Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сонли «Саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги қарорига асосан буюраман:
2. Ушбу Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатига олингандан сўнг ўн кун ўтгач кучга киритилсин.
«Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси бошлиғининг 2009 йил 1 майдаги 85-сонли буйруғи билан
«ТАСДИҚЛАНГАН»
«ТАСДИҚЛАНГАН»
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги, «Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги қонунлари ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2000 йил 16 октябрда 979-сон билан рўйхатга олинган «Идоравий меъёрий ҳужжатларни тайёрлаш ва қабул қилиш қоидалари»га (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларнинг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси, 2000 йил, 20-сон) мувофиқ ишлаб чиқилган ва металлургия ишлаб чиқаришларида қўлланиладиган технологик қурилмалар тузилишига, шунингдек технологик жараёнларни бошқариш, назорат қилиш ҳамда тартибга солиш тизимларидан фойдаланишда саноат хавфсизлиги талабларини белгилайди.
блокировка — техник қурилма, машина иш органлари ёки электр схемаларини маълум ҳолатда тутиб туришни таъминлайдиган услублар ва воситалар мажмуи;
далолатнома-рухсатнома — бир юридик шахс (пудратчи) ходимларининг бошқа юридик шахс (буюртматчи) ҳудудида ишларни бажариш шартларини аниқловчи, иккала юридик шахс ходимларининг меҳнат хавфсизлигини таъминловчи, келишилган ташкилий ва техник тадбирлар рўйхатини қайд қилувчи, пудратчи бажарадиган ишларга буюртмачининг ёзма рухсати бўлиб, иккала юридик шахснинг ваколатли вакиллари имзолаган ҳужжат;
жорий таъмирлаш — ускунани таъмирлаш графикларига кўра ускунанинг иш қобилиятини таъминлаш ёки қайта тиклаш учун бажариладиган ва алоҳида қисмларини алмаштириш ва (ёки) қайта тиклашдан иборат таъмирлаш;
иш ўрни — ходимнинг бажарадиган иши билан боғлиқ бўлган жой, у шу жойда бўлиши ёки шу жойга келиши лозим ва бу жой иш берувчининг бевосита ёки билвосита назоратида бўлади;
ишларни ташкил этиш лойиҳаси (ИТЭЛ) — капитал ва жорий таъмирлашларга тайёргарлик кўришда ва бажаришда меҳнат ва саноат хавфсизлигини таъминловчи техник ва ташкилий қарорларни келишиш учун ишлаб чиқариш таркибий бўлинма мутахассислари ишлаб чиққан ташкилий-технологик ҳужжат;
капитал таъмирлаш — техник қурилманинг созлигини қайтадан тиклаш, ҳамда унинг ресурсини асосий ва умуман ҳар қандай қисмини алмаштириш ёки тиклаш йўли билан тўлиқ ёки деярли тўлиқ қайта тиклаш учун бажариладиган таъмирлаш;
наряд-рухсатнома — бажариладиган ишга топшириқ, жорий қилинган шаклдаги бланкада тузилиб ва ишнинг мазмуни, жойини, шу ишга тааллуқли хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларини, бехатар бажариш шартларини, унинг бошланиш ва тугаш вақтини, ижрочилар ва ишларни бехатар олиб боришга масъул ходимлар таркибини белгилайди;
объект — хавфи юқори бўлган ишлар бажариладиган ҳудуд, бино, иншоот, агрегат, техник қурилма, машина, механизм, коммуникация, ускуна, маҳсулот ва ҳоказолар;
ташкилот техник раҳбари — ташкилотнинг техник хизматлари фаолияти раҳбари, технологияни такомиллаштиришни ва ишлаб чиқаришни ташкил этишни таъминлайди, ташкилотда саноат хавфсизлиги талабларига амал қилинишини назорат қилади. Ташкилот раҳбарининг биринчи муовини ҳисобланади.
техник қурилма — хавфли ишлаб чиқариш объектларида қўлланиладиган технологик ускуна, агрегатлар, техник тизимлар (комплекслар), аппаратура, асбоблар, уларнинг узел ва таркибий қисмлари;
технологик жараён — ишлаб чиқариш жараёнининг қисми, меҳнат предмети ҳолатини ўзгартириш ва (ёки) аниқлашга қаратилган мақсадли ҳаракатлардан иборат.
технологик йўриқнома — маҳсулот тайёрлаш технологиясига ва технологик жараёнлар ўлчамларига мажбурий талабларни ўрнатадиган ҳужжат, ташкилотнинг техник раҳбари томонидан тасдиқланади;
хавфи юқори бўлган ишлар — бажариш пайтида ходимга хавфли ва (ёки) зарарли ишлаб чиқариш омиллари таъсир қилиши мумкин бўлган ишлар, уларни бошқариш учун хавфсиз меҳнат шароитларини таъминловчи тегишли чоралар қўллаш талаб этилади;
2. Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига мувофиқ ишлаб чиқилган Металлургия ишлаб чиқаришлари учун умумий хавфсизлик қоидалари (кейинги ўринларда — Қоидалар) саноат хавфсизлигини таъминлашга қаратилган талабларни белгилаб беради ва уларнинг бажарилиши Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сонли қарори билан тасдиқланган (Ўз.Р ҚТ, 2004 й., 28-сон, 321 б.; 2006 й., 41-сон, 414 б.) «Ўзбекистон Республикаси саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси («Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси) тўғрисидаги» Низомга мувофиқ «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси органлари назорат қиладиган техник қурилмаларни лойиҳалаш, тайёрлаш, монтаж қилиш ва таъмирлаш, металлургия ишлаб чиқаришларини лойиҳалаш, қуриш ва улардан фойдаланиш билан шуғулланувчи барча ташкилотлар учун (уларнинг ташкилий-ҳуқуқий ва мулкчилик шаклидан қатъи назар) мажбурийдир.
3. Металлургия ишлаб чиқаришларининг хавфли ишлаб чиқариш объектини қуриш, кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва тугатишни бошлаш тўғрисида қарор қабул қилинаётганда лойиҳа ҳужжатларида ижро ҳокимиятининг саноат хавфсизлиги соҳасида махсус ваколат берилган Давлат органи — «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси тасдиқлаган саноат хавфсизлиги экспертизасининг ижобий хулосаси бўлиши шарт.
4. Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонуни талабларига мувофиқ лойиҳа ҳужжатларидан ташқари техник қурилмалар, бино ва иншоотлар, шунингдек саноат хавфсизлиги декларацияси ва хавфли ишлаб чиқариш объектидан фойдаланиш билан боғлиқ бошқа ҳужжатлар ҳам саноат хавфсизлиги бўйича экспертизадан ўтказилади.
Саноат хавфсизлиги бўйича экспертиза қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ ўтказилиши керак.
5. Хавфли ишлаб чиқариш объектини фойдаланишга қабул қилиш чоғида ушбу объектнинг лойиҳа ҳужжатларига мувофиқлиги, ташкилотнинг ушбу объектдан фойдаланишга ва авария оқибатларини локаллаштириш ҳамда бартараф этишга тайёрлиги текширилиши керак.
6. Ҳар қайси фойдаланувчи ташкилот қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ ишлаб чиқариш назорати тўғрисида низом ишлаб чиқиши керак.
7. Ишлаб чиқариш назоратини ташкил этиш ва амалга ошириш учун жавобгарлик фойдаланувчи ташкилот раҳбарига ва Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги билан бундай вазифалар белгиланган шахсларга юклатилади.
8. Хавфли ишлаб чиқариш объектларидан фойдаланувчи ташкилотларда ишлаб чиқариш жараёнларини бехатар олиб бориш тартиби ва шартларини, авария вазиятларида ва таъмирлаш ишларини бажариш чоғида ходимларнинг хатти-ҳаракатини белгилаб берувчи меъёрий-техник ва фойдаланиш ҳужжатлари бўлиши керак.
Ушбу ҳужжатлар камида беш йилда бир марта, портлаш-ёнғин хавфи бўлган ишлаб чиқаришларда эса камида уч йилда бир марта, шунингдек ушбу ҳужжатлар учун асос қилиб олинган меъёрий ҳужжатлар ўзгарганда, авария ва бахтсиз ҳодисаларни текшириш бўйича тузилган комиссия хулосалари натижалари бўйича қайта кўриб чиқилиши керак.
9. Саноат хавфсизлиги, технологик жараённи олиб бориш, ускуналарга техник хизмат кўрсатиш ва уларни таъмирлашга доир талабларни ўз ичига олиб ишлаб чиқилган технологик йўриқномаларни ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлайди.
10. Янги ишлаб чиқаришлар, технологик жараёнлар ва техник қурилмалар ўзлаштирилганда уларни ишлаб чиққан ва тайёрлаган ташкилотлар томонидан технологик жараёнларни олиб бориш ва техник қурилмалардан бехатар фойдаланишни таъминловчи вақтинчалик йўриқномалар ишлаб чиқилган бўлиши керак.
Ишга туширилаётган портлаш-ёнғин хавфи бўлган ишлаб чиқаришлар ва технологик жараёнлар учун ишга тушириш-созлаш ишларини бажариш чоғида портлаш-ёнғин хавфсизлигини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилади ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлайди.
11. Раҳбарлар, мутахассислар ва ишлаб чиқариш ходимларини ўқитиш ва аттестациядан ўтказиш қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ амалга оширилиши керак.
12. Раҳбарлар ва мутахассислар лойиҳалаш, қурилиш, монтаж ва корхонадан фойдаланиш билан боғлиқ бўлган ишларга кираётганларида мустақил иш бошлашга рухсат олиш учун мазкур Қоидалар ҳамда уларнинг иш участкасига тааллуқли бўлган меҳнат муҳофазаси қоидалари ва йўриқномалари бўйича билимлари юзасидан синовдан ўтишлари лозим.
Раҳбарлар ва мутахассисларнинг меҳнат муҳофазаси қоидалари ва йўриқномалари бўйича билимларини даврий текшириш камида уч йилда бир марта амалга оширилади.
Ишчиларни меҳнат хавфсизлигига ўқитишни ташкил этиш ва янги ишчиларни (касби бўлмаган янги ишга кирувчилар ёки касбини ўзгартираётганлар) тайёрлаш, ишчилар малакасини ошириш ГОСТ 12.0.004-90 «ССБТ. Меҳнат хавфсизлигига ўқитишни ташкил этиш. Умумий қоидалар» ва «Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ўқитиш ва билимларни текшириш тўғрисида намунавий низом» (1996 йил 14 августда 272-сон билан рўйхатга олинган) талаблари билан тартибга солинади.
13. Ишга кирувчи ишчилар, раҳбарлар ва мутахассислар дастлабки тиббий кўрикдан ўтишлари, ишловчилар эса — Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг «Ходимларни ишга қабул қилишда дастлабки ва даврий тиббий кўриклар тизимини такомиллаштириш тўғрисида» 2000 йил 6 июндаги 300-сон буйруғига мувофиқ даврий кўрикдан ўтишлари керак.
14. Ташкилотда унинг техник раҳбари тасдиқлаган хавфи юқори бўлган ишлар рўйхати ишлаб чиқилган бўлиши керак.
15. Хавфи юқори бўлган ишлар наряд-рухсатнома бўйича бажарилиши керак (1-илова*). Наряд-рухсатнома конкрет шароитларда ишларни бажариш хавфсизлигини таъминловчи ташкилий-техник тадбирларни ўз ичига олган бўлиши ва наряд-рухсатномаларни рўйхатга олиш журналида қайд этилиши керак (3-илова*).
16. Хавфи юқори бўлган ишлар камида икки кишидан иборат бригада томонидан, агар ишлар техник қурилма ва аппаратлар ичида бажарилса, камида уч кишидан иборат бригада томонидан бажарилиши керак.
Техник қурилмаларга цехнинг доимий ходимлари томонидан регламент асосида хизмат кўрсатиладиган вақти-вақти билан такрорланувчи хавфи юқори бўлган ишлар ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган махсус ишлаб чиқилган йўриқномалар бўйича бажарилиши мумкин.
АБЭР камида уч йилда бир марта қайта кўриб чиқилади ва аввал тасдиқланган режанинг амал қилиш муддати тугашига бир ой қолганда тасдиқланади.
18. «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонуннинг 19-моддасида белгиланган чегаравий миқдордаги хавфли моддалари бўлган хавфли ишлаб чиқариш объектлари учун саноат хавфсизлиги декларацияси ишлаб чиқилиши шарт.
Бошқа хавфли ишлаб чиқаришлар ва объектлар учун саноат хавфсизлиги декларациясини ишлаб чиқиш мажбурийлиги «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси томонидан белгиланади.
19. Хавфли металлургия объектларидан фойдаланувчи ташкилотлар хавфли ишлаб чиқариш объектидан фойдаланишда зиён етказганлик учун жавобгарлик бўйича суғурта шартномаси тузишлари шарт.
20. Фаолият кўрсатаётган ишлаб чиқаришлар (объектлар)ни мазкур Қоидалар талабларига мувофиқлаштириш ташкилот раҳбарияти томонидан «Саноатконтехназорат» давлат инспекциясининг ҳудудий органлари билан келишилган муддатларда амалга оширилади.
Фаолият кўрсатаётган ишлаб чиқариш ва объектлар мазкур Қоидалар талабларига мувофиқлаштирилгунга қадар ишлаб чиқаришдан фойдаланиш хавфсизлигини таъминловчи қўшимча тадбирлар ишлаб чиқишлари ва улар «Саноатконтехназорат» давлат инспекциясининг ҳудудий органлари билан келишилган бўлиши керак.
21. Техник қурилмаларнинг жойлашиши ишлаб чиқариш жараёнларининг амалдаги умумий хавфсизлик талабларига, технологик лойиҳалаш меъёрларига, қурилиш меъёрлари ва қоидаларига мувофиқ улардан фойдаланиш хавфсизлигини, хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш қулайлигини таъминлаши керак.
а) бошқарув шитларига хизмат кўрсатиш фронти бўйлаб кенглиги камида 2,0 м бўлган майдончалар (доимий иш ўринлари бўлганда);
б) техник қурилмаларга доимий хизмат кўрсатиладиган жойларда кенглиги камида 1,0 м бўлган майдончалар ва вақти-вақти билан хизмат кўрсатиладиган жойларда кенглиги камида 0,8 м бўлган майдончалар;
в) монтаж ва демонтаж қилинадиган ускуналарни, монтаж ва таъмирлаш ишларини бажариш учун зарур мосламаларни, асбоблар ва ёрдамчи материалларни жойлаштириш учун етарли ўлчамлардаги таъмирлаш (монтаж қилиш) майдончалари. Бунда ишчи ўтиш йўллари ва майдончаларнинг ўлчамларини қисқартириш, шунингдек асосий ва захира чиқиш жойларини тўсиб қўйишга рухсат этилмайди.
23. Иш ўринларининг хавфсизлиги ГОСТ 12.2.061-81 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунаси. Иш ўринларига қўйиладиган умумий хавфсизлик талаблари» ва бошқа амалдаги тегишли стандартлар талабларига жавоб бериши керак.
Кўрсатилган технологик йўриқномаларда кўзда тутилмаган ишлар ва операцияларни бажаришга рухсат этилмайди.
25. Эритиш агрегатларининг ишчи майдончаларида ва эриган металл ёки шлак тушиши эҳтимоли бўлган бошқа жойларда намлик, эритмалар билан ўзаро реакцияга киришадиган осон парчаланувчи материал ва моддалар бўлишига рухсат этилмайди.
26. Нам шихта ва материалларни ичида эриган металл ёки шлак бўлган агрегатга юклаш, шунингдек эриган металл ёки шлакни ичида намлик ёки нам материаллар бўлган агрегат ёки идишларга қуйиш рухсат этилмайди. Эритиш агрегатларига юкланадиган шихта ёки бошқа компонентлардаги намлик ёки таркибида бириккан ҳолда сув бўлган материалларнинг чегаравий миқдори агрегатнинг технологик йўриқномасида белгиланади.
27. Сув билан совутиш тизимининг герметиклиги бузилган эритиш агрегатларидан фойдаланиш тақиқланади.
28. Портлаш-ёнғин хавфи бўлган ёки заҳарли моддалар қўлланиладиган (ҳосил бўладиган) технологик жараёнларни бажариш чоғида ишлатиладиган техник қурилмалар ва коммуникациялар герметик бўлиши керак. Агар ускунани тўлиқ герметиклаш имконияти бўлмаса, хавфли моддалар ажралиб чиқадиган жойлар муҳитни назорат қилиш воситалари ва маҳаллий сўриш қурилмалари билан жиҳозланган бўлиши керак. Герметиклаш қурилмалари мунтазам кўздан кечириб турилиши керак. Герметикнинг бузилиши зудлик билан бартараф этилиши керак.
29. Ишлаётган ёки янги барпо этилаётган (тажриба) техник қурилмаларда тажриба ишларини бажариш билан боғлиқ янги технологик жараёнларни жорий этиш техник жиҳатдан асосланган ҳолларда, ушбу ишларни бажариш хавфсизлигини таъминловчи ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган вақтинчалик технологик йўриқномалар бўйича бажариш рухсат этилади.
30. Технологик жараёнларни автоматик ва узоқдан туриб бошқариш, назорат қилиш тизимлари, аварияларга қарши ҳимоя, алоқа ва хабар бериш тизимлари ишлаб чиқариш жараёнларининг ва технологик операцияларнинг ишончли ва бехатар олиб борилишини қабул қилинган технологик регламент ва мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ бажарилишини таъминлаши керак.
Ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ҳажми технологик лойиҳалаш меъёрлари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
Бошқариш тизимлари замонавий назорат, автоматика, ҳисоблаш техникаси ва ахборот воситалари билан жиҳозланиши керак.
Ҳисоблаш ва микропроцессор техника воситалари асосида ташкил этилган технологик жараёнларни автоматлашган бошқариш тизимлари амалдаги стандартлар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
Ишлаб чиқаришни автоматлаштиришда технологик ускунанинг белгиланган иш режими бузилганда ишлаб кетадиган технологик, огоҳлантириш ва авария сигнализацияси, блокировкалар ва ҳимоя тадбирлари кўзда тутилиши керак.
31. Бошқарув пультлари, постлари ва панеллари технологик лойиҳалаш меъёрларига биноан алоқа ва сигнализация воситалари билан жиҳозланади.
