O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘z kuchini yo‘qotayotgan umummajburiy idoraviy hujjatlarning o‘rniga yangi normativ-huquqiy va boshqa hujjatlarni tayyorlash bo‘yicha chora-tadbirlar rejasini tasdiqlash to‘g‘risida” 2018-yil 16-iyuldagi 538-son qaroriga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
2. O‘zbekiston Respublikasi Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda o‘zlari qabul qilgan normativ-huquqiy hujjatlarni bir oy muddatda ushbu qarorga muvofiqlashtirsin.
4. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari B.V. Gulyamov zimmasiga hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Yoqilg‘i-energetika sohasi va sanoatning bazaviy tarmoqlarini rivojlantirish masalalari kotibiyatiga yuklansin.
1. Ushbu qoidalar aholi punktlarida joylashgan gaz ta’minoti tizimida, sanoat korxonalarining, qishloq xo‘jaligi korxonalarining va kommunal-maishiy soha tashkilotlarining (keyingi o‘rinlarda tashkilotlar deb ataladi) gaz quvurlariga qo‘yiladigan xavfsizlik talablarini belgilaydi.
avariya — inshootlar va (yoki) xavfli ishlab chiqarish obyektlarida qo‘llaniladigan texnik qurilmalarning buzilishi, nazorat qilib bo‘lmaydigan portlash va (yoki) xavfli moddalarning chiqishi;
blokirovkalovchi qurilma — tashqi ta’sir natijasida xavfsizlik talablari buzilgan holatlarda yoki texnologik rejim buzilgan vaqtlarda gazni yoki texnologik qurilmani ishga tushirish imkonini bermaydigan uskuna;
gazdan xavfli ishlar — gazlangan muhitda yoki gaz chiqish ehtimoli mavjud gaz quvurlarida, sig‘imlarda va agregatlarda bajariladigan va buning oqibatida insonlar zaharlanishi, gaz alangalanishi va portlash sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan ishlar;
gaz — yoqilg‘i sifatida foydalanish uchun konlardan qazib olinadigan tabiiy gaz, neft gazi, gaz va neftni qayta ishlovchi sanoat korxonalari tomonidan ishlab chiqariladigan gazlar;
gazni tartibga solish punkti (GTP) va gazni tartibga solish qurilmasi (GTQ) — gaz taqsimlash tarmoqlaridagi gaz bosimini pasaytirish va uni belgilangan darajada saqlab turish uchun mo‘ljallangan texnologik qurilma;
gaz xizmati — tashkilotlarda gazdan xavfsiz foydalanishni ta’minlash uchun gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlari egalari tomonidan tashkil etilgan tarkibiy bo‘linma;
gaz xo‘jaligi — tashkilot hududidagi gazlashtirilgan yordamchi ishlab chiqarish va ma’muriy-maishiy binolarning gaz jihozlari, gaz quvurlari, suyultirilgan uglevodorod gazi qurilmalari, gaz quvurlaridagi inshootlar, elektr kimyoviy yemirilishdan himoyalash vositalari, GTP va GTQlar;
gaz ta’minoti tashkiloti — texnik me’yorlar va yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda tabiiy gaz va suyultirilgan gazni qabul qilish, taqsimlash va iste’molchilarga yetkazib berishni ta’minlovchi tashkilot;
gaz xo‘jaligi texnik qurilmalari — gazdan yoqilg‘i sifatida foydalaniladigan ishlab chiqarish pechlari, qozonlari, gaz generatorlari, suyultirilgan uglevodorod gazi qurilmalari va boshqalar;
gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlari — tashkilot hududida joylashgan gazlashtirilgan yordamchi ishlab chiqarish va ma’muriy-maishiy binolarning gaz jihozlari, gaz quvurlari, suyultirilgan uglevodorod gazi qurilmalari, gaz quvurlaridagi inshootlar, elektr kimyoviy yemirilishdan himoyalash vositalari, GTP va GTQlar;
gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining egalari — tasarrufida gaz xo‘jaligi tizimi obyektlari bo‘lgan tashkilotlar;
gazning xavfli konsentratsiyasi — gazni eng pastki alangalanish chegarasining 20 foizidan oshadigan havo tarkibidagi konsentratsiyasi (gazning hajmli ulushi);
gaz ta’minoti tizimi — gaz taqsimlash stansiyasidan iste’molchilarga yetib boradigan gaz quvurlari, suyultirilgan uglevodorod gazi qurilmalari, gaz quvurlaridagi inshootlar va elektr kimyoviy yemirilishdan himoyalash vositalari, sanoat korxonalarining gaz jihozlari, GTP va GTQlar;
insident — xavfli ishlab chiqarish obyektlarida ishlatiladigan texnik uskunalarning shikastlanishi yoki to‘xtashi, texnologik jarayon rejimidan chetga chiqishi, qonunchilik hujjatlarida bo‘lgan, shuningdek, sanoat xavfsizligi sohasidagi me’yoriy texnik hujjatlardagi talablarning buzilishi;
ixtisoslashtirilgan tashkilotlar — asosiy faoliyat turi gaz ta’minoti tizimlarini loyihalash, qurish (montaj qilish), ta’mirlash, qayta qurish, ishga tushirish-sozlash, foydalanish va putur yetkazmaydigan nazorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan ishlarni amalga oshiruvchi tashkilotlar;
kommunal-maishiy soha tashkilotlari — ovqat tayyorlash, isitish yoki issiq suv ta’minoti maqsadida yoqilg‘i sifatida tabiiy gazdan foydalanuvchi, 1 ta gaz uskunasining yillik gaz sarfi 100000 kub metrdan yuqori bo‘lgan tashkilotlar yoxud hajmi 150 litrdan ortiq bo‘lgan suyultirilgan uglevodorod gazidan foydalanuvchi tashkilotlar;
maishiy gaz balloni — suyultirilgan uglevodorod gazini saqlash, tashish va undan foydalanish uchun mo‘ljallangan yopqich moslamali payvandlangan po‘lat ballon, ortiqcha bosimi 1,6 megapaskal (bir kvadrat santimetrda 16 kilogramm)dan yuqori bo‘lmagan sig‘im;
maishiy gaz asboblari — gazdan yoqilg‘i sifatida va ijtimoiy ehtiyojlar uchun foydalaniladigan gaz plitalari, suv isitish qozonlari va pechlar;
pech va dudburonlarni qurish va ko‘rikdan o‘tkazish xizmati (keyingi o‘rinlarda Dudburonlar xizmati deb ataladi) — tegishli dalolatnoma tuzgan holda pechlarni qurish, montaj qilish va ta’mirlash, shuningdek, dudburonlar, shamollatish kanallarini ko‘rikdan o‘tkazish, tozalash va nosozliklarni bartaraf etish ishlari bilan shug‘ullanuvchi ixtisoslashgan tashkilot;
sanoat korxonalari — yoqilg‘i sifatida tabiiy gazdan foydalanuvchi, 1 ta gaz uskunasining yillik gaz sarfi 100000 kub metrdan yuqori bo‘lgan ishlab chiqarish xarakteriga ega va ega bo‘lmagan yoxud yiliga 150 litrdan ortiq suyultirilgan uglevodorod gazidan foydalanuvchi iste’molchilar;
signalizatsiya — nazorat qilinadigan parametrlarning yuqori va quyi o‘lchamlarga yetish holatlarida ovoz yoki yorug‘lik yordami bilan xabar berilishini ta’minlaydigan uskuna;
suyultirilgan uglevodorod gazi (SUG) — tabiiy gaz, neft va gaz kondensatini qazib olishda va qayta ishlashda olinadigan, asosiy komponentlari propan va butan bo‘lgan gaz;
texnik xizmat ko‘rsatish — mahsulot (texnik qurilma)dan maqsadli foydalanish, saqlash va yetkazib berishda uning ish quvvati yoki sozligini saqlab turish bo‘yicha bajariladigan operatsiyalar kompleksi yoki yakka operatsiya;
tashqi gaz quvuri — kiruvchi gaz quvuridan oldin o‘rnatilgan o‘chiruvchi moslamagacha bo‘lgan yer osti va yer ustidan yoki binoning kirish joyidagi g‘ilofgacha bo‘lgan yer ostidan o‘tkazilgan gaz quvuri;
ta’mirlash — gaz quvurlari va unda o‘rnatilgan inshootlarning sozligi yoki ish quvvatini tiklash hamda uning resurslarini yoki asosiy qismlarini tiklash bo‘yicha bajariladigan operatsiyalar kompleksi;
qishloq xo‘jaligi korxonalari — issiqxona, konserva yoki qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlab chiqaruvchi yoqilg‘i sifatida tabiiy gazdan foydalanuvchi, 1 ta gaz uskunasining yillik gaz sarfi 100000 kub metrdan yuqori bo‘lgan ishlab chiqarish xarakteriga ega va ega bo‘lmagan yoxud yiliga 150 litrdan ortiq suyultirilgan uglevodorod gazidan foydalanuvchi iste’molchilar.
3. Mazkur Qoidalar yoqilg‘i sifatida foydalaniladigan bosimi 1,2 mega-paskaldan yuqori bo‘lmagan tabiiy gaz va bosimi 1,6 megapaskaldan yuqori bo‘lmagan SUG bilan ta’minlash tizimlarini loyihalash, qurish va ulardan foydalanishda qo‘yiladigan talablarni belgilaydi.
sanoat korxonalarning, qishloq xo‘jaligi korxonalarining va kommunal-maishiy soha tashkilotlarining gaz quvurlari hamda ulardagi qurilma va jihozlarga.
gazni xomashyo sifatida ishlatuvchi kimyo, neft-kimyo, neft va gazni qazib chiqarish hamda neft va gazni qayta ishlash sanoat korxonalarining texnologik gaz quvurlari va gaz jihozlariga;
avtomobil va temir yo‘l transporti, daryo, dengiz va havo kemalarining gaz jihozlari, shuningdek, gazdan foydalanadigan ko‘chma qurilmalariga;
gaz-havo aralashmalarining portlash kuchidan foydalanuvchi yoki himoya gazlari olishga mo‘ljallangan qurilmalarga tatbiq etilmaydi.
5. Muhandis-texnik xodimlar uchun bilimlarni sinovdan o‘tkazish 3 yilda bir marta, ishchi-xodimlar uchun esa bir yilda kamida bir marta amalga oshiriladi.
6. Po‘lat va polietilen gaz quvurlarini payvand qilish ishlarini bajarish texnik o‘quv kurslarida o‘qitilgan va attestatsiyadan o‘tkazilgan payvandchilarga ruxsat etiladi.
7. Gaz jihozlari, texnik qurilmalar, gaz quvurlaridan foydalanish va sozlash, qurish, avtomatik himoya va signalizatsiya tizimlari, elektr kimyoviy himoya qilish vositalari, shuningdek, gazda ishlovchi qurilma va asboblardan foydalanish bilan band bo‘lgan ishchilar mustaqil ishga qo‘yilishidan oldin tajribali ishchilar rahbarligida kamida o‘n kunlik ish amaliyotidan o‘tadilar.
8. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarini loyihalash ishlari qonunchilikda belgilangan tartibda litsenziyaga ega bo‘lgan, ixtisoslashtirilgan loyihalash tashkilotlari tomonidan bajariladi.
9. Shaharlar, aholi yashash punktlari va gaz iste’molchilarining gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarini loyihalashtirishda gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan gaz bilan uzluksiz va xavfsiz ta’minlashni, shuningdek, sanoat korxonalarining gaz xo‘jaligi tizimlarini tezkorlik bilan o‘chirish imkoniyatini ta’minlashi shart.
10. Gaz ta’minoti tizimlarini qurish va o‘rnatishga oid loyiha hujjatlari shaharsozlik normalari va qoidalari, shuningdek, amaldagi texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarga mos bo‘lishi lozim.
Gaz xo‘jaligidagi tabiiy gazdan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi texnik qurilmalarni loyihalashda texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini tasdiqlovchi hujjatlarga ega bo‘lgan gaz signalizatorlari tomdagi va operatorsiz qozonxonalarga o‘rnatilishi shart.
