Oldingi tahrirga qarang.
(qaror nomi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
Iqtisodiy sudlarda ishlarni ko‘rishda ekspertizani tayinlash bilan bog‘liq masalalarni tartibga soluvchi qonun hujjatlarining to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasi Oliy iqtisodiy sud Plenumi qaror qiladi:
(muqaddima O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
1. Iqtisodiy sudlar sud ekspertizasi (bundan buyon matnda ekspertiza deb yuritiladi) tayinlash masalasini hal etish, sud eksperti xulosasini tekshirish va unga baho berishda O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksi (bundan buyon matnda IPK deb yuritiladi), “Sud ekspertizasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni (bundan buyon matnda Qonun deb yuritiladi), O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 21-fevraldagi 73-son qarori bilan tasdiqlangan “Sud ekspertizasi tadqiqotlarini o‘tkazish tartibi to‘g‘risida”gi namunaviy nizom (bundan buyon matnda Namunaviy nizom deb yuritiladi), shuningdek, boshqa normativ-huquqiy hujjatlari talablariga qat’iy amal qilishlari lozim.
(1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2023-yil 20-noyabrdagi 33-sonli qarori tahririda)
2. Qonunning 3-moddasiga ko‘ra, ekspertiza deganda sud ishlarini yuritishda ish holatlarini aniqlashga qaratilgan hamda sud eksperti tomonidan fan, texnika, san’at yoki hunar sohasidagi maxsus bilimlar asosida sud-ekspert tekshirishlarini o‘tkazish va xulosa berishdan iborat bo‘lgan protsessual harakat tushuniladi.
Sud ekspertining xulosasi deganda sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi tomonidan tuziladigan va sud-ekspert tekshirishlarining olib borilishini va natijalarini aks ettiradigan yozma hujjat tushuniladi.
3. Sudlarga tushuntirilsinki, ekspertiza ish holatlarini atroflicha va har tomonlama, obyektiv o‘rganish hamda fan, texnika, san’at yoki hunar sohasida maxsus bilimlarni talab qiladigan savollarga tushuntirish berish maqsadida tayinlanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Ekspertiza ishda ishtirok etuvchi shaxsning yozma yoki og‘zaki iltimosiga ko‘ra yoki roziligi bilan tayinlanishi mumkin. Agar ekspertiza tayinlash qonunda belgilab qo‘yilgan yoki shartnomada nazarda tutilgan bo‘lsa yoxud taqdim etilgan dalilning qalbakilashtirilganligi to‘g‘risidagi arizani tekshirish yoxud qo‘shimcha ekspertiza tayinlash zarur bo‘lsa, sud ekspertizani o‘z tashabbusi bilan tayinlashi mumkin.
(3-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
sud-ekologik ekspertizasi, sud-avtotexnika ekspertizasi, transport vositalarini va ularning qismlarini baholash ekspertizasi, yong‘in-texnikaviy ekspertiza, sud-iqtisodiy ekspertiza, sud-tovarshunoslik ekspertizasi, sud qurilish-texnikaviy ekspertizasi, oziq-ovqat mahsulotlarining ekspertizasi va Yo‘riqnomada ko‘rsatilgan boshqa turdagi ekspertizalar — O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlarida;
shaharsozlik hujjatlari ekspertizasi — O‘zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo‘mitasining Shaharsozlik hujjatlarini ekspertizadan o‘tkazish boshqarmasi va uning hududiy bo‘linmalarida;
sud xatshunoslik ekspertizasi — O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi va uning hududiy boshqarmalarida hamda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlarida;
Boshqa ekspertiza muassasalarida ularning ixtisosligidan kelib chiqib boshqa turdagi ekspertizalar ham o‘tkazilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
5. IPKning 55-moddasi va Qonunning 10 va 11-moddalari mazmuniga ko‘ra, ekspert sifatida davlat sud-ekspertiza muassasasi eksperti, boshqa korxona, muassasa, tashkilot xodimi yoki boshqa jismoniy shaxs ishtirok etishi mumkin.
