23.05.2014 йилдаги 07-сон
Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги Қонунининг 17-моддасига мувофиқ, одил судловни амалга оширишда қонунийликни мустаҳкамлаш, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш, суд ҳукмлари сифатини ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарор қилади:
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 26-моддаси, Инсон ҳуқуқлари бўйича Умумжаҳон декларациясининг 11-моддаси, Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар бўйича халқаро пактнинг 14-моддаси ҳамда ЖПКнинг 23-моддасига мувофиқ, жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар бир шахснинг иши судда қонуний тартибда, ошкора кўриб чиқилиб, унинг айби аниқланмагунча у айбдор ҳисобланмайди. Судда айбланаётган шахсга ўзини ҳимоя қилиш учун барча шароитлар таъминлаб берилади.
2. Судлар ҳукм чиқаришда, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва ЖПКда белгиланган суднинг ҳукми қонуний, асосли ва адолатли бўлиши, фақат судлар томонидан, ошкоралик, жиноят ишларини ҳайъатда ва якка тартибда кўриб чиқилиши, судьялар маслаҳатлашувининг сир тутилиши, одил судловни фуқароларнинг қонун ва суд олдида тенглиги асосида, шахснинг шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилиш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилиш, иш юритилаётган тилни билмайдиган ёки етарли даражада тушунмайдиган процесс иштирокчиларига ўз она тилида ёки ўзи биладиган бошқа тилда ва таржимон ёрдамидан фойдаланишини таъминлаш, тарафларнинг ўзаро тортишуви, далилларнинг бевосита ва оғзаки усулда текширилиши, айбсизлик презумпцияси асосида чиқарилиши ва иш бўйича ҳақиқий ҳолатни аниқлаш тўғрисидаги жиноят процессининг муҳим принципларига амал қиладилар. Ушбу принциплардан ҳар қандай асосларга кўра чекланиш, ҳукмни қонуний эмас деб топишга асос бўлади.
3. ЖПКнинг 465-моддасига мувофиқ судда иш қайси тилда кўрилган бўлса, ҳукм шу тилда, аниқ ва тушунарли ибораларда баён қилинади. Ҳукмда ноаниқ ибораларни ишлатиш, расмий ҳужжатларда ишлатиш қабул қилинмаган қисқартмалар ва сўзларни қўллашга, шунингдек ишга оид бўлмаган ҳолатларни ёритиш билан ҳукмни ортиқча тўлдиришга йўл қўйиб бўлмайди.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Олдинги таҳрирга қаранг.
5. Судларнинг эътибори, ЖПК 22-моддасига биноан иш бўйича ҳақиқатни аниқлаш учун фақат қонунда назарда тутилган тартибда тўпланган, текширилган ва баҳоланган маълумотлардан фойдаланиш мумкинлигига қаратилсин.
Судлар ҳукм ЖПКнинг 26, 90 ва 455-моддалари талабига биноан фақат суд мажлисида текширилган ва суд мажлиси баённомасида ўз аксини топган далилларга асосланган бўлиши лозимлигини эътиборга олишлари керак. Суд ҳукмда, суриштирув, дастлабки тергов ёки бошқа суд мажлисидаги судланувчи, жабрланувчи, гувоҳларнинг кўрсатувларига, экспертларнинг хулосаларига ва тергов ҳаракатларининг баённомаларига, ЖПКнинг 443-моддасига мувофиқ, ушбу далилларга фақатгина суд мажлисида ўқиб эшиттирилган ва текширилгандагина ҳавола қилиниши мумкин.
ЖПКнинг 104-моддасига мувофиқ, сўроқ қилинувчининг илгариги сўроқда берган кўрсатувлари фақат унинг ҳозирги сўроққа берган кўрсатувлари тинглангандан кейин, шунингдек ҳозирги ва илгариги сўроқларда берилган кўрсатувлар ўртасида жиддий қарама-қаршиликлар бўлганда; сўроқ қилинувчи судда кўрсатув беришдан бош тортганда; иш сўроқ қилинувчининг иштирокисиз кўриб чиқилаётган ҳолларда ўқиб эшиттирилиши мумкин.