Gaz xo‘jaligidagi suyultirilgan uglevodorod gazidan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi texnik qurilmalarni loyihalashda texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini tasdiqlovchi hujjatlarga ega bo‘lgan gaz signalizatorlari quyidagi obyektlarda o‘rnatilishi mumkin:
tabiiy gazdan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi texnik qurilmalar o‘rnatilgan xonaning yuqori qismiga (xona shiftidan 30 santimetrdan ortiq pastda bo‘lmasligi lozim);
suyultirilgan uglevodorod gazidan yoqilg‘i sifatida foydalanuvchi texnik qurilmalar o‘rnatilgan xonaning past qismiga (xona polidan 30 santimetrdan yuqori bo‘lmasligi lozim).
11. Loyiha hujjatlari, berilgan texnik shartlarga mos ravishda ishlab chiqilganligi gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan tekshirilib, kelishilgan bo‘lishi lozim.
12. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarini loyihalash, qurish, kengaytirish, qayta qurish, texnik jihatdan qayta jihozlash, konservatsiya qilish, tugatish va foydalanish O‘zbekiston Respublikasining “Xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonunining 8-moddasiga muvofiq amalga oshiriladi.
13. Gaz ta’minoti tizimlarini qurishda payvandlash, izolatsiyalash va boshqa qurilish-montaj ishlari shaharsozlik normalari va qoidalariga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
14. Gaz jihozlari, uskunalari, asboblari va ularning qismlari, shu jumladan, chet eldan keltiriladiganlari, texnik reglamentlar yoki texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga mos kelishi va tasdiqlovchi tegishli hujjatlarga ega bo‘lishi zarur.
15. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarida montaj, ta’mirlash va ishga tushirish-sozlash ishlarini bajarish uchun quyidagi faoliyat turlari bo‘yicha qonunchilikda belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasidan (keyingi o‘rinlarda Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi deb ataladi) ruxsatnoma olinishi lozim:
yuqori, o‘rta va past bosimli yer usti po‘lat gaz quvurlarini montaj qilish, ta’mirlash va ishga tushirish-sozlash faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
o‘rta va past bosimli yer usti po‘lat gaz quvurlarini montaj qilish, ta’mirlash va ishga tushirish-sozlash faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
yuqori, o‘rta va past bosimli yer osti po‘lat gaz quvurlarini montaj qilish, ta’mirlash va ishga tushirish-sozlash faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
yuqori, o‘rta va past bosimli polietilen gaz quvurlarini montaj qilish, ta’mirlash va ishga tushirish-sozlash faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
gaz iste’mol qiluvchi gaz xo‘jaligi obyektlarida ishga tushirish-sozlash faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
gaz iste’mol qiluvchi gaz xo‘jaligi obyektlarini ishga tushirish-sozlash ishlarini amalga oshirish uchun ruxsatnoma ikki oygacha muddatga beriladi;
suyultirilgan uglevodorod gaz saqlanadigan bosim ostida ishlaydigan sig‘imlar hamda hajmi 150 litrdan yuqori bo‘lgan ballonlar guruhini montaj qilish faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma bir yil muddatga beriladi;
suyultirilgan uglevodorod gaz saqlanadigan bosim ostida ishlaydigan sig‘imlar hamda hajmi 150 litrdan yuqori bo‘lgan ballonlar guruhini ishga tushirishdan oldin ulardan foydalanishga bir martalik ruxsatnoma beriladi.
Yuqorida qayd etilgan bir qancha faoliyat turlariga umumlashtirilgan bitta ruxsatnoma berilishi ham mumkin. Bunda uning amal qilish muddati har bir faoliyat turi uchun alohida belgilanadi.
16. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining qurilish-montaj ishlari loyihaga asosan amalga oshirilishi lozim.
17. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarini qabul qilish komissiyasiga shaharsozlik normalari va qoidalari talablariga muvofiq tegishli tashkilotlar vakillari kiritiladi.
18. Buyurtmachi qabul komissiyasini ishlash sanasi va joyi haqida ishni boshlashdan kamida 5 kun oldin ogohlantirishi lozim.
19. Foydalanishga qabul qilayotgan komissiyaga qurilish sifatini qo‘shimcha tekshirish uchun yer osti gaz quvurining istalgan bo‘lagini ochib ko‘rish hamda qo‘shimcha xulosalar uchun qayta sinov o‘tkazish huquqi beriladi.
21. Qurib bitkazilgan obyektlar shaharsozlik normalari va qoidalari talablariga muvofiq qabul qilinishi zarur.
22. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining texnik qurilmalarini ishga tushirish-sozlash ishlari ixtisoslashtirilgan tashkilotlar tomonidan shaharsozlik normalari va qoidalari talablari bo‘yicha bajarilishi kerak.
23. Ishga tushirish-sozlash ishlari bajarilmasdan gaz iste’mol qiluvchi tashkilotlar gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan foydalanishi mumkin emas.
24. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan foydalanuvchi tashkilotlarga quyidagi vazifalar yuklanadi:
mazkur Qoidalar talablariga rioya qilish, gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining soz holatda saqlanishini ta’minlash, shu jumladan texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash uchun kompleks chora-tadbirlarni bajarish hamda uch bosqichli nazorat tizimini olib borish;
gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarida ishlarni xavfsiz olib borish uslubi va tartibini belgilovchi normativ-huquqiy hujjatlarga ega bo‘lish;
avval qurilgan gaz xo‘jaligi tizimi obyektlariga mazkur Qoidalarning 10-bandiga muvofiq gaz signalizatorlari o‘rnatish va ularning ishlashini ta’minlash;
mazkur Qoidalarga muvofiq gaz jihozlari, uskunalari, inshootlari va gaz quvurlarining texnik holatini diagnostika qilish va texnik ko‘rikdan o‘tkazishni ta’minlash;
gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarida sodir bo‘lgan avariyalar, insident yoki baxtsiz hodisalar to‘g‘risida mutasaddi organlarga belgilangan tartibda xabar berish;
avariya, insident yoki baxtsiz hodisalarning oldini olish va bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish, mutasaddi organlarga ularning kelib chiqish sabablarini tekshirishda yordam ko‘rsatish va ularni hisobga olish choralarini ko‘rish.
Gaz xo‘jaligida ishlatiladigan o‘lchov asboblari O‘zbekiston Respublikasi o‘lchov asboblari Davlat reyestriga kiritilishi, belgilangan tartibda tekshirilishi va tekshirish o‘tkazilganligini tasdiqlovchi hujjatga ega bo‘lishi kerak.
gaz bilan ta’minlovchi tashkilotlar, shuningdek, shartnoma asosida texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarini bajaruvchi tashkilotlar bilan aloqa qilish;
gaz ta’minoti tashkiloti bilan shartnomada ko‘rsatilgan miqdorda belgilangan texnik me’yorlar va yong‘in xavfsizligi talablariga rioya etgan holda tabiiy gaz va suyultirilgan gazni tomonlar o‘zaro kelishgan tartibga muvofiq uzluksiz yetkazib berilishini talab qilish;
shartnoma bo‘yicha gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarini montaj qiluvchi, ishga tushirish-sozlash ishlarini bajaruvchi va ta’mirlovchi tashkilotlar ruxsatnomasi nusxasiga ega bo‘lish;
gaz ta’minoti loyihalarini ko‘rib chiqishda va gazlashtirilgan obyektlarni foydalanishga qabul qilib oluvchi komissiyalar ishida qatnashish.
26. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarini tashkil etish va bajarish tartibi mazkur Qoidalar hamda jihoz va agregatlarning texnik hujjatlari bo‘yicha belgilanadi.
Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlari bo‘yicha reja-jadval gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlariga ega tashkilotning rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
Gaz jihoziga texnik xizmat ko‘rsatish ishlari shartnoma asosida tashkilotlar rahbarlari bilan kelishilgan holda tasdiqlangan jadvallarga asosan bajariladi.
27. Gaz bilan kesish, payvandlash va gaz alangasi bilan ishlov berishning boshqa turlariga oid ishlar, shuningdek, boshqa manbalardan ochiq olovni qo‘llash ishlari mazkur Qoidalar talablariga asosan bajariladi.
28. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan texnik foydalanish bilan shug‘ullanuvchi shaxslar uchun lavozim, ishlab chiqarish, xavfsiz ishlash uslublari va yong‘in xavfsizligiga oid yo‘riqnomalar ishlab chiqilishi kerak.
Yo‘riqnomalar gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining xususiyatlari, jihozni ishlab chiqargan zavod talablarini va ishlab chiqarishning aniq shartlarini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi.
30. Ishlab chiqarish yo‘riqnomasi turli jarayonlarni bajarishning texnologik ketma-ketligi, bajariladigan ishlar sifatini tekshirish uslublari va hajmlarini o‘z ichiga oladi.
Gaz jihozlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashdagi ishlab chiqarish yo‘riqnomalariga berkitish armaturasi va nazorat-o‘lchov asboblari o‘rnatilgan joylar ko‘rsatilgan sxemalar ilova qilinadi.
Obyektlarda qayta qurish va texnik qayta jihozlash ishlarini amalga oshirish hamda texnologik jarayonni o‘zgartirish uchun jihozlar ishga tushirilgunga qadar ishlab chiqarish yo‘riqnomasi va texnologik sxema qayta ko‘rib chiqiladi va tasdiqlanadi. Ushbu obyektlardan foydalanishga aloqador barcha ishchi-xodimlar amalga oshirilgan o‘zgarishlar tatbiq etilgunga qadar navbatdan tashqari yo‘riqnomadan o‘tkaziladi.
31. Yong‘in xavfsizligi chora-tadbirlari haqidagi yo‘riqnomalar yong‘in xavfsizligi qoidalari talablariga muvofiq ishlab chiqilishi kerak.
32. Tashkilotlar o‘zlari foydalanayotgan gaz quvurlari va gazlashtirilgan obyektlar qurilishiga oid loyiha va ijro hujjatlarini o‘zida saqlashni ta’minlaydi.
Ko‘rsatilgan hujjatlar faqat gaz xo‘jaligi tashkilotlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarini bajarish holatlaridagina foydalanishga berilishi mumkin.
33. Har qaysi texnik qurilma va gaz quvuri uchun foydalanish pasporti tuzilib, unda asosiy texnik tavsiflar, shuningdek, amalga oshirilgan ta’mirlash ishlari bo‘yicha ma’lumotlar ko‘rsatiladi.
34. Har bir tashkilotda rahbar buyrug‘i bilan mazkur Qoidalar bo‘yicha bilimi sinovdan o‘tkazilgan, rahbarlar yoki texnik ma’lumotga ega bo‘lgan mutaxassislardan gaz xo‘jaligidan xavfsiz foydalanish bo‘yicha javobgar shaxs tayinlanadi.
Bir necha sex (bo‘linma)larida gaz ishlatiladigan tashkilotlarda gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan xavfsiz foydalanishga mas’ul shaxsdan tashqari rahbar buyrug‘iga asosan tashkilotlarning alohida sexlari (bo‘linmalari)ga gaz xo‘jaligiga javobgar shaxslar tayinlanadi.
35. Gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan o‘z kuchlari bilan foydalanadigan tashkilotlarda gaz xizmati tashkil etilishi mumkin. Gaz xizmatining vazifalari, tuzilmasi va uning soni tashkilot rahbari tomonidan belgilanadi va uning tegishli buyrug‘i bilan tayinlanadi.