(5-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Sud eksperti sifatida oliy ma’lumotga, alohida hollarda esa o‘rta-maxsus, kasb-hunar ma’lumotiga ega bo‘lgan, ekspertizaning tegishli sohasi bo‘yicha maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan va sud eksperti malakasiga ega bo‘lgan davlat sud-ekspertiza muassasasining xodimi (davlat sud-eksperti), sud tomonidan jalb etilgan boshqa korxona, muassasa, tashkilot xodimi (sud-ekspertlik ixtisosiga ega bo‘lmagan) yoki boshqa jismoniy shaxs ishtirok etishi mumkin.
Belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslar, shuningdek qasddan sodir etgan jinoyatlari uchun sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan shaxslar sud eksperti sifatida jalb etilishi mumkin emas.
Sudlar nazarda tutishlari kerakki, qonun hujjatlarida ekspertiza muassasasining ixtisosligi yoki ekspertizaning turidan kelib chiqib, sud ekspertining nomzodiga nisbatan boshqa talablar va cheklovlar ham belgilangan.
Oldingi tahrirga qarang.
6. IPK 163-moddasi birinchi qismining 6-bandiga ko‘ra, birinchi instansiya sudi nafaqat iqtisodiy ishni ko‘rishda, balki ishni sudda ko‘rishga tayyorlash paytida ham ishda ishtirok etuvchi shaxsning iltimosi bo‘lgan taqdirda, ekspertiza tayinlash masalasini ko‘rib chiqishga haqlidir. Bunday holda ekspertiza tayinlash masalasi da’vo arizasi (ariza) sudga kelib tushgan kundan boshlab besh kundan kechiktirmay hal etilishi lozim.
(6-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
7. Sudlarga tushuntirilsinki, apellatsiya instansiyasi sudi ishni mavjud va qo‘shimcha taqdim etilgan dalillar bo‘yicha qayta ko‘rishi sababli, ushbu sud instansiyasi ham mazkur qaror 3-bandining ikkinchi xatboshisida nazarda tutilgan hollarda ekspertiza tayinlashga haqli.
(7-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2021-yil 20-apreldagi 18-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
8. Sudning ekspertiza tayinlash haqidagi ajrimi asoslantirilgan hamda IPKning 80, 82 va 85-moddalari talablariga muvofiq bo‘lishi lozim. Ajrimda ekspertiza tayinlash uchun asos bo‘lgan holatlar, tarafning aynan qaysi vaji yoki ishning aynan qaysi holati tekshirilishi kerakligi va ushbu holatni tekshirish uchun qaysi sohadagi mutaxassis fikri zarurligi ko‘rsatilishi lozim.
(8-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
1) ekspertiza tayinlagan iqtisodiy sudning nomi, ishning tartib raqami, ajrim chiqarilgan sana va joy, sud tarkibi, sud majlisi kotibi, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning nomi;
(8.1-bandning 1-kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
7) ekspertiza o‘tkazish uchun taqdim etilgan tekshirish obyektlari, shu jumladan ashyoviy dalillar, tekshirish uchun namunalar, hujjatlar, ish materiallari va hokazolar;
8.2. Ekspertiza sud ekspertlari komissiyasi tomonidan o‘tkazilishi lozim deb topilganda, ajrimda tekshiruv qaysi ixtisosdagi ekspertlar tomonidan o‘tkazilishi kerakligi, ekspertlar komissiyasi faoliyatini tashkil qilish qaysi ekspert muassasasiga yuklatilganligi, tekshirilishi lozim bo‘lgan obyektlar va boshqa materiallar qaysi ekspertiza muassasasiga yuborilayotganligi ham ko‘rsatilishi lozim.
Bunday ajrim nusxalari komissiyada vakili ekspert sifatida ishtirok etayotgan har bir ekspertiza muassasasiga yuboriladi.
Oldingi tahrirga qarang.