Ёруғлик ва товуш сигнализацияси тизими фойдаланувчи ходимларни техник қурилмаларнинг ишга тушганлиги, тўхтаганлиги ва белгиланган иш режими бузилганлиги тўғрисида огоҳлантирилишини таъминлаши керак.
32. Бошқарув хоналари, пультлар, постлар ва панеллар хизмат кўрсатиш учун қулай, хавфсиз, хизмат кўрсатилаётган техник қурилма яхши кўринадиган жойларда жойлашган бўлиши керак.
33. Юқори ҳароратли ҳудудда жойлашган бошқарув хоналари иссиқлик таъсиридан ҳимояланган бўлиши керак. Деразалар очилмаслиги ва иссиқликни қайтарувчи махсус ойналар ёки ойна пакетлари билан жиҳозланган бўлиши керак.
34. Бошқарув хоналари ёнғин хавфсизлиги талабларига мувофиқ ўт ўчириш воситалари билан жиҳозланиши керак.
35. Техник қурилмаларнинг бошқарув органлари ГОСТ 12.2.064-81 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунасининг бошқарув органлари. Умумий хавфсизлик талаблари»га ва бошқа амалдаги стандартлар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
Операторлар иш ўринларининг тузилиши ГОСТ 12.2.032-78 «ССБТ. Ўтириб ишлаш пайтида иш ўрни. Умумий эргономик талаб», ГОСТ 12.2.033-78 «ССБТ. Туриб ишлаш пайтида иш ўрни. Умумий эргономик талаб»ларда ишларни ўтириб ёки туриб бажарганда қўйиладиган умумий эргономик талабларига мувофиқ бўлиши керак.
36. Бир бирига зид бўлган операцияларга хизмат қилувчи бошқарув механизмлари иккала бошқарув тизими бир вақтнинг ўзида ишга тушмаслиги учун блокировкаланган бўлиши керак.
37. Битта операциянинг қўл ва педалли бошқарув тизимлари мавжуд бўлса, иккала бошқарув тизимини бир вақтнинг ўзида ишга тушмаслиги учун блокировка кўзда тутилган бўлиши керак.
38. Бошқарув шитлари, пультлари, постлари ва панелларида жойлашган назорат-ўлчаш асбобларининг бошқарув, сигнализация ва электр токи таъминоти схемаларида уларда электр ток кучланиши борлигини билдирувчи сигнализация бўлиши керак.
39. Узоқдан туриб бошқариладиган техник қурилмалар ўрнатилган жойида ҳам, ускунани бошқариш жойида ҳам технологик жараён параметрларини кўрсатувчи назорат-ўлчаш асбоблари билан жиҳозланган бўлиши керак.
41. Ўлчаш воситалари устидан назорат ва идоравий текширув амалдаги стандартларнинг талабларига мувофиқ бўлиши керак.
43. Назорат-ўлчаш асбоблари ва автоматизация (НЎА ва А) ҳамда бошқарув тизимлари эҳтиёжи учун бериладиган сиқилган ҳаво тармоқларида тизимларнинг бир соат мобайнида ишлашини таъминлайдиган буфер сиғимлар ўрнатилиши керак. Агар НЎА ва А ҳамда бошқарув тизимларини ҳаво билан таъминлаш ҳавонинг узлуксиз берилишини таъминловчи умумзавод қуруқ сиқилган ҳаво тармоғидан амалга оширилиши кўзда тутилган бўлса, буфер сиғимлар ўрнатилмайди.
НЎА ва А ҳамда бошқарув тизимлари эҳтиёжи учун бериладиган сиқилган ҳавонинг сифати амалдаги стандартларнинг талабларига мувофиқ бўлиши керак.
44. Бир-бири билан ўзаро боғлиқ ишлаб чиқариш участкалари ва техник қурилмалар икки томонлама баланд товушли ва телефон алоқаси билан жиҳозланган бўлиши керак.
45. Автоматик, ростлаш ва қўл режимларида ишлаши кўзда тутилган техник қурилмаларда уларнинг ушбу иш режимида юргизилишини билдирувчи сигнализация бўлиши керак.
46. Алоқа ва сигнализация воситалари ишлаб чиқариш ходимларининг энг юқори кўриш ва эшитиш имконияти бўлган жойларда ўрнатилади, шунингдек хизмат кўрсатиш учун қулай ва хавфсиз бўлиши керак.
47. Сигналларнинг маъноси ва сигнал берилганда ишлаб чиқариш ходимларининг ўзини тутиш қоидалари, шунингдек сигнал бериш ҳуқуқига эга шахслар рўйхати ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган ишлаб чиқариш йўриқномаларида кўрсатилган бўлиши керак.
48. Сигнал ва блокировка қурилмалари носоз бўлган техник қурилмалар, шунингдек барча турдаги технологик, рельсли ва рельссиз завод ички транспортидан фойдаланиш тақиқланади.
49. Асбоблар, автоматизация воситалари, сигнализация, узоқдан туриб бошқариш ва ҳимоя блокировка қурилмалари устидан уларнинг соз ҳолда ишлашини таъминловчи доимий назорат ўрнатилган бўлиши керак.
50. Бошқарув, назорат тизимлари ва сигнализация асбоблари ва элементларига хизмат кўрсатиш ва уларни таъмирлаш «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан техник фойдаланиш қоидалари» (2004 йил 9 июлда 1383-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 27-сон, 317-бет) ва «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (2004 йил 20 августда 1400-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 33-сон, 379-бет) талабларига биноан тайёргарликдан ўтган мутахассислар томонидан бажарилиши лозим.
51. Бошқарув, назорат тизимлари ва сигнализация асбоблари ва элементларини алмаштириш даврида технологик жараёнларни қўл режимида бажариш хавфсизлигини таъминловчи чора-тадбирлар кўзда тутилган бўлиши керак.
52. Аспирация тизимлари чанг-газ-ҳаво аралашмалари кўринишидаги хавфли ва зарарли моддалар (газ, буғ, чанг, аэрозоллар)ни улар ҳосил бўлган жойлардан чиқариб юборилишини ва ишлаб чиқариш бинолари иш ҳудуди ҳавосида бундай моддаларнинг миқдори ГОСТ 12.1.005-88 «ССБТ. Иш ҳудуди ҳавосига қўйиладиган умумий санитария-гигиена талаблари», СанҚМ 0046-95 «Иш ҳудуди ҳавосида зарарли моддаларнинг чегаравий рухсат берилган концентрацияси (ЧРБК)»ларда белгиланган чегаравий рухсат берилган концентрациялар (ЧРБК) даражасидан ошмаслигини таъминлаши керак.
53. Ишлаб чиқариш хоналарида аспирация тизимларини ўрнатмасдан ҳавони хавфли ва зарарли моддалар билан ифлослантириш манбалари бўлган техник қурилмалар ва технологик транспорт воситаларидан фойдаланиш тақиқланади.
54. Аспирация ускуналари техник қурилмалар ишга туширилгунга қадар юргизилиши, улар тўхтагандан кейин эса иш ҳудуди ҳавосида хавфли ва зарарли моддалар концентрацияси ЧРБКдан ортиқ ҳосил бўлишига йўл қўймайдиган вақт ўтгандан сўнг ўчирилиши керак.
55. Агар автоматик тарзда ишга тушадиган аспирация ускуналари бўлса, аспирация ускунаси яқинида бевосита қўшимча ишга тушириш қурилмалари кўзда тутилган бўлиши керак.
56. Агар иш ўрнида вентиляция тизими бехосдан (авария) ўчиб қолса ишлаб чиқариш жараёни (техник қурилма)ни тўхтатиш имкони бўлмаса ёки ишлаб чиқариш жараёни (техник қурилма) тўхтатилганда иш ҳудудига ЧРБКдан ортиқ миқдорда зарарли моддалар ажралиб чиқиши давом этса, автоматик тарзда ишга тушадиган захира вентиляторлар кўзда тутилган бўлиши керак.
57. Аспирация тизимлари герметик бўлиши керак. Аспирация тизимларининг герметиклиги мунтазам текширилиши, аниқланган нозичликлар бартараф этилиши керак.
Иш ўрнидаги сўриш қурилмалари конструкцияси ускунага хизмат кўрсатиш ва уни таъмирлаш ишларини қийинлаштирмаслиги керак.
59. Портлаш-ёнғин хавфи бўлган ишлаб чиқариш биноларида аспирация қилиниши зарур бўлган чанг-газ-ҳаво аралашмаларидаги портлаш-ёнғин хавфи бўлган моддаларнинг мавжудлиги ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқнома ва графикка биноан текширилиши керак. Бундай моддаларнинг максимал ажралиб чиқиш режимидаги концентрацияси аланга тарқалишининг қуйи концентрация чегарасининг 50% дан ошмаслиги керак.
Таркибида сув таъсирида портлашга хавфли ва заҳарли модда (газ)лар ажратадиган модда ва материаллар бўлган ҳавони намлаб тозалаш аппаратида тозалаш чанг-газ-ҳаво аралашмалари концентрацияси аланга тарқалиш қуйи концентрация чегарасининг 20% идан, заҳарли газлар учун эса — ЧРБКдан ортиқ ҳосил бўлмаса рухсат этилади.
60. Аспирация тизимининг чанг тутиш аппаратларидан чангни олиб ташлаш узлуксиз ёки ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган график бўйича вақти-вақти билан амалга оширилиши керак.
Чангни ташийдиган аспирация тизимининг коммуникацияларига ўтириб қолган чанг мунтазам равишда тозаланиши керак. Аспирация тизимларида портлаш-ёнғин ва ёнғин хавфи бўлган чангларнинг тўпланиб қолиши рухсат этилмайди.
61. Чанг-газ-ҳаво аралашмаларини портлаш-ёнғин ва ёнғин хавфи бўлган чанглардан тозалаш учун чангни тиндириш камераларидан фойдаланиш тақиқланади.
62. Чанг-газ-ҳаво аралашмаларини намлаб тозалаш аппаратларидан фойдаланилганда аппарат ва коммуникацияларни қийин ювиладиган чўкмалардан тозалаш ёки уларнинг ҳосил бўлишининг олдини олиш учун чора-тадбирлар кўзда тутилиши керак.
63. Ювиш учун суюқлик келиши тўхтаганда портлаш-ёнғин хавфи бўлган ишлаб чиқаришларнинг аспирация тизимлари, намлаб тозалаш аппаратлари ва ушбу тизимлар хизмат кўрсатаётган техник қурилмалар зудлик билан тўхтатилиши керак. Уларни тўхтатиш ва ишга тушириш технологик йўриқномаларнинг талабларига мувофиқ амалга оширилиши керак.
64. Аспирация тизимларининг иш самарадорлигини инструментал текшириш камида бир йилда бир марта, шунингдек ҳар гал капитал таъмир ёки реконструкция ишларидан кейин ўтказилиши керак. Тизимларни текшириш далолатномаларини ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаши керак.
65. Босими қолдиқ 0,001 МПа (вакуум) дан 320 МПа гача ва ишчи ҳарорати минус 196°С дан плюс 700°С гача бўлган газсимон, буғсимон ва суюқ муҳитларни ташиш учун мўлжалланган пўлат турғун технологик қувур ўтказгичларни лойиҳалаш, қуриш ва улардан фойдаланиш амалдаги технологик қувур ўтказгичларни ўрнатиш ва хавфсиз фойдаланиш қоидалари ҳамда қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига мувофиқ амалга оширилиши керак.
Махсус мақсадлар учун мўлжалланган технологик қувур ўтказгичларни лойиҳалаш, қуриш ва улардан фойдаланишда ташилаётган муҳитнинг физик-кимёвий хоссалари ва параметрлари ҳисобга олиниши керак.
Технологик қувур ўтказгичларни каналларда ўтказиш фақат амалдаги лойиҳалаш меъёрларида кўзда тутилган ҳолларда рухсат этилади.
67. Кислота, ишқор, бошқа агрессив моддалар учун қувур ўтказгичларни, шунингдек буғ қувурларини иш майдончалари, ўтиш йўллари ва иш ўринлари устидан ўтказишга рухсат этилмайди.
Технологик қувур ўтказгичларни маъмурий-хўжалик ва маиший хоналар, электр қурилмалари, НЎА ва А, вентиляция камералари ва иссиқлик пунктлари жойлашган хоналардан ўтказиш тақиқланади.
Дудбўронлар, боров (дудбўронни печь билан туташтирувчи қувур) ва бошқа шу каби қурилмалар орқали ҳар қандай қувур ўтказгични ўтказиш рухсат этилмайди.
68. Агрессив суюқликларни ташиш учун мўлжалланган қувур ўтказгичларнинг барча фланецли бирикмаларида ҳимоя қурилмалари (қопламалар, тарновлар ва ҳоказолар) бўлиши керак.
Одамлар ва транспорт ҳаракатланадиган жойлар (йўллар, ўтиш жойлари)да қопламалар ва тарновлар агрессив суюқликни хавфсиз жойга олиб борадиган қилиб ўрнатилиши керак.
69. Қувур ўтказгичларнинг бинога кириш жойида қулфли арматура, зарур ҳолларда — тартибга солувчи арматура ўрнатилиши керак.
70. Қувур ўтказгич арматураси фойдаланиш учун қулай ва хавфсиз жойларда ўрнатилиши керак. Узоқдан туриб бошқариладиган арматурани қўллаш зарурияти технологик жараён ва хавфсизликни таъминлаш шароитларига қараб белгиланади.
Технологик қувур ўтказгичларнинг қулфли қурилмалари рақамланган ва охирги ҳолатларни билдирувчи «Очиқ» — «Ёпиқ» кўрсаткичлари бўлиши керак. Қулфли қурилмаларнинг рақамлари ва коммуникация схемаларидаги бошқа белгилар технологик йўриқномалардаги рақам ва белгиларга тўғри келиши керак.
71. Портлаш ва ёнғин хавфи бўлган ёки заҳарли моддаларни ташиш учун мўлжалланган технологик қувур ўтказгичлар учун уларнинг бошланғич ва сўнгги нуқталарида уларни инерт газ ёки сув буғи билан пуфлаш, сув ёки махсус эритма билан ювиш учун арматура ва тиқинли штуцерлар кўзда тутилган бўлиши керак. Пуфлаш свечаларида пуфлаш самарадорлигини назорат қилиш учун арматурали намуна олиш қурилмаси бўлиши керак.
Инерт газ, буғ, сув ёки бошқа эритмалар қувур ўтказгичларга уларнинг ечиладиган участкалари ёки эластик шланглар ёрдамида берилиши (чиқарилиши) керак. Пуфлаш (ювиш) тугагандан сўнг ечиладиган участкалар ёки эластик шланглар ечиб олиниши, қулфли арматурага тиқин ўрнатилиши керак.
72. Босим остидаги қувур ўтказгичларда, шунингдек сийраклашиш остидаги портлаш ва ёнғин хавфи бўлган буғ ва газларни ташиш учун мўлжалланган қувур ўтказгичларда ҳар қандай турдаги таъмирлаш ишларини бажариш тақиқланади.
Таъмирлаш ишларига портлаш ва ёнғин хавфи бўлган ёки заҳарли моддалар тўлиқ чиқарилгандан (пуфлаш ёки ювиш ишларидан) сўнг ва муҳит текширилгандан кейин киришиш лозим.
Ёқилғи газларни ташиш учун мўлжалланган ва босим остида бўлган мавжуд қувур ўтказгичларга янги қувур ўтказгичларни кесиб улашни фақат ташқи қувур ўтказгич ва аппаратларда бажариш рухсат этилади.
73. Газ (сиқилган ҳаво) ёки суюқлик бериш учун мўлжалланган енг (шланг)ларни қўл асбобига ёки техник қурилма қувур ўтказгичига улаш ва ажратиш ишлари ушбу моддаларнинг берилиши тўхтатилгандан кейин ва босим туширилгач бажарилиши керак.
Енглар штуцер (ниппел)ларга уларнинг сирпаниб чиқиб кетишига йўл қўймайдиган махсус қисқичлар ёрдамида маҳкамланиши керак. Бу мақсадда сим ва қўлбола қисқичлардан фойдаланиш рухсат этилмайди.
Босим остидаги газ, суюқлик, буғ узатишда ишлатиладиган шланглар (шу жумладан хорижий)ни қўллаш шартлари амалдаги стандартлар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
74. Технологик аппаратлардан портлаш ва ёнғин хавфи бўлган моддалар чиқариладиган қувур ўтказгичларда оловдан тўсувчи мосламалар ўрнатилиши керак.
75. Хавф туғдирувчи ҳаракатланадиган қисмларга эга барча техник қурилмалар ГОСТ 12.2.062-81 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунаси. Ҳимоя тўсиқлари» ва тегишли амалдаги стандартлар талабларига биноан тўсилган бўлиши керак. Истисно сифатида функционал вазифасига кўра тўсиш рухсат этилмайдиган, шунингдек 2,5 м дан ортиқ баландликда жойлашган ва хавф туғдирмайдиган ҳаракатланувчи қисмлар ҳисобланади.
Тўсиқлар техник қурилма билан бир комплектда етказиб берилиши ёки лойиҳада кўзда тутилган бўлиши керак.
Ҳаракатланувчи қисмлар тўсиғи турғун бўлиши керак. Агар техник ёки технологик сабабларга кўра турғун тўсиқ ўрнатишнинг имкони бўлмаса, ечиладиган ҳимоя ва тўсиқ конструкциялардан фойдаланиш рухсат этилади.
Тўсиқлар яхлит металл ёки тўрсимон кўринишда ясалади. Тўрсимон тўсиқ катакларининг ўлчами кўпи билан 20 х 20 мм бўлиши керак.
Агар техник қурилмаларнинг ижро органлари инсонлар учун хавф туғдирса ва тўсиш имкони бўлмаса, техник қурилмани ишга туширилганлиги тўғрисида огоҳлантирувчи сигнализация ва уни тўхтатиш ҳамда электр энергия манбаларидан узиш воситалари кўзда тутилиши керак.
76. Техник қурилмаларнинг ичига жойлаштирилмаган контрюклар юқорида кўрсатилгандай тўсилиши ёки одамларнинг хавфли ҳудудга киришига йўл қўймайдиган ёпиқ йўналтирувчи қурилмалар (қудуқлар, қувурлар, шахталар)да жойлаштирилиши керак.
Тишли, тасмали ва занжирли узатмаларда, уларнинг жойлашиш баландлиги ва ҳаракат тезлигидан қатъий назар, ечиладиган яхлит тўсиқ бўлиши керак.
