taksometr), maxsus tanib olish belgilari va boshqa yengil avtomobillardan farqlanuvchi raqam belgilari bo‘lishi lozim.
Tashuvchilar yuridik va jismoniy shaxslarning reklamasini transport vositalarida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda joylashtiradilar.
Keyingi tahrirga qarang.
mehnatni muhofaza qilish, yong‘indan saqlash xavfsizligi, ishlab chiqarish sanitariyasi va ekologiya talablarini bajarishi;
harakat xavfsizligini, shahar yo‘lovchilar transportidan texnik foydalanish va uni ishlatish qoidalariga rioya etilishini ta’minlashi;
Keyingi tahrirga qarang.
Tashuvchilarning belgilangan yo‘nalishdan o‘zboshimchalik bilan chetga chiqishi, harakat jadvalini buzishi hamda yo‘lovchilarga qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan biron-bir talabni qo‘yishi man etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
o‘lchamlari belgilangan kattalikdan oshmaydigan, vazni yigirma kilogrammgacha bo‘lgan qo‘l yukini bepul olib yurish;
bekatlar va oxirgi dispetcherlik manzillari dispetcherlaridan shahar yo‘lovchilar transportining ishi to‘g‘risida axborot olish;
Keyingi tahrirga qarang.
yo‘l haqi va bagaj tashish haqini o‘z vaqtida to‘lashlari, chiptani manzilga yetgunga qadar saqlashlari va uni nazorat qiluvchi shaxslarning talabiga binoan ko‘rsatishlari;
shahar yo‘lovchilar transportidan foydalanganda tozalik va tartibga rioya etishlari, tashuvchilarning asbob-uskunalari va mol-mulkini ehtiyot qilishlari;
Keyingi tahrirga qarang.
Yo‘lovchilarning tez yonuvchan, portlovchi, zaharli, radioaktiv moddalar va ashyolarni, shuningdek g‘ilofsiz o‘qotar qurol, tig‘li va keskir ashyolarni olib yurishlari man etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Ayrim toifadagi fuqarolarga qonun hujjatlari bilan shahar yo‘lovchilar transportida imtiyozli yurish huquqi belgilanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Transportda imtiyozli yurish huquqidan foydalanadigan shaxslarning qo‘l yuki va bagaj olib yurishi umumiy asoslarda amalga oshiriladi.
Transportda imtiyozli yurish huquqini beradigan hujjatlar bo‘yicha ketayotgan yo‘lovchilar uchun shahar yo‘lovchilar transportida amal qilayotgan tashish qoidalari majburiydir.
Keyingi tahrirga qarang.
Shahar yo‘lovchilar transporti to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzgan shaxslar qonunda belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Chiptalarni, yo‘l varaqalarini va shahar yo‘lovchilar transportida imtiyozli yurish huquqini beradigan hujjatlarni qalbakilashtirganlik uchun javobgarlik qonunda belgilab qo‘yiladi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 254-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 228-moddasi.