36. Tashkilotlarning gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan xavfsiz foydalanishga mas’ul shaxsning vazifalari lavozim yo‘riqnomasida belgilab qo‘yiladi. Yo‘riqnomada:
gaz ta’minoti loyihalarini ko‘rib chiqishda va gazlashtirilgan obyektlarni foydalanishga qabul qilib oluvchi komissiyalar ishida qatnashish;
sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan avariyalarning oldini olish hamda ularni bartaraf etish rejalari va yo‘riqnomalarini tuzish;
tashkilotlarning gaz xo‘jaligiga oid qoidalar, me’yorlar va yo‘riqnomalar bo‘yicha bilimlarni tekshiruvchi komissiyalar ishida ishtirok etish;
mutaxassislar va ishchilarni mustaqil ishlashga qo‘yishda ularning mazkur Qoidalar bo‘yicha joriy etilgan tartiblarga amal qilishini tekshirish;
gaz quvurlari va jihozlaridan xavfsiz foydalanish va ularni ta’mirlashni muntazam nazorat qilib borish;
sex (bo‘linma)larning gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan xavfsiz foyda-lanishga javobgar shaxslariga yordam berish va ularning faoliyatini nazorat qilish;
eskirgan jihozlarni almashtirish va takomillashtirish bo‘yicha reja-tadbirlar va dasturlarni ishlab chiqish;
Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi xodimlari tomonidan o‘tkaziladigan ko‘rik va tekshiruvlarda ishtirok etish nazarda tutilgan bo‘lishi kerak.
37. Tashkilotning gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan xavfsiz foydalanilishiga javobgar shaxsga quyidagi huquqlar beriladi:
gaz bilan ta’minlovchi tashkilotlar, shuningdek, shartnoma asosida texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarini bajaruvchi tashkilotlar bilan aloqa bog‘lash;
qoidalar, me’yorlar va yo‘riqnomalar bo‘yicha bilimi sinovdan o‘tkazilmagan yoki qoniqarsiz deb topilgan shaxslarga gaz jihozlariga texnik xizmat ko‘rsatish va gazdan xavfli ishlarni bajarishga ruxsat bermaslik;
mazkur Qoidalar talablarini buzayotgan shaxslarga intizomiy chora ko‘rish haqida tashkilot rahbariga takliflar kiritish;
sex (bo‘linma)larda gaz xo‘jaligi tizimlaridan xavfsiz foydalanishga mas’ul shaxslar, gaz xizmati mutaxassislari va ishchilarini tanlashda ishtirok etish.
38. Aholi punktlarida joylashgan sanoat korxonalari, qishloq xo‘jaligi korxonalari va kommunal-maishiy soha tashkilotlarining gaz jihozlari va gaz quvurlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlari shartnoma asosida, gaz ta’minoti tashkiloti yoki ixtisoslashtirilgan tashkilotlar tomonidan bajariladi.
39. Sanoat korxonalarining gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlaridan foydala-nish gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining egasi hisoblangan tashkilotlar yoxud shartnoma bo‘yicha ixtisoslashtirilgan tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi.
40. Yerto‘la va texnik pol ostilarini doimiy shamollatish va gazlanganligini gaz ta’minoti tashkilotlari tomonidan tekshirish uchun imkoniyat yaratish va yer osti muhandislik kommunikatsiyalarining kirish joy (nuqta)laridagi germetikligini ta’minlashga bino egalari javob beradi.
41. Tashqi gaz quvurlari va inshootlariga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashni tashkil etish ushbu Qoidalarning 1-ilovasiga muvofiq olib boriladi.
Sanoat korxonalari gaz ta’minoti va ichki gaz quvurlari hamda gaz jihozlariga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ushbu Qoidalarning 2-ilovasiga muvofiq amalga oshiriladi.
Nazorat-o‘lchov asboblari, avtomatlashtirish va signalizatsiya tizimlariga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ushbu Qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq bajariladi.
Gazni tartibga solish punkti va gazni tartibga solish qurilmasiga xizmat ko‘rsatish va uni ta’mirlash ushbu Qoidalarning 4-ilovasiga muvofiq olib boriladi.
Emirilishdan elektr kimyoviy usulda himoyalash qurilmalariga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ushbu Qoidalarning 5-ilovasiga muvofiq ta’minlanadi.
Avariya vaziyatlarining oldini olish va bartaraf etish ishlari ushbu Qoidalarning 6-ilovasiga muvofiq amalga oshiriladi.
42. Agar aholi punktlarida joylashgan gaz ta’minoti tizimida, sanoat korxonalarining gaz quvurlari, ulardagi qurilma va jihozlarda avariyalar va baxtsiz hodisalar sodir bo‘lgan taqdirda tegishli komissiya tomonidan ularni tekshirish ishlari olib boriladi.
43. Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi vakili va baxtsiz hodisani tekshirish komissiyasi a’zolari yetib kelgunlariga qadar tashkilot ma’muriyati va avariya dispetcherlik xizmati, baxtsiz hodisa yoki avariya ro‘y bergan vaziyat holatini, agar bu holat insonlarning salomatligi va hayotiga xavf solmasa hamda tashkilotning uzluksiz ish tartibi buzilishiga olib kelmasa, saqlab turishni ta’minlashlari kerak.
44. Mazkur Qoidalar talablari bajarilishi yuzasidan davlat nazorati Sanoat xavfsizligi davlat qo‘mitasi, Ichki ishlar vazirligi Davlat yong‘in xavfsizligi xizmati, “O‘zneftgazinspeksiya”, “O‘zstandart” agentligi, shuningdek, boshqa vakolatli davlat organlari tomonidan o‘z vakolatlari doirasida amalga oshiriladi.
Oldingi tahrirga qarang.
45. Ushbu Qoidalarning talablari buzilishiga yo‘l qo‘ygan (nosozlikka yoki odamlar bilan baxtsiz hodisa yuz berishiga olib kelganligi-kelmaganligidan qat’iy nazar) gaz quvurlari va gaz jihozlaridan foydalanuvchi tashkilotlar, loyihalash, qurilish-montaj, sozlash tashkilotlarining rahbarlari, muhandis-texnik va ishchi xodimlari qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda javob beradilar.
(45-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 4-apreldagi 153-sonli qarori tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son)
1. Gaz quvurlari orqali uzatiladigan tabiiy gaz texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarga muvofiq berilishi kerak.
2. Gaz ta’minoti tashkilotlari tomonidan tashqi gaz quvurlari va inshootlar hidning intensivligini aniqlash uslubiga muvofiq tekshiriladi.
Nazorat punktlari va gazdan namuna olish muddatlari gaz ta’minoti tizimi hamda gaz sarfiga ko‘ra belgilanadi. Tekshiruvlar natijalari maxsus jurnalda qayd etiladi.
3. Shahar va aholi yashaydigan joylardagi gaz tarmoqlarida bosim yiliga kamida ikki marotaba (qishda va yozda) gaz sarfi eng ko‘p bo‘lgan soatlarda va turli nuqtalarda gaz xo‘jaligi tashkilotlari tomonidan tekshiriladi.
Gaz taqsimlash stansiyalarining chiqishdagi gaz bosimi miqdori gaz ta’minoti tashkilotlari tomonidan loyihada belgilangan nominal darajada ushlab turiladi.
Tarmoqlardagi bosimni o‘lchash nuqta (punkt)larini gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining egalari yoki ular tomonidan tashkil etilgan tarkibiy bo‘linmalar belgilaydi.
4. Gaz quvurlaridagi namlik va kondensat borligini tekshirish hamda ularni chiqarib tashlash ishlari, gaz quvurlarida kondensat to‘siqlari paydo bo‘lish ehtimolidan oldinroq gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan amalga oshiriladi.
5. Gaz quvurlariga o‘rnatilgan berkitish armaturasi va kompensatorlarga har yili gaz xo‘jaligi tizimi obyektlari egasi tomonidan texnik xizmat ko‘rsatiladi va zarur holatlarda ta’mirlanadi. Zulfinlar, jo‘mraklar, kompensatorlar almashtirilganligi, shuningdek, mukammal ta’mirlashda bajarilgan ishlar haqidagi ma’lumotlar gaz quvurining pasportiga, texnik xizmat ko‘rsatish haqida esa jurnalga yozib boriladi.
6. Ishlatilayotgan gaz quvurlari gaz xo‘jaligi tizimlari obyektlarining egasi tomonidan muntazam kuzatib boriladi, texnik holati tekshiriladi, joriy hamda mukammal ta’mirlanadi.
7. Tashqi gaz quvurlari va inshootlarining texnik holatini nazorat qilish belgilangan muddatlarda ko‘rikdan o‘tkazish orqali olib boriladi.
8. Yer usti gaz quvurlarini tekshirish vaqtida gaz sizib chiqishi, tirgovuchlardan chetga surilganligi, tebranish borligi, egilganligi, gaz quvurining ruxsat etilmagan darajada egilishi, cho‘kishi, tayanchlarning egilishi va shikastlanishi, himoya flanetslarining ulanishi, yopish moslamalarining holati, elektr o‘tkazgichlari tushib ketishidan himoyalash vositalari, gaz quvurlarining mahkam o‘rnatilganligi va bo‘yalganligi ko‘rib chiqiladi. Yer usti gaz quvurlarini ko‘zdan kechirish uchun ko‘rikdan o‘tkazish gaz ta’minoti tashkiloti ishchisi tomonidan har oyda bir marotaba amalga oshiriladi.
Aniqlangan nosozliklar bartaraf etilishi, gaz quvurlari bo‘yoqlarining shikastlangan joylari qayta bo‘yalishi kerak. Balandlikda joylashgan gaz quvurlarini ta’mirlashda ko‘chma narvonlardan foydalanish taqiqlanadi.
9. Gaz ta’minoti tashkiloti ishchisi yer ostidagi gaz quvurlarini ko‘zdan kechirish uchun ko‘rikdan o‘tkazish vaqtida quyidagilarni bajarishi kerak:
gazni aniqlash maxsus asboblar yordamida yoki hidi hamda tashqi belgilarga qarab gaz sizib chiqayotganligi holatini aniqlash;
barcha quduqlar va nazorat naychalari, shuningdek, boshqa yer osti kommunikatsiyalarining quduq hamda kameralari, binolarning yerto‘lalari, shaxtalar, kollektorlar, yer osti o‘tish yo‘llari, gaz quvurining ikkala tomonida 15 metrgacha oraliqda joylashgan bo‘lsa, gazni aniqlash maxsus asboblar yordamida nazorat qilinishi;
gaz inshootlarining devorlardagi ko‘rsatkichlari va nishonlarining butunligi hamda ahvoli tekshirilishi;
gaz quvuri trassasi o‘tgan joyda tuproq o‘pirilishi, erigan qor va yomg‘ir suvlari bilan yuvilishining oldini olishni aniqlash maqsadida uning ahvoli ko‘zdan kechirilishi;
gaz quvurining ikki tomonidan 15 metrgacha masofada olib borilayotgan qurilish ishlari nazorat qilinishi va gaz quvurlarining butunligini ta’minlashi va zararlanishdan saqlanishi.
10. Gaz quvurini tekshirayotgan ishchilar gaz quvuri trassasida gaz sizib chiqayotgani aniqlanganda bu haqda zudlik bilan avariya-dispetcherlik xizmati va obyektlarning egasi bo‘lgan gaz ta’minoti tashkiloti rahbarlarini xabardor qiladi. Gaz quvuridan 50 metr radiusda joylashgan gaz to‘planishi mumkin bo‘lgan yerto‘lalar, binolarning birinchi qavatlari, quduqlar, kameralar va boshqa inshootlarni shamollatish va qo‘shimcha ravishda maxsus gazni aniqlovchi asboblar bilan tekshirish choralarini ko‘radi.
Avariya brigadasi yetib kelgunga qadar bino ichidagi odamlarni tashqariga chiqarishi hamda ularni chekish, ochiq olov va elektr asboblaridan foydalanish mumkin emasligi haqida ogohlantiradi.
11. Yer ostidagi gaz quvurlarini tekshirish muddati gaz ta’minoti tashkiloti bosh muhandisi tomonidan belgilanib, tekshirish gaz quvurlarining texnik holati, ulardan qachondan beri foydalanilayotgani, yemirilish xavfi va elektr kimyoviy himoyalovchi vositalarning ishlash samaradorligi, gaz bosimi, yerto‘lalarning gazlanishi, gazanalizatorlarning mavjudligi, tuproqning holati, tog‘ siljish va seysmik holatlar, joyning tafsiloti va undagi qurilmalarning joylashish zichligi, shuningdek, yil fasliga ko‘ra amalga oshiriladi.