8.3. IPK 80-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlariga ko‘ra ishda ishtirok etuvchi shaxslar sudga ekspert tomonidan tushuntirish berilishi lozim bo‘lgan savollarni taqdim etishga va o‘zlari ko‘rsatgan shaxslarni ekspert sifatida jalb etish yoki ekspertizani muayyan ekspertiza muassasasida o‘tkazish haqida iltimosnoma bilan murojaat qilishga haqli. Ekspertiza o‘tkazilishi zarur bo‘lgan masalalar doirasi va mazmuni sud tomonidan belgilanadi. Ishda ishtirok etuvchi shaxslar tomonidan taqdim etilgan savollar rad etilgan taqdirda, sud rad etish sabablarini ajrimda asoslantirib berishi shart.
(8.3-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Sudlar inobatga olishlari lozimki, tushuntirish berish uchun sud eksperti oldiga nizoni to‘g‘ri hal qilishga qaratilgan, ekspertning vakolat doirasiga kiradigan hamda fan, texnika, san’at yoki hunar sohasida maxsus bilimlarni talab qiladigan savollar qo‘yilishi kerak.
Ekspertizani takroran o‘tkazmaslik maqsadida sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi oldiga qo‘yilayotgan savollar ekspertizani to‘liq o‘tkazish uchun yetarli darajada bo‘lishi lozim.
Hal qilinishi sudning vakolatiga kiradigan huquq to‘g‘risidagi savollar ekspert oldiga qo‘yilishi mumkin emas.
8.4. Ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimning faksimil va yorug‘ sezgir qog‘ozga ko‘chirilgan nusxasini yuborishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
9. IPK 102-moddasining 1-bandiga muvofiq ekspertiza tayinlangan hollarda iqtisodiy sud ish yuritishni to‘xtatib turishga haqli. Bu haqda alohida chiqarilgan ajrimda yoki ekspertiza tayinlash haqidagi ajrimda ko‘rsatilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
IPKda ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrim ustidan shikoyat berilishi (protest keltirilishi) nazarda tutilmaganligi munosabati bilan sudlar shuni inobatga olishi lozimki, ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimda ish yuritishni to‘xtatib turish ham ko‘rsatilgan bo‘lib, ushbu ajrim ustidan shikoyat berilgan (protest keltirilgan) bo‘lsa, shikoyat (protest)ning faqat ish yuritishni to‘xtatib turishga oid qismi ko‘rib chiqiladi. Agar shikoyat (protest) sud ajrimining ekspertizani tayinlashga oid qismi ustidan berilgan bo‘lsa, uni qabul qilish IPK 268-moddasi birinchi qismining 2-bandi yoki 291-moddasi birinchi qismining 2-bandiga asosan rad etiladi. Agar ariza (protest) ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, u bo‘yicha ish yuritish IPK 273-moddasi birinchi qismining 1-bandi yoki 296-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan, shikoyat (protest) ko‘rib chiqilayotgan sud instansiyasida tugatiladi.
(9-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2021-yil 20-apreldagi 18-sonli qarori tahririda)
Agar ekspertizaning o‘tkazilishi IPKda ishni ko‘rish uchun belgilangan protsessual muddatning buzilishiga olib kelmasa, sud ish yuritishni to‘xtatmasdan ekspertiza tayinlash haqida ajrim chiqarishga haqli.
(9-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
10. Sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasiga ekspertiza tayinlash haqidagi sudning ajrimi hamda tekshirish obyekti, ekspertizani o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlar aks etgan boshqa hujjatlar (sud majlisi bayonnomasi, shartnomalar, yuk xatlari, schyot-fakturalar, buxgalteriya hujjatlari, ma’lumotnomalar, ko‘chirmalar, fotosuratlar va h.k.lar) yuboriladi.
11. Tekshirish obyektlari, agar ularning o‘lchamlari va xossalari imkon bersa, o‘ralgan va muhrlangan holda ekspertizaga taqdim etilishi kerak, tekshirish obyektlari ekspertizani tayinlagan sudning vakolatli xodimi tomonidan shaxsan topshirilgan hollar bundan mustasno.
12. Agar ekspertga hujjatning kseronusxasi yuborilayotgan bo‘lsa, unga hujjatning asliga mosligi haqida sudya tomonidan belgi qo‘yiladi, nusxasi sudya tomonidan imzolanadi va sudning muhri bilan tasdiqlanadi.