Далилни қонунга зид равишда олинган деб баҳолашда, суд ЖПКнинг 23-моддасида назарда тутилган айбсизлик презумпцияси принципи асосида, далилнинг мақбуллиги ва холислиги тўғрисидаги ҳар қандай шубҳа, агар уни бартараф қилишнинг имкони бўлмаса, судланувчининг фойдасига ҳал қилиниши лозимлигидан келиб чиқиши керак. Бартараф қилишнинг имкони бўлмаган шубҳалар судланувчининг тўлиқ айби ёки айбловнинг алоҳида эпизодлари бўйича ҳам топилиши мумкин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
7. ЖПКнинг 462-моддасига мувофиқ, суд айблов ёки оқлов ҳукми чиқариши мумкин. ЖПКнинг 23-моддасида назарда тутилган айбсизлик презумпцияси принципи ҳукм турини аниқловчи мезон сифатида эътироф этилган.
Оқлов ҳукми чиқарилаётганда, унинг тавсиф қисмида ЖПКнинг 469-моддасига биноан судланувчига қўйилган айбловнинг моҳияти; суд аниқлаган иш ҳолатлари, судланувчининг айбсизлиги тўғрисидаги суд хулосасини тасдиқловчи далиллар; судланувчининг жиноят содир этишда айби бор деб даъво қилишга асос бўлган далилларни суд нима учун ишонарли эмас ёки етарли эмас деб ҳисоблаши ёки нима учун суд жиноий ҳодисанинг ўзи юз бермаган ёхуд судланувчи содир этган қилмишни жиноят эмас деб ҳисоблаши; фуқаровий даъвога оид қарорнинг асослари баён қилинади.
Ҳукмнинг қарор қисмида ЖПК 470-моддасида санаб ўтилган барча кўрсатмалар тўлалигича ёритилиши лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
9. Жиноий ҳодиса юз бермаганлиги сабабли оқлов ҳукми (ЖПК 83-модда 1-банди) агарда содир этилишида судланувчи айбланаётган қилмиш (ҳодиса) юз бермаган бўлса ёхуд назарда тутилган оқибат зиён етказилган шахс томонидан ёки кимнинг хоҳиш истаги ва ихтиёридан бўлишидан қатъий назар, масалан, табиатнинг таъсир кучи натижасида содир этилса чиқарилади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
қилмиш судланувчи томонидан содир этилган бўлсада, бироқ Жиноят қонуни билан жиноят деб топилмайди (зарар ижтимоий хавфли қилмиш содир этган шахсни ушлаш вақтида етказилса (ЖК 39-модда), буйруқ ёки бошқа вазифани ижро этиш (ЖК 40-модда), касб ёки хўжалик фаолиятига боғлиқ асосли таваккалчилик (ЖК 41-модда), жисмоний ёки руҳий мажбурлаш ёхуд қўрқитиш (ЖК 411-модда);
10. Судлар ҳукм чиқаришда ҳукмнинг фуқаровий даъво қисмини ЖПК 468, 470-моддалари талабларига сўзсиз риоя қилган ҳолда ҳал қилишлари лозим. Ушбу талабларни эътиборга олиб, суд ҳукмда даъвони тўла ёки қисман қаноатлантириш ёхуд рад қилиш сабабларини асослантириши, даъвогар талаблари қаноатлантирилган тегишли миқдорини кўрсатиши ва фуқаровий даъво қайси қонунга асосан ҳал қилинганлигини кўрсатиши лозим. Бир нечта судланувчиларга нисбатан келтирилган фуқаровий даъво қаноатлантирилганда, ҳукмда ундирилган пул суммасининг қанча қисми улардан солидар ва қанча қисми улуш тартибидалиги аниқ кўрсатилиши лозим.