12. Yer ostidagi gaz quvurlari trassalarini kamida ikki nafar kishidan iborat brigada ko‘rikdan o‘tkazishi kerak. Aholi punktlarining qurilmalar bo‘lmagan qismida, shuningdek, yo‘llarning transport yurmaydigan, gaz quvurlaridan 15 metr oralig‘ida, quduqlar va boshqa yer osti kommunikatsiyalari bo‘lmagan qismidagi gaz quvurlari trassalarini bir nafar ishchi ko‘rikdan o‘tkazishi mumkin.
13. Yer ostidagi gaz quvurlarini tekshiruvchiga yo‘nalish xaritalari maxsus jurnalga imzo qo‘ydirish orqali beriladi. Unda gaz quvurlari yo‘nalishlari sxemalari, gaz inshootlarining o‘rnatilgan joyi, binolar yerto‘lalari va gaz bo‘lishi mumkinligi tekshiriladigan kommunikatsiyalarning quduqlari turgan joylar ko‘rsatiladi. Gaz tarmoqlaridagi o‘zgarishlar bo‘yicha yo‘nalish xaritalariga yil davomida tegishli o‘zgartirishlar kiritib boriladi. Birinchi marta tekshiruvga chiqayotgan ishchilar gaz quvurlari trassasi bilan to‘liq tanishtiriladi.
14. Yer osti gaz quvurini ko‘rikdan o‘tkazish natijalari maxsus jurnalda qayd etiladi. Nosozliklar borligi aniqlangan taqdirda yoki o‘zboshimchalik bilan gaz quvurlarining himoya zonasida ishlar olib borilganda ishchi tomonidan o‘z rahbariga xabar beriladi hamda bildirishnoma taqdim etiladi.
15. Tashkilot hududidan o‘tuvchi yer osti gaz quvuri trassasi bo‘ylab har ikkala tomonidan 2 metr kenglikda joy ajratilgan bo‘lishi va to‘siqlar bo‘lmasligi kerak. Ushbu hududda bino va inshootlar qurilishining normativ hujjatlar qoidalariga asosan bajarilishi talab etiladi.
16. Hududidan gaz quvuri tranzit usulida o‘tkazilgan tashkilot ma’muriyati gaz ta’minoti tashkiloti ishchilariga uni ko‘zdan kechirish va ta’mirlash ishlarini olib borish hamda avariya holatlarining oldini olish va bartaraf etish uchun imkoniyat yaratib beradi.
17. Gaz quvuridan 50 metr radiusda o‘tkazilgan yonma-yon yer osti kommunikatsiyalarining egalari ularda gaz yig‘ilganligini tekshirish uchun quduqlar va kameralarning qopqoqlarini o‘z vaqtida qor, muz va iflosliklardan tozalab turilishini ta’minlaydi.
18. Foydalanishda bo‘lgan yer osti gaz quvurlari ixtisoslashtirilgan tashkilotlarni jalb etgan holda putur yetkazmaydigan nazorat usuli bilan texnik tekshiruvdan o‘tkazib boriladi.
19. Yigirma besh yilgacha foydalanilgan yer ostidagi po‘lat gaz quvurlari 5 yilda kamida bir marta, yigirma besh yildan ortiq foydalanilganlari esa — 3 yilda kamida bir marta texnik tekshiruvdan o‘tkaziladi.
Mukammal ta’mirlash yoki almashtirish rejasiga kiritilgan po‘lat gaz quvurlari yiliga kamida bir marta tekshiruvdan o‘tkazilishi kerak.
20. Yer osti po‘lat gaz quvurlarini navbatdan tashqari maqsadli tekshiruvdan o‘tkazish ishlari payvand choklarining zichligi buzilganda yoki uzilganda, yemirilishdan himoyalovchi qoplamasi shikastlanganda — elektrdan himoyalovchi qurilmalari yil davomida:
boshqa holatlarda, agar gaz quvurlari boshqa moslamalar bilan himoyalanmagan bo‘lsa — 6 oydan ko‘p vaqt mobaynida ishlamaganda o‘tkaziladi.
21. Yer osti po‘lat gaz quvurlarini texnik tekshirish vaqtida uning germetikligi, payvand choklarining sifati, yemirilish xavfi borligi, quvurlarning himoyalovchi qoplamasi hamda metallning holati tekshiriladi.
22. Quvur metalli holati gaz quvuridan foydalanish jarayonida himoyalash qobig‘ini ta’mirlash yoki gaz sizib chiqishini bartaraf etish uchun qaziladigan barcha shurflarda aniqlanadi.
23. Yer osti po‘lat gaz quvurlari metall himoya qobig‘i holatini aniqlash maqsadida faqat himoyalash qoplamasi shikastlangan, shuningdek, asboblardan foydalanish putur yetkazmaydigan nazorat usuli bilan texnik tekshiruvni o‘tkazish qiyin bo‘lgan holatlarda (quvurlar tepasida kamida 1,5 metr uzunlikda nazorat shurflari qazilib) tekshirish ishlari amalga oshiriladi.
Putur yetkazmaydigan nazorat usuli bilan texnik tekshiruv o‘tkaziladigan joylarda nazorat shurflari qaziladigan shurflar va ularning sonini gaz ta’minoti tashkiloti bosh muhandisi aniqlaydi. Hech qanday asbobsiz oddiy ko‘z bilan tekshirish uchun yemirilish (zanglash) xavfi yuqori bo‘lgan joylar, gaz quvurlari boshqa yer osti kommunikatsiyalari bilan kesishgan joylar, kondensat to‘plagichlar va gidrozatvorlar tanlanadi.
24. Yer osti gaz quvurlari germetikligini va gaz sizib chiqayotgan joylarini aniqlash ishlari quduqlarni burg‘ulash va maxsus asboblar yordamida namunalar olish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
25. Taqsimlovchi gaz quvurida quduqlarni burg‘ulash ishlari gaz quvuri ulangan joylarda olib boriladi. Ulanish nuqtalarining joylashuvi ko‘rsatilgan sxemalar bo‘lmagan holatlarda kirish gaz quvurlarida quduqlarning o‘rni har ikki metr oralig‘ida tanlanadi. Qishda burg‘ulash chuqurligi tuproqning muzlash chuqurligidan kam bo‘lmasligi, yilning boshqa fasllarida esa — quvurlar yotqizilgan chuqurlikka mos bo‘lishi kerak. Quduqlar gaz quvuri devoridan kamida 0,5 metr narida qaziladi.
Gaz sizib chiqishini aniqlash uchun maxsus asboblardan foydalanilganda quduqlarni kamroq chuqurlikka va gaz quvurining o‘qi bo‘ylab qazishga ruxsat etiladi, bunda yer osti gaz quvurining ustidan qazilgan quduqqacha bo‘lgan masofa 40 santimetrdan kam bo‘lmasligi lozim.
26. Burg‘ulangan quduqlarda gaz borligini aniqlash uchun maxsus asboblardan foydalaniladi. Quduqlarda gaz borligini aniqlash uchun ochiq olovdan foydalanish taqiqlanadi.
27. Gaz quvurlarining germetikligini qurilish me’yoriy qoidalariga muvofiq siqilgan havo bilan tekshirishga ruxsat etiladi.
28. Polietilen gaz quvurlaridan foydalanuvchi tashkilot ularning zichligini yuqori darajada sezgir gaz aniqlovchi asboblar yordamida (imoratlar qurilgan joydagi qismi — yiliga kamida bir marta va asosan bahorda, imoratlar qurilmagan joydagi qismi esa — besh yilda kamida bir marta) texnik tekshiruvdan o‘tkazishi kerak.
29. Texnik tekshiruv natijalari asosida dalolatnoma tuzilib, unda aniqlangan kamchiliklarni hamda texnik holatni inobatga olgan holda gaz quvurini bundan keyin foydalanish mumkinligi, uni ta’mirlash yoki almashtirish zarurligi va muddatlari haqida xulosa beriladi. Texnik tekshiruv haqidagi dalolatnomani ushbu ishlarni bajargan tashkilot rahbari tasdiqlaydi.
30. Suv ostidan o‘tadigan gaz quvurlarini tekshiruvdan o‘tkazish ularning joylashgan o‘rni va himoya qobig‘i shikastlanganligini aniqlashdan iborat bo‘ladi. Bu ishlar kamida besh yilda bir marta amalga oshiriladi.
31. Gaz quvurlaridagi gaz sizib chiqishi avariya tartibida bartaraf etiladi. Binolar yerto‘lalari, bino poli osti, kollektorlar, yer osti o‘tish yo‘llari va galereyalarda xavfli miqdorda gaz to‘planganligi aniqlanganda gaz ta’minoti zudlik bilan to‘xtatiladi. Nosozliklar bartaraf etilgunga qadar ulardan foydalanish taqiqlanadi.
32. Har kuni nazorat qilish sharti bilan tashqi gaz quvurlarida gaz sizib chiqish holatlarini vaqtinchalik (o‘n besh kungacha) to‘xtatish uchun xavfsizlik qoidalariga rioya etgan holda bandaj, yog‘och ponasi, loyli bint yoki xomut o‘rnatishga ruxsat etiladi.
33. Uchma-uch ulangan gaz quvurlari shikastlanishi (uzilishi, yorilishi)ning uzunligi 200 millimetrdan kam bo‘lmagan g‘altakcha payvandlash yoki mufta o‘rnatish yo‘li bilan ta’mirlanadi.
Uchma-uch ulangan gaz quvurlarining boshqa nuqsonlari (shlakli ulanish, chala payvandlangan va ruxsat etilgan me’yordan ortiqcha g‘ovaklik) hamda quvur devori qalinligidan 30 foizdan yuqori bo‘lgan chuqurchalar muftalar o‘rnatish yo‘li bilan kuchlantiriladi.
Gaz quvurlari va ularning armaturlarini ta’mirlash, yangi qurilgan gaz quvurlarini ishlab turgan gaz tarmoqlariga ulash ishlari bilan bog‘liq bo‘lgan quvurlarni rejali o‘chirish hamda qayta gaz berish vaqti haqida iste’molchilarni kamida bir sutka oldin ogohlantiradi.
34. Yer osti po‘lat gaz quvurlariga ega tashkilot o‘z vaqtida ushbu quvurlar himoya qoplamasini ta’mirlaydi va keyingi yemirilishlarning oldini olish choralarini ko‘radi. Daydi toklar ta’sir qiladigan joylarda yoki odamlar to‘planishi mumkin bo‘lgan binolar yaqinida joylashgan gaz quvurlari himoya qoplamasining nuqsonlari birinchi navbatda bartaraf etiladi.
35. Yer osti po‘lat gaz quvurlarini ulash va ta’mirlash davrida payvandlash, izolatsiya qilish va ularning sifatini nazorat qilish ishlari qurilish me’yoriy qoidalari talablariga muvofiq bajariladi.
36. Polietilen gaz quvurlari germetikligini ta’minlamayotgan shikastlangan qismlari, ajralmaydigan birikmali uzellari va ulanish detallari kesib tashlanadi va yangilanadi.
37. Yer osti gaz quvuridan 15 metr masofada qurilish, shu jumladan yer qazish ishlari faqat gaz ta’minoti tashkiloti bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan yer osti gaz quvurlarining joylashish sxemasi bog‘lamlari bilan ilova qilinadi.
Yer qazish ishlarini amalga oshiruvchi tashkilot gaz ta’minoti tashkilotiga kelishish uchun ishlarni bajarish loyihasini taqdim etadi.
Agar gaz quvurlarining himoya zonasida qurilish ishlarining tegishli yozma ruxsatsiz olib borilayotganligi aniqlansa, foydalanuvchi tashkilot ishlarni to‘xtatish choralarini ko‘radi.