Tekshirish obyektini sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi ixtiyoriga yuborish mumkin bo‘lmagan hollarda (bino, inshoot, katta hajmdagi predmetlar va boshqalar) uni ko‘zdan kechirish va tekshirish obyekt joylashgan joyda amalga oshiriladi.
13. Sudlar tekshirish obyektlarini rasmiylashtirish va sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasiga taqdim etishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya etishlari lozim.
Agar ushbu tartibga rioya etmaslik ekspertiza o‘tkazilishiga to‘sqinlik qilsa, ekspertiza muassasasi rahbari ekspertizani tayinlagan sudga yozma shaklda xabar berishga va kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha zarur bo‘lgan choralarni ko‘rishni talab qilishga haqli.
Ko‘rsatilgan kamchiliklar o‘ttiz kun ichida yoki ekspertiza muassasasi rahbarining xatida ko‘rsatilgan boshqa muddat ichida bartaraf qilinmasa, ekspertiza muassasasi rahbari tekshirish obyektlari va boshqa materiallarni sudga ijrosiz qaytarishi mumkin. Shu bois bunday talab bildirilgan taqdirda, sudlar murojaatda ko‘rsatilgan kamchiliklarni darhol bartaraf etish choralarini ko‘rishlari zarur.
14. Tadqiqot o‘tkazish uchun taqdim etilgan materiallar to‘liq bo‘lmagan taqdirda, sud eksperti yoki sud ekspertlari komissiyasi ekspertiza muassasasi rahbari orqali ekspertizani tayinlagan sudga qo‘shimcha materiallarni taqdim etish zarurligi to‘g‘risida yozma ravishda ma’lum qilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
Qo‘shimcha materiallar murojaatda ko‘rsatilgan muddatda, muddat ko‘rsatilmagan taqdirda — darhol taqdim qilinishi shart. Agar murojaatda so‘ralayotgan qo‘shimcha materiallar boshqa shaxslarda saqlanayotgan bo‘lsa, sud ularni IPKning 69-moddasiga muvofiq talab qilib olish va ekspertiza muassasasiga yuborish choralarini ko‘radi.
(14-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
15. Sudlarga tushuntirilsinki, ekspertiza muassasasi tomonidan ekspertizani o‘tkazish uning vakolatiga kirmasligi, muassasada tegishli mutaxassis mavjud emasligi yoki boshqa sabablarga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish imkoniyati yo‘qligi vaj qilinib, tekshirish obyekti va boshqa materiallar xulosa berilmasdan sudga qaytarilgan hollarda, ekspertiza o‘tkazishni boshqa ekspertiza muassasasiga yuklash masalasi ishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan holda sud majlisida ko‘rib chiqilishi lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
16. IPK va Qonunga muvofiq qo‘shimcha, qayta, komissiyaviy yoki kompleks ekspertiza ham tayinlanishi mumkin.
Qo‘shimcha ekspertizani o‘tkazish dastlabki ekspertizani o‘tkazgan sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi) yoki boshqa sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi) tomonidan, qayta ekspertizani o‘tkazish esa har qanday holda boshqa sud ekspert (yoki sud ekspertlari komissiyasi) tomonidan amalga oshiriladi.
IPK 82-moddasining birinchi qismiga ko‘ra qo‘shimcha ekspertiza ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasidagi turli bo‘shliqlarning o‘rnini to‘ldirish uchun tayinlanadi. Bu erda bo‘shliqlar deganda, ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasining to‘liq va aniq emasligi, xulosadagi kamchiliklarni ekspert (ekspertlar komissiyasi a’zolari)ni so‘roq qilish yo‘li bilan ham bartaraf etish imkoni mavjud bo‘lmaganligi va shu kabi holatlar tushunilishi kerak.
IPK 82-moddasining ikkinchi qismida ekspert (ekspertlar komissiyasi) xulosasi asoslantirilmaganda yoki uning to‘g‘riligiga shubha tug‘ilganda yoxud unga asos qilib olingan dalillar ishonchli emas deb topilganda yoki ekspertizani o‘tkazishning protsessual qoidalari jiddiy buzilganda qayta ekspertiza tayinlanishi belgilangan.