Судларнинг эътибори шунга қаратилиши лозимки, ЖПК 471-моддасининг 1-бандига асосан айблов ҳукмини чиқаришда, судлар иш бўйича келтирилган фуқаровий даъво масаласини ҳал қилишлари лозим. Фақатгина суд фуқаровий даъво билан боғлиқ қўшимча ҳисоб-китоб талаб қилиб, уни суд мажлисида бартараф этишнинг имконияти бўлмаса ва бу суд қароридаги жиноят квалификацияси, жазо меъёри (чораси) ва ҳукмда чиқаришда юзага келадиган бошқа масалаларга таъсир қилмаганда, суд фуқаровий даъвонинг ундириладиган миқдори масаласи фуқаролик иш юритуви тартибида ҳал қилинишини тушунтириши лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
11. Суд айблов ёки оқлов ҳукми чиқараётганда, ЖПК 457-моддаси талабларига мувофиқ, қуйидаги масалаларни ҳал қилиши лозим: судланувчи айбли деб топилаётган қилмиш ҳақиқатан содир этилганми; бу қилмиш жиноят деб ҳисобланадими ва у ЖКнинг қайси моддасида назарда тутилган; бу қилмишни судланувчи содир этганми; судланувчи жиноят содир этилишида айблими; фуқаровий даъво қаноатлантирилиши керакми; фуқаровий даъвони таъминлаш учун хатланган мол-мулкни нима қилиш керак; ашёвий далилларни нима қилиш керак; процесс чиқимларини кимнинг зиммасига ва қанча миқдорда юклаш керак; судланувчига нисбатан эҳтиёт чорасини танлаш, илгаригисини қолдириш, ўзгартириш ёки бекор қилиш, лавозимидан четлаштириш тарзидаги процессуал мажбурлов чорасини бекор қилиш керакми.
Бундан ташқари, суд айблов ҳукми чиқаришда судланувчининг жавобгарлигини енгиллаштирадиган ва оғирлаштирадиган ҳолатлар борми; судланувчи содир этган жинояти учун жазоланиши керакми; судланувчига қандай жазо тайинланиши лозим ва у шу жазони ўташи керакми; судланувчини ЖКнинг 34-моддасига мувофиқ ўта хавфли рецидивист деб топиш лозимми; озодликдан маҳрум қилинган маҳкум жазони қандай тартибли колонияда ўташи лозим ва жазо муддатининг бир қисмини турмада ўташи керакми; фуқаровий даъво қўзғатилмаган бўлса, жиноят туфайли келтирилган мулкий зарар ундирилиши керакми, судланувчилар шериклик ёки ҳиссадорлик тартибида жавобгарликка тортилишлари лозимми; судланувчига нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чораларини қўллаш зарурлиги масалаларини белгилаши лозим.
ЖПКнинг 457-моддасида назарда тутилган масалаларни суд ҳар бир судланувчига ва ҳар бир жиноятга нисбатан унга эълон қилинган айб бўйича алоҳида-алоҳида ҳал қилади.
ЖПК 533-моддасининг биринчи қисми 1 — 4-бандларида назарда тутилган ҳолатлар аниқланса, суд ҳукмнинг ижросини қонунда белгиланган тартибда кечиктириш масаласини муҳокама қилиши шарт.
Судларга тушунтирилсинки, ЖПКнинг 563-моддасига мувофиқ, вояга етмаган судланувчига нисбатан ҳукм чиқаришда суд, ушбу Кодекснинг 457-моддасида кўрсатилган масалалардан ташқари, башарти вояга етмаган шахс шартли ҳукм қилинса, унга озодликдан маҳрум этиш билан боғлиқ бўлмаган жазо тайинланса, вояга етмаган шахсга жамоат тарбиячиси тайинлаш зарурлигини муҳокама қилишга мажбур.
Олдинги таҳрирга қаранг.
