LexUZ шарҳи
Мазкур стандарт Ўзбекистон Республикаси молия вазирининг 2021 йил 2 июлдаги 43-сонли «Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан қабул қилинган айрим идоравий норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ўз кучини йўқотган деб топиш тўғрисида»ги буйруғига (рўйхат рақами 3316, 30.07.2021 й.) асосан ўз кучини йўқотган.
1. Мазкур стандарт Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Қонуни, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 10 июндаги 296-сон «Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлис XIV сессиясида қилган маърузасида баён этилган асосий қоидаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори асосида ишлаб чиқилган ва Ўзбекистон Республикасида аудиторлик фаолиятини норматив тартибга солиш элементи ҳисобланади.
2. Эксперт — аудиторлик ташкилоти штатида турмайдиган, бухгалтерия ҳисоби ва аудитдан фарқ қилувчи соҳаларда етарлича билим, тажриба ва кўникмаларга эга бўлган мутахассисдир.
3. Стандартнинг мақсади аудиторлик ташкилотининг аудиторлик текширувига экспертни жалб этиш ва унинг иш натижаларидан фойдаланишга доир ҳаракатларини белгилаш ҳисобланади.
5. Мазкур стандарт талаблари расмий аудиторлик хулосасини тайёрлашни кўзда тутадиган аудитни амалга ошириш чоғида барча аудиторлик ташкилотлари учун мажбурий ҳисобланади, бундан тавсия тусига эканлиги бевосита кўрсатилган қоидалар мустасно.
6. Мазкур стандарт талаблари, натижалари бўйича расмий аудиторлик хулосасини тайёрлашни кўзда тутмайдиган аудитни ўтказиш чоғида, шунингдек, аудитга турдош хизматларни (консалтинг хизматларни) кўрсатиш чоғида тавсиявий хусусиятга эга бўлади. Аниқ топшириқни бажариш чоғида мазкур стандартнинг мажбурий талабларидан четга чиқилган ҳолларда аудиторлик ташкилоти бу ҳақда ўзининг иш ҳужжатларида ва аудитга ва (ёки) унга турдош бўлган хизматларга буюртма берган хўжалик юритувчи субъектнинг раҳбариятига топширадиган ёзма ҳисоботида албатта кўрсатиши керак.
7. Эксперт сифатида аудиторлик ташкилоти юридик шахс ҳисобланган махсус ихтисослаштирилган ташкилот ишидан фойдаланиши мумкин*.
8. Аудит ўтказаётганда аудиторлик ташкилоти баҳоловчи, муҳандис, геолог, технолог ва бошқа эксперт ишидан фойдаланиши мумкин.
9. Аудит ўтказаётган аудиторлик ташкилоти эксперт ишидан фойдаланиш тўғрисидаги қарорни тадқиқ қилиниши лозим бўлган шароитлар хусусиятидан ва мураккаблигидан, уларнинг муҳимлилик даражасидан, шунингдек бошқа аудиторлик тартиб-таомилларнинг ушбу шароитларга нисбатан мақсадга мувофиқлиги, мумкинлиги ва ишончлилигидан келиб чиқиб қабул қилади.
10. Аудиторлик ташкилоти аудитни ўтказиш чоғида ишидан фойдаланадиган эксперт қуйидагиларга эга бўлиши шарт:
10.2. Аудиторлик ташкилоти хулосасини олишни кўзда тутаётган соҳада тегишли тақризлар, тавсиялар, маълумотномалар ва ҳоказолар билан тасдиқланган тегишли тажриба ва обрўга эга бўлиши.
11. Аудиторлик ташкилоти аудитни ўтказиш чоғида эксперт ишидан қуйидаги ҳолларда фойдаланмаслиги керак:
11.1. Агар эксперт-жисмоний шахс, аудит ўтказилаётган хўжалик юритувчи субъектнинг асосий ёки устун турувчи таъсисчиси ёхуд раҳбари бўлса ёки кўрсатилган шахслар билан яқин қариндош ёхуд қуда-анда бўлса ёки унга нисбатан аудиторлик ташкилоти аудит ўтказаётган хўжалик юритувчи субъектнинг бошқа мансабдор шахси ёхуд штатдаги ходими бўлса.
11.2. Агар эксперт-юридик шахс аудит ўтказилаётган хўжалик юритувчи субъектнинг асосий ёки устун турувчи таъсисчиси (иштирокчиси), кредитори, суғурталовчиси бўлса ёхуд хўжалик юритувчи субъект эксперт-юридик шахснинг асосий ёки устун турувчи таъсисчиси (иштирокчиси) бўлса.