77. Ечиладиган, кўтариладиган ва суриладиган тўсиқлар, шунингдек улардаги қопқоқ ва шитлар уларнинг бехосдан очилиши ёки ечилишига йўл қўймайдиган қурилмалар (қулфлар, электр қулфлар, махсус асбоблар билан очиш ва ҳоказолар) билан жиҳозланиши, зарур ҳолларда тўсиқ очилганда ёки ечилганда иш жараёнининг тўхташини таъминловчи блокировкага эга бўлиши керак.
78. Техник қурилмалардаги тўсиқларнинг созлиги ҳар сменада текширилиши керак. Аниқланган носозликлар зудлик билан бартараф этилиши керак.
79. Техник қурилмалар ишлаётган пайтда ҳаракатланувчи қисмлари ва тўсиқларни таъмирлаш, қўлда тозалаш ёки маҳкамлаш тақиқланади.
80. Тўсиқни таъмирлаш учун ечиб олиш фақат техник қурилма тўлиқ тўхтагандан кейин рухсат этилади. Таъмирлаш, кўрик, тозалаш ишларидан кейин ишга тушириш тўсиқлар ўз жойига ўрнатилгандан сўнг ва унинг барча қисмлари маҳкамлангандан кейин рухсат этилади.
81. Ишлаб чиқариш бинолари ва иншоотларида қўлланиладиган майдончалар, зиналар ва уларнинг тўсиқларини ўрнатиш мазкур Қоидалар, амалдаги стандартлар, қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
82. Хона поли сатҳи (режавий белги)дан 2,0 м ва ундан ортиқ баландликда жойлашган ёрдамчи ускуналар, қувур ўтказгич арматураси, иситиш ва вентиляция агрегатларига хизмат кўрсатиш учун доимий майдончалар ва уларга зиналар кўзда тутилиши керак.
Юқорида кўрсатилган узоқдан туриб бошқариладиган қурилмаларга хизмат кўрсатиш ва уларни таъмирлаш учун кўчма майдончалар, зиналар, вишкалар ёки осма кажавалар кўзда тутилиши мумкин.
83. Ўтиш кўприкчалари, зиналар ва пол сатҳидан 0,6 м ва ундан баландроқда жойлашган майдончаларда пастки ён тарафларида, баландлиги 0,14 м яхлит ён қоплама ўрнатилган баландлиги 1,0 м тўсиқлар (панжаралар) бўлиши керак.
Ишлаб чиқариш биноларининг устёпмаларидаги ўра оғизлари, люклар, қудуқлар, каналлар ва туйнуклар қопқоқлар билан бекитилган ёки бутун юзаси бўйлаб пол сатҳи бараварида ётқизилган мустаҳкам тўшама билан ёпилган бўлиши керак. Агар иш шароитига кўра бу ўра оғизлар, каналлар ва туйнуклар очиқ бўлиши талаб этилса, уларда юқорида кўрсатилган тўсиқлар бўлиши керак.
84. Ўра оғизлари ва қудуқлардан фойдаланиш учун вертикал зиналар ёки баландлик бўйича бир-биридан 0,3 м масофада скобалар ўрнатиш рухсат этилади.
85. Резервуарлар (доимий идишлар)нинг устида жойлашган люклар, қувур ўтказгич арматураси, ўлчаш ва бошқа қурилмаларга хизмат кўрсатиш учун тўсиқли майдонча ва зиналар қурилган бўлиши керак. Идишларни кўрикдан ўтказиш ва таъмирлаш учун кажава ва бошқа мосламалар ишлатилиши мумкин.
87. Бинодан ташқарида жойлашган майдонча ва зиналар қиш пайтида қор ва муздан тозаланиши, муз қоплаганда эса қум ёки майда шлак сепилиши керак.
88. Шихта материаллари ва концентратлар (кейинги ўринларда — материаллар)ни пишириш учун мўлжалланган печларнинг корпуслари, газ мўрилари, утилизация қозонхоналари ва бошқа технологик ускуналарнинг конструкциялари, шунингдек улар бир-бири билан ёки бошқа ускуналар билан уланган жойлар герметикланган бўлиши керак.
89. Иш ҳудуди ҳавосига газ ва чанглар чиқариши мумкин бўлган пишган материалларни печдан тушириш ва печга юклаш узеллари техник қурилмалар билан блокировка қилинган панажойлар ва аспирация воситалари билан жиҳозланиши керак.
90. Печдаги ишчи ва кузатиш ойналари, шунингдек бошқа технологик туйнуклар эшикчалар (қопқоқлар) билан зич ёпилиши ёки иссиқ ўтказмайдиган материаллар билан бекитилган бўлиши керак.
Туйнукча-қопқоқчаларнинг конструкцияси уларнинг ўз-ўзидан очилиб кетиши ва иссиқ газ, чангнинг чиқишига йўл қўймаслиги керак.
91. Печни қиздириш учун ишлатиладиган горелка ва форсункаларнинг конструкцияси печь ишга тушгандан кейин уларни тез ва хавфсиз чиқариб олинишини таъминлаши керак.
92. Материалларни қайнаш қатламда пишириш печининг гумбази ва газ мўриси туйнугининг юқори чеккаси орқали ўтувчи горизонтал текислик орасида ҳосил бўлган бўшлиқ печь ҳажмининг 10% ни ташкил этса, гумбазда портлаш клапанлари бўлиши керак.
93. Печга материалларни етказиб бериш қурилмасининг конструкцияси материал сарфини автоматик тарзда тартибга солиб, узлуксиз ёки вақти-вақти билан етказиб берилишини таъминлаши керак.
95. Пишган материал ва чангни чиқариш учун мўлжалланган туйнукчаларни, шунингдек боров ва газ мўриларини тозалаш ишлари механизациялашган бўлиши керак. Туйнукчалар тўлиб қолганда уларни пастдан ковлаш тақиқланади.
96. Тушириб олинган пишган материални ташиш ва уни совутиш ишлари чанг ва газ чиқишига йўл қўймайдиган қурилмаларда амалга оширилиши керак.
97. Газ мўрисининг печдан совутиш аппаратигача бўлган участкасининг ва аппаратнинг конструкцияси чанг ўтириб қолишига йўл қўймаслиги ҳамда боров ва газ мўрисини кўрикдан ўтказиш ва тозалаш учун дарча ва майдончалар кўзда тутилган бўлиши керак.
98. Чанг йиғгичлар юкни бўшатиш пайтида чанг ҳосил бўлишига йўл қўймайдиган затворлар ва бошқа қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши керак.
Кўрсаткичлари печь ишлашини автоматик ёки қўлда бошқарилишини белгиловчи назорат-ўлчаш асбоблари алоҳида хонада жойлашган умумий бошқарув пультига чиқарилган бўлиши керак.
100. Печнинг бошқарув тизимида печь авария туфайли тўхтаганлигини огоҳлантирувчи ёруғлик ва товуш сигнализацияси ва технологик ускуна тўхтаганда печнинг ишлашига йўл қўймайдиган блокировка кўзда тутилган бўлиши керак.
101. Печь туби, юклаш ва юкни тушириш узеллари, боров, газ мўрилари ва чангни тутувчи қурилмаларни кўздан кечириш, шунингдек печни таъмирлаш пайтида уларни ёритиш учун 12 В кучланишдаги электр тармоғи ва кўчма ёритқичларни улаш учун розеткалар кўзда тутилган бўлиши керак.
102. Материалларни пишириш учун мўлжалланган печларни ишга тушириш ва тўхтатиш технологик йўриқнома талабларига мувофиқ бажарилиши керак.
103. Қолдиқ сийраклашуви ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномада кўрсатилган миқдордан кам бўлган печлардан фойдаланиш тақиқланади.
104. Ишлаб чиқариш биноларида печларни ёқиш учун кўпи билан бир суткалик эҳтиёжга етарли миқдорда мазут захирасини сақлаш рухсат этилади. Кўрсатилган мақсадлар учун мазут сақланадиган жой ёнғин назорати органлари билан келишилган бўлиши керак.
105. Конвейер транспортини ўрнатиш ва жойлаштириш лойиҳага, мазкур Қоидалар ва ГОСТ 12.2.022-80 «ССБТ. Конвейерлар. Умумий хавфсизлик талаблари», ГОСТ 12.2.003-91 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунаси. Умумий хавфсизлик талаблари»га мувофиқ бўлиши лозим.
Конвейерларнинг конструкцияси ташилаётган буюм ва материалларнинг тушиб кетишига йўл қўймаслиги ва уларда мазкур Қоидаларнинг 7-параграфи талабларини ҳисобга олган ҳолда тўсиқлар ва блокировкалар кўзда тутилган бўлиши керак.
Ҳаракатланадиган ва айланадиган қисмлари (тасма, барабан, роликлар) ташиладиган материал остида қолган конвейерларни юргизиш ва фойдаланиш тақиқланади.
106. Конвейер транспортидан фойдаланишга мазкур Қоидаларнинг I-боби талабларига мувофиқ тайёрланган фойдаланувчи ва таъмирловчи ходимлар қўйилади.
107. Конвейерлар ишлаётганда ҳаракатланадиган қисмларга хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишларини бажариш, конвейер тасмасини тортиш ва тўғрилаш ҳамда унинг бирор қисмини қўлда тозалаш тақиқланади.
108. Кукунсимон чангийдиган материаллар, шунингдек ўзидан буғ ва газ чиқарадиган, ёки юқори ҳароратли материаллар ташиладиган конвейерлар материалларнинг физик-кимёвий хоссалари ва конвейер конструкциясига қараб чанг босиш, вентиляция ёки аспирация ва иссиқликдан ҳимоялаш тизимлари билан жиҳозланиши керак. Нам материаллар ташиладиган конвейерлар материал сачраши эҳтимоли бўлган жойларда қоплама (шит)лар билан бекитилиши керак.
109. Одамлар ва транспорт воситалари мунтазам ўтиб турадиган жойларда конвейер трассаси остида конвейердан тушадиган материал ва буюмларни тутиб қолувчи яхлит ҳимоя тўсиғи ўрнатилиши керак.
110. Қия галереяда жойлашган конвейернинг ишчи қисми қиялик бурчаги 6° ва ундан ортиқ бўлганда ўтиш жойи томонидан тўсилиши керак. Қиялик бурчаги 6 — 12° бўлганда конвейерлар трассаси бўйлаб ўтиш жойи кенглигида кўндаланг поғоначали тўшамалар, қиялик бурчаги 12° дан ортиқ бўлганда эса зиналар ўрнатилган бўлиши керак.
111. Агар конвейернинг иш ҳолатида бўлмаган қисми пол сатҳидан 0,7 м ва ундан ортиқ баландликда жойлашган бўлса, конвейернинг пастки қисми бўйлаб ўтиш жойлари кўзда тутилмаган жойларда конвейернинг иккала томонига унинг остидан ўтишга йўл қўймайдиган тўсиқлар ўрнатилиши керак.
Узунлиги 20,0 м дан ортиқ бўлган конвейерларнинг зарур жойларда устидан ўтиш кўприкчалари ёки остидан ўтиш жойлари ўрнатилиши керак.
112. Конвейерларнинг юритиш, тортиш ва буриш барабанлари, тортиш қурилмалари, уларнинг арқонлари ва блоклари, тасмали, червякли, муфтали ва бошқа узатмалари тўсилган бўлиши керак.
113. Тортиш қурилмаларининг юклари тўсилган бўлиши керак. Конвейер ишлаётган пайтда тўсилган ҳудудга киришга йўл қўйилмаслиги керак.
114. Конвейер конструкциясида конвейернинг вақти-вақти билан текшириш талаб этиладиган элементларига, блокларига ва назорат қурилмаларига, шунингдек тартибга солиш ва мойлаш қурилмаларига тўсиқни ечмасдан яқинлашиш имконияти кўзда тутилган бўлиши керак.
115. Тасмаларнинг барабанлар устидан ўтадиган қисмлари конвейернинг узунлиги бўйича барабан радиуси ўқидан диаметри 1,0 м гача бўлган барабанлар учун камида 1,0 м плюс барабан радиуси ва диаметри 1,0 м дан ортиқ барабанлар учун камида 1,5 м плюс барабан радиуси масофада тўсилган бўлиши керак.
116. Тортиш қурилмалари ва юритма механизмлари барабанларининг тўсиқларидаги блокировкалар тўсиқ ечилганда конвейернинг ишга тушишига йўл қўймаслиги керак.
117. Тасманинг орқага ҳаракатланишини олдини олиш учун қиялик бурчаги 6° ва ундан ортиқ бўлган тасмали конвейерларнинг юритмалари автоматик тормоз қурилмалари билан жиҳозланган бўлиши керак.
Конвейерларнинг қиялик бурчаги 10° дан ортиқ бўлганда тасмали конвейерларнинг юк кўтариш қисми тасма узилганда уни тутиб қолувчи махсус қурилмалар (тутқичлар) билан жиҳозланган бўлиши, шунингдек резина-мато тасмаларнинг бутлиги вақти-вақти билан визуал назорат қилиниши керак. Назорат конвейерни тўхтатиб ва тасмадан юкни тушириб ўтказилади.
а) тасманинг барабанлар ва роликли таянчлар четидан чиқиб кетишининг олдини олувчи марказлаш қурилмалари;
б) тасма узилганда ёки у ўрнидан жилмай қолганда, шунингдек юк тушириладиган воронка ва тарновлар тўлиб қолганда конвейер юритмасини тўхтатиш қурилмалари;
в) асосий ўтиш жойлари томонидан конвейернинг бутун узунлигида унинг ҳар қандай нуқтасидан юритмани авария вазиятида тўхташини таъминловчи қурилмалар. Бунда механизмлардаги блокировка ва авария вазиятида тўхтатиш қурилмаларидан ишга тушириш аппарати сифатида фойдаланиш тақиқланади;
г) тасма ва барабанларни ёпишиб қолган материаллардан механик тозалаш қурилмалари; бундай қурилмаларни тартибга солиш органлари хавфсиз жойда жойлашган бўлиши керак;
д) зарур ҳолларда юкни қайта ортиш пунктларида металл қўшимчаларни ажратиб олиш учун магнитли металл тутқичлар (электр магнит сепараторлар).
119. Битта технологик линиядаги бошқа техник қурилмалар билан биргаликда кетма-кет материал ташиётган бир нечта конвейер бир вақтда ишлаётганда уларнинг электр юритмалари блокировка қилинган бўлиши керак. Бунда:
а) техник қурилмаларни ишга тушириш ва тўхтатиш технологик йўриқномада белгиланган тартибда амалга оширилиши керак;
б) технологик линия бўйича техник қурилмалардан бири бехосдан тўхтаб қолганда орқадаги бошқа техник қурилмалар автоматик тарзда тўхтатилиши, олдинги конвейерлар эса улардаги материал тўлиқ туширилгунга қадар ишни давом эттириши керак;
в) конвейер ёки техник қурилмани бошқарув пультидан узоқдан туриб ишга туширилишининг олдини олувчи маҳаллий блокировка ўрнатилиши керак;
г) магнит тутқичлар билан жиҳозланган конвейерларда металл тутқич ўчирилган ҳолда конвейернинг ишга туширилишига йўл қўймайдиган блокировкалар бўлиши керак.
120. Иш пайтида тасмали конвейерлар остига тушган материални йиғиштириб олиш механизациялаштирилган бўлиши керак. Материални қўлда йиғиштириб олиш фақат конвейер тўхтаганда ва бирка тизими талабларига риоя қилинган ҳолда рухсат этилади. Бунда конвейернинг ишга тушириш аппаратлари материални йиғиштириш, кўздан кечириш ва бошқа ишларни бажариш чоғида конвейернинг ишга тушишига йўл қўймайдиган қурилма билан жиҳозланган бўлиши керак.
121. Конвейер тасмаси жойидан жилмай қолганда, барабанлар ва тасма тозалангандан сўнг тортиш қурилмалари ёрдамида тасмани тортиб бартараф этилиши керак. Ушбу ҳолатни бартараф этиш мақсадида канифоль ва бошқа материаллар сепиш тақиқланади.
122. Тасманинг ёниб кетишининг олдини олиш учун конвейерларнинг юргизиш станцияларида юритмага блокировкаланган иссиқлик датчиклари ўрнатилган бўлиши керак.
123. Ҳаракатланадиган (реверсив) конвейерларнинг ҳаракат ҳудуди бутун узунлиги ва кенглиги бўйича баландлиги пол сатҳидан камида 1,2 м бўлган яхлит ёки тўрсимон тўсиқлар билан тўсилган бўлиши керак. Тўсиқларда одамларнинг ўтиши учун эшиклар ўрнатилган бўлиши керак. Эшиклар конвейер юритмаси билан блокировка қилинган бўлиши керак.
Ҳаракатланадиган конвейерларнинг максимал юриши иккала томондан охирги улаб-узгичлар ва турғун тиргаклар билан жиҳозланган бўлиши керак.
124. Ҳаракатланадиган юк ортиш ва тушириш қурилмалари (тележкалар) бўлган конвейерларнинг трассаларида охирги улаб-узгичлар ҳамда юк ортиш ва тушириш қурилмаларининг ҳаракатини чекловчи тиргаклар ўрнатилган бўлиши керак.
Юкни автоматик тарзда ағдарадиган тележкалар ва ҳаракатланадиган конвейерларнинг электр двигателларига электр токи осма шлангли кабеллар орқали берилиши керак. Бу двигателларга электр токини троллей симлар орқали бериш рухсат этилади. Уларнинг осилиш баландлиги лойиҳада белгиланиши керак.
125. Ҳаракатланадиган юк тушириш тележкалари ва ҳаракатланадиган конвейерларнинг электр двигателларига кучланиш узатувчи электр кабеллар улардан ишончли фойдаланишни таъминлайдиган ва ўтиш жойларини тўсиб қолмайдиган ҳолатда ўрнатилиши керак. Кабеллар иссиқлик таъсири ва механик шикастланишлардан ҳимояланган бўлиши керак.
126. Юк тушириш тележкалари уларнинг ўз-ўзидан юриб кетишига йўл қўймайдиган қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши керак.
127. Юк тушириш тележкалари, ҳаракатланадиган конвейерлар ва таъминловчиларнинг рельсли йўллари ва ғилдиракларининг ўрнатилиши ва ҳолати уларнинг рельсдан чиқиб кетишига йўл қўймаслиги керак.