ЖПК 407-моддаси талабларидан келиб чиққан ҳолда, захирадаги халқ маслаҳатчиси ишни муҳокама қилиш бошланган пайтдан эътиборан суд мажлиси залида ҳозир бўлганлиги ҳақидаги маълумот суд таркиби билан бирга эълон қилиниши лозим.
ЖПК 25-моддасининг 4-қисмига мувофиқ, давлат ва жамоат айбловчилари, судланувчи, вояга етмаган судланувчининг қонуний вакили, ҳимоячи, жамоат ҳимоячиси, шунингдек жабрланувчи, фуқаровий даъвогар, фуқаровий жавобгар ва уларнинг вакиллари суд мажлисида тарафлар сифатида иштирок этадилар ва далиллар тақдим этиш, уларни текширишда қатнашиш, илтимос билан мурожаат қилиш, ишнинг тўғри ҳал этилиши учун аҳамиятга молик ҳар қандай масала бўйича ўз фикрларини билдиришда тенг ҳуқуқлардан фойдаланадилар. Шундан келиб чиқиб, агар суд муҳокамасида бир вақтнинг ўзида ёки ўзаро алмашиб бир неча суд мажлиси котиблари, давлат айбловчилари, ҳимоячилар ёки бошқа процесс иштирокчилари иштирок этганда, уларнинг барчаси ҳукмнинг кириш қисмида кўрсатилади.
15. Судларга тушунтирилсинки, ЖПКнинг 466-моддасига биноан ҳукмнинг кириш қисмида кўрсатилиши зарур бўлган судланувчи хусусидаги иш учун аҳамиятли бошқа маълумотлар деганда, қилмишни квалификация қилишда, жазодан озод қилишда ёки шартли ҳукм қилишда, жазо тури ва миқдорини тайинлашда, жазони ўташ турини аниқлашда, маҳкумни ўта хавфли рецидивист деб топишда инобатга олиниши мумкин бўлган маълумотлар тушунилиши лозим. Булар қаторида судланувчи саломатлигининг аҳволи тўғрисидаги (масалан, ногиронлик), унда давлат мукофотлари, махсус унвонларнинг борлиги ҳақидаги ва бошқа маълумотлар ҳам бўлиши мумкин. Шу билан бирга, қайд этилган ҳолатлар мавжуд бўлмаганда уларнинг йўқлиги ҳақида ҳукмнинг кириш қисмида кўрсатилмайди.
Шахснинг муқаддам судланганлиги ҳақида маълумотлар мавжуд бўлса, судлар ҳукмнинг кириш қисмида ҳар бир судланганлик юзасидан тўлиқ маълумотларни, жумладан: ҳукм чиқарилган аниқ санани, ҳукм чиқарган суднинг номини, шахс айбли деб топилган ЖКнинг моддаси, қисми, банди ва суд томонидан тайинланган жазони, ҳукмнинг юқори суд инстанцияларида ўзгартирилишини, жазо ижро этилган ёки тўлиқ ўталган ёхуд жазодан озод этилган санани, жазодан озод қилиш асосини, агар шахсга амнистия актлари қўлланилган бўлса, қўлланилган санаси, суднинг номи, қўлланилган амнистия актининг санаси ва бандини кўрсатиши шарт.
Судлар шуни эътиборга олиши лозимки, ЖКнинг 77-моддасига мувофиқ судланганлик муддатининг ўтиб кетганлиги ёки судланганликнинг олиб ташланиши муносабати билан унинг барча ҳуқуқий оқибатлари бекор бўлади.
ЖК 77-моддасининг 5-қисмига асосан, қонуннинг ўзгариши муносабати билан жиноийлиги бекор қилинган қилмиш учун судланган шахс судланмаган деб ҳисобланади. Бундай ҳолда, суд ҳукмнинг тавсиф қисмида шахсни судланмаган деб ҳисоблаш ҳақидаги ўзининг хулосаларини асослаши шарт.