Агар эксперт тайинланганидан кейин юқорида кўрсатилган ҳолатлар юзага келса ёки маълум бўлиб қолса, аудиторлик ташкилоти эксперт хулосасининг объективлиги тасдиғини таъминлайдиган қўшимча аудиторлик тартиб-таомилларини амалга ошириши ёки бошқа экспертни тайинлаши керак.
13. Эксперт хизматларини кўрсатиш шартномасида умум қабул қилинган шартлардан ташқари қуйидагилар кўзда тутилиши керак:
13.5. Эксперт ўз ишида қўллаш ниятида бўлган тахминлар ва усуллар ҳақидаги ҳамда уларнинг аудиторлик ташкилоти эксперт ишидан фойдаланган олдинги даврлардаги тахминлар ва усулларга мувофиқлиги хусусидами маълумотлар.
14. Эксперт ўз иши натижаларини ёзма шаклдаги хулоса (ҳисобот, ҳисоб-китоб ва ҳоказолар) кўринишида тақдим этади.
15. Эксперт хулосаси етарли даражада тўла ва батафсил бўлиши керак, токи у билан танишган тажрибали аудитор ёки бошқа эксперт, эксперт томонидан ўтказилган иш тўғрисида тасаввурга эга бўлсин. Хусусан, эксперт хулосасида қуйидагилар акс эттирилиши керак:
15.3. Қўлланган иш усуллари, шу жумладан, уларнинг аввалги даврларда фойдаланилган усулларга мувофиқлиги.
17. Эксперт хулосасига киритилган маълумотлар очиқ ва шундай тарзда ифодаланиши керакки, уларнинг мазмуни ва шакли аниқ кўриниб турсин ҳамда турли шарҳлашнинг имконияти бўлмасин.
18. Эксперт хулосаси аудиторлик ташкилоти билан келишилган тартибда қоғоз, машина ёки бошқа воситаларда, улардаги маълумотларнинг аудиторлик ташкилоти иш ҳужжатларини архивда сақлашнинг белгиланган муддат давомида сақланишини таъминлайдиган ҳолда тайёрланиши шарт.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(19.3-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Молия вазирининг 2019 йил 27 февралдаги 24-сонли буйруғига (рўйхат рақами 816-1, 25.03.2019 й.) асосан чиқарилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 25.03.2019 й., 10/19/816-1/2816-сон)
20. Эксперт ўз хулосасини камида икки нусхада тайёрлайди, улардан бири аудиторлик ташкилоти аудит ўтказаётган хўжалик юритувчи субъектига, иккинчиси аудиторлик ташкилотига тақдим этилади.
21. Эксперт иши натижалари аудиторлик ташкилоти томонидан қуйидагиларга нисбатан кўриб чиқилиши керак:
21.2. Эксперт томонидан ўз хулосасини тайёрлашда фойдаланилган тахминлар ва усуллар, шу жумладан, уларнинг олдинги даврларда фойдаланилган тахминлар ва усулларга мувофиқлиги.
22. Агар аудиторлик ташкилоти томонидан эксперт иши натижалари кўриб чиқилаётганда эксперт хулосаси билан хўжалик юритувчи субъект ахбороти (ҳужжатлари) ўртасида жиддий номувофиқликлар аниқланса ёхуд аудиторлик ташкилоти эксперт иши натижалари асосланмаган деб ҳисобласа, аудиторлик ташкилоти эксперт хулосасининг асосланганлигини текширишни таъминлайдиган қўшимча аудиторлик тартиб-таомилларини бажариши ёки бошқа экспертни тайинлаши керак.
24. Агар истисно тариқасида эксперт оғзаки тушунтиришлар берса, бундай тушунтиришларни аудиторлик ташкилоти ўзининг иш ҳужжатларида акс эттириши шарт.
25. Аудиторлик хулосасида аудитни ўтказишда аудиторлик ташкилоти эксперт иши ва эксперт хулосасидан фойдалангани тўғрисида кўрсатмалар бўлмаслиги лозим.
26. Эксперт хулосасини олиш имконияти бўлмаса, биронта текширилган ҳолатларни баҳолашда эксперт жиддий ишончсизликка дуч келса, шунингдек хўжалик юритувчи субъект билан эксперт ёки аудиторлик ташкилоти билан эксперт ўртасида ҳал этилмаган келишмовчиликлар мавжуд бўлган ҳолларда аудиторлик ташкилоти ўтказилган аудит натижалари бўйича, шубҳасиз, ижобий хулосадан фарқ қиладиган аудиторлик хулосасини тайёрлаш масаласини кўриб чиқиши мумкин.