38. Yer ostidagi gaz quvurlari trassasi yaqinida zarbali mexanizmlar va yer qazish texnikasini ishga tushirishdan oldin qo‘lda shurflar qazish yo‘li bilan quvurning qayerda joylashganligi aniqlab olinadi.
Yerni yumshatuvchi zarbali mexanizmlarni yer osti gaz quvuridan kamida 3 metr, vertikal o‘qidan sezilarli darajada og‘ishi mumkin bo‘lgan mexanizm (shar, pona-baba va boshqa)lar esa kamida 5 metr masofada ishlatilishi mumkin.
Gaz quvurlarini mexanizmlar bilan kavlab ochishga quvurlarni joylashgan joyi va chuqurligi asboblar bilan aniqlangandan keyin ruxsat beriladi. Bunda gaz quvurining ustidagi tuproqning 200-300 millimetr qalinlikdagi oxirgi qatlamini qo‘lda belkuraklar yordamida, himoya qoplamasini saqlash choralariga rioya qilgan holda olib tashlanadi.
39. Yer ostidagi po‘lat gaz quvurlari mexanik ravishda shikastlanib, asosiy holatiga nisbatan siljib qolgan bo‘lsa, gaz sizib chiqishini bartaraf etish ishlarini bajarish bilan bir vaqtda, gorizontal va vertikal bo‘yicha shikastlangan joyining ikkala tomonidagi bittadan ulanish joylari ochilib, radiografik usulda tekshirilishi kerak. Gaz quvurining shikastlanishi natijasida choklari uzilganligi va yorilganligi aniqlansa, quvurning keyingi ulanish joyi qo‘shimcha kavlab ochiladi va radiografik usulda tekshiriladi.
Qurilish me’yoriy qoidalarida ruxsat etilmagan choklar chala payvandlanganligi, g‘ovaklar ko‘pligi va yo‘l qo‘yilmaydigan boshqa nuqsonlar borligi aniqlanganda, payvand choklarining sifati navbatdan tashqari tekshiruvdan o‘tkaziladi.
40. Ishlayotgan yer osti po‘lat gaz quvuri yaqinida binolar, kanallar, kollektorlar va tonnellar qurilgan hamda gaz quvurlari ana shu muhandislik inshootlari bilan kesishgan holatlarda qurilish tashkilotlari tomonidan loyihada ko‘rsatilgan talablar amalga oshiriladi.
41. Temir yo‘l va avtomobil yo‘llari bilan kesishish joylarida gaz quvurlari oldingi tekshiruv hamda ta’mirlash sanasidan qat’iy nazar, yo‘l asosini kengaytirish va mukammal ta’mirlash paytida qayta tekshiriladi va zarur bo‘lsa, ta’mirlanadi yoki almashtiriladi.
Gaz xo‘jaligidan foydalanuvchi tashkilotlar yo‘llarning ta’mirlanishi yoki kengaytirilishi to‘g‘risida erni kavlash ishlari boshlanishidan oldin xabardor qilinishi lozim.
1. Gaz sizib chiqayotgan gaz jihozlaridan foydalanganda xavfsizlik avtomatikasi hamda o‘zboshimchalik bilan o‘rnatilgan jihozlar gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan iste’molchini ogohlantirmasdan gaz ta’minotidan uzib qo‘yiladi.
2. Gaz quvurlari o‘tkazilgan hamda gaz jihozlari va armaturalari o‘rnatilgan xonalarga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar kirishi uchun imkoniyat yaratilishi kerak. Ulardan omborxona, ustaxona va boshqa maqsadlarda foydalanish taqiqlanadi.
Gaz quvurlariga yuk osish va ulardan tayanch konstruksiyalar hamda erga ulagichlar sifatida foydalanish taqiqlanadi.
5. Mavsumiy ishlaydigan gaz jihozlari isitish mavsumi yakunlangandan so‘ng gaz ta’minoti tashkiloti tomonidan tarmoqdan tamg‘alash yo‘li bilan uzib qo‘yiladi. Nosoz va mavsumiy ishlaydigan gaz jihozlarining gaz quvuridan uzib qo‘yilganligi to‘g‘risida dalolatnoma rasmiylashtiriladi.
6. Gaz jihozlarini bo‘laklarga ajratib ta’mirlashda hamda xona va binolarni to‘liq ta’mirlashda gaz quvurlari va jihozlari gaz ta’minoti tizimlaridan tiqinlar o‘rnatish orqali uzib qo‘yiladi.
7. Sanoat korxonalarining va qishloq xo‘jaligi korxonalarining gaz jihozlari oldiga gazdan xavfsiz foydalanish bo‘yicha yo‘riqnoma ilib qo‘yiladi.
8. Sanoat korxonalarining va qishloq xo‘jaligi korxonalarining gaz jihozlari va gaz quvurlariga har yili bir marta texnik va uch marta profilaktik xizmat ko‘rsatiladi.
Pechlarni qurish, montaj qilish va ta’mirlash, shuningdek dudburonlar, shamollatish kanallarini ko‘rikdan o‘tkazish, tozalash va nosozliklarni bartaraf etish ishlarini bajarish uchun obyektning egasi tomonidan Dudburonlar xizmati jalb qilinadi.
9. Quyidagi holatlarda gaz jihozlaridan doimiy xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarsiz foydalanishga ruxsat etiladi:
binoda gaz chiqishini aniqlaydigan asboblar mavjud bo‘lib, ularning ma’lumoti doimiy navbatchi bo‘ladigan xonaga ulanganda;
gaz jihozlarini avariyaviy to‘xtatishga bog‘liq ishlarni bajaradigan, dispetcherga tezkor bo‘ysunadigan navbatchi xodimlar bo‘lganda.
10. Himoya tizimi ishga tushirilganda quyidagi holatlarda gaz berilishi avtomatik tarzda to‘xtatiladi:
o‘lchov vositalarida, avtomatik va oraliq boshqaruv qurilmalarida elektr toki berilishi to‘xtatilganda yoki uning kuchlanishi yo‘qolganda;
yondirgichlar oldidagi berkituvchi armaturalarni zichligi yo‘qolganda va saqlovchi qurilmalar ishdan chiqqanda.
Bundan tashqari, sanoat obyektlarida xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar tomonidan gaz berilishi quyidagi holatlarda zudlik bilan o‘chirilishi kerak:
nazorat-o‘lchov asboblari, avtomatik ishlaydigan va signalizatsiya vositalari nosoz holatga kelganda;
o‘txona bo‘shlig‘ida portlash yuz berganda, gaz portlaganda yoki gaz yo‘llaridagi yonuvchi qatlamlar yonganda;
berkitish armaturalarini masofadan boshqarish, himoya tizimlari hamda jihoz yoki ishchi xodimlarga xavf tug‘diradigan yong‘in sodir bo‘lganda;
11. Gaz jihozini (to‘xtatilgandan so‘ng mazkur ilovaning 10-bandi talablariga muvofiq) ishga tushirish tartibi ishlab chiqarish yo‘riqnomasida belgilab qo‘yiladi. Bunda gazning berilishi nosozliklar bartaraf etilgandan keyin amalga oshiriladi.
12. Gaz jihozlarini ta’mirlashdan oldin ularning o‘txonalari yoki gaz yo‘llarini ta’mirlash va ko‘zdan kechirish, shuningdek, mavsumiy ishlaydigan qurilma gaz jihozlari, o‘t oldirish yondirgichlari, gaz quvurlari, gaz tarmog‘idan berkitish armaturalaridan keyin tiqin o‘rnatish va sanoat obyektining mas’ul xodimlari tomonidan tamg‘alash yo‘li bilan o‘chirish lozim.
13. Sanoat korxonasi va qishloq xo‘jaligi korxonasi ma’muriyatidan mavsumiy ishlatiladigan qurilmalar, jumladan isitish qozonlarini ishga tushirishdan oldin quyidagilar talab etiladi:
Gaz xo‘jaligida xavfsizlik qoidalari talablariga muvofiq xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning bilimlarini tekshirish;
Ko‘rsatilgan ishlar bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlar bo‘lgandagina gaz berishga ruxsat etiladi.
14. Qozon va pech agregatlari ishga tushirilishidan oldin ularning o‘txonalari va gaz yo‘llari shamollatiladi. Shamollatish vaqti ishlab chiqaruvchi zavod yo‘riqnomasida belgilanadi. Shamollatishning tugaganligi gazni aniqlovchi maxsus asboblar yordamida tekshiriladi.
Gaz quvuridagi yondirgichdan oldingi berkitish armaturasini yondirish qurilmasi ishga tushirilgach yoki unga yonayotgan o‘t oldirgich qurilmasi yaqinlashtirilgandan so‘ng ochish mumkin.
15. Agar yondirgichni o‘t oldirish yoki uni sozlash jarayonida alanga uzilib, ichiga o‘tib ketsa yoxud o‘chib qolsa, yondirgich va o‘t oldirgich qurilmasiga gaz berilishi zudlik bilan to‘xtatiladi.
Xavfsizlik quvurlari va gaz yondirgich moslamalari orqali qozon gaz quvurlarini puflash taqiqlanadi.
Pech va agregatlarga yetkazib beriladigan quvurlarga uzatilayotgan gaz tajriba yoki hisoblash yo‘li bilan aniqlangan vaqt davomida va ishlab chiqaruvchi zavod yo‘riqnomasida ko‘rsatilganidek, tizimdagi barcha havo zichlab chiqarilgunga qadar haydaladi. Gaz haydashning tugaganligi qozon gaz quvurlari ichida kislorod borligini tahlil qilish yo‘li bilan aniqlanadi. Bino (imorat, xona) hajmiga nisbatan kislorod bir foizdan ko‘p bo‘lsa yondirgichlarni yoqish taqiqlanadi.
16. Ta’mirlanadigan qozon, pech va boshqa agregatlarning tutun yo‘llari umumiy yo‘nalishdan shiberlar yoki to‘siqlar yordamida ajratib qo‘yiladi.
17. Barcha qurilmalar o‘chirilgandan so‘ng yetkazib beruvchi va xavfsizlikni ta’minlovchi gaz quvurlaridagi berkitish armaturalari doim ochiq holatda bo‘lishi lozim.
18. Sex yoki qozonxonada portlash va yong‘in yuz berganda gaz quvurining kirish qismidagi o‘chirish qurilmalari darhol berkitilishi kerak.
19. Gaz ballonli qurilmalarning germetikligini gazning ishchi bosimi ostida aniqlovchi asbob bilan yoki sovun ko‘pigidan foydalanib tekshirishga ruxsat etiladi. Barcha maishiy gaz ballonlari besh yilda bir marta texnik tekshiruvdan o‘tkaziladi.
21. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlanadigan omborlarning pollari tekis, sirpanmaydigan va turli jismlar zarbidan uchqun chiqarmaydigan materiallardan tayyorlanadi.
22. Omborxonada to‘ldirilgan va bo‘sh ballonlar alohida saqlanishi kerak. Ularning o‘rni “To‘ldirilgan ballonlar” va “Bo‘sh ballonlar” degan yozuvlar bilan belgilab qo‘yiladi.
23. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlarni yengil alangalanuvchi moddalar va yonish jarayonini kuchaytiradigan texnik gazlar (kislorod) bilan birgalikda saqlashga ruxsat berilmaydi.
24. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlanadigan omborlar (yoki ochiq maydonlar) atrofidagi 20 metr masofa hududida turli yonuvchan materiallarni saqlash hamda ochiq olov bilan bog‘liq bo‘lgan temirchilik, payvandlash, kavsharlash va shu kabi boshqa ishlarni bajarish taqiqlanadi.
25. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlanadigan omborxonaning eshigida begona shaxslarning kirishi, chekishi va ochiq olovdan foydalanishni taqiqlovchi ogohlantirish belgilari o‘rnatilgan bo‘lishi lozim.
26. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlash uchun mo‘ljallangan omborning ko‘rinadigan joyida to‘ldirilgan va bo‘sh ballonlar bilan ishlash hamda ularni xavfsiz saqlash qoidalari ilib qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
28. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlanadigan omborlarda yong‘in xavfsizligi bo‘yicha yo‘riqnoma va plakatlar ilib qo‘yilishi zarur.
29. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar vertikal holatda turg‘izilib, qalpoqlari burab qo‘yilgan holda saqlanishi hamda ventillarining yon tomonidagi shtutserlarida tiqin bo‘lishi kerak. Ballonlarni qulash va shikastlanishidan himoyalash maqsadida ular maxsus uya (o‘rin)larga o‘rnatiladi yoki to‘siq bilan ajratiladi.
30. Boshmoqlari bo‘lmagan ballonlar gorizontal holatda yog‘och ramalar yoki stellajlarda saqlanishi mumkin. Boshmoqli ballonlarni ochiq maydonlarda saqlashda ularni gorizontal qatorlari orasidagi arqon, yog‘och yoki rezinadan tayyorlangan prokladkasi bo‘lgan shtabellarga o‘rnatishga ruxsat beriladi.
Ballonlarni shtabellarga o‘rnatishda ularning balandligi 1,5 metrdan oshmasligi kerak. Ballonlardagi ventillar bir tomonga qaratilgan bo‘lishi lozim.
31. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar saqlanadigan omborlar yashindan himoya qilingan zonada joylashgan bo‘lishi zarur.
32. Suyultirilgan gaz to‘ldirilgan ballonlarni saqlash omborlarida quyidagi yong‘inni o‘chirish birlamchi vositalari bo‘lishi kerak:
5 litr hajmdagi kukunli o‘t o‘chirgichlar bo‘lmagan holatlarda ularni uglekislotali o‘t o‘chirgichlarga almashtirish mumkin.
Ombor hududida joylashtiriladigan yong‘inga qarshi qalqonlarning soni va ularning joylashtirilishi yong‘in xavfsizligi qoida va me’yorlariga asosan belgilanadi.
33. Metallarga gaz alangasida ishlov berish uchun qo‘llaniladigan gaz bilan kesish postlari muqim bo‘lishi lozim. SUGda ishlaganda ular ko‘chma bo‘lishi mumkin.
34. Bevosita gaz bilan kesish posti yonida faqat bitta suyultirilgan uglevodorod gaz ballonini o‘rnatishga ruxsat etiladi.
35. Muqim gaz bilan kesish postlari gaz iste’mol qilinadigan joylardagi devor, ustun va boshqa konstruksiyalarga quyidagi minimal masofalarga rioya etib o‘rnatilishi mumkin:
SUGning gaz bilan kesish postlarini ochiq yerto‘la, quduq va boshqa chuqurliklargacha 10 metrdan yaqin masofaga o‘rnatish taqiqlanadi. SUGning gaz bilan kesish postigacha 25 metrdan kam masofada joylashgan yerto‘la va o‘ralarda xabarlovchisi bo‘lgan avtomatik gaz analizatorlari o‘rnatilishi, ular SUGning miqdori alangalanish quyi konsentratsiya chegarasining 20 foizidan kam bo‘lganda ishlab ketishi kerak. Quduqlar ikkita qopqoq bilan jihozlanishi hamda gaz bilan kesish postlari mexanik shikastlanishlardan muhofazalangan bo‘lishi lozim.
36. Muqim gaz bilan kesish postlari shamollatish uchun teshiklari bo‘lgan metall shkafga joylashtiriladi. Kislorod va yonuvchan gaz uchun gaz bilan kesish postlari orasidagi masofa kamida 5 metr bo‘lishi zarur. Ish paytida javon eshikchalari ochiq bo‘lishi hamda gaz bilan kesish postidan foydalanuvchi ishchi bo‘lmaganda shkaf qulflangan bo‘lishi lozim.
Gaz bilan kesish postlari javonlarining bo‘yog‘i va ulardagi ogohlantiruvchi yozuvlar belgilangan talablarga mos bo‘lishi kerak.
37. Atsetilen gaz ballonlaridan yoki atsetilen generatori va uning o‘rnida ishlatiladigan agregatlardan chiqayotgan gazlarning muqim gaz bilan kesish postlari tegishli berkitish armaturasi va yopiq turdagi suyuqlik ochib-yopqichi yoki quruq ochib-yopqich bilan jihozlanadi. Suyuqlik ochib-yopqichlari qish faslida muzlamaydigan suyuqlik bilan to‘ldiriladi.
Tabiiy gaz va SUG uchun saqlash ochib-yopqichlari o‘rniga teskari klapan o‘rnatishga ruxsat beriladi.
Suyultirilgan yoki quruq turdagi saqlash ochib-yopqichlari, shuningdek teskari klapanlar loyiha bo‘yicha yasalishi va gazning qabul qilingan bosimi va sarfiga tegishli ravishda ishlatilishi lozim.
38. Gaz alanga uskunasi oldidagi yonuvchan gazlarning bosimi gaz va uskuna turiga ko‘ra o‘rnatiladi.
Atsetilen o‘rnida ishlatiladigan birinchi darajali gazlar uchun bosimning quyi chegarasi yondirgich yoki keskich tavsifida ko‘rsatilgan (3,0 kilopaskal)dan past bo‘lmasligi kerak.
39. Gaz bilan kesish postlariga tabiiy yoki SUG berishda quvurlardagi gaz bosimi 0,15 megapaskaldan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Bosim 0,15 megapaskaldan ko‘p bo‘lsa, suyuqlik yoki quruq zatvor yoxud teskari klapan oldiga gazni rostlash uskunasi (reduktor) o‘rnatilishi lozim.
40. Gaz bilan kesish postini gaz bilan ta’minlaydigan ballonda bosimni pasaytirish uchun reduktor o‘rnatiladi.
41. Bitta suyuqlik yoki quruq zatvorga yoxud teskari klapanga faqat bitta keskichni ulash mumkin. Agar operator gaz bilan kesish postida bitta mashinaga xizmat ko‘rsatsa, mashinaga o‘rnatiladigan yondirgich yoki keskichlar soni faqat zatvor yoki klapanning o‘tkazish quvvati bilan cheklanadi.
42. Binodan tashqaridagi gaz ballonlari yopiladigan ikki eshikli metall shkaflarda yoki gaz ballonlarining tepa qismini berkitadigan yopiluvchan g‘iloflarda o‘rnatiladi va binoning tashqi devoriga mahkamlanadi. Shkaflarda ballonlarni o‘rnatish uchun uyalar va devorining orqa qismida bosim rostlagichini mahkamlash uchun tugun o‘rnatiladi. Shkaf va g‘iloflarda shamollatish uchun maxsus teshiklar yasaladi.
Shkaflar ichida va g‘iloflarda turgan gaz ballonlari birinchi qavat eshik va oynalaridan 0,5 metrdan kam bo‘lmagan masofada, binoning pastki qismi va yerto‘la qavatlarining eshik va oynalaridan hamda quduq va kavlangan chuqurlardan kamida 3 metr masofada o‘rnatiladi.
Gaz ballonlari uchun shkaflar va g‘ilof ostidagi gaz ballonlari cho‘kish ehtimoli bo‘lmagan, yonmaydigan asoslarga o‘rnatilgan bo‘lishi va bino poydevoriga yoki devorlariga mahkamlanishi talab etiladi.
43. Gaz ballonli qurilmalarning gaz ballonlari gaz ta’minoti tashkiloti ishchilari tomonidan o‘rnatiladi va almashtiriladi.
Loyiha hujjatlarisiz o‘rnatilgan va texnik ko‘rikdan o‘tmagan maishiy gaz ballonlaridan foydalanish qat’iyan taqiqlanadi.
44. Iste’molchilarga ballonlar maxsus jihozlangan avtomashinalar yoki talab bo‘yicha jihozlangan oddiy bortli yuk mashinalarida yetkazib beriladi.
45. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlarni jihozlangan oddiy yuk avtomashina-lari bortida ham vertikal ham gorizontal holatda tashish mumkin.
46. Ballonlarni gorizontal holatda tashishda ularni o‘chirish moslamalarini mashina ichiga qaratilgan holatda joylashtirib, o‘z o‘lchamiga teng bo‘lgan kataklarga joylashtiriladi.
47. Ballonlar kataklarga ajratilgan yoki ularning qulashi yoxud bir-biriga urilishini istisno etuvchi maxsus kuzovli avtomashinalarda tashiladi. Shuningdek, maxsus moslamalarga ega bo‘lgan oddiy kuzovli yuk avtomashinalarida ham yuqorida ko‘rsatilgan shartlarga rioya qilgan holda tashishga ruxsat beriladi. Maxsus moslamalar sifatida katakli yog‘ochli brusoklar va rezina yoki arqonli halqalardan foydalaniladi.
48. SUG to‘ldirilgan ballonlarni tashuvchi maxsus va oddiy avtomashinalar kuzovining konstruksiyasi yo‘llarda harakatlanish vaqtida ballonlarning tushib ketishidan himoyalangan bo‘lishi talab etiladi.
49. Ballonlarni yuklash va tushirish ishlarini bajaruvchilar maxsus kiyim-bosh va qo‘lqoplarda xavfsizlik qoidalariga rioya etgan holda ishlashlari zarur.
50. Ballonlarni avtomashinalardan qopqoqlarini pastga qaratgan holda tushirish, shuningdek, ularni irg‘itish qat’iyan taqiqlanadi.
51. Sig‘imi 12 litrdan ortiq bo‘lgan ballonlarni amaldagi texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq himoya qopqoqlari burab yopib qo‘yilgan holda tashiladi.
52. Ballonlarni tashish yoki ularni iste’molchiga o‘rnatish vaqtida nosozlik aniqlangan holatlarda ulardan foydalanish taqiqlanadi, ballonlar gaz ta’minoti tashkiloti yoki gaz to‘ldirish stansiyasi (punkti)ga qaytariladi.
53. Ballonlarni tashish vaqtida gaz sizib chiqishi aniqlanganda nosoz ballonni zudlik bilan avtomashinadan tushirib olib, uni gazdan (imkon qadar ochiq maydonlarda, yerto‘lasi bo‘lgan binolardan uzoqroqda va boshqa xavfsiz joylarda) bo‘shatiladi va gaz ta’minoti tashkiloti yoki gaz to‘ldirish stansiyasi (punkti)ga qaytariladi.
54. Ballonlarni yuklash va tushirish, tashish va saqlashda tik holatdan qulab ketishi, shikastlanishi va ifloslanishining oldini olish choralari ko‘rilishi lozim.
55. To‘ldirilgan ballonlarni avtomashinaga yuklash hamda bo‘sh ballonlarni tushirish vaqtida avtomashina dvigateli o‘chirilgan bo‘lishi zarur.
56. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlarni o‘tkir hidli va portlovchi moddalar, shuningdek yonish jarayonini kuchaytiradigan texnik gazlar (kislorod) va radioaktiv moddalar bilan birgalikda tashish taqiqlanadi.
58. SUG bilan to‘ldirilgan ballonlar tashiladigan avtomashina kuzovida odamlar bo‘lishi qat’iyan taqiqlanadi.
SUG bilan to‘ldirilgan ballonlarni yong‘inni o‘chirish uchun birlamchi vositalar (5 litr hajmdagi uglekislotali o‘t o‘chirgich) bilan ta’minlanmagan va erga ulanadigan simi (zazemleniye) bo‘lmagan barcha turdagi yuk mashinalarida tashish taqiqlanadi;
avtomashina haydovchisi maxsus o‘quv kurslarida o‘qigan, attestatsiyadan o‘tgan va SUG ballonlarini tashish huquqini beruvchi guvohnomaga ega bo‘lishi zarur.
60. SUG to‘ldirilgan avtonom gaz ta’minoti tizimlarida o‘rnatilgan bosim ostida ishlaydigan sig‘imlarni loyihalash, qurish va ulardan foydalanish O‘zbekiston Respublikasining “Xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonuni talablari asosida amalga oshiriladi.