16. ЖПКнинг 463-моддасига кўра, айблов ҳукми тахминларга асосланган бўлиши мумкин эмас ва фақат судланувчининг жиноят содир этишда айбли эканлиги суд муҳокамаси давомида исбот қилинган тақдирдагина чиқарилади. Айблов ҳукмига жиноят содир этилишининг иш бўйича барча мумкин бўлган ҳолатларини текшириш, иш материалларида маълум бўлиб қолган барча кам-кўстни тўлдириш, юзага келган ҳамма шубҳа ва қарама- қаршиликларга барҳам бериш натижасида йиғилган ишончли далилларгина асос қилиб олиниши лозим. Шундан келиб чиқиб, судланувчи томонидан терговда ёки судда айбини бўйнига олиш ҳолати у иш бўйича тўпланган ҳамда судда текширилган бошқа далиллар билан холисона исботланган тақдирдагина айблов ҳукми чиқаришга асос бўла олади.
ЖПКнинг 117-моддасига биноан гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг яқин қариндошлари кўрсатув беришдан бош тортганлик учун жавобгарлик тўғрисида огоҳлантирилмайдилар. Шунинг учун ҳам суд, уларнинг суддаги ёки дастлабки терговдаги кўрсатувларига, мазкур иш бўйича дастлабки тергов босқичида ва судда ушбу шахсларга гувоҳлик кўрсатувлари беришдан бош тортиш ҳуқуқи тушунтирилган ва улар ўз хоҳишлари билан кўрсатув беришга розилик билдирган тақдирдагина асосланиши мумкин.
17. Судлар шуни назарда тутишлари лозимки, ЖК 31-моддасининг 3-қисми, 240-моддасининг 2-қисмига мувофиқ, гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг яқин қариндошлари олдиндан ваъда бермаган ҳолда жиноят ҳақида хабар бермаганлик ёки жиноятни яширганлик, гувоҳлик кўрсатуви беришни рад этганлик ёки бундан бўйин товлаганлик учун жавобгарликка тортилмайди. Қонун қайд этилган шахсларни ёлғон гувоҳлик берганлик учун жавобгарликдан озод этмаслиги сабабли, ўзларининг кўрсатув беришга розилиги мавжуд бўлганида, улар ЖКнинг 238-моддаси билан била туриб ёлғон кўрсатув берганлик учун жавобгарлик тўғрисида огоҳлантирилиши лозим.
18. ЖПКнинг 17-моддаси талабига биноан суд ҳукм чиқаришда шахснинг шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилиш принципига амал қилиши, шу сабабли унинг шахсий ҳаётига тааллуқли ёки унга маънавий азоб-уқубат етказадиган маълумотларни одоб билан, агарда бундай маълумотлар ишдаги далилларга оид бўлса, ҳукмда кўрсатиши лозим.
19. Судларга тушунтирилсинки, ЖПК 467-моддаси мазмунига кўра, суд ҳукмнинг тавсиф қисмида ушбу ишда муҳокама қилинмаётган шахс (шахслар)нинг жиноятдаги иштирокини кўрсатишга ҳақли эмас. Бундай ҳолларда ҳукмда судланувчи томонидан жиноят бошқа шахс (шахслар) иштирокида, унинг исми, фамилияси ва шахсига оид бошқа маълумотлар кўрсатилмасдан, содир этилганлиги қайд қилиб ўтилиши мумкин.
20. ЖПК 467-моддасига мувофиқ, агар жиноят олдиндан тил бириктирилган ҳолда бир гуруҳ шахслар томонидан ёки уюшган гуруҳ томонидан содир этилган бўлса, айблов ҳукмининг тавсиф қисмида ҳар бир жиноят иштирокчиси томонидан айнан қандай жиноий ҳаракатлар содир этилганлиги аниқ кўрсатилиши лозим.