Komissiyaviy ekspertiza bir xil ixtisoslikdagi, kompleks ekspertiza esa turli ixtisoslikdagi ikki yoki undan ortiq sud ekspertlari tomonidan o‘tkaziladi.
Sudlarga tushuntirilsinki, qo‘shimcha, qayta, komissiyaviy yoki kompleks ekspertizalar faqat IPK va Qonunda nazarda tutilgan asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda tayinlanadi va boshqa asoslar bo‘yicha bunday ekspertizalarni tayinlashga yo‘l qo‘yilmaydi.
(16-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
Sud eksperti xulosasining mazmuni va shakli bo‘yicha qo‘yiladigan talablar IPKning 86-moddasi va Qonunning 23-moddasida ko‘rsatilgan. Agar sud ekspertining xulosasi ushbu talablarga rioya qilinmagan holda tuzilgan bo‘lsa, sud ushbu xulosani ishning holatlarini tasdiqlaydigan hujjat sifatida qabul qilmaydi. Shu bilan birga sud ekspert (sud ekspertlari komissiyasi)dan xulosani qonun talablariga mos holda rasmiylashtirishni talab qilishga haqli.
(17-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
18. Agar ekspert xulosasini baholashda shaxslarning xatti-harakatlarida jinoyat alomatlari (imzo yoki hujjatlarning qalbakilashtirilishi va h.k.) mavjudligi aniqlansa, sud IPK 200-moddasining beshinchi qismiga muvofiq jinoyat ishini qo‘zg‘atish to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun tegishli materiallarni ilova qilgan holda prokurorga xususiy ajrim yuborishi kerak. Xususiy ajrimga ekspertiza xulosasining asl nusxasi ilova qilinadi, xulosaning ko‘chirma nusxasi esa iqtisodiy ish hujjatlariga qo‘shib qo‘yiladi.
(18-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
19. IPK 56-moddasining uchinchi qismiga ko‘ra, sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari) bila turib noto‘g‘ri xulosa berganligi uchun jinoiy javobgar bo‘ladi. Shu munosabat bilan sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari) jinoiy javobgarlik to‘g‘risida ogohlantiriladi va bu haqda sudning ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi ajrimida ko‘rsatiladi.
Ushbu modda to‘rtinchi qismining mazmuniga ko‘ra, ekspert xulosasi tushunarli bo‘lmagan taqdirda, o‘zi o‘tkazgan ekspertiza xususida ko‘rsatuvlar berishi, o‘zi bergan xulosani tushuntirishi, qo‘shimcha savollarga javob berishi uchun sud ekspertni sud majlisiga chaqirishga haqli”;
(19-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
20. IPK 74-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq hech qanday dalil sud uchun oldindan belgilab qo‘yilgan kuchga ega emas. Sud eksperti xulosasi sud tomonidan boshqa dalillar bilan bir qatorda, har tomonlama, to‘liq va xolis tekshirishga asoslangan o‘z ichki ishonchi bo‘yicha baholanadi.
(20-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Ekspert xulosasini baholashda sud eksperti (sud ekspertlari komissiyasi vakillari)ning malakasi, taraflarning manfaatlariga rioya qilinganligi, tadqiqotda qo‘llanilgan usullarning ishonchliligi, sud tomonidan qo‘yilgan savollarga berilgan javoblarning asoslantirilganligi hisobga olinishi lozim.
Ekspertning xulosasi noaniq bo‘lgan, shuningdek u taxminlarga asoslangan taqdirda, xulosa sud tomonidan dalil sifatida baholanishi mumkin emas. Bunday holda sud hal qiluv qarori (qaror, ajrim)da xulosaning dalil sifatida qabul qilmaganligi sabablarini asoslab berishi shart.