1. Gaz quvurlari va agregatlariga o‘rnatilgan, avtomatik boshqaruv, signalizatsiya asboblari va nazorat vositalari hamda portlashdan saqlangan elektr uskunalarini doimiy ravishda texnik nazorat qilish, ularga xizmat ko‘rsatish, joriy va mukammal ta’mirlash ishlari tashkilotlar (ularning egalari) tomonidan amalga oshiriladi.
2. Impuls gaz tarmoqlari va berkitish armaturasining germetikligini tekshirish ishlari gaz jihozlarini ko‘rikdan o‘tkazish va texnik xizmat ko‘rsatish vaqtida bajariladi.
3. O‘lchov vositalari, avtomatik boshqaruv va signalizatsiya tizimlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarining hajmi va muddatlari ishlab chiqaruvchi zavodlarning foydalanish yo‘riqnomasida belgilanadi.
4. Nazorat-o‘lchov asboblarining sozligi va to‘g‘ri ko‘rsatayotganligini aniqlash amaldagi texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiq bajariladi.
Nazorat-o‘lchov asboblarining to‘g‘ri va soz ishlayotganligini tekshirib turish uchun prujinali manometr ostiga uch yo‘nalishli jo‘mrak o‘rnatiladi.
5. O‘lchov vositalari quyidagi muddatlarda majburiy davriy davlat qiyoslov tekshiruvidan o‘tkaziladi:
SUG ballonlarini nazorat tariqasida tortib ko‘rish uchun foydalaniladigan og‘irlikni o‘lchash asboblari — yiliga kamida bir marta;
Yuqorida keltirilgan nazorat-o‘lchov asboblari mukammal ta’mirlangandan keyin ham davlat qiyoslash tekshiruvidan o‘tkazilishi lozim.
6. Tamg‘asi bo‘lmagan, tekshirish muddati o‘tib ketgan, shikastlangan yoki o‘chirilganda shkalaning ko‘rsatkichi “nolga” qaytmagan o‘lchash vositalaridan foydalanish mumkin emas.
7. Ko‘rsatuvchi manometrlarning tsiferblati yoki korpusida ishchi bosimiga mos keluvchi shkalaning ko‘rsatkichi bo‘yoq bilan ko‘rsatib qo‘yiladi.
8. Xavfsizlik avtomatik qurilmalari va signalizatsiya vositalarining o‘rnatilgan ishlab ketish ko‘rsatkichlari sozlash tashkilotining texnik hisobotida ko‘rsatilgan parametrlarga mos bo‘lishi (gaz analizatorlari xonada gazning xavfli konsentratsiya miqdori yuzaga kelganda ishlab ketishi) kerak.
9. Himoya, blokirovka va signalizatsiya qurilmalarining ishlab ketishi, ishlab chiqaruvchi zavodlarning yo‘riqnomalarida nazarda tutilgan muddatlarda, lekin oyiga kamida bir marta tekshiriladi va bu haqda ixtiyoriy ko‘rinishdagi jurnalga qayd etiladi.
10. Gazlanganlikni nazorat qiluvchi gaz signalizatorlarining belgilangan parametrlarga mosligini tekshiruvi nazorat gaz aralashmasi yordamida bajariladi. Gazosignalizator yaroqliligini xonani gazlashtirish orqali tekshirish taqiqlanadi.
11. Loyihada ko‘zda tutilgan blokirovka va signalizatsiya, nazorat-o‘lchov asboblarini o‘chirib qo‘ygan holda gaz jihozlaridan foydalanish taqiqlanadi.
12. Ta’mirlash yoki tekshirish uchun olingan asboblar o‘rniga zudlik bilan aynan shunga o‘xshash, shu jumladan ishlatish sharoiti ham o‘xshash bo‘lgan asboblar bilan almashtiriladi.
13. Zarur holatlarda va istisno tariqasida (blokirovka, signalizatsiya yoki nazorat-o‘lchov asboblari ishlamaganda) tashkilot rahbarining yozma ruxsati bilan qisqa muddatda ayrim qurilma va agregatlarning himoyasini uzib qo‘ygan holda ishlatishga ruxsat etiladi. Bunda ishlarni xavfsiz va bexatar olib borish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar ko‘riladi.
14. Gazlanganlikni aniqlovchi uzluksiz ishlaydigan gazosignalizatorlarni almashtirishdan oldin ishlab chiqarish xonalari havosidagi gaz miqdori ish smenasining har o‘ttiz daqiqasida ko‘chma asboblar bilan nazorat qilib boriladi.
15. O‘lchov vositalariga, avtomatik va telemexanik uskunalarga texnik xizmat ko‘rsatish va rejali ta’mirlash ishlari ulardan foydalanuvchi tashkilotlarning ixtisoslashgan xizmatlari tomonidan yoki belgilangan tartibda ruxsatnomaga ega bo‘lgan tashkilotlar bilan shartnoma asosida bajariladi.
16. Havo gazlangan sharoitda avtomatlashtirish, avariyadan himoyalash va signalizatsiya tizimlarini sozlash hamda ta’mirlash ishlarini bajarish taqiqlanadi.
17. Elektr jihozlari ularni ishlab chiqaruvchi zavodlarning yo‘riqnomalari talablariga muvofiq ravishda ishlatiladi.
2. Shahar va shaharchalardagi GTP jihozlarini sozlash parametrlari gaz ta’minoti tashkilotining rahbari tomonidan belgilanadi. Bunda maishiy iste’molchilar uchun:
saqlash-chiqarish klapanlari (jumladan bosim tartiblagichlariga o‘rnatilganlari ham) tartiblagichdan keyingi bosim maksimal ishchi bosimdan 15 foizdan ko‘p bo‘lmagan qiymatga oshsa, gazni chiqarib yuborishni ta’minlashi;
saqlash-berkitish klapanlari ishlab ketishining yuqori bosim chegarasi maksimal ishchi bosimdan 25 foizdan ortiq bo‘lmasligi kerak.
Saqlash klapanlari ishidagi kamchiliklar, shuningdek, gaz sizib chiqishi avariya tartibida bartaraf etiladi.
3. Sanoat korxonalarining va qishloq xo‘jaligi korxonalarining GTP va GTQ jihozlarini sozlash parametrlari loyihada ko‘rsatiladi va ishga tushirish-sozlash ishlari amalga oshirilishida aniqlanadi.
Ishchi bosimning pasayishi yoki oshishiga sabab bo‘lgan tartiblagichlar va saqlash klapanlarining ishidagi nosozliklar hamda gaz sizib chiqishi avariya tartibida bartaraf etiladi.
4. Gaz berilishi to‘xtab qolganda saqlash-berkitish klapanining ishlab ketish sabablari aniqlanib, ular bartaraf etilgandan so‘ng bosim tartiblagichi ishga tushiriladi.
5. Jihozlar va armaturalarni ta’mirlash vaqtida aylanma (baypas) quvur orqali gaz berishga ruxsat etiladi.
Jihozlar va armaturalarni ta’mirlash ishlari kamida ikki nafar kishidan iborat ishchilar brigadasi tomonidan bajariladi. Bunda ishlovchilardan biri brigada rahbari bo‘lishi zarur.
Sanoat korxonalari va qishloq xo‘jaligi korxonalari aylanma quvuridagi va saqlash-chiqarish klapani oldidagi berkituvchi qurilmalar gaz xo‘jaligidan foydalanuvchi tashkilotning vakili hamda gaz ta’minoti tashkiloti xodimi ishtirokida tamg‘alanadi.
6. Jihozlar va o‘lchov vositalari joylashgan xonaning harorati ularni ishlab chiqargan zavodning pasporti (yo‘riqnomasi)da ko‘rsatilganidan past bo‘lmasligi lozim.
Ogohlantiruvchi “Yong‘inga xavfli” degan yozuv, agar GTP bino ichida joylashgan bo‘lsa — binoning tashqarisida, GTP shkafli bo‘lsa — uning eshiklariga yoki GTQning to‘sig‘iga qo‘yiladi.
7. Jihozlarni qismlarga ajratish paytida sozlash quvuridagi o‘chirish uskunalari yopilgan holatda bo‘lishi lozim. O‘chirib qo‘yilgan qism chegarasida o‘chirish uskunalaridan keyin eng yuqori gaz bosimiga mos keluvchi tiqinlar o‘rnatiladi.
8. Kafolatlangan muddatda foydalaniladigan sozlagichlarga texnik xizmat ko‘rsatish va joriy ta’mirlash ishlab chiqaruvchi zavod pasporti (yo‘riqnomasi) bo‘yicha bajariladi.
Kafolatlangan muddat tugagandan so‘ng bunday sozlagichlar tekshiruv va servis xizmatidan o‘tkaziladi.
9. GTPning elektr jihozlarini ta’mirlash hamda kuygan elektr lampalarini almashtirish ishlari kuchlanish uzib qo‘yilgandan keyin bajariladi. Tabiiy yorug‘lik yetarli bo‘lmaganda portlashdan himoyalangan ko‘chma yoritkichlardan foydalanishga ruxsat etiladi.
10. Sanoat korxonalariga va qishloq xo‘jaligi korxonalariga qarashli GTPlar davriy texnik taftishdan o‘tkazilmagan yoki saqlash-chiqarish va saqlash-berkitish klapanlari nosoz, ta’mirtalab bo‘lgan holatlarda ulardan foydalanishga ruxsat etilmaydi.
Vosita | Miqdori | Xonaning yuzasi (kvadrat metr) |
Uglekislotali yoki kukunli o‘t o‘chirgich | 2 ta | hamma xonalar |
OU-2 | 1 ta | 50 |
OU-5 | 1 ta | 100 |
OP-10A | 1 ta | — |
Qumli quti | 0,5 kub metr | hamma xonalar |
Belkurak | 1 ta | hamma xonalar |
Asbest mato yoki namat | 2×2 metr | hamma xonalar |
13. GTPlar joylashgan imoratlar yoki binolarga taqab qurilgan inshootlar ishlab chiqarish uchun belgilangan A toifa talablariga javob berishi lozim. Ular bir qavatli bo‘lib, olovga chidamlilik toifasi I va II, og‘irligi 1 kvadrat metr maydonga 120 kilogramm bo‘lgan yengil qoplamali konstruksiya va poli og‘ir yonadigan, zarb berganda uchqun chiqarmaydigan materiallardan tayyorlangan bo‘ladi. Xonalarning eshiklari tashqariga ochiladi.
Taqab qurilgan xonalarda joylashgan GTP binodan yonmaydigan, gaz o‘tkazmaydigan yaxlit devor bilan ajratiladi va alohida chiqish eshigiga ega bo‘ladi.
14. GTP, GTQ egasi bo‘lgan tashkilotlar tomonidan har bir GTP va GTQning ulardagi jihozlar, nazorat-o‘lchov asboblari va xonalarning asosiy xususiyatlari ko‘rsatilgan pasportlari tayyorlanadi.
Bundan tashqari, GTPlarda ularga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar tomonidan tekshirish natijalari yozib qo‘yiladigan maxsus jurnal bo‘ladi.
15. GTP bino ichida joylashgan bo‘lsa, xonaning eshigida “Begona shaxslarning kirishi taqiqlanadi” degan yozuv bo‘lishi talab etiladi.
16. GTQ o‘rnatilgan xona keng bo‘lishi, undagi jihozlar oldiga erkin kirish imkoniyati bo‘lishi va har xil ta’mirlash ishlarini bajarish uchun bo‘sh maydon bo‘lishi lozim.
18. GTP xonasi uch karrali tabiiy havo almashinuvi orqali shamollatiladi. Toza havo teshikli panjara orqali kirishi, havoning chiqishi esa darcha yoki tom yopqichida o‘rnatilgan sozlanuvchi deflektor orqali amalga oshiriladi.