22. Айбни исботлаш ЖПКнинг 86-моддасига мувофиқ, суриштирувчи, терговчи, прокурор ва судга юкланганлиги сабабли, судланувчининг кўрсатув беришдан бош тортиши унинг айбини исбот қилинганини белгиламайди ва унга нисбатан жазо турини ва миқдорини белгилашда унинг шахсини салбий томондан тавсифлаш ҳолати сифатида ҳисобга олиниши мумкин эмас.
23. Иш бўйича айблов ҳукми чиқарилаётганда, ушбу иш бўйича чиқарилган биринчи ҳукм тайинланган жазо енгиллиги ёки оғирроқ жиноят тўғрисида қонунни қўллаш зарурлиги сабабли бекор қилинган бўлса, суд ЖПКнинг 414-моддасига биноан ҳукмнинг тавсиф қисмида судланувчининг айблилигини аввалги суд муҳокамасида текширилган далилларга таянган ҳолда, жиноятни тавсифлашга ва жазо чораларига боғлиқ бўлган ўзининг хулосаларини асослантиради.
Олдинги таҳрирга қаранг.
ЖПКнинг 467-моддасига биноан айбловнинг ўзгартирилиши суд томонидан ҳукмнинг тавсиф қисмида асослантирилган бўлиши керак.
ЖПК 415-моддасига биноан суд айбловни ўзгартиришга ҳақли. Бунда айбловнинг бир қисми ёки жиноятни квалификацияловчи белгилари чиқариб ташланади.
Суд ЖПК 416 ва 417-моддаларида назарда тутилган тартибда суриштирув, дастлабки тергов органлари томонидан эълон қилинган айбни ўзгартиришга ёки тўлдиришга ҳақли.
Олдинги таҳрирга қаранг.
25. Суд судланувчига аввал эълон қилинган айбни жабрланувчининг шикоятига асосан қўзғатиладиган жиноят учун жавобгарликни назарда тутувчи ЖК моддасига (ЖК 105-моддасининг биринчи қисмида, 109-моддасида, 110-моддасининг биринчи қисмида, 111-моддасида, 118-моддасининг биринчи қисмида, 119-моддасининг биринчи қисмида, 121-моддасининг биринчи қисмида, 136-моддасида, 139-моддасининг биринчи ва иккинчи қисмларида, 140-моддасининг биринчи ва иккинчи қисмларида, 1411-моддасининг биринчи қисмида, 149-моддасида, 167, 170, 172, 173-моддалари) ўзгартириш зарурлиги тўғрисида хулосага келганда, жабрланувчининг судланувчини жиноий жавобгарликка тортиш ҳақидаги аризаси ишда мавжуд-мавжуд эмаслигидан келиб чиқиб, қарор қабул қилади.
27. Судлар айбга қўйилган айрим ҳаракатларнинг асослантирилмаганлигини оғирроқ жавобгарликни белгилайдиган қилмишдан фарқлашлари лозим. Чунончи, ЖК 33-моддасининг 2-қисмига мувофиқ, агар шахс содир этган қилмишда ЖК Махсус қисми айни бир моддасининг турли қисмларида назарда тутилган жиноятларнинг аломатлари мавжуд бўлса, у модданинг оғирроқ жазо белгиланган қисми бўйича жавобгарликка тортилади. Бироқ, агар иш материалларида айбловнинг шу эпизоди бўйича жиноий ҳодиса юз берганлиги, шахснинг қилмишида жиноят таркиби бўлганлиги ва унинг содир этилган жиноятга дахли бўлганлиги ўз тасдиғини топган бўлса, бундай ҳолатда суд айбловдан ЖК моддасида енгилроқ жазо назарда тутилган қисмини чиқаришни белгиламай, ҳукмнинг тавсиф қисмида судланувчини жавобгарликка тортишга асос бўлган ЖК моддасининг оғирроқ жазо белгиланган қисми билан модданинг бошқа қисмларида назарда тутилган барча квалификация қилувчи аломатларини кўрсатиб, жавобгарликка тортилишини асослантириб бериши лозим.