Юкни ўзи туширадиган тележкалар, ҳаракатланадиган конвейерлар ва таъминловчиларнинг ғилдиракларида тўсик (шитлар) бўлиши керак. Тўсиқ ва рельс орасидаги тирқиш 10 мм дан ошмаслиги керак.
128. Қия пластинкали конвейерларнинг юритмалари занжир узилганда механизм орқага юриб кетишига йўл қўймайдиган автоматик тормоз қурилмалари билан жиҳозланган бўлиши керак.
Занжирли конвейерларнинг қия участкалари занжир узилганда уни тутувчи қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши керак.
129. Шнекли конвейерларнинг тарновлари (новлари) ечиш ва ўрнатиш қулайлиги учун ечиб олинувчи зич ёпиладиган даста (илгак)ли металл қопқоқлар билан бекитилган бўлиши керак. Туйнукларни бекитувчи шиберлар хизмат кўрсатиш учун қулай ва хавфсиз жойларда жойлашган бўлиши керак. Конвейер ишлаётган пайтда тарновнинг қопқоғини олиш, унинг устига чиқиш, шунингдек материал билан таъминловчи ва туширувчи туйнукларни тозалаш тақиқланади.
Шнекли конвейерлар механизмларининг ишчи органларини назорат қилиш учун қопламаларда зич ёпиладиган қопқоқли кузатиш дарчалари (люкчалар) кўзда тутилиши керак.
130. Шнек қопламаларининг қопқоқлари (махсус кузатиш дарчалари ва люкчалардан ташқари) шнеклар ишлаётганда уларнинг айланадиган қисмларига тегишга йўл қўймайдиган блокировка билан жиҳозланган бўлиши керак.
131. Шнек ишлаётганда ташилаётган материалдан намуна олиш учун автоматик намуна олиш мосламалари кўзда тутилган бўлиши керак. Қўлда намуна олиш фақат конвейер тўхтаганда амалга оширилиши мумкин.
132. Қуруқ чангийдиган маҳсулотлар ташиладиган элеваторлар бутун узунлиги бўйича зич қопламалар билан бекитилиши лозим. Юкни ортиш ва тушириш жойлари зич панажойлар билан жиҳозланган бўлиши керак.
Элеваторлар механизмларининг ишчи органларини назорат қилиш учун қопламаларда зич ёпиладиган қопқоқли кузатиш дарчалари (люкчалар) кўзда тутилиши керак. Кузатиш дарчалари ўртасидаги масофа — кўпи билан 4,0 м.
133. Элеваторни кузатиш дарчалари қопқоқларида элеватор юритмаси билан автоматлашган блокировка бўлиб, қопқоқ очиқ бўлса, элеваторни юргизилишига йўл қўймаслиги керак.
134. Элеватор қопламалари унинг тебранишининг олдини олиш учун баландлиги бўйича устёпмаларга ҳаракатчан маҳкамланган бўлиши керак.
135. Элеватор каллагининг хизмат кўрсатиш майдончасидан бино шипи (устёпмаси) гача масофа камида 1,8 м бўлиши керак.
136. Тортиш қурилмасига хизмат кўрсатиш учун элеватор бошмоқлари атрофида кенглиги уч томондан камида 1,0 м, тўртинчи томондан эса камида 0,8 м бўлган ишчи майдонча кўзда тутилиши керак.
Элеватор бошмоғи пол сатҳидан пастда (ўрада) жойлашган бўлса, ўра деворидан элеватор кожухигача масофа уч томондан камида 1,2 м, тўртинчи томондан эса камида 0,8 м бўлиши керак. Ўрага тушиш учун зина қурилган бўлиши керак. Ўра люкли яхлит қоплама билан ёпилиши керак.
137. Элеватор занжири (тасмаси) тортилишини тартибга солиш механизми пол (майдонча) сатҳидан 0,7 — 1,2 м масофада жойлашган бўлиши керак.
138. Барча элеваторлар ковшли занжир (тасма)нинг орқага ҳаракатланишига йўл қўймайдиган тормоз қурилмалари ва занжир (тасма) узилганлигини билдирувчи сигнал қурилмалари билан жиҳозланиши керак.
139. Элеваторда бошмоқ жойлашган жойда ҳам элеватор каллагида ҳам, авария вазияти учун узиб-улагичлар бўлиши керак. Элеватор битта жойдан юргизилиши керак.
140. Авариядан бошқа ҳолларда ковшли элеватор юритмасини тўхтатиш, фақат юклаш қурилмаси токдан узилгандан кейин ва барча ковшлар юкдан бўшатилгач, амалга оширилиши керак.
Элеваторни тоқдан узиш қурилмаси юклаш механизмининг ишга тушириш қурилмаси билан блокировка қилинган бўлиши керак.
142. Пол сатҳи (режавий белги)дан камида 2,0 м баландликда жойлашган занжирли осма конвейернинг юргизиш ва бурилиш блоклари занжир блокка ҳаракатланиши томондан маҳкам қотирилган тўсиқлар билан жиҳозланиши керак.
143. Занжирли осма конвейерларнинг тутгич конструкцияси юк ташилаётганда унинг тушиб кетишига йўл қўймаслиги керак.
144. Монорельсли конвейер занжир узилганда электр двигателни ўчириб қўядиган блокировка ва занжирни тутиб қолувчи қурилма билан жиҳозланган бўлиши керак. Монорельслар автоматик ҳаракат чекловчи қурилмалар билан жиҳозланиши керак.
145. Пневматик ва вибрацион транспортнинг юкни ташиш ва тушириш қурилмалари герметик бўлиши ва чангни тутувчи қурилмалар билан жиҳозланиши керак.
Портлаш-ёнғин хавфи бўлган моддалар ва материалларни ташиш тизими коммуникацияларида портлаш хавфи бўлган муҳитнинг юзага келишига йўл қўймаслик керак.
147. Пневматик транспорт тизимини фойдаланишга туширишдан олдин ишчи босим остида унинг жипслиги текширилиши керак.
148. Корхона қарамоғидаги иншоотлар, темир йўллар, ҳаракатланадиган состав, алоқа воситалари, сигнализация ва блокировкаларни ўрнатиш ва улардан фойдаланиш, шунингдек ҳаракатни ташкил этиш ва юк ортиш-тушириш ишларини бажариш ҚМҚ 2.09.03-02 «Саноат корхоналарининг иншоотлари», Ўзбекистон Республикасининг «Темир йўллардан техник фойдаланиш қоидалари», «Темир йўлларда сигнализация бўйича йўриқнома», «Темир йўлларда поездлар ҳаракати ва маневр ишлари бўйича йўриқнома», «Темир йўл транспортида юк ортиш-тушириш ишларида техник хавфсизлиги ва ишлаб чиқариш санитарияси қоидалари» талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
149. Темир йўл транспортининг ҳаракатланувчи таркибини ташкилот ҳудудидаги суюқликни ортиш-тушириш йўлларида, одамлар ва транспорт воситалари кесиб ўтадиган жойларда, стрелкаларда ва манёврлаш жойларида ҳаракатланиш тезлиги мазкур Қоидаларнинг 148-бандида кўрсатилган қоида ва йўриқномаларга мувофиқ белгиланади.
150. Суюқ шлак ва металл солинган идиш (чаша) ва ковшларни ташиш учун мўлжалланган локомотивлар автоулагич билан жиҳозланган бўлиши керак. Шлак ёки металлни бўшатишдан олдин локомотивлар ажратилган ва хавфсиз масофага, лекин камида 15 м четга чиқарилган бўлиши керак.
Агар локомотив ва шлаковоз ўртасида пана қилувчи темир йўл платформаси бўлса, локомотивни шлаковоздан ажратмай шлакни бўшатиш рухсат этилади.
151. Шлаковозлар идишни электр юритмали ва узоқдан туриб бошқариладиган айлантириб тўкиш (буриш) механизмлари билан жиҳозланган бўлиши керак. Идишни айлантириб тўкиш механизми идишнинг ўз-ўзидан айланишига йўл қўймаслиги керак.
152. Шлак ташиладиган тележканинг рамаси тутқичлар билан жиҳозланган бўлиши, шлакни бўшатишдан олдин шлак ташиладиган тележка улар ёрдамида рельсларга маҳкамланиши керак.
153. Шлак отваллари ва грануляция қурилмалари шлак солинадиган идишларда қотиб қолган шлак қатламларини кўчириш учун мўлжалланган мосламалар билан жиҳозланган бўлиши керак. Бундай мосламалар бошқарув пультидан узоқдан туриб бошқарилиши керак.
155. Шлак отвалларида, шлак бўшатиладиган жой яқинида бирор иш бажариш тақиқланади. Идишдан шлак бўшатилаётганда хизмат кўрсатувчи ходимлар технологик йўриқномада кўрсатилган хавфсиз масофада туришлари керак.
156. Суюқ металл, шлак, колошка чанги, агломерат, қотишмалар ва бошқа материалларни ташиш ишлари ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ белгиланган йўналишлар бўйлаб бажарилиши керак.
157. Кукунсимон ва сочилувчан материаллар махсус темир йўл вагонларида, автомашиналарда ёки контейнерларда ташилиши керак.
158. Чангни тиндириш қурилмаларидан чиққан чанг ушбу мақсадлар учун махсус мослаштирилган идишларда ёки пневмогидротранспорт тизимлари ёрдамида ташилиши керак. Чангни тиндириш қурилмаларидан чангни тушириб олиш усули чангнинг чиқиши ва тарқалишига йўл қўймаслиги керак.
160. узоқдан туриб бошқариладиган узатиш тележкалари ҳаракатланганда ишлаб кетадиган товуш сигнализацияси, шунингдек тормоз қурилмалари, охирги узиб-улагичлар, қулф-калит, платформага кўтарилиш учун зиналар билан жиҳозланган бўлиши керак. Тележкаларнинг ғилдиракларида тўсиқ (шитка) бўлиши керак. Тўсиқ ва рельс орасидаги тирқиш 10 мм дан ошмаслиги керак.
161. Ағдариладиган кузовли вагонеткаларда юк ташиш пайтида кузовни ишончли маҳкамлайдиган ва юк туширилганда уни тескари томонга ағдарилишининг олдини олувчи мосламалар бўлиши керак.
162. Цехларда транспорт йўлакларини қураётганда ишлаб чиқариш ходимлари учун кенглиги камида 1,2 м бўлган бемалол ўтиш жойи кўзда тутилиши керак. Ўтиш жойи қатнов қисмидан баландлиги камида 1,0 м бўлган барьер билан тўсилган бўлиши керак.
163. Металлургия саноати ташкилотида автомобиль транспортидан фойдаланиш амалдаги йўл ҳаракати хавфсизлиги қоидалари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
164. Ташкилотда фойдаланилаётган ва ЎзР ИИВ органларида рўйхатдан ўтказилмайдиган рельссиз транспорт воситалари ташкилотнинг ўзида рўйхатдан ўтказилиши керак.
165. Рельссиз транспорт (электрокарлар, автокарлар, электр юклагичлар ва ҳоказолар)нинг механизациялашган тележкалари тормозлар, товуш сигнализацияси, ёритиш асбоблари ва улардан бегоналар фойдаланишига йўл қўймайдиган блок-қулфлар билан жиҳозланган бўлиши керак.
166. Механизациялашган тележкаларда ташиладиган юклар юк платформасига ишончли маҳкамланган бўлиши ва унинг габаритларидан платформанинг учдан бир қисмидан ортиқ чиқиб турмаслиги керак. Юклагич ҳаракатланаётган пайтда юкни кўтариш, тушириш ва қийшайтириш, шунингдек юкни 1,0 м дан ортиқ баландга кўтариб ташиш тақиқланади. Электрокарлар ёки электр юклагичларнинг платформаларида одам ташиш тақиқланади.
167. Рельссиз транспортнинг механизациялашган тележкаларидан фойдаланиш ва уларни таъмирлаш ишлари ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
168. Аккумуляторларни зарядлаш ишлари «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (2004 йил 20 августда 1400-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 33-сон, 379-бет) талабларига жавоб берадиган биноларда бажарилиши керак.
169. Портлаш-ёнғин хавфи бўлган ишлаб чиқаришлар жойлашган биноларда портлаш хавфсизлигини ҳисобга олмай ясалган механизациялашган тележкалардан фойдаланиш тақиқланади.
170. Ҳаво юбориш-тортиш вентиляцияси билан жиҳозланмаган биноларда чиқинди газ нейтрализаторлари билан жиҳозланмаган ички ёнув двигателли транспорт воситаларидан фойдаланиш тақиқланади.
171. Механизациялашган тележка платформасининг кўринарли жойида унинг рақами ва юк кўтарувчанлиги ёзиб қўйилган бўлиши керак.
172. Аккумуляторлардаги кучланиш 80 В ва ундан юқори бўлган кўчма электр транспорт воситаларидан тегишли электр-ҳимоя воситалари (диэлектрик қўлқоплар ва гиламчалар)сиз фойдаланиш тақиқланади.
173. «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси органлари томонидан рўйхатдан ўтказилмайдиган техник юк кўтариш қурилмалари (машина ва механизмлар) ташкилотнинг ўзида рўйхатдан ўтказилиши керак.
174. Газли ёки чангли шароитда ишлайдиган юк кўтариш кранларининг кабиналари герметик бўлиши ва тоза ҳаво билан таъминланиши керак. Очиқ майдончаларда ишлайдиган кранларнинг кабиналари иситиш қурилмаси билан жиҳозланган бўлиши керак.
175. Ковшлар, шлак идишлари, мульдлар ва бошқа технологик таралардан, шунингдек умумий мақсадлар учун мўлжалланган транспорт контейнеридан фойдаланиш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномалар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
176. Ковш цапфаларининг барча ўлчамлардаги едирилиши унинг дастлабки ўлчамларининг 10% дан ошмаслиги керак. Ковш цапфалари камида бир йилда бир марта бузмайдиган назорат усули билан текширилиши керак. Текширув натижалари далолатнома билан расмийлаштирилиши керак.
178. Контейнерлардаги материаллар музини тушириш махсус камераларда ёки қурилмаларда ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
179. Чангийдиган кукунсимон материалларни силосларга, бункерларга юклаш ва уларни тушириш ишлари герметик транспорт қурилмалари ёрдамида бажарилиши керак.
Чангийдиган материал грейфер кран ёрдамида ортиладиган (тушириладиган) бино умумий алмашув вентиляцияси билан жиҳозланган бўлиши керак.
180. Очиқ омборхоналарда штабелларда сақланадиган сочилувчан материаллар (кўмир, руда, кокс, қум ва ҳоказо) табиий қиялик бурчагига мос нишабликдаги қия ҳолатда жойлаштирилиши керак.
Сочилувчан материалларни штабел тагидан ўйиб олиш, ишлаб чиқариш ходимларининг эса қиялиқда туриши тақиқланади.
181. Материаллар очиқ ҳолда сақланганда штабелларнинг габаритлари ва улар ўртасидаги ўтиш жойларининг кенглиги ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқнома талабларига мувофиқ бўлиши керак.
182. Зарарли моддалар ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқнома талабларига мувофиқ сақланиши керак.
183. Зарарли суюқ моддаларни сақлаш учун мўлжалланган резервуарларнинг сиғими транспорт идиш (цистерна)ларнинг сиғимидан катта бўлиши керак.
184. Ёнғин хавфи бўлган суюқликларни сақлаш учун мўлжалланган омборхоналарни қуриш ва улардан фойдаланишда амалдаги технологик лойиҳалаш меъёрлари, қурилиш меъёрлари ва қоидаларининг талаблари инобатга олиниши керак.
185. Тез парланадиган суюқликлар ва зарарли моддалардан бўшаган таралар зич бекитилиши ва махсус майдончада сақланиши керак.
186. Учувчан зарарли суюқ моддалар қуйилганда идишлардан сиқиб чиқарилган ҳаво кейинчалик ушбу моддаларнинг буғларини тозалаш ёки утилизация қилиш учун ёпиқ тизимга йўналтирилиши керак.
187. Зарарли суюқ моддаларни қабул қилиш учун мўлжалланган идишлар автоматик тарзда ёпиладиган клапанлар билан жиҳозланган бўлиши керак.
188. Ишлаб чиқаришда муомалада бўладиган турли зарарли моддаларни сақлаш, ташиш, зарарсизлантириш ва кўмиш ишлари технологик регламентлар, лойиҳа ечимлари ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган, шунингдек «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси органлари ва санитария-эпидемиология назорати органларида келишилган йўриқномалар бўйича амалга оширилиши лозим.
189. Кислоталар, ишқорлар ва бошқа зарарли суюқликлар омборхонага махсус тарада келтирилиши керак. Зарарли моддаларни ташиш, қабул қилиш ва тушириш ишлари ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган ва «Саноатконтехназорат» давлат инспекциясида келишилган йўриқнома бўйича амалга оширилиши керак.
190. Кислоталар, ишқорлар ва бошқа зарарли суюқликлар солинган идишларда уларнинг қопқоқ (люк)лари очиқ ҳолда бажариладиган барча ишлар ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ амалга оширилиши керак.
191. Бункер эстакадаларининг хизмат кўрсатиш майдончалари йўл ўқидан камида 2,0 м узоқда жойлашган бўлиши керак. Майдончаларнинг кенглиги камида 0,7 м бўлиши керак. Майдончалар ўрни юк туширилаётган вагонлар люкидан шихта материаллари тушишига йўл қўймайдиган ва люкларнинг очиш ва ёпиш қулайлигини таъминлаши керак.
192. Эстакада остидан ўтиш йўллари ташилаётган материал тушишига йўл қўймайдиган устёпмалар билан ҳимояланган бўлиши керак.
193. Эстакада ва бункерларга таркиблар ёки алоҳида вагонларни олиб кириш ва манёврлаш ишлари бегона одамлар четга чиқарилгандан кейин бажарилиши керак. Шихта материаллари омборхонасига киритилган таркибнинг узунлиги дарвозаларнинг ёпилишини таъминлаши керак.
194. Биноларнинг ичида жойлашган эстакадалар яқинлашиб келаётган таркиб тўғрисида билдирувчи автоматик товуш ва ёруғлик сигнализацияси билан жиҳозланган бўлиши керак.