21. Sudlarga tushuntirilsinki, ilgari ko‘rilgan boshqa ish bo‘yicha berilgan ekspertiza xulosasi ko‘rib chiqilayotgan ish bo‘yicha ekspertiza xulosasi sifatida tan olinmaydi. Lekin ekspertiza xulosasi ko‘rilayotgan ishga bevosita aloqador bo‘lsa, u boshqa dalillar bilan bir qatorda dalil sifatida baholanishi mumkin.
Yo‘riqnomaning 12-bandiga muvofiq, ekspertizani o‘tkazish O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi markazi va uning hududiy bo‘limlariga yuklangan taqdirda ekspertizani o‘tkazish muddatlari uning murakkabligi va xususiyatlarini hisobga olgan holda o‘ttiz kun ichida belgilanadi.
Ekspertizaning hajmi va murakkabligi, shuningdek sud ekspertining ish hajmidan kelib chiqib ekspertiza o‘tkazishning quyidagi muddatlari belgilanishi mumkin:
ko‘p obyektli va murakkab tekshiruvlar o‘tkazishga doir materiallar bo‘yicha — o‘ttiz kungacha bo‘lgan muddat belgilanishi mumkin.
Ekspertizani o‘tkazishni o‘ttiz kun mobaynida bajarish mumkin bo‘lmagan taqdirda ekspertiza muassasasi rahbari muddat o‘tishidan uch kun oldin asoslangan xulosa tuzadi va bu to‘g‘rida ekspertizani tayinlagan organga (shaxsga) yozma ravishda xabar qiladi hamda ular bilan kelishgan holda qo‘shimcha muddatni belgilaydi.
Sudlar inobatga olishlari lozimki, Namunaviy nizomning 7-bandiga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish muddatlari materiallar ekspertiza muassasasiga tushgan kundan keyingi kundan boshlab hisoblanadi va ular ekspertiza muassasasi rahbari tomonidan ekspertizani tayinlagan organ (shaxs)ga yuborilgan kunda tugaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
23. Sudlarga tushuntirilsinki, IPKning 117-moddasi mazmuniga ko‘ra ekspertiza o‘tkazish uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan summa ekspertiza tayinlash to‘g‘risidagi iltimosnoma bilan sudga murojaat qilgan ishda ishtirok etuvchi shaxs tomonidan, agar ikkala tomon bunday iltimosnoma bilan murojaat qilgan bo‘lsa, ushbu summa ularning har ikkalasi tomonidan sudning depozit hisobvarag‘iga oldindan teng miqdorda o‘tkazilishi kerak.
(23-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Depozit hisobvarag‘iga oldindan o‘tkaziladigan summaning taxminiy miqdori sud tomonidan aniqlanadi, qonun hujjatlarida belgilangan boshqa hollar bundan mustasno. To‘lanadigan uzil-kesil summa xulosa sudga taqdim etilgandan so‘ng aniqlanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Mazkur Plenum qarori 3-bandining ikkinchi xatboshisida nazarda tutilgan hollarda sudning tashabbusi bilan ekspertiza tayinlangan taqdirda, uni o‘tkazish uchun to‘lanadigan summa sudning depozit hisobvarag‘idan o‘tkazilib, u ishni ko‘rish natijalari bo‘yicha taraflar o‘rtasida IPKning 118-moddasiga muvofiq taqsimlanadi va undiriladi.
(23-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
24. Sudlarga tushuntirilsinki, Namunaviy nizom 8-bandining uchinchi xatboshisiga ko‘ra ekspertizani o‘tkazish bo‘yicha xarajatlar to‘lanmaganligi materiallarni ekspertiza o‘tkazmasdan qaytarish uchun asos bo‘ladi. Shu bois ekspertizani o‘tkazish bo‘yicha xarajatlar to‘lanmaganligi sababli tegishli materiallar ekspertiza o‘tkazilmasdan sudga qaytarilgan taqdirda, sud ekspertiza o‘tkazish bo‘yicha xarajatlarning to‘langanlik yoki to‘lanmaganlik holatini tekshirishi lozim. Bunday xarajatlar to‘lanmagan va ishda ishtirok etuvchi shaxslarning ularni to‘lashga imkoni bo‘lmagan taqdirda, nizo ishdagi mavjud dalillar asosida ko‘rib chiqiladi.