Жазо тайинлашнинг умумий асослари тўғрисидаги қонунни қўллаётиб, судлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2006 йил 3 февралдаги «Судлар томонидан жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисида»ги 1-сонли қароридаги тушунтиришларга амал қилишлари ва ҳукмнинг тавсиф қисмида суд томонидан у ёки бу жазони тайинлаш ҳақидаги хулосага келганлик асосларини кўрсатишлари, шунингдек ушбу жиноят учун жиноят қонунида кўрсатилган жазодан ҳам камроқ жазо тайинлаш, қўшимча жазони татбиқ этиш, ҳарбий ҳамда махсус унвондан маҳрум қилиш асосларини кўрсатишлари зарур.
ЖКнинг 56-моддасида санаб ўтилган жазони оғирлаштирадиган ҳолатлар рўйхати қатъий бўлиб, кенгайтирилган талқинга йўл қўйилмайди, жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар эса суд томонидан аниқ иш ҳолатларидан келиб чиқиб ҳукмнинг тавсиф қисмида асослар келтирилган ҳолда кенгайтирилиши мумкин. Жиноятни тавсифлаш белгилари, шунингдек шахснинг судланганлик ҳолатининг қонунда кўрсатилган тартибда тугалланиши ёки олиб ташланиши жазони оғирлаштирувчи ҳолатлар сифатида келтирилмаслиги керак. Ҳукмда айбдорнинг биргина шахсини инобатга олган ҳолда жазо тайинланганлиги тўғрисида қайд этиш етарли бўлмайди.
29. Судлар шуни назарда тутишлари лозимки, ЖК 8-моддасининг 2-қисмига мувофиқ, ҳеч ким айнан битта жиноят учун икки марта жавобгарликка тортилиши мумкин эмас.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Агар ЖК моддаси санкциясида кўрсатилган асосий жазога қўшимча жазо мажбурий тарзда тайинланиши белгиланган бўлса, суд ЖКнинг 57-моддасини қўллаган ҳолда, бошқа енгилроқ асосий жазо тайинлаган тақдирда, қўшимча жазо фақат ЖКнинг 45-моддасини қўллаган ҳолда тайинланиши, суд ҳукмнинг тавсиф қисмида шундай қарор қабул қилганлигини асослантириши лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
30. Айблов ҳукмининг қарор қисмида ЖПК 468-моддасига биноан судланувчининг фамилияси, исми ва отасининг исми, ЖКнинг уни айбли деб эътироф этишга асос бўлган моддаси (моддалари, модданинг қисми, банди), судланувчининг ўта хавфли рецидивист деб топилганлиги (башарти суд шундай қарор қабул қилган бўлса), судланувчига ҳар бир жинояти учун тайинланган жазо тури ва меъёри, узил-кесил тайинланган ўталиши лозим бўлган жазо чораси, озодликдан маҳрум этиш жазо тури қўлланилганда жазони ўташ лозим бўлган тегишли тартибли колония тури; озодликни чеклаш тариқасидаги жазога ҳукм этилган шахс учун белгиланадиган тақиқлар (чеклашлар); судланувчи шартли равишда ҳукм қилинганда, синов муддати ва маҳкумнинг устидан кузатув олиб бориш вазифаси юклатилган жамоа ва шахс; ушлаб турилган, қамоқда ёхуд уй қамоғи сақланган вақтни жазо муддати ҳисобига киритиш тўғрисида қарор; ҳукм қонуний кучга киргунига қадар судланувчига нисбатан эҳтиёт чорасига оид қарор; маҳкумнинг зиммасига юклатилган мажбуриятлар, ЖПК 533-моддаси асослари бўйича ҳукмнинг ижросини кечиктириш тўғрисидаги қарор ёритилиши лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Олдинги таҳрирга қаранг.
31. ЖПКнинг 471-моддаси талабига кўра, айблов ҳукмининг ҳам, оқлов ҳукмининг ҳам қарор қисми судланувчини лавозимидан четлаштириш тарзидаги процессуал мажбурлов чорасини бекор қилиш тўғрисидаги қарорни, қўзғатилган фуқаровий даъво ёки суднинг ташаббуси билан зиённи қоплаш тўғрисидаги қарорни, ашёвий далиллар ҳамда ишга илова қилинган бошқа нарсалар ва ҳужжатлар тўғрисидаги қарорни, процессуал чиқимлар тўғрисидаги қарорни, шунингдек ҳукм устидан апелляция шикояти бериш, протест билдириш тартиби ва муддатларини ўз ичига олиши лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
32. Агар ҳукм чиқаришда, башарти: мазкур ҳукм билан судланувчига тайинланган жазони қўллашдан озод қилувчи амнистия акти эълон қилинган бўлса; шахснинг ҳукм чиққунга қадар қамоқда бўлган ва уй қамоғи қўлланилган вақти ЖКнинг 62-моддасида назарда тутилган дастлабки қамоқни ҳисобга олиш қоидаларини назарда тутиб суд томонидан тайинланган жазо чорасига тенг ёки бу чорадан ортиқ бўлса, суд айблов ҳукмини чиқаради ва тавсиф қисмида қабул қилинган қарорни асослантиради, қарор қисмида судланувчини айбдор деб топиб, унга ЖК тегишли моддаси (моддалари) билан жазо тайинлайди, сўнгра қонунга асосланган ҳолда тайинланган жазодан озод қилади.
33. ЖПКнинг 473-моддасига мувофиқ, суд ҳукмни имзолаганидан кейин суд мажлиси залига қайтиб чиқади ва раислик қилувчи ёки халқ маслаҳатчиси ҳукмнинг қарор қисмини эълон қилади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
34. Судларга тушунтирилиши лозимки, ЖПКнинг 473-моддаси фақат ҳукмнинг қарор қисмини эълон қилиш тартибини назарда тутади.
35. Озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахснинг вояга етмаган болалари, кекса ота-оналари, қарамоғида бошқа шахслар бўлса ва улар қаровсиз ҳамда ёрдамсиз қолаётган бўлса, суд Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 476-моддасига мувофиқ айблов ҳукмини чиқариш билан бир вақтда уларни қариндошлари ёки бошқа шахсларнинг ва муассасаларнинг васийлигига ёки ҳомийлигига топшириш, маҳкумнинг қаровсиз қолаётган мол-мулки ёки уй-жойи бўлса, уларни қўриқлаб туриш чораларини кўриш тўғрисида ажрим чиқаради. Агар ушбу масалалар айрим сабабларга кўра ҳукм чиқариш билан бир вақтда суд томонидан ҳал қилинмаган бўлса, улар суднинг тақдимномаси асосида умумий асосларда қонунда белгиланган тартибда ҳал қилинади.
Шунингдек, судлар ушбу масалани манфаатдор тарафларнинг тақдимномаси ёки аризасига асосан ЖПКнинг 541, 542-моддаларида назарда тутилган қоидалар асосида ҳукмни ижро этиш билан боғлиқ масалаларни ҳал қилиш тартибида кўриб чиқиши мумкин. Бунда суд ушбу масалани шу тартибда кўрилиши лозимлигини асослантириши керак.
36. Мазкур қарорнинг қабул қилиниши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1997 йил 2 майдаги «Суд ҳукми тўғрисида»ги 2-сонли қарори, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2002 йил 14 июндаги «Жиноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги 10-сонли қарорининг 12-банди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2003 йил 19 декабрдаги «Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми томонидан қабул қилинган айрим қарорларга ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги 20-сонли қарорининг 3-банди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2006 йил 3 февралдаги «Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми томонидан қабул қилинган айрим қарорларга ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги 5-сонли қарорининг 13-банди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2007 йил 14 ноябрдаги «Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми томонидан қабул қилинган айрим қарорларга ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги 17-сонли қарорнинг 1-банди ўз кучини йўқотган деб ҳисоблансин.