195. Вагонлар юкдан бўшатилгандан кейин эстакада материал қолдиқлари ва чиқиндилардан тозаланиши керак. Ишларнинг раҳбари ҳар гал юк туширилгандан кейин эстакадани йиғиштириш сифатини текшириши керак. Эстакаданинг тозаланаётган жойларида тўхташ сигналлари ўрнатилиши керак.
196. Бункерларда ётқизилган темир йўл излари мазкур Қоидаларнинг 10-параграфи талабларига мувофиқ бўлиши керак.
197. Бункерлар устки катакларининг ўлчами кўпи билан 300 х 300 мм бўлган сақловчи панжаралар билан тўсилган бўлиши керак.
Шихта материаллари конвейерлар ёки люклари узоқдан туриб очиладиган вагонларда олиб кириладиган цехларда ён томонлари ва юк туширишга тескари томони камида 1,0 м баландликдаги яхлит девор билан тўсилган олди очиқ томонли бункерлар қуриш рухсат этилади.
198. Бункер затворлари ёпиқ ҳолатда материалларнинг тушиб кетишига йўл қўймаслиги керак. Затворларда «Очиқ»-«Ёпиқ» ҳолатлар кўрсаткичлари бўлиши керак.
199. Бункерлардаги материал сатҳи назорат қилиниши керак. Рухсат этилган бўшатиш чегарасидан огоҳлантирувчи қурилмаларни бункерларга ўрнатиш лойиҳада белгиланади.
200. Бункерларнинг чангийдиган материаллар учун юк қабул қилиш майдончалари самарали чанг босиш воситалари билан жиҳозланган бўлиши керак. Чангийдиган материалларни ортиш пайтида намлашга технологик жараён имкон берса, рухсат этилади.
201. Чангийдиган материалларни сақлаш учун мўлжалланган бункерлар яхлит қоплама билан, юк тушириладиган люклар эса зич ёпиладиган қопқоқлар билан бекитилган бўлиши керак. Чангийдиган материаллар учун мўлжалланган бункерлар аспирация қурилмалари билан жиҳозланган бўлиши керак.
202. Бункерларни материаллардан тозалаш, осилмаларни бартараф этиш, шунингдек бункерларни таъмирлаш ишлари бирка тизими тўғрисида амалдаги низомга риоя қилган ҳолда, ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ наряд-рухсатнома бўйича бажарилиши керак.
203. Бункерларда осилиб олган материалларни бартараф этиш учун махсус мосламалар (электр вибраторлар, пневматик асбоб) ёки сиқилган ҳаводан фойдаланиш керак.
Бункерларда тиқилиб қолган материални қўлда ковлаб чиқаришни ковлаш люклари ёки панжара орқали махсус асбоб ёрдамида бажариш мумкин.
204. Тўлиқ кўрик ва таъмирлаш ишларидан олдин юк қабул қилиш қурилмалари ва бункерлар материаллардан тозаланган ва шамоллатилган бўлиши керак.
205. Бункер туби футеровка (қоплама)сини таъмирлаш ва алмаштириш учун бункер тубининг қия деворларида ишларнинг хавфсизлигини таъминловчи мосламалар ишлатилиши керак.
Бункер тубидаги чиқариш туйнуклари ва юк тушириш тешиклари футеровкани таъмирлаш ва алмаштириш пайтида бекитилиши керак.
Чиқариш туйнуклари таъминловчилар билан жиҳозланган бункерда таъмирлаш ишлари олиб борилаётганда таъминловчиларни ишга тушириш барча ҳолларда тақиқланади.
206. Бункерларда темир йўл изларини тозалаш пайтида, ишлар бажариладиган жойларда тўхташ сигналлари ва жуфтланган тормоз бошмоқлари ўрнатилган бўлиши керак.
207. Вагон ағдаргичларни ва грейфер кранларнинг машинист кабиналари иситиш ва вентиляция тизимлари билан жиҳозланган бўлиши керак.
208. Таъминловчилар ва дозаторларнинг конструкцияси узатилаётган материалнинг чиқиб кетишига йўл қўймаслиги керак.
209. Темир йўл қуйиш-тўкиш эстакадаларининг тузилиши амалдаги меъёрий ҳужжатлар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
210. Омборхоналар ҳудудида юк ортиш ва тушириш, шунингдек юкни жойдан-жойга кўчириш ишлари механизациялашган бўлиши ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномалар бўйича бажарилиши керак.
211. Омборхонага кириб келган таркибни юкдан бўшатиш ишлари у тўлиқ тўхтагач, тўхташ сигналлари билан тўсилиб, тормоз бошмоқлари ўрнатилиб ва юк ортиш-тушириш ишларини бажариш учун масъул шахснинг рухсати олингандан сўнг бажарилиши керак.
Қабул қилиш қурилмаларининг юк тушириш майдончасида ва вагон ағдаргичлардан кейин бўш вагонларни қабул қилиш йўлларида таъмирлаш ишларини бажариш ва эшикларни ёпиш тақиқланади.
212. Вагон эшикларини ва платформа бортларини, юкни ўзи туширадиган вагонларни эшик ва люкларини очиш малакали ишчилар томонидан махсус мосламалар ёрдамида бажарилиши керак.
Кўрсатилган қурилмаларни очиш пайтида вагон яқинида бошқа ишлаб чиқариш ходимларининг бўлиши рухсат этилмайди.
213. Люклар ёки затворлар очиқ бўлганда бункерга юк тушириш тақиқланади. Бункерлардан юк туширишда люклар ёки затворлар рўпарасида ишлаб чиқариш ходимларининг бўлиши тақиқланади.
214. Вагонлардан бир вақтнинг ўзида қўлда ва юк кўтариш воситалари ёрдамида юк тушириш, юк кўтариш воситалари ёрдамида юкни тушириш чоғида вагонларда ва автомашиналарнинг кузовида одамларнинг бўлиши, шунингдек вагонлардан қўлда юк туширилаётган жой устидан кранлар билан юкни кўтариб олиб ўтиш тақиқланади.
215. Баъзи жойларида туташ аломатлари бўлган кўмир ва бошқа ўз-ўзидан алангаланадиган материаллар юкланган вагонлардан юкни тушириш омборхонанинг махсус ажратилган майдончасида амалга оширилиши керак.
216. Вагонда музлаб ёпишиб қолган материаллар (сочилувчан юклар)ни иситиш муздан эритувчи қурилмалар ёрдамида амалга оширилиши керак.
Музлаб ёпишиб қолган материалларни юмшатиш учун виброюмшатгичлар, вибраторлар, ишларнинг хавфсизлигини таъминловчи бошқа мослама ва махсус асбоблар ишлатилиши керак. Музлаб ёпишган ва тиқилиб қолган материалларни кўлда уриб юмшатиш ишларини фақат тепадан бошлаб бажариш рухсат этилади.
218. Металлургия ишлаб чиқаришларининг руда ва норуда материалларини майдалаш, туйиш ва элакдан ўтказиш билан боғлиқ ишлаб чиқаришларни лойиҳалаш, қуриш ва улардан фойдаланиш мазкур Қоидалар, амалдаги технологик лойиҳалаш меъёрлари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
219. Материални майдалаш ва туйиш машиналарига юклаш, шунингдек майдаланган (туйилган) материални ташиш ишлари механизациялашган бўлиши керак.
220. Майдалаш ва туйиш машиналарининг ишга тушириш қурилмалари таъминловчиларнинг ишга тушириш қурилмалари билан блокировкаланган бўлиши керак. Блокировкалар тўсатдан тўхтаб қолган машиналарга материал берилишига йўл қўймаслиги керак.
221. Майдалаш ва туйиш машиналарининг юклаш ва юкни тушириш қурилмалари (воронкалар, затворлар) пана қилинган ва чангни босиш (чангни тутиш) тизимлари-аспирация ва гидрочангсизлантириш ускуналари билан жиҳозланган бўлиши керак. Барабан элаклар ҳаво тортиш вентиляция тизимлари билан жиҳозланган бўлиши керак.
222. Материални майдалаш ва туйиш пайтида уни намлаш ва гидрочангсизлантириш учун мўлжалланган қурилмалар майдалаш ёки туйиш ускунаси билан блокировка қилинган бўлиши керак. Намлаш тизимлари ускуна салт (бўш) ҳолатда ишлаётганда автоматик тарзда тўхташи керак.
Сув билан реакцияга киришиб портлаш хавфи бўлган ёки зарарли газлар ҳосил қиладиган нам материалларни майдалаш ва туйиш тақиқланади.
223. Майдалаш ва туйиш ускунасини ишга тушириш, ундан фойдаланиш ва хизмат кўрсатиш ишлари ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномаларга мувофиқ амалга оширилиши керак.
224. Майдалаш ва туйиш машиналарини кўрикдан ўтказиш ва таъмирлаш, тарновлар ва ишчи бўшлиқни материал ёки бегона предметлардан тозалаш, шунингдек тарнов ёки ишчи бўшлиққа одам тушиши талаб этиладиган бошқа ишлар бирка тизимига риоя қилган ҳолда бажарилиши керак. Ишлар наряд-рухсатнома бўйича бажарилиши керак.
Машиналарнинг ишчи бўшлиғини ички кўрик ўтказиш ва таъмирлашдан олдин ҳаводаги зарарли моддалар миқдори текширилиши керак.
225. Майдалаш ва туйиш машиналари яқинидаги иш майдончаларда стерженлар, шарлар, футеровкалар, эҳтиёт қисмлар ва мосламаларни сақлаш тақиқланади. Уларни махсус ажратилган жойларда стеллаж ёки тараларда сақлаш кўзда тутилган бўлиши керак.
226. Конусли ва шекали майдалаш ускуналарининг юклаш қурилмаларини периметри бўйлаб туйнукли ёпиқ тўсиқ билан бекитиш керак. Туйнукларга ўрнатилган қопқоқлар майдалаш машиналарининг ишга тушириш қурилмалари билан блокировкаланган бўлиши керак.
227. Қулачоқли, горизонтал ва вертикал болғали майдалаш ускуналарида корпус қопқоғи очиқ ҳолда уларни ишга туширишга имкон бермайдиган блокировка бўлиши керак. Қулачоқли ва горизонтал болғали майдалаш машиналарининг корпус қопқоқлари массаси 50 кг дан ошиқ бўлса механизациялашган усул билан очилиши ва ёпилиши керак.
228. Оператор (майдаловчи)нинг ишчи майдончасида майдалаш машинасидан материал бўлаклари отилиб чиққанда сақлаш учун ечилувчан панжарасимон металл тўсиқ бўлиши керак.
Бошқарув пульти мавжуд бўлганда у жойлашган хона катакларининг ўлчами кўпи билан 15 х 15 мм бўлган металл тўр билан тўсилган синмайдиган ойна билан ойналанган бўлиши керак.
229. Майдалаш машинасини, авария вазиятларидан ташқари, юкланган материал тўлиқ қайта ишлангандан кейин ва таъминловчидан осилиб қолган материал бўлаклари олиб ташлангандан сўнг тўхтатиш рухсат этилади. Таъминловчи узоқ вақт тўхтаб қолганда ундаги материал олиб ташланиши керак.
230. «Уюм остида» ишлаш учун мўлжалланмаган майдалаш машинасини материал билан юклаш машиналар номинал оборот ёки тебранишлар сонига эришгандан сўнг амалга оширилиши керак. «Уюм остида» ишламаётган майдалаш машиналарини ишга тушириш фақат уларда материал бўлмаса рухсат этилади.
231. «Уюм остида» ишлайдиган майдалаш ускуналари авария туфайли тўхтаганда уни тошлардан бўшатиш ва ишга тушириш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқнома бўйича бажарилиши керак.
232. Машинанинг ишчи бўшлиғида тиқилиб қолган материал бўлакларини қўл асбоби ёрдамида чиқариб олиш ва майдалаш тақиқланади.
Майдалаш ускунасига тушиб келган металл предметларни кесиш наряд-рухсатнома бўйича бажарилиши керак.
233. Майдалаш ускуналарининг ишчи бўшлиғига одам тушириш чоғида сақловчи камарлардан фойдаланиш, ускунанинг юклаш туйнуги устида эса ишлаб чиқариш ходимларини бегона предметлар тушишидан ҳимоялаш учун вақтинчалик устёпмалар ўрнатилиши керак.
234. Туйиш чоғида портлаш хавфи бўлган чанг ҳосил қилувчи материалларни чангнинг портлашига, шунингдек уч таркибли «чанг-иссиқ газ-ҳаво» портловчи аралашмалар ҳосил бўлишига йўл қўймайдиган тадбирларни бажариб майдалаш керак.
235. Тегирмонлар иш ўрнидан бошқарилганда уларнинг ишга тушириш қурилмалари оператор тегирмон ишлашини бемалол кузатадиган қилиб ўрнатилиши керак.
237. Контейнерларга шарларни ортиш чоғида ортиш ишлари олиб борилаётган жой тўсилиши ва «Хавфли!» плакати осиб қўйилиши керак. Шарлар контейнерларга уларнинг бортларидан 100 мм пастроқ ортилиши керак.
238. Тегирмон люки пастга қараган ҳолатда бўлган пайтда люк қопқоғи гайкаларини бураб очиш ёки бўшатиш, шунингдек тегирмон ишлаётганда чиғаноқсимон таъминловчи қопламасининг болтларини тортиш тақиқланади.
239. Нам ҳолда майдалайдиган тегирмон тошлари идиш периметри бўйича камида баландлиги 1,5 м яхлит металл тўсиқ билан тўсилган бўлиши керак. Тўсиқда тегирмон тошларини ишга тушириш қурилмаси билан блокировка қилинган эшикчалар ўрнатилган бўлиши керак.
240. Қуруқ ҳолда майдалайдиган тегирмон тошлари аспирация қурилмасига уланган яхлит герметик қопламага жойлаштирилган ва қоплама ечилган ҳолда уларнинг ишга тушишига йўл қўймайдиган блокировкага эга бўлиши керак. Тегирмон тошларининг ишлашини кузатиш учун қопламада кузатиш дарчалари ўрнатилган бўлиши керак. Юклаш дарчалари герметикланган ва тегирмон тошларини ишга тушириш қурилмаси билан блокировкаланган бўлиши керак.
242. Элакли қурилмалар (ғалвирлар)нинг юклаш ва юк тушириш воронкаларида уларнинг бутун кенглиги бўйича хизмат кўрсатадиган ходимларни бехосдан материал бўлаклари отилиб чиқишидан сақловчи ҳимоя мосламалари кўзда тутилган бўлиши керак.
243. Элакли қурилмалар (ғалвирлар) ва барабан элакларни ишга туширишдан олдин уларнинг барча маҳкамланган жойлари текширилиши, нотекис номувозанат юкларнинг маҳкамланишига алоҳида эътибор қаратилиши лозим.
244. Элакли қурилма (ғалвир)лар ва таъминловчилар ишлаб турганда элакли қурилма (ғалвир)га материал етказиб берадиган таъминловчиларнинг чиқариш туйнукларини, шунингдек юклаш ва юк тушириш воронкаларини ковлаш ишларига махсус ковлаш туйнуклари бўлганда ҳамда махсус мослама ва асбоблар ёрдамида бажариш рухсат этилади.
245. Элакли қурилма (ғалвир)ларнинг юк тушириш воронкаларини қўлда тозалаш, ишлаб чиқариш ходимларини юк тушириш воронкаларига тушириш, шунингдек барабан элакларнинг ишчи бўшлиқларини тозалашга мазкур Қоидаларнинг 11-параграф талабларига риоя қилинганда рухсат этилиши мумкин.
246. Ҳар қайси ишлаб чиқариш, участка ёки объект бўйича ҳаво бўлиниши маҳсулотлари (ҲБМ)дан фойдаланиш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномалар бўйича амалга оширилиши керак.
247. ҲБМ истеъмоли билан боғлиқ техник қурилмалар ва коммуникациялардан хавфсиз фойдаланиш устидан назоратни юритиш учун мутахассислар ичидан ташкилотнинг техник раҳбари фармойиши билан масъул шахслар тайинланади.
Технологик схемаларга, техник қурилмаларнинг конструкциясига уларни ишлаб чиққан ташкилот билан келишмасдан ўзгартириш киритиш ёки иш режимини ўзгартириш рухсат этилмайди.
249. Металлургия ишлаб чиқариши техник қурилмаларига газсимон ҲБМ марказлашган тарзда ва қувур ўтказгичлар орқали етказиб берилиши керак.
250. Лойиҳа бўйича асосланган ҳолларда ҲБМни истеъмолчилар яқинида жойлашган баллонлардан редуктор орқали бевосита бериш рухсат этилади.
Кам миқдордаги ҲБМдан фойдаланадиган доимий истеъмолчилар учун истеъмол жойи яқинида сиғими 40 л бўлган 20 МПа босим остидаги кўпи билан иккита баллон ўрнатиш рухсат этилади. Бунда ҳар қайси жуфт баллонлар ўртасидаги масофа камида 12 м бўлиши керак. Баллонлар металл шкафларда ўрнатилган ва маҳкамланган, шкафлар эса ёпилган бўлиши керак.
Бир марталик (таъмирлаш) ишларини бажариш чоғида баллонлар турғун ҳолатда ва иссиқлик таъсиридан ҳимояланган бўлиши керак.
251. ҲБМ баллон тақсимлаш қурилмалари (разряд рампалари) газсимон ва суюлтирилган ҳаво бўлиниши маҳсулотлари ишлаб чиқаришни лойиҳалаш бўйича амалдаги йўриқномага мувофиқ алоҳида хоналарда жойлаштирилиши керак.
252. ҲБМ солинган захира баллонлар лойиҳада кўзда тутилган омборхоналарда сақланиши керак. Битта хонада кислород ва ёқилғи газ солинган баллонларни биргаликда сақлаш тақиқланади.
Баллонларни сақлаш ва ташиш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
253. ҲБМ қувур ўтказгичлари тармоғи уларга суюқ эритма маҳсулотларининг тушишига йўл қўймаслиги керак. Иссиқлик таъсири ҳудудида жойлашган кислород қувурлари ёнмайдиган материаллардан иссиқлик изоляцияси қилиниши керак.
Кислород коммуникациялари ва техник қурилмалар уларга ёқилғи маҳсулотлари тушишидан ва тўпланишидан ҳимояланган бўлиши керак.
254. Газсимон кислород билан ишлаш учун мўлжалланган барча турдаги техник қурилмалар (идишлар, қувур ўтказгичлар, арматура, асбоблар, сақловчи қурилмалар ва бошқа буюмлар, шунингдек уларни тайёрлаш учун материаллар) ГОСТ 12.2.058-81 «ССБТ. Газсимон кислород билан ишлайдиган ускуна. Умумий хавфсизлик талаблари», ГОСТ 12.2.003-91 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунаси. Умумий хавфсизлик талаблари», ГОСТ 12.2.085-82 «ССБТ. Босим остида ишлайдиган сиғимлар. Сақловчи клапанлар», ГОСТ 12.2.063-81 «ССБТ. Саноат қувур ўтказгичларининг арматураси. Умумий хавфсизлик талаблари» ва бошқа амалдаги стандартларда белгиланган хавфсизлик талабларига мувофиқ бўлиши керак.
255. Корхонада техник қурилмаларни ёғсизлантириш усуллари ва даврийлиги лойиҳада белгиланади ва корхонанинг техник раҳбари тасдиқлаган ҳамда ишлаб чиқарувчи заводларнинг махсус йўриқнома ва тавсиялари инобатга олинган йўриқнома бўйича бажарилади.
257. Техник қурилмаларни таъмирлаш ишларини, шу жумладан олов билан бажариладиган ишларни, ташкил этиш мазкур Қоидаларнинг ІV-боби талабларини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши керак.
258. Корхонада авария вазиятларида ҳаводаги кислород миқдори 19% дан кам ва 23% дан ортиқ (ҳажмий) бўлиши мумкин бўлган ҲБМ истеъмоли билан боғлиқ жойлар ва бинолар рўйхати тузилиши, унда назорат турлари ва даврийлиги, шунингдек ҳаво таркибини нормаллаштириш бўйича тадбирлар кўрсатилиши керак. Рўйхатни корхонанинг техник раҳбари тасдиқлаган бўлиши керак.
Хоналар ГОСТ 12.4.026-76 «ССБТ. Огоҳлантириш ранглари ва хавфсизлик белгилари»га мувофиқ тегишли хавфсизлик белгилари билан жиҳозланган бўлиши керак.
Кислород коммуникацияларини техник қурилмаларнинг бошқарув шитлари жойлашган хоналардан ўтказиш тақиқланади.
259. Кислород муҳитида ишлайдиган техник қурилмаларни қисмларга ажратиш ва таъмирлаш учун ишлатиладиган асбоб ёғсизлантирилган ва фарқли ҳаворанг чизиқли бўлиши керак.
260. Кислородли техник қурилмаларга хизмат кўрсатадиган ходимларнинг махсус кийими, пойабзали ва қўлқоплари тоза бўлиши ва уларда мой доғлари бўлмаслиги керак.
Атрофдаги ҳаво таркибида кислород миқдори юқори бўлган жойларда бажариладиган ишлар тугагандан сўнг 30 минут мобайнида оловга, қизиб турган предметларга яқинлашиш ёки чекиш тақиқланади. Ушбу ишларни бажариш пайтида фойдаланилган кийим кўрсатилган вақт мобайнида шамоллатилиши керак.
261. Кислород қувурлари ва кислород муҳитида ишлайдиган бошқа техник қурилмаларда ёки улар жойлашган жойларда ёнғин чиққанда кислород қувурлари ва техник қурилмалар дарҳол узиб қўйилиши керак.
262. Таъмирлаш, лёткани, пўлат чиқадиган туйнукларни куйдириш ва бошқа ишларни бажариш чоғида кислород бериш учун ишлатиладиган енг (шланг)лар ускуналарнинг кислород муҳитида ишлаш хавфсизлиги стандартлари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
Куйдириш ишлари учун мўлжалланган енг ва металл трубкалар қуруқ бўлиши ва уларда мой доғлари бўлмаслиги керак.
Енгларнинг узунлиги 30 м дан ошмаслиги керак. Куйдириш ишлари учун мўлжалланган трубканинг минимал қолдик узунлиги камида 1,5 м бўлиши керак.
263. Енглар билан бирлаштириладиган кислород арматураси шамоллатиш тешиклари бўлган металл шкафда жойлаштирилган бўлиши керак. Ишларни бажариш пайтида шкаф эшиклари очиқ бўлиши керак. Арматурадан фойдаланадиган ходим бўлмаган пайтида шкаф қулфланган бўлиши керак.
264. Металлургия соҳасининг хавфли ишлаб чиқариш объектларида ишлатиладиган техник қурилмалар (технологик ускуна, агрегатлар, машина ва механизмлар, техник тизимлар ва комплекслар, асбоблар ва аппаратлар), шу жумладан хорижда ишлаб чиқарилган, қабул синовларидан ўтказилиши, белгиланган намунадаги сертификат ва «Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси рухсатномасига эга бўлиши керак.
265. Техник қурилмалар (ишлаб чиқариш ускуналари)нинг конструкцияси мазкур Қоидалар талабларига, шунингдек тегишли ишлаб чиқариш ускунасига қўйиладиган амалдаги хавфсизлик талабларига жавоб бериши керак.
266. Ташкилотдаги мавжуд барча техник қурилмалар учун тегишли фойдаланиш ҳужжатлари тайёрланган бўлиши керак.
267. Бевосита агрегатлар ёки уларга хизмат кўрсатиш ва бошқариш жойлари яқинида агрегатлар ва коммуникацияларнинг жойлашиш ва технологик алоқалар схемалари осилган бўлиши керак.
268. Техник қурилмалардан фойдаланиш ишлаб чиқариш шароитлари ва мазкур Қоидалар талабларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқувчи ташкилотнинг техник ҳужжатлари асосида ишлаб чиқилган технологик йўриқномалар талабларига мувофиқ амалга оширилиши керак.
269. Техник қурилмалардан фойдаланишга фақат мазкур Қоидаларнинг I боби талабларига мувофиқ тайёрланган фойдаланувчи ва таъмирловчи ходимлар қўйилади.
270. Иш жараёнида узеллари ёки ўзи тўлиқ силжийдиган техник қурилмани ишга туширишдан олдин камида 10 секунд давомида товуш ва ёруғлик сигналлари берилиши керак.
Кўриниш ҳудудидан ташқарида жойлашган техник қурилмани пультдан, шунингдек аралаш (қўлда ва автоматик тарзда) бошқаришда ишга тушириш фақат икки ёқлама сигнализация тизими орқали ишловчилардан ўзларига бириктирилган участкаларда уни ишга тушириш хавфсизлигини тасдиқловчи жавоб сигналлари олингандан кейин амалга оширилиши керак. Сигналлар билан алмашиниш тартиби, огоҳлантирувчи сигналлар давомийлиги ва улар орасидаги пауза ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномада белгиланади. Ускуна ва механизмларнинг ишга тушириш қурилмалари сигнал бериш давомийлигини ҳисобга олиб, уларни белгиланган тартибда тўлиқ уланадиган қилиб блокланиши керак.
Калит-бирка қўлланиб фойдаланиладиган техник қурилмалар рўйхатини ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган бўлиши керак.
Иш ўринларида техник қурилмаларни ишга тушириш (тўхтатиш) тартиби тўғрисида технологик йўриқномадан кўчирмалар ёки табличкалар осилган бўлиши керак.
271. Техник қурилмаларга хизмат кўрсатиш учун ишлатиладиган асбоб ва мосламалар хавфсизлик талаблари ва бажариладиган ишларга мувофиқ бўлиши керак.
Портлаш-ёнғин хавфи бўлган ҳудудлар ва хоналарда ишлатиладиган асбоб ва мосламалар улар билан ишлаганда учқун чиқармаслиги керак.
272. Иш ўринларида асбоб ва мосламалар махсус ажратилган жойларда ёки асбоб шкафларида сақланиши керак.
273. Механизациялаштирилган асбоб ва мосламалар ишлатилганда ишлаб чиқарувчи заводнинг фойдаланиш йўриқномаларида кўрсатилган талабларга риоя қилиниши керак.
274. Носоз техник қурилмаларда ишлаш, шунингдек носоз мослама ва асбоблардан фойдаланиш тақиқланади.
275. Механизмларни мойлаш тизими герметик бўлиши керак. Механизмларнинг қийин жойда жойлашган, шунингдек тез-тез мойланадиган узеллари, агар улар кўп бўлса, марказлашган автоматик мойлаш тизимига эга бўлиши керак.
276. Техник қурилмалар, аппаратлар, қувур ўтказгичлар ва тўсиқларнинг юза ҳарорати иш ўринларида 45°С дан ошмаслиги керак. Агар техник сабабларга кўра кўрсатилган ҳароратни сақлаш имконияти бўлмаса, иш ўринларида нурли ва конвектив иссиқлик оқимлари манбалари яқинида ишлаб чиқариш ходимларини қаттиқ қизишдан ҳимоялаш чоралари (экран ўрнатиш, ҳаво души ва бошқа усуллар орқали) кўрилган бўлиши керак.
277. Иш ўринларида рухсат бериладиган шовқин даражаси ва титрашнинг гигиеник меъёрлари ГОСТ 12.1.003-83 «ССБТ. Шовқин. Умумий хавфсизлик талаблари», СанҚМ 0120-01 сонли «Иш жойларида рухсат бериладиган шовқин даражасининг санитария меъёрлари», ГОСТ 12.1.012-90 «ССБТ. Титраш хавфсизлиги. Умумий хавфсизлик талаблари», СанҚМ 0122-01 сонли «Иш жойларида умумий ва маҳаллий титраш санитария меъёрлари»да белгиланган миқдорлардан ошмаслиги керак.
Шовқинни чегаравий рухсат берилган меъёрларга қадар пасайтириб бўлмаса, у ҳолда ходимлар қуйидаги эшитиш органларининг ШҲВ билан таъминланиши лозим: шовқинга қарши қулоқ қопқоқлари (наушниклар), шлем ёки қулоқ тақм (вкладиш)лари.
Эшитиш органларининг ШҲВларини иш жойидаги шовқин частотасининг оралиқ миқдорларига боғлиқ ҳолда танлаб олиш зарур. Эшитиш органларининг ШҲВлари тури ва гуруҳи ГОСТ 12.4.051-87 «ССБТ. Эшитиш органларининг шахсий ҳимоя воситалари. Умумий техник талаблар ва назорат усуллари», ГОСТ 12.1.029-80 «ССБТ. Шовқиндан ҳимоялаш восита ва усуллари. Таснифи» талабларига мувофиқ танлаб олинади.
Умумий титраш кўрсаткичлари меъёрлардан ортиқ бўлса, иш ўринлари ГОСТ 12.1.012-90 «ССБТ. Титраш хавфсизлиги. Умумий техник талаблар»ига биноан титрашни чегаравий рухсат берилган кўрсаткичларгача пасайтирувчи техник воситалар билан ускуналаниши, иш ўринларида маҳаллий титраш юқори бўлса ходимлар ГОСТ 12.4.002-97 «ССБТ. Титрашдан қўлларни ҳимоялаш воситалари. Техник талаблар ва синаш усуллари» талабларига мувофиқ ШҲВ билан таъминланиши лозим.
278. Портлатиш ишларини олиб бориш, портловчи моддалар ва портлатиш воситаларини сақлаш, бериш ва ҳисобга олиш қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ бўлиши керак.
279. Ўзидан электр магнит майдони (ЭММ) энергияси чиқарадиган ва ишлаб чиқариш шароитларида ЭММ таъсири остида бўладиган хизмат кўрсатилаётган ускуналар, ишлаб чиқариш ходимларининг иш ўринларидаги радиочастота ЭММ энергия оқими кучланиши ва зичлигининг чегаравий рухсат бериладиган миқдорлари, СанҚМ 0064-96 сонли «Радиочастота электр магнит майдони даражасининг рухсат этилган санитария меъёрлари» кўрсаткичларидан ортиқ бўлмаслиги, шунингдек назорат усуллари ҳамда асосий ҳимоя усуллари ва воситалари амалдаги тегишли стандартлар талабларига жавоб бериши керак.
280. Соҳавий мансублигидан қатъи назар, металлургия корхона ва ишлаб чиқаришларининг ортиқча босими 1,2 МПа гача бўлган табиий, ферроқотишма ва бошқа газлар ёки уларнинг аралашмаларини, шунингдек босими 1,6 МПа гача бўлган суюлтирилган пропан-бутанни тайёрлаш, ташиш ва ёқилғи сифатида фойдаланиш билан боғлиқ газ хўжалиги қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ ташкил этилган бўлиши керак.
281. Агар корхоналарда радиоактив моддалардан фойдаланилса, амалдаги радиация хавфсизлиги меъёрлари ҳамда СанҚМ 0193-06 сонли «Радиация хавфсизлиги қоидалари ва санитария меъёрлари» талабларига риоя қилиниши керак.
Радиоактив моддалар билан ишлаш ўрнатилган тартибда тасдиқланган йўриқнома асосида бажарилиши керак.
282. Ишчи муҳит фазаларини ажратиш чегаралари бўлган идишларда суюқлик сатҳини назорат қилиш талаб этилса, сатҳ кўрсаткичлари билан жиҳозланган бўлиши керак. Бундан ташқари, идишларда товуш, ёруғлик ва бошқа сигнализаторлар, шунингдек сатҳ бўйича блокировкалар ўрнатилиши мумкин.
283. Металлургия ишлаб чиқаришлари материалларини қуритиш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномаларга мувофиқ амалга оширилиши керак.
284. Хавф-хатар юқори бўлган ва техник қурилмалар ўрнатилган жойларда ГОСТ 12.4.026-76 «ССБТ. Огоҳлантириш ранглари ва хавфсизлик белгилари»га мувофиқ огоҳлантирувчи плакатлар осилган, хавфсизлик белгилари ўрнатилган ёки товуш (ёруғлик) сигнализацияси жиҳозлари бўлиши керак.
285. Қўлланиладиган арматура (шу жумладан, хорижий) ГОСТ 12.2.063-81 «ССБТ. Саноат қувур ўтказгичларининг арматураси. Умумий хавфсизлик талаблари», ГОСТ 12.2.003-91 «ССБТ. Ишлаб чиқариш ускунаси. Умумий хавфсизлик талаблари»да белгиланган талабларга мувофиқ бўлиши керак.
286. Техник қурилмаларнинг тажриба намуналарини синовдан ўтказиш тартиби маҳсулотни ишлаб чиқиш ва ишлаб чиқаришга татбиқ этишга доир амалдаги стандартлар талабларига мувофиқ бўлиши керак.
287. Коррозияга мойил шароитларда ишлайдиган техник қурилмалар ва коммуникациялар махсус назоратда бўлиши керак. Уларнинг даврий кўриги, деворларининг қалинлигини ва едирилиш даражасини аниқлаш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган график бўйича амалга оширилади.
288. Техник қурилмалардан ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномаларга мувофиқ фойдаланиш керак.
б) тўсиқлар, ҳимоя блокировкалари, сигнализация, назорат-ўлчов асбоблари, ерга улаш қурилмалари, ўт ўчириш воситаларининг борлиги ва ҳолати;
290. Техник қурилмалар ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган графикларда кўзда тутилган муддатларда текширилиши ва таъмирланиши керак.
291. Техник қурилмаларнинг эҳтиёт қисмлари ва алмаштириладиган узелларини сақлаш учун цехларда юк кўтариш механизмлари ва бориш йўллари билан жиҳозланган омборхоналар кўзда тутилган бўлиши керак.
292. Корхоналарда техник қурилмаларни капитал ва жорий таъмирлаш ишларини ташкил этиш ва ўтказиш амалдаги таъмирлаш ишларининг хавфсизлик қоидаларига, техник қурилмаларни ишлаб чиққан ташкилотнинг фойдаланиш ҳужжатларига ва бошқа меъёрий ҳужжатларга мувофиқ бўлиши керак.
293. Асосий ускуналарни капитал ва жорий таъмирлаш ишлаб чиқилган ва тасдиқланган ишларни ташкил этиш лойиҳаси (ИТЭЛ) бўйича бажарилиши керак. ИТЭЛда таъмирлаш ишларини бажариш хавфсизлигини таъминлаш чоралари кўзда тутилган, шунингдек хавфсизлик талабларига риоя қилиниши учун жавобгар шахслар кўрсатилган бўлиши керак.
294. Ҳар бир корхонада таъмирлаш ишлари бирка тизими, наряд-рухсатномалар қўлланилиб ва ИТЭЛ ишлаб чиққан ҳолда бажариладиган техник қурилмалар рўйхати тузилган бўлиши керак. Рўйхатни ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлайди.
295. Ишлаб турган цехларда бошқа цехлар ёки пудрат ташкилотларнинг таъмирловчи (ишлаб чиқариш) ходимлари томонидан бажарилаётган таъмирлаш, қурилиш ва монтаж ишлари хавфи юқори ишлар жумласига киритилади ва наряд-рухсатномалар асосида бажарилиши керак.
Пудрат ташкилоти кучи билан ишларни бажариш учун ажратилган ишлаб чиқариш участкалари, технологик линиялар ёки алоҳида ўрнатилган ускуна, бино ва иншоотлар, ҳамда фаолият кўрсатаётган цех ташқарисида жойлашган участкалар далолатнома-рухсатнома (2-илова) билан уларга топширилади. Бу ҳолда наряд-рухсатномани пудрат ташкилоти беради.
296. Мазкур Қоидаларнинг 292-бандига асосан рўйхатга олинган техник қурилмаларни таъмирлаш ишларини бажариш тартиби тегишли цех (участка) раҳбари билан келишилган бўлиши керак.
297. Ишни бошлашдан олдин таъмирлаш ишларига жалб қилинган барча мутахассис ва ишчилар ИТЭЛ билан танишишлари ва меҳнат хавфсизлиги бўйича инструктаждан ўтишлари керак.
Таъмирлаш чоғида меҳнат шароитлари ўзгарганда янги наряд-рухсатнома расмийлаштирилиши ва такрорий инструктаж ўтказилиши керак.
298. ИТЭЛда иш ўринларига, дам олиш жойларига ва ҳоказога хавфсиз ўтиш йўллари кўзда тутилган бўлиши керак. Таъмирлаш ишлари бажариладиган жойлар ва барча ўтиш йўллари амалдаги меъёрларга биноан ёритилган бўлиши керак.
299. Ҳар куни ишни бошлашдан олдин таъмирлаш ишлари учун масъул шахс иш ўринларида хавфсизлик белгилари, огоҳлантирувчи плакатлар, турғун ва кўчма ёритиш қурилмалари борлигини, шунингдек асбоб ва мосламаларнинг созлиги, иш ўрни устидаги осмаларнинг, майдончалар, ҳавозалар, устёпмалар ва бошқа ёрдамчи қурилмаларнинг мустаҳкамлигини текшириши керак.
300. Таъмирлаш ишларида банд бўлган ишчилар учун амалдаги тегишли қурилиш меъёрлари ва қоидалари талаблари ҳисобга олинган дам олиш жойлари кўзда тутилган бўлиши керак.
301. Техник қурилмаларни таъмирлаш учун бериш ва таъмирлаш ишлари тугагандан сўнг уларни қабул қилиш амалдаги қоидалар талаблари ва мазкур бобнинг 292-бандида кўрсатилган қоидаларга мувофиқ амалга оширилиши керак.
302. Барча турдаги техник қурилмаларни кўрикдан ўтказиш, тозалаш ёки таъмирлаш учун тўхтатиш, шунингдек таъмирлаш ишлари тугагандан сўнг уларни ишга тушириш ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномалар талабларига риоя қилган ҳолда бажариш керак.
303. Ички кўздан кечириш, тозалаш ёки таъмирлаш учун тўхтатилган техник қурилмалар энергия манбалари ва технологик коммуникациялардан узилган бўлиши керак. Қувур ўтказгичларда тиқинлар ўрнатилган бўлиши керак.
Техник қурилмалар технологик материаллардан тозаланган, ичида зарарли ёки портлаш хавфи бўлган газ, буғ ёки чанг бўлган қурилмалар, бундан ташқари, пуфланган бўлиши керак. Ҳаводаги зарарли ва портлаш хавфи бўлган моддалар миқдори анализ қилинган бўлиши керак. Ҳаво назорат анализлари иш жараёнида вақти-вақти билан ўтказиб турилиши керак.
Қувур ўтказгичларда ўрнатиладиган ечиб олинувчи тиқинлар стандартлар талабларига мувофиқ тайёрланиши ва уларда думчалар бўлиши керак. Тиқин думчасида унинг рақами, пўлат маркаси, шартли босим Ру ва шартли ўтиш Dу ўйиб ёзилган бўлиши керак.
Тиқинларни ўрнатиш ва ечиб олиш жараёнлари махсус журналда ушбу иш учун масъул шахснинг имзоси билан қайд этилиши керак.
Юритмаларнинг электр схемалари узиб қўйилиши, ишга тушириш қурилмаларида ёки рубильник дастакларида «Қўшилмасин — одамлар ишлаяпти!» плакатлари осилган, бундан ташқари қурилмаларни янглишиб ёки ўз-ўзидан қўшилишига йўл қўймайдиган чоралар қабул қилинган бўлиши керак.
304. Таъмирлаш ишлари олиб борилаётган ҳудуд ишлаётган техник қурилма ва коммуникациялардан тўсилган, хавфсизлик белгилари, плакатлар, сигнал воситалари билан жиҳозланган ва меъёрларга мувофиқ ёритилган бўлиши керак.
305. Таъмирланаётган, кўрик ўтказилаётган ёки тозаланаётган техник қурилма ва коммуникацияларда «Ускуна (аппарат) таъмирланмоқда», «Қувур ўтказгич таъмирланмоқда» ва ҳоказо огоҳлантирувчи плакатлар осиб қўйилиши керак. Огоҳлантирувчи плакатларни ечиб олиш ва техник қурилма ёки қувур ўтказгичларни ишга тушириш фақат таъмирлаш ишларининг масъул раҳбари рухсати билан амалга оширилади.
306. Қизиган техник қурилмалар ичида таъмирлаш ишларини унинг ичи шамоллатилгандан кейин ва ҳаво ҳарорати 40°С гача пасайгандан сўнг бажариш рухсат этилади.
Истисно ҳолларда уларда таъмирлаш ишларини ҳаво ҳарорати 40°С дан юқори бўлганда бажариш рухсат этилади. Бундай ишлар рўйхати ва хавфсизлик чоралари ташкилотнинг техник раҳбари томонидан тасдиқланган бўлиши керак.
307. Ишлаб турган электр узатиш линиялари ва яширин коммуникацияларнинг қўриқланадиган ҳудудида таъмирлаш ишларини бажариш тартиби улардан фойдаланиш учун масъул ташкилот ва хизматчилар билан келишилган, шунингдек мазкур Қоидаларнинг I-бобидаги талабларни ҳисобга олган ҳолда бундай участкаларда ишларни бажариш хавфсизлигини таъминловчи тадбирлар ишлаб чиқилган бўлиши керак.
308. Таъмирлаш ишлари устма-уст жойлашган икки ёки ундан ортиқ ярусларда (вертикал белгилар бўйича) бажарилганда яруслар ўртасида мустаҳкам устёпмалар ёки ишловчиларнинг устига материаллар ёки предметлар тушишига йўл қўймайдиган тўрсимон тўсиқлар ўрнатилган бўлиши керак.
309. Тепадан материаллар, қурилиш конструкциялари элементлари, техник қурилма деталлари ва бошқа предметларни ташлаш тақиқланади. Синган ғиштлар ва чиқиндиларни пастки учи ер сатҳидан (хона поли) 1,0 м дан кўп бўлмаган баландликда жойлашган қувурлар ёки новлар орқали тушириш рухсат этилади.
310. Материаллар ва техник қурилмаларни ишчи майдончаларга етказиб бериш механизациялашган бўлиши ва уларнинг тушиб кетишига йўл қўймайдиган усуллар билан амалга оширилиши керак.
Йирик габаритли юкларни жойдан-жойга кўчириш ишлари таъмирлаш ишлари учун масъул шахснинг иштирокида бажарилиши керак.
Йирик габаритли монтаж узеллари билан такелаж ишларини бажариш пайтида ушбу участкадаги бошқа барча ишлар тўхтатилиши керак.
312. Ҳавоза, кўприкча, нарвон ва бошқа мосламалар ёрдамида баландликда таъмирлаш ишларини бажариш пайтида амалдаги стандартлар талабларига риоя қилиниши керак.
313. Ҳавозалар қаватма-қават ва яруслар бўйлаб тепадан пастга томон ечиб олиниши керак. Ҳавозаларни ечиб олишдан олдин улар чиқиндилардан тозаланган бўлиши керак.
314. Ҳавоза ва кўприкчалар ўрнатиш имконияти бўлмаганда 2,0 м дан ортиқ баландликда ишларни нарвонда туриб бажариш пайтида ишчилар эҳтиёт арқонли сақловчи камарлардан фойдаланишлари керак. Арқон маҳкамланадиган жой ишлар бошлангунга кадар таъмирлаш ишлари учун масъул шахс томонидан кўрсатилган бўлиши керак.
315. Сақловчи камарларда елкадан ўтказиладиган тасмалар бўлиб, улар кесишган жойда бел томондан эҳтиёт арқонни маҳкамлаш учун ҳалқалар бўлиши керак. Елкадан ўтказиладиган тасмалари бўлмаган камарлардан фойдаланиш тақиқланади.
316. Сақловчи камарлар, камар карабинлари ва эҳтиёт арқонлар омборхонадан олингандан сўнг ва ишлатиш даврида камида бир йилда икки марта синовдан ўтказилиши керак. Уларнинг синови далолатнома билан расмийлаштирилиши керак. Ҳар бир камар ва арқонда кейинги синов муддати кўрсатилган анжом (инвентарь) рақами бўлиши керак.
317. Сақловчи камарлар ва эҳтиёт арқонлар ГОСТ Р 12.4.184-95 «ССБТ. Сақловчи камарлар. Умумий хавфсизлик талаблари. Синаш усуллари»нинг хавфсизлик талабларига мувофиқ бўлиши керак.
в) иш хусусияти ва ҳажмлари техник қурилмаларни электр токидан узиш схемалари ва ишларни бажариш тартибини ўзгартириш талаб этиладиган даражада ўзгарганда;
319. Таъмирлаш ишлари тугагандан кейин кераксиз конструкциялар, мосламалар, материаллар, асбоблар ва чиқиндилар йиғиштириб олиниши, барча тўсиқлар, сақловчи ва блокировка қурилмалар яна тикланиши, таъмирловчи ходимлар ишлар бажарилган жойдан олиб чиқилиши керак.
320. Асосий металлургия ускуналарини жорий таъмирлаш муддатларини кўчириш фақат техник қурилмани текширувдан ўтказган комиссиянинг ижобий хулосаси ва ташкилот техник раҳбарининг ёзма рухсатномаси бўлганда рухсат этилади.
321. Асосий металлургия ускуналарини капитал таъмирлаш муддатларини кўчириш фақат саноат хавфсизлиги экспертизасининг ижобий хулосаси бўлганда киритилиши мумкин. Қабул қилиш натижалари далолатнома билан расмийлаштирилади.
322. Электр двигателлар, электр тармоқлари, ишга тушириш-ростлаш, назорат-ўлчов ва ҳимоя аппаратуралари, шунингдек назорат, автоматизация, огоҳлантириш ва алоқа воситаларининг жойлаштирилиши, тузилиши ва улардан фойдаланиш амалдаги «Электр ускуналар тузилиши қоидалари» (кейинги ўринларда — ЭУТҚ), «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан техник фойдаланиш қоидалари» (2004 йил 9 июлда 1383-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 27-сон, 317-бет) ва «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (2004 йил 20 августда 1400-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 33-сон, 379-бет) ҳамда мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
323. Портлаш-ёнғин хавфи ва ёнғин хавфи бўлган материаллар ишлаб чиқариладиган, қайта ишланадиган ёки сақланадиган хона ва ташқи қурилмалар ЭУТҚ талабларига мувофиқ портлаш хавфлилиги ва ёнғин хавфлилиги бўйича таснифланиши керак.
324. Ҳар қайси электр қурилма иш режими учун фойдаланиш схемалари тузилган бўлиши керак. Электр бирикмалар схемаларига киритиладиган барча ўзгартиришлар, шунингдек ерга улаш жойларининг ўзгариши схемада акс эттирилиши, у ёки бу ўзгартириш ким томонидан, қачон ва қандай сабаб бўйича киритилганлиги кўрсатилиши керак. Фойдаланиш электр схемалари ва уларга киритиладиган ўзгартиришлар корхонанинг электр хўжалиги учун масъул шахс томонидан тасдиқланиши керак.
325. Электр схемаларда электр қурилмаларни юқори кучланиш ва қисқа туташувдан, шунингдек ходимларни ЭММ таъсиридан ҳимоялаш кўзда тутилган бўлиши керак.
326. Электр токи уриши ёки ЭММ таъсири хавфи билан боғлиқ ишларда «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (2004 йил 20 августда 1400-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 33-сон, 379-бет) талабларига мувофиқ ҳимоя воситалари ишлатилиши керак.
Ҳимоя воситаларининг қўлланилиши ва синалиши «Электр қурилмаларда ишлатиладиган ҳимоя воситаларини қўллаш ва синаш қоидалари» талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
327. Электрлашган асбоблар (электр асбоблар), кўчма электр лампалар, ток кучини камайтирувчи трансформаторлар ва электр токи частотасини ўзгартиргичларни ишлатишдан олдин корпусида қисқа туташув йўқлиги, ерга уловчи симнинг созлиги ва ток билан таъминловчи симлар изоляцияси ҳолати текширилиши керак.
328. Кўчма электрлашган асбоб амалдаги хавфсизлик стандартлари талабларига мувофиқ бўлиши, асбоблар омборида сақланиши ва ишчиларга иш пайтида берилиши керак. Кучланиши 42 В дан юқори бўлган электрлашган асбоб индивидуал ҳимоя воситалари билан комплектда берилиши керак. Асбоб ва мосламалар қўлланиб иш бажарилаётган пайтда ходимлар «Асбоб ва мосламалар билан ишлаш пайтида хавфсизлик қоидалари» талабларига амал қилишлари лозим.
329. Электр ускуналар ва электр қурилмаларидан фойдаланиш «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан техник фойдаланиш қоидалари» (2004 йил 9 июлда 1383-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 27-сон, 317-модда) ва «Истеъмолчиларнинг электр қурилмалардан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (2004 йил 20 августда 1400-сон билан рўйхатга олинган, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 33-сон, 379-модда) ва мазкур Қоидаларнинг I-боби талабларига мувофиқ тайёрланган ходимлар томонидан амалга оширилиши керак.
330. Металлургия ишлаб чиқаришларида бино ва иншоотларнинг ёнғин хавфсизлиги амалдаги ёнғин хавфсизлиги қоидалари, тегишли қурилиш меъёрлари ва қоидалари, шунингдек ГОСТ 12.1.004-91 «ССБТ. Ёнгин хавфсизлиги. Умумий талаблар»ига риоя қилган ҳолда таъминланиши керак.
331. Портлаш хавфи бўлган муҳитни ҳосил қилишга мойил моддалар иштирокидаги технологик жараёнларнинг портлаш хавфсизлиги ГОСТ 12.1.010-76 «ССБТ. Портлаш хавфсизлиги. Умумий талаблар», ГОСТ 12.1.004-91 «ССБТ. Ёнғин хавфсизлиги. Умумий талаблар», ГОСТ Р 12.3.047-98 «ССБТ. Технологик жараёнларнинг ёнғин хавфсизлиги. Умумий талаблар. Назорат усуллари», ГОСТ 12.1.041 -83 «ССБТ. Ёнувчан чангларнинг ёнғин-портлаш хавфсизлиги. Умумий талаблар» ва бошқа амалдаги стандартларда белгиланган талаблар ҳажмида портлашнинг олдини олиш ва портлашдан ҳимоялаш чоралари, ташкилий ва ташкилий-техник тадбирлар орқали таъминланиши керак.
332. Авария оқибатларини маҳаллийлаштириш ва бартараф этиш бўйича хатти-ҳаракатларга тайёргарликни таъминлаш мақсадида хавфли ишлаб чиқариш объектидан фойдаланувчи ташкилот газ-қутқарув хизматини, шунингдек ходимлар ичидан ноштат авария-қутқарув тузилмаларини ташкил этиши шарт.
333. Металлургия ишлаб чиқариш объектларини жойлаштиришда ШНҚ 3.01.04-04 «Қурилиши тугаган объектларни фойдаланишга қабул қилиш. Умумий қоидалар» қурилиш меъёрлари ва қоидалари ҳамда бошқа амалдаги меъёрий-техник ҳужжатларга риоя қилиниши лозим.
Корхона ҳудудида отваллар, шлам тўплагичлар, кон қолдиқлари омборхонаси ва чиқинди тўплагичларни қуриш фақат чиқиндиларни утилизация қилиш имконияти йўқлиги асослаб берилганда рухсат этилади.
334. Ташкилот ҳудудида бино ва иншоотлар ҳамда 1520 (1524) мм ва 750 мм изли темир йўлда ҳаракатланадиган таркибларининг яқинлашиш габаритлари ГОСТ 9238-83 «Қурилишлар ва 1520 (1524) мм изли темир йўлда ҳаракатланадиган таркибларнинг яқинлашиш габаритлари» ва амалдаги лойиҳалаш меъёрлари ҳамда стандартлар бўйича қабул қилиниши керак.
335. Темир йўлларнинг автомобиль йўллари ва пиёдалар йўлаклари билан кесишиш жойлари тегишли қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларини ҳисобга олган ҳолда қурилиши керак.
336. Ташкилот маъмурияти томонидан ташкилот, объект ҳудудида транспорт воситалари ва пиёдаларнинг ҳаракатланиш схемалари ишлаб чиқилган бўлиши керак. Ҳаракатланиш схемалари ташкилот ҳудудида ва барча объектларда осиб қўйилиши керак.
337. Ташкилот ҳудудида автомобиллар ва бошқа рельссиз транспорт воситаларининг ҳаракатланиш тезлиги маҳаллий шароитлардан келиб чиққан ҳолда маъмурият томонидан белгиланади. Ишлаб чиқариш биносига кириш (чиқиш)да ва унинг ичида ҳаракатланиш тезлиги 5 км/соатдан ошмаслиги керак.
Транспорт ҳаракати йўл белгилари ва тегишли стандартларда кўзда тутилган йўл ҳаракатини ташкил этиш техник воситалари ёрдамида тартибга солиниши керак.
338. Электр карларда, автокарларда, ҳар қандай турдаги транспорт юк прицепларида ва бу мақсадлар учун жиҳозланмаган автомобилларда одам ташиш тақиқланади.
339. Ташкилот ҳудудида материаллар, буюмлар ва бошқа юклар махсус ажратилган жойларда сақланиши керак.
Юк ортиш ва тушириш ишлари ГОСТ 12.3.009-76 «ССБТ. Юк ортиш-тушириш ишлари. Умумий хавфсизлик талаблари»га мувофиқ ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган технологик йўриқномалар бўйича бажарилиши лозим.
340. Ташкилот ҳудуди амалдаги қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига мувофиқ ободонлаштирилган бўлиши ва тоза сақланиши керак.
Йўллар, ўтиш йўллари ва ўтиш жойлари транспорт воситалари ва одамлар ўтиши учун очиқ бўлиши керак. Йўллар, ўтиш йўллари ва тротуарлар ўз вақтида таъмирланиши, қишда қор ва муздан тозаланиши, яхмалак пайтида қум (кул, шлак) сепилиши керак. Сутканинг қоронғи пайтида ўтиш йўллари ва ўтиш жойлари ёритилган бўлиши керак.
341. Ташкилот ҳудудида тўсилмаган ўралар, зовурлар, траншеялар бўлиши рухсат этилмайди. Вақтинчалик очиқ люклар, қудуқлар, новлар, каналлар баландлиги камида 1 м бўлган тўсиқлар билан тўсилган ва сутканинг қоронғи пайтида ёритилган бўлиши керак.
Технологик бассейнлар (тўплагичлар, тиндиргичлар)нинг атрофи марзаланган ёки камида 1 м баландликдаги тўсиқлар билан тўсилган бўлиши керак.
342. Ташкилот ҳудудида тупроқ ишлари ҚМҚ 3.01.02-00 «Қурилишда техника хавфсизлиги»га риоя қилган ҳолда ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган ИТЭЛ бўлганда бажарилиши керак.
Ишлар тугагандан кейин барча киритилган ўзгартиришлар ташкилот бош режасининг коммуникациялар ижро схемаларида акс эттирилган бўлиши керак.
343. Хона ва биноларнинг портлаш-ёнғин ва ёнғин хавфсизлиги бўйича тоифаси объектни лойиҳалаш пайтида ёнғин хавфсизлиги меъёрлари бўйича аниқланади.
Зарур ҳолларда хона ёки биноларнинг тоифасини ўзгартириш лойиҳа ташкилоти томонидан бажарилиши ва ҳисоб-китоблар билан тасдиқланиши керак.
344. Водород ва бошқа ёнувчан газлар ишлатиладиган ишлаб чиқаришлар жойлаштирилган бинолар элементларининг конструкциясида газ тўпланиб қоладиган ҳудудлар ва шамоллатилмайдиган участкалар бўлмаслиги керак.
345. Полларнинг тузилиши ҚМҚ 2.03.13-97 «Поллар. Лойиҳалаш меъёрлари» талабларига мувофиқ бўлиши керак.
Бинолардаги поллар ишлаб чиқариш жараёнида йўл қўйиладиган механик, иссиқлик ёки кимёвий таъсирларга чидамли ва қуйидагича ўрнатилган бўлиши керак:
а) вақти-вақти билан ёки мунтазам суюқликлар (сув, кислота ва ишқор эритмалари, минерал мойлар, эмульсиялар ва ҳоказолар) оқиб турадиган хоналарда — бундай суюқликларни ўтказмайдиган ва суюқликларнинг новларга, каналларга қараб оқиши учун нишабликка эга;
в) металлургия агрегатларининг ишчи майдончаларида ва цехларнинг куйиш оралиқларида — сирпанмайдиган юзали едирилишга чидамли мустаҳкам материаллардан;
346. Бино ва иншоотларнинг агрессив муҳит таъсири остида бўлган барча қурилиш конструкциялари ҚМҚ 2.03.11-96 «Қурилиш конструкцияларини коррозиядан ҳимоялаш»га мувофиқ коррозиядан ҳимояланган бўлиши керак.
Бино колонналари ва бошқа қурилиш конструкцияларининг эритилган маҳсулотлар тегиши мумкин бўлган жойларида ўтга чидамли ҳимоя бўлиши керак.
Печь ва миксерлардан эритилган ва қиздирилган маҳсулотлар чиқадиган ҳудудда жойлашган печь, тўкиш, қуйиш оралиқлари ва миксер бўлинмалари майдончалари иссиқликдан изоляцияланган бўлиши керак.
347. Ишлаб чиқариш бино ва иншоотларининг қурилиш конструкцияларидан фойдаланиш (сақлаш, назорат қилиш ва таъмирлаш) ва уларнинг ҳолати устидан назорат амалдаги тегишли қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига жавоб бериши керак.
Хавфсизлик назорати ўтказиладиган бино ва иншоотлар рўйхати ташкилотнинг техник раҳбари томонидан тасдиқланади.
348. Бино ва иншоотларнинг қурилиш конструкцияларига тушадиган юкни ўзгартириш фақат ҳисоб-китоблар текшириб чиқилгандан кейин ва ўзгаришлар бош лойиҳачи билан келишилгандан сўнг рухсат этилади. Киритиладиган ўзгаришлар саноат хавфсизлиги экспертизасидан ўтказилиши ва техник хавфсизлик даражасини пасайтирмаслиги керак.
349. Ишлаб чиқариш ва омбор хоналарга темир йўл таркиблари ва катта юк автомобилларининг кириши учун мўлжалланган очиқ жойлар (дарвозалар) транспорт воситаларининг кириши (чиқиши)га рухсат бериш ёки тақиқлаш учун ёруғлик сигнализацияси, шунингдек ишлаб чиқариш ходимларини хабардор этиш учун товуш сигнализацияси билан жиҳозланган бўлиши керак.
Қўшимча ўтиш жойлари (эшиклари) бўлган ғилдиратиб суриладиган механизациялашган дарвозаларда ўтиш жойи (эшик) очиқ бўлганда дарвозанинг очилиши ва ёпилишига йўл қўймайдиган блокировка бўлиши керак.
350. Ишлаб чиқариш биноларидаги транспорт воситалари ва одамлар ўтиш жойларининг чегаралари тўсилган ёки махсус чизиқлар билан белгиланган бўлиши керак.
Қурилиш конструкциялари, ишлаб чиқариш ускуналари ва цех ичидаги транспортнинг авария ва бахтсиз ҳодиса хавфини юзага келтирувчи элементлари, шунингдек ўт ўчириш ва хавфсизликни таъминлаш қурилмалари ва воситалари тегишли хавфсизлик белгилари билан жиҳозланган ва ГОСТ 12.4.026-76 «ССБТ. Огоҳлантириш ранглари ва хавфсизлик белгилари»га ва бошқа амалдаги стандартларга мувофиқ сигнал-огоҳлантирувчи рангда бўлиши керак.
351. Ишлаб чиқариш бинолари тоза сақланиши керак. Бинонинг тоифасига қараб пол ва бошқа қурилиш конструкцияларини йиғиштириш тартиби белгиланган бўлиши керак.
Иш ўринлари, ўтиш жойлари, хонадан чиқиш жойлари, ўт ўчириш, хавфсизликни таъминлаш ва алоқа воситаларига бориш йўлларини тўсиб қўйишга рухсат этилмайди.
352. Хона ичидаги қурилиш конструкцияларида, хизмат кўрсатиш майдончаларида ва ускуналарда чанг тўпланиб қолишига рухсат этилмайди.
Тез алангаланадиган кукун материаллар ишлаб чиқариладиган ёки ишлатиладиган хоналарда чангни тозалаш шу ишларни хавфсизлиги кўзда тутилган ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
353. Биноларнинг томлари чанг, қор ва муздан тозаланиши керак. Томларни тозалаш ишлари ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
354. Бинолар, иншоотлар ва ташқи қурилмаларни яшиннинг тўғридан-тўғри зарбидан ва иккиламчи таъсиридан ҳимоялаш тадбирлари лойиҳада кўзда тутилиши ва ташкилотнинг техник раҳбари тасдиқлаган йўриқномага мувофиқ бажарилиши керак.
355. Саноат ташкилотларининг ишлаб чиқариш бинолари амалдаги саноат ташкилотларини лойиҳалаш санитария меъёрлари талабларига мувофиқ лойиҳаланган бўлиши керак.
356. Ходимларнинг иш ва дам олиш режимлари Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси ва ташкилотнинг ички меҳнат тартиби қоидаларига мувофиқ белгиланади.
Хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари таъсири шароитида ишлар бажарувчи ходимларни иш ва дам олиш режими СанҚМ 0141-03 сонли ва «Меҳнат шароитларини баҳолаш ва иш жойларини меҳнат шароитлари бўйича синовдан ўтказиш услублари»га (1996 йил 28 майда 247-сон билан рўйхатга олинган) биноан меҳнат шароитларининг баҳоланиши ҳисобга олиниб белгиланади.
357. ГОСТ 12.0.003-74 «ССБТ. Хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари. Таснифи» бўйича таснифланган, ишловчилар иш бажараётганда иш ҳудудида пайдо бўладиган зарарли ишлаб чиқариш омиллари ГОСТ 12.4.011-89 «ССБТ. Ходимларни ҳимоялаш воситалари. Умумий талаблар ва таснифи» ва бошқа тегишли стандартлар бўйича умумий техник ҳимоя воситалари ва ШҲВлар билан таъминланиб бартараф этилиши ёки чегаравий рухсат этилган миқдорларгача камайтирилиши лозим.
358. Ишлаб чиқариш цехларининг иш ҳудудларидаги ҳарорат, намлик ва ҳаво ҳаракати тезликларининг рухсат этилган ўзаро мослашуви СанҚМ 0203-06 сонли «Ишлаб чиқариш бинолари микроиқлимининг санитария меъёрлари» ва ГОСТ 12.1.005-88 «ССБТ. Иш ҳудуди ҳавосига қўйиладиган умумий санитария-гигиена талаблари»га мувофиқ регламентлаштирилади.
1-хавфлилик моддалари мавжуд бўлган цехларда ошхона, буфет ва махсус овқат тарқатиш пунктларини жойлаштириш тақиқланади.
Меҳнат шароити зарарли ишлар билан банд бўлган ишчи ва хизматчиларга сут берилиши корхона ошхоналарида ёки махсус жиҳозланган тарқатиш пунктларида амалга оширилиши керак.
360. Ишлаб чиқариш биноларидан ташқарида (шлак уюмлари ва ҳоказо) ишловчилар учун исиниш хоналари кўзда тутилиши лозим.
361. Заҳарли моддалар билан муомала қилувчи ишчи ва хизматчиларга қўшимча ва махсус таомлар берилиши корхона ошхонаси ва махсус жиҳозланган тарқатиш пунктларида амалга оширилиши керак.
362. Хавфли ишлаб чиқариш объектларида биринчи тиббий ёрдам пунктлари, соғлиқни сақлаш пунктлари ҚМҚ 2.09.04-98 «Корхонанинг маъмурий ва маиший бинолари»га мувофиқ ташкил этилган бўлиши керак. Пунктни ташкил этиш ва унинг ускуналари маҳаллий соғлиқни сақлаш органлари билан келишилади. Ҳар бир маиший хонада биринчи тиббий ёрдам аптечкалари бўлиши керак.
Дори-дармонлар сақланиши ва улар тўпламининг тўлиқлиги устидан кузатишни цех (бўлинма) бошлиғи ва соғлиқни сақлаш пункти ходимлари олиб боришлари лозим.
363. Ишда жабрланган ёки тўсатдан оғриб қолган шахсларни биринчи тиббий ёрдам пунктидан даволаш муассасасига олиб бориш учун махсус санитария машиналари кўзда тутилган бўлиб, улардан бошқа мақсадларда фойдаланиш тақиқланади.
364. Иситиш, вентиляция ва ҳавони мўътадиллаш тизимлари мазкур Қоидалар ва амалдаги стандартлар талабларига, шунингдек ҚМҚ 2.04.05-97 «Иситиш, шамоллатиш ва мўътадиллаш» талабларига мувофиқ бўлиши керак.
365. Ишлаб чиқариш жараёнида ҳаво юбориш-тортиш вентиляцияси тизимлари ва аспирация воситаларининг узлуксиз ишлаши таъминланиши керак.
Ишлаш жараёнида заҳарли, портлаш-ёнғин ва ёнғин хавфи бўлган моддалар ажралиб чиқадиган технологик ускуналардан вентиляция тизими носоз бўлганда фойдаланиш тақиқланади.
366. 1-чи хавфлилик синфига мансуб портлаш хавфи бўлган ёки зарарли моддаларни ишлаб чиқариш, улар билан муомала қилиш ва сақлаш билан боғлиқ хоналарда ҳаво муҳитининг ҳолати автоматик газоанализаторлар ҳамда портлаш хавфи бўлган моддалар (газлар ва ТАС буғи) концентрацияси алангаланиш қуйи концентрация чегарасининг кўпи билан 20% га етганда, заҳарли газлар, буғлар ва аэрозоллар учун эса ЧРБКга яқинлашганда ишга тушадиган ёруғлик ва товуш сигнализация қурилмаси ёрдамида назорат қилиниши керак.
367. Шамоллатиш тизимлари ишининг самарадорлигини инструментал текшириш камида бир йилда бир марта, шунингдек ҳар гал бу тизимлар капитал таъмирлангандан ёки реконструкция қилингандан кейин ўтказилиши керак. Текшириш далолатномалари ташкилотнинг техник раҳбари томонидан тасдиқланиши лозим.
368. Барча шамоллатиш тизимларига тегишли фойдаланиш ҳужжатлари (паспортлар ёки формулярлар) тузилиши керак.
369. Технологик жараён ўзгарганда ёки ишлаб чиқариш участкаси реконструкция қилинганда ушбу участкада фаолият кўрсатаётган шамоллатиш тизимлари янги ишлаб чиқариш шароитларига мувофиқлаштирилиши керак. Шамоллатиш тизимларининг ишлаш схемаларини ўзгартириш билан боғлиқ лойиҳа ишлари ҳисоб-китоблар билан асосланган ва бош лойиҳа ташкилоти билан келишилган бўлиши керак.
370. Шамоллатиш тизимларидан фойдаланмайдиган шахсларга вентиляция хоналарига кириш, вентиляторларни ишга тушириш ва ўчириш, шамоллатиш тизимлари арматураси (клапанлар, шиберлар)ни очиш ёки ёпиш тақиқланади.
371. Корхонанинг сув таъминоти ва канализация иншоотлари ҳамда ташқи тармоқлари ҚМҚ 2.04.02-97 «Сув таъминоти. Ташқи тармоқлар ва иншоотлар», ҚМҚ 2.04.03-97 «Канализация. Ташқи тармоқлар ва иншоотлар» талабларига мувофиқ бўлиши керак.
372. Бинонинг сув ўтказиш ва канализация тизимлари ҚМҚ 2.04.01-98 «Биноларнинг ички сув ўтказгич ва канализациялари», ҚМҚ 2.09.04-98 «Корхоналарнинг маъмурий ва маиший бинолари» талабларига жавоб бериши лозим.
373. Сув билан қўшилганда портлашни юзага келтириб парчаланадиган ёки алангаланадиган, шунингдек портлаш хавфи бўлган ёки заҳарли газлар ҳосил қиладиган моддалар ишлаб чиқариладиган, ишлатиладиган ёки сақланадиган хоналардаги сув таъминоти, канализация ва иситиш тизимларининг тузилиши ушбу хавфли моддаларга сув тушишига йўл қўймаслиги керак.
374. Хўжалик-ичимлик сув ўтказгич тармоғининг техник сув бериладиган сув ўтказгич тармоқлари билан уланиши рухсат этилмайди.
375. Кийим ёниб кетиши еки кимёвий куйишлар содир бўлиш эҳтимоли бўлган ишлаб чиқариш хоналарида фавворачалар, кранлар, раковиналар ёки ўз-ўзига ёрдам кўрсатиш ванналари, авария душлари бўлиши керак. Бу қурилмалар қулай жойларда ўрнатилган ва хўжалик-ичимлик сув ўтказгичга уланган бўлиши керак.
Юқорида кўрсатилган барча қурилмаларни сув билан қўшилганда парчаланиб портлайдиган ёки алангаланадиган, шунингдек портлаш хавфи бўлган ёки заҳарли газлар ҳосил қиладиган моддалар сақланадиган ёки улар билан муомалада бўлинадиган хоналарда жойлаштириш тақиқланади.
376. Техник қурилмалар (идишлар, аппаратлар)нинг канализацияга чиқариш қурилмаларида гидравлик затворлар ва қурилма таъмирлаш учун тўхтатилганда тиқин ўрнатиш учун фланецли бирикмалар бўлиши керак. Шунингдек, канализациянинг ифлос оқимлар чиқадиган жойларидаги стояк олдида ҳам гидравлик затворлар ўрнатилиши керак.
377. Канализация тармоқлари ва қудуқларни кўздан кечириш ва тозалаш ишлари график бўйича ва газ хавфи бўлган ишларни олиб бориш тартибига мувофиқ бажарилиши керак.
378. Оқова сувларни сув ҳавзаларига ташлаш шароитлари сув юзаларини ифлосланишдан муҳофаза қилишга оид амалдаги санитария меъёрлари ва қоидалари талабларига жавоб бериши керак.
Корхона тозалаш иншоотларининг самарали ишлашини таъминлаши ва оқова сувларнинг ифлосланиш даражасини назорат қилиши керак.
379. Ташкилот ҳудудидаги ишлаб чиқариш ва ёрдамчи бинолар ва хоналарда табиий ва сунъий ёритиш, шу жумладан авария ёритиш, ҚМҚ 2.01.05-98 «Табиий ва сунъий ёритиш» ҳамда бошқа тегишли амалдаги меъёрий-техник ҳужжатлар талабларига жавоб бериши керак.
380. Портлаш хавфи бўлган хоналарда портлашдан бехатар қилиб ясалган ёритиш тизимлари кўзда тутилиши керак.
381. Ишлаб чиқариш участкаси реконструкция қилинганда унинг ёритиш тизими янги ишлаб чиқариш шароитларига мувофиқлаштирилиши керак.
383. Иш ўринларини кўприкли кранлар билан қоронғилаштириб қўйилишининг олдини олиш учун кран фермаларида қўшимча ёритқичлар кўзда тутилиши лозим.
384. Ишлаб чиқариш ва ёрдамчи хоналарда, ташкилот ҳудудида умумий ёритиш рубильникларини қўшиш (узиш), шунингдек ёритиш тармоқларига хизмат кўрсатиш (ёритқичларни таъмирлаш ва тозалаш, лампаларни, розеткаларни алмаштириш ва бошқа ишлар) фақат электр техник ходимлар томонидан кучланишни узиб қўйиб бажарилиши керак.
385. Кўчма ёритқичлар учун кучланиши 42 В дан юқори бўлмаган, портлаш хавфи бўлган хоналарда, хона ташқарисида, идишлар ва технологик иншоотлар ичида ишлаганда эса кучланиши 12 В дан юқори бўлмаган электр тармоғи ўтказилиши керак.
386. 2,2 м ва ундан ортиқ баландликда жойлашган ёруғлик тушадиган туйнукларнинг тавақалари ва фрамугалари, шунингдек очиладиган фонар ромлари учун хонанинг ишчи ёки хизмат кўрсатиладиган ҳудуди чегарасида уларни узоқдан туриб ёки қўлда очиш қурилмалари кўзда тутилиши лозим.
387. Дераза ойналари ва фонарларни чанг ва ифлосликлардан мунтазам тозалаш, шунингдек ёритқичларга хизмат кўрсатиш учун кўрсатилган ишларни қулай ва хавфсиз бажаришни таъминловчи қурилма ва мосламалар ишлатилиши керак.
388. Хоналарнинг ёруғлик тушадиган туйнукларини материаллар, буюмлар ва бошқа бегона предметлар билан тўсиб қўйиш рухсат этилмайди.
389. Мазкур Қоидалар бажарилиши металлургия ишлаб чиқариш корхоналарини лойиҳалаш, қуриш, фойдаланиш ҳамда ускуналарни тайёрлаш ва таъмирлаш билан шуғулланувчи ташкилотларнинг мансабдор шахслари, раҳбарлари ва мутахассислари учун мажбурийдир.
390. Кўрсатилган шахслар бузилишлар характери ва уларнинг оқибатига қараб Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда интизомий, маъмурий ва жиноий жавобгар бўладилар.