19. GTP binosi qo‘shni obyektlarning yashinga qarshi himoya zonasiga kirmagan holatlarda GTP xonasining yashinga qarshi himoyasi o‘rnatiladi. Agar GTP binosi boshqa obyektlarning yashinga qarshi himoyasi zonasida joylashgan bo‘lsa, unda faqat erga ulangan himoyalovchi sim konturlari qilinadi.
1. Yer osti po‘lat gaz quvurlari (keyingi o‘rinlarda gaz quvurlari deb ataladi) va SUG sig‘imlaridan foydalanishda yemirilishdan himoyalashga qo‘yiladigan talablariga rioya qilish talab etiladi.
Gaz quvurlarini elektr kimyoviy himoya (keyingi o‘rinlarda EKH deb ataladi) qilish vositalaridan foydalanish va gaz quvurlarida potensiallarni davriy nazorat qilish ixtisoslashtirilgan tashkilotlar, xizmatlar (guruhlar) va laboratoriyalar tomonidan olib boriladi.
2. Gaz quvurlaridagi elektr potensiallarini o‘lchash ishlari himoya vositalari ishlaydigan joylarda — kamida olti oyda bir marta, shuningdek, elektrlashtirilgan transport vositalarining elektr ta’minoti tizimidagi ish rejimini o‘zgarishi natijasida har gal yemirilish sharoitlarining o‘zgarishi, gaz quvurlari, daydi toklar manbalari tarmoqlari va boshqa yer osti metall inshootlari rivojlanishi bilan amalga oshiriladi.
3. Gaz quduqlaridagi gaz quvurlari potensiallari faqat foydalanuvchi tashkilotning vakili ishtirokida xavfsizlik talablariga amal qilingan holda o‘lchanadi.
4. EKH qurilmalaridan foydalanuvchi tashkilot himoya qurilmalarining buzilishi yoki ishdan chiqishining oldini olishga qaratilgan texnik xizmat ko‘rsatish hamda ta’mirlash tizimini ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
5. Elektr qurilmalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash muddatlarini ularni ishlab chiqaruvchi zavod belgilaydi. Bunda telemexanik nazorat vositalari bilan jihozlanmagan EKH qurilmalarini texnik ko‘rikdan o‘tkazish ishlari:
6. EKH qurilmalarining sozligi va ishga yaroqliligi yiliga kamida ikki marta, shuningdek, amaldagi texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarda nazarda tutilgan holatlarda tekshiriladi.
7. Foydalanilayotgan gaz quvurlarini himoyalash ishlarini bajaruvchi tashkilotda gaz quvurlarining xarita-chizmalari, bu xaritalarda EKH qurilmalari, nazorat-o‘lchov punktlari, tuproqning yemirish xususiyatlari va daydi toklar manbalari haqidagi umumlashtirilgan ma’lumotlar hamda gaz quvurlari yemirilish holati va himoya ishi samaradorligining har yillik tahlili mavjud bo‘ladi.
8. Emirilish jihatidan xavfli zonalar aniqlanganda gaz ta’minoti tashkiloti ularni bartaraf etish chora-tadbirlarini belgilaydi. Mazkur ishlarni bajarish muddatlari gaz quvurlarini himoyalash ishlarini olib boruvchi tashkilot tomonidan foydalanish sharoiti inobatga olingan holda aniqlanadi. Agar yemirilish jihatidan xavfli bo‘lgan zonalarni bartaraf etish ishlari belgilangan muddatlarda bajarilmasa, gaz quvurlari ishlatilayotgan gaz tarmog‘idan uzib qo‘yiladi.
Gaz ta’minoti tashkilotlari yemirilish jihatidan xavfli zonalarni bartaraf etish uchun gaz quvurlaridan xavfsiz foydalanishni ta’minlovchi qo‘shimcha chora-tadbirlarni ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
9. Gaz quvurlarining yemirilishdan shikastlanish sabablarini ulardan foydalanuvchi tashkilotlar (tarmoq egalari) aniqlaydi. Quvurlarning yemirilishi natijasida teshilishi har bir holatda ulardan foydalanuvchi tashkilotlarda tuzilgan komissiya tomonidan tekshiriladi.
10. EKH qurilmalaridan foydalanganda ularning sozligi va ishga yaroqliligi tekshirilib, davriy texnik ko‘rikdan o‘tkaziladi.
11. EKH qurilmalarining sozligi va ishga yaroqliligi har olti oyda kamida bir marotaba tekshiruvdan o‘tkaziladi.
Shuningdek, qurilmalarning ishlash parametrlari har gal o‘zgarganda (anod erlanishi oqim qarshiliklarini o‘zgarishida va h.k.), yondosh inshootlarda EKH vositalari o‘rnatish bilan bog‘liq bo‘lgan yemirilish sharoitlari o‘zgargan holatlarda, himoya ta’siri zonasida quvurlar tizimi konfiguratsiyasi o‘zgarganda va yangi yer osti inshootlari o‘rnatilganda tekshiriladi.
12. Gaz quvurlarining EKH samaradorligi himoyalanayotgan tarmoqlarning tayanch nuqtalarida (EKH qurilmasi o‘rnatilgan nuqtada va uni tashkil etgan himoya chegarasida) potensiallarni o‘lchash orqali aniqlanadi.
O‘lchashga qulay bo‘lish maqsadida gaz quvurlarining binoga kirishi va boshqa elementlari hamda ulanish uchun nazorat-o‘lchov punktlaridan foydalanish mumkin.
13. Avval himoya talab qilmagan gaz quvurlari uchastkalarida daydi toklarning xavfli ta’sir qilishini aniqlash uchun elektr potensiallarni o‘lchash ishlari barcha nuqtalarda ikki yilda bir marotaba, shuningdek, yemirilish sharoitlari har gal o‘zgarganda amalga oshiriladi.
15. Yer osti va yer usti gaz quvurlari bir-biri bilan elektrdan himoyalovchi uskunali flanetslar orqali ulanadi.
1. Aholi punktlaridagi gaz ta’minoti tashkilotlarida avariyalarning oldini olish va bartaraf etish uchun dam olish va bayram kunlarini inobatga olgan holda kechayu-kunduz ishlaydigan, avariya dispetcherlik xizmatlari (keyingi o‘rinlarda ADX deb yuritiladi), ularning filiallari va postlari tashkil etiladi. ADX va ularning filiallari shtatlari, moddiy-texnik ta’minoti, shuningdek, texnik va operativ-foydalanish hujjatlari gaz ta’minoti tashkilotlari tomonidan belgilanadi va yuqori turuvchi tashkilotlar tomonidan tasdiqlanadi.
2. Tarkibida ADX mavjud bo‘lmagan foydalanish bo‘limlari, ularga tegishli yordam ko‘rsatish uchun mavjud ADXga yoki ularning eng yaqin joylashgan filialiga (gaz ta’minoti tashkiloti rahbarining buyrug‘i bilan) biriktiriladi.
Ushbu bo‘limlarda avariyaviy ishlar gaz xo‘jaligi tashkilotlari ADXning rahbarligi, nazorati va yordamida bo‘lim xodimlari tomonidan bajariladi.
3. Gaz ta’minoti tizimlaridan foydalanadigan tashkilotlar, avariya ishlarini o‘zlarining gaz xizmati kuchlari va vositalari bilan amalga oshiradilar.
O‘zlarining gaz xizmati mavjud bo‘lgan tashkilotlarning avariya chaqiruvlariga ko‘ra gaz ta’minoti tashkilotlarining ADXlari avariyalarning oldini olishda va ularning oqibatlarini bartaraf etishda ishtirok etadi hamda ularga amaliy va uslubiy yordam ko‘rsatadi.
4. Avariya holatlarining oldini olish va bartaraf etish brigadalarining faoliyati ularning tegishli rejasida hamda har bir tashkilot tomonidan mahalliy sharoitni inobatga olgan holda ishlab chiqilgan, turli tashkilotlarning tegishli xizmatlari bilan birgalikda ishlash rejasida belgilanadi.
Rejalarni ishlab chiqish, o‘z vaqtida ularga qo‘shimcha va o‘zgartishlarni kiritish, ularni qayta ko‘rib chiqish va tasdiqlash (uch yilda kamida bir marta) uchun javobgarlik gaz ta’minoti tashkilotining rahbari zimmasiga yuklanadi.
5. Har bir tashkilotda avariya brigadalari bilan quyidagi muddatlarda amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazilib, ishchi-xodimlarning tezkor xatti-harakatlariga baho beriladi:
avariyalarning oldini olish va bartaraf etish rejasi bo‘yicha har bir brigada uchun rejadagi mavzuga oid — har olti oyda kamida bir marta;
turli tashkilotlarning tegishli xizmatlari bilan birgalikda ishlash rejalari bo‘yicha — yiliga kamida bir marta.
Mashg‘ulotlar haqiqiy sharoitga mumkin qadar yaqinlashtirilgan holda o‘tkaziladi va gaz ta’minoti tashkilotining maxsus jurnalida qayd qilinadi.
6. ADXga tushgan barcha talabnomalar maxsus jurnalda qayd qilib boriladi. Jurnalda talabnoma kelgan vaqt, qisqa mazmuni, murojaat qiluvchining manzili, familiyasi, ismi, sharifi, avariya brigadasi chiqib ketgan va manzilga yetib borgan vaqt hamda shikastlanishlar turi va bajarilgan ishlar ko‘rsatiladi.
Talabnomalarning o‘z vaqtida bajarilishi va ishlar hajmi gaz ta’minoti tashkilotining rahbari tomonidan muntazam ravishda nazorat qilib boriladi.
7. Gaz mavjudligi haqida talabnoma olgan dispetcher, talabnoma beruvchiga zarur xavfsizlik choralarini ko‘rish haqida tushuntirish beradi.
8. Avariyalar haqidagi talabnomalarni bajarish ishlarini tashkil qilishga ADX brigadasi avariya yuz bergan joyga 40 daqiqadan ko‘p bo‘lmagan vaqtda yetib borishi zarur. Portlash, yong‘in, xonalarning gazlanganligi haqidagi xabarnomalar bo‘yicha ADX brigadasi avariya joyiga 5 daqiqa ichida chiqib ketishi lozim.
9. Tashqi gaz quvurlarida yuz bergan avariyalarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun maxsus avtomashinada chiqib ketayotgan avariya brigadasida yo‘nalish xaritalari va zaruriy ijro-texnik hujjatlar (gaz quvurining planlari, joylashgan o‘rni, o‘lchami, payvand choklar sxemalari) bo‘lishi talab etiladi.
11. Avariya brigadasining avariya yuz bergan joyga o‘z vaqtida yetib borishiga hamda avariyalarning oldini olish va ularni bartaraf etish rejasiga muvofiq ishlarning bajarilishi uchun ADX rahbari javob beradi.
Avariya mashinalaridan boshqa maqsadlarda foydalanish va ADX xodimlarini lavozim yo‘riqnomasidan boshqa ishga jalb qilish taqiqlanadi.
12. Yerto‘lalar, tunnellar, kollektorlar, yo‘lak (podyezd)lar, binoning birinchi qavatidagi xonalarda tabiiy gazning hajmiy miqdori 1 foizdan yoki SUGning miqdori 0,4 foizdan ortiqligi aniqlanganda gaz quvurlari ta’minot tizimidan zudlik bilan uzib qo‘yiladi va xavfli joydan odamlarni evakuatsiya qilish choralari ko‘riladi.
13. Shikastlangan gaz quvuriga (gaz sizib chiqishini vaqtincha to‘xtatib turish uchun) bu joyni muntazam nazorat qilib turish sharti bilan bandaj yoki xomut o‘rnatishga ruxsat etiladi.
Ichki gaz quvurlarida bandaj yoki xomutning turish muddati bir smenadan (8 soatdan) oshmasligi kerak.
14. ADX portlash, yong‘in va zaharlanishlar sodir bo‘lishi ehtimolining oldini olish bo‘yicha barcha zaruriy chora-tadbirlar ko‘rilgandan keyin avariyalar yoki avariya holatlarini bartaraf etish ishlarini gazdan foydalanish xizmatlariga topshirishi